Gefascineerd door Vos

IMG_8203GefascineerdDoorVosLindeDePotterMarie-CharlotteLeBaillyStevenVanImpe

Gefascineerd door Vos, onder redactie van Linde De Potter, Marie-Charlotte Le Bailly en Steven van Impe.


Pas geleden zag ik de aankondiging van dit boek.
Meestal bespreek ik een boek niet voordat ik het uit heb maar
ik kan niet wachten om het onder jullie aandacht te brengen.

Het boek is een uitgave van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience,
bij de gelegenheid van de pensionering van An Renard (!). Ze was er directeur.
Het boek zit vol illustraties en, voor zover ik het nu gelezen heb,
leuke, toegankelijke verhalen over Reynaert de Vos en zijn verschijning
in allerlei boeken in de Vlaamse verzameling, maar ook de oude en
moderne literatuur.

Zo rijgt Linde De Potter in ‘La Renarde, of eerherstel voor vrouw de vos’
de Middelnederlandse tekst aan moderne varianten om de eigenschappen van
Reynaert en andere hoofdrolspelers uit het verhaal te versterken of uit te breiden.
Alsof het verhaal niet gestopt is rond 1260 en nog doorloopt tot nu (Louis
Paul Boon, Wapenbroeders/1953 – Lida Dijkstra & Thé Tjong-Khing, Verhalen voor de
vossenbroertjes/2011 – Anne Louise Avery, Reynard the Fox/2020).
Ik vond het prachtig gedaan en lees vol interesse door.
Misschien iets voor jullie?

Briefkaarten – Van den vos Reynaerde – Henri van Straten – Koptische binding

Toen ik deze week het werk aan de koptische binding met
de briefkaarten van Uitgeverij Boekblok wilde afwerken,
kwam ik er al snel achter dat ik bij sommige pagina’s
twee kaarten als 1 had ingebonden.
Bovendien twijfelde ik of de lengte van mijn draad wel voldoende was.
Toen ik de binding er uit haalde zag ik dar het fout ging.
Dus opnieuw begonnen met langere draden.

De gaten staan 1 cm van de rand van de kaart af.
Twee centimeter draad per gat is dus te weinig.
Ik heb 20 kaarten (inclusief de voor en achterplat), 2 rijen gaten
waarvoor ik 1 lange draad nodig heb.
Achteraf weet ik dat 3 cm per gat nog te weinig is.
Ga uit van 4 cm: 20 kaarten x 2 gaten x 4 centimeter= 1 meter 60.
Dat is waarschijnlijk ruim.

Ik werkte met 20 x 2 x 3 en dat was te krap.
Maar met kunst en vliegwerk ging het net. Zie hieronder.

IMG_5151VanDenVosReynaerde

Goed kijken en dan zie je dat bij het aanlussen van een volgende kaart de draden aan de binnenkant van de set kaarten moet uitkomen. Dan ga je daarna naar buiten om de kaart te verbinden met de kaart die er onder zit, om weer binnen de twee gaten uit te komen. Je moet voor het verbinden wel het aanlussen strak trekken. Dat is op de foto nog niet gebeurd.


IMG_5152VanDenVosReynaerde

Hier zie je de 4 naalden die ik gebruik. De rechte naalden gebruik ik voor de buitenste gaten. De naalden hadden korter mogen zijn maar de lengte doet er niet veel toe. De binnenste naalden zijn halfronde. Dat maakt het eenvoudiger om het verbinden voor elkaar te krijgen. Je moet een balans zien te vinden tussen hoe strak de draad zit en de ruimte die daardoor over blijft. Ik heb de juiste balans nog niet gevonden. Mijn draden zitten nog te strak. Je ziet dat hier de laatste kaart is verbonden en dat alleen het voorplat nog moet. Punt is dat ik te weinig draadlengte heb om het volgend de instructies van Keith Smith af te maken. Ik moet improviseren.


IMG_5154VanDenVosReynaerde

Uiteindelijk lukt het wel maar de hoek van de draad met de achterkant van de kaart moet 90 graden zijn. Dat is hij soms niet. Dat moet een volgende keer beter.


IMG_5156VanDenVosReynaerde

Als die hoek van draad en achterkant niet bij ieder gat 90 graden is loopt de draad op de rug niet mooi loodrecht. Maar neemt niet weg dat het boek goed in elkaar zit en mooi, vlak opent.


IMG_5157VanDenVosReynaerde

Deze Van den vos Reynaerde is in ieder geval af.


Een kaartje Van den vos Reynaerde

Het is al weer meer dan één jaar geleden dat ik werkte
aan mijn uitvoering van Van de vos Reynaerde.
De katernen met de hand ingebonden met perkamenten
schutbladen en integrale kapitaalband.
Eikenhouten platten en een leren rug.
Een leren gesp met eenvoudig boekbeslag van messing.

Door die messing is het nooit helemaal afgemaakt.
Ik zoek nog een cursus ‘Metaalbewerking voor boekbeslag’
voor na de coronabeperkingen.

Maar bij de losse katernen kwam ook een set briefkaarten
met de linosneden van Henri van Straten, gedigitaliseerd en
ingekleurd door Rob Koch en uitgegeven door uitgeverij Boekblok.
Omdat ik eigenlijk geen kaarten meer verstuur kan ik
er iets anders mee: inbinden tot een boekje.

IMG_5137VanDenVosReynaerdeBoekEnAnsichtkaart

Hier zie je mijn uitvoering van Van den vos Reynaerde. Het boek ligt open bij de beroemde tekst ‘Willem die Madocke maecte’ of in deze vertaling ‘Willem die het boek Madocke heeft gemaakt’. Op die pagina zie je in zwart-wit een linosnede van Henri van Straten met koning Leeuw. De ingekleurde briefkaart ligt links onder de introductie op de briefkaarten.


IMG_5139VanDenVosReynaerde

Zo ziet mijn uitvoering er uit in gesloten vorm.


IMG_5140VanDenVosReynaerdeVerpakking

De briefkaarten kwamen in deze verpakking. Die ga ik zoveel mogelijk hergebruiken op de platten. De briefkaarten ga ik volgens de Koptische bindwijze inbinden.


IMG_5141VanDenVosReynaerdeAchterEnVoorplat

Bovenaan ligt de achterplat en onderaan de voorplat. Dus de voorkant van het boek wordt gevormd door het onderste groene stuk karton.


IMG_5142VanDenVosReynaerde

Op de binnenkant van het achterplat vind je de toelichting op de briefkaarten.


IMG_5143VanDenVosReynaerde

Voor de Koptische binding zoals beschreven door Keith Smith begin ik met het prikken van gaten in alle kaarten. Daarvoor heb ik een stuk van de verpakking gebruikt als prikmal.


IMG_5144VanDenVosReynaerde

De hele stapel is aan de beurt geweest.


IMG_5145VanDenVosReynaerde

De twee platten moesten ook.


IMG_5146VanDenVosReynaerde

Vier gaten (stations) met twee draden en vier naalden.


IMG_5147VanDenVosReynaerde

Dat zal morgen wel af komen.


Van de vos Reynaerde – Reynaart de vos

Dat ik boeken interessant vind zal niet als een verrassing komen.
Daarom volg ik ook via nieuwsbrieven wat boekgerelateerde bedrijven.
Een antiquariaat biedt (bood?) het werk aan waarvan hier wat
foto’s te zien zijn. Helaas zijn de foto’s niet van een hoge kwaliteit.
Maar voor een blog kan het er wel mee door.

IllustratedGermanReynardTheFoxInRichlyBlind-tooledBinding1603 01Cover

Dit is een geïllustreerde uitgave van ‘Reyneke Vosz de olde, nye gedrucket, mit sidlykem vorstande unde schonen Figuren, erlüchtet unde vorbetert’. ‘Van de vos Reynaerde’ dus. De verkopers wijzen op de boekomslag met blinddruk versiering in de perkamenten band die gedateerd is als 1603. Het boek is eens opnieuw ingebonden met nieuwe schutbladen.


IllustratedGermanReynardTheFoxInRichlyBlind-tooledBinding1603 02ReynekeVoszDeOlde

Dit is het titelblad van de gedrukte tekst uit 1592. Dit is een versie die door Stephan Mölleman is uitgegeven/gedrukt in Rostock. Hij zou dit gedrukt hebben voor Laurentz Albrechts, een boekhandelaar in Lübeck. We weten niet precies wie de schrijver van het oerverhaal is. Er bestaan veel teksten die lijken op het verhaal dat wij kennen als Reynaart de vos. Ze verschillen nogal van elkaar en sommige verhalen zijn voorgangers van de versie die wij vandaag lezen. De versies die wij nu kennen in moderne druk gaan vaak terug op de versie van de schrijver Willem (‘Willem die Madocke maecte‘).


Rostock-Lübeck edition of the fabulous animal epic Reynard the Fox. The Reynard stories were already established as a coherent collection in the 12th century and were first printed in 1479, in a Dutch prose edition. The numerous versions of the Reynard text show a great deal of variation, but the Dutch tradition, starting with the highly regarded and very original adaptation by Willem (author of Madoc), is the most dominant. The main story takes place in the court of a lion king, where all the other animal subjects complain to the monarch about Reynard’s trickery, which leaves room for each animal to tell a story about the fox, his wits, cunning and criminal behaviour. The stories satirize nobility, clergy and peasants alike, not shunning scatological humour.

IllustratedGermanReynardTheFoxInRichlyBlind-tooledBinding1603 05TekstMetGroteIll

Deze versie is met een Duitse tekst op rijm en bevat veel kleine houtsnedes (53 stuks) van karakters (bedelaars, edelmannen, edelvrouwen, handelaren, soldaten, enzovoort. Daarnaast een aantal grote houtsnedes zoals hierboven (44 stuks).


The book, in German verse, is adorned with a large number of small woodcuts of male and female costumes, of noblemen and -women, monks, beggars, merchants, soldiers, etc., often repeated. The large woodcut illustrations were made after those in the first Rostock edition of 1539, including 36 ascribed to Erhard Altdorfer.
With 17th-century manuscript inscriptions. Browned, with some marginal water stains and occasional spots. Recased with new endpapers, binding slightly soiled with some damage to outer border. Good copy. Goedeke I, p. 482; Menke VI, 17 (1); VD16, R 998 (6 copies).

IllustratedGermanReynardTheFoxInRichlyBlind-tooledBinding1603 04TekstMetGroteIll

De grote houtsnedes zijn gemaakt naar die van een versie uit 1539 door Erhard Altdorfer. hier wordt de beroemde/beruchte scene uitgebeeld waar een monnik zich niet aan het celibaat houdt en als gevolg daarvan wordt aangevallen in het kruis door een kat.


IllustratedGermanReynardTheFoxInRichlyBlind-tooledBinding1603 03TekstMetHoutdruk

Dit zijn voorbeelden van de kleinere illustraties. Dit is denk ik bij het voorwoord. Een illustratie werd in die tijd niet altijd persé voor de uitgave gemaakt waarin we ze nu zien. Men ging daar nogal ‘creatief’ mee om. Soms waren ze ook al voor een oudere versie gebruikt of soms vond de uitgever ze wel bij het verhaal passen. Het oog wil ook wat en plaatjes verkopen beter.


Begonnen aan een nieuw boek

Vandaag ben ik begonnen aan een nieuw boek.
Het inbinden van ‘Van den vos Reynaerde’ is nog niet helemaal af
maar is wel ver. Ik heb alleen van de laatste stappen van vandaag
geen foto’s. Van het nieuwe boek wel.

Een tijdje terug kocht ik in België twee exemplaren van een
ABCdarium over bomen.
Ieder blad (het boek is ongeveer 10 bij 10 centimeter groot)
heeft een afdruk van een mooie kapitaal (hoofdletter).
Op een andere zijde staat dan de naam van een boom die begint
met de hoofdletter.
Zo heb ik dus 26 bladen + titelblad + colofon.
Het eerste blad van exemplaar 1 is met rood ingekleurd.
Het eerste blad van exemplaar 3 is met goud ingekleurd.
Bij beide boekjes zit een waterverftekening…..van bomen.

Ik heb een speciale presentatie van boek en tekening in gedachten
maar de eerste stap is het boekblok inbinden.
Daar ben ik vandaag mee begonnen.

IMG_2988HetSchietAlOpIkBenAlBijDeZ

Het colofon en de letter Z zijn al ingebonden. Nog een klein eindje te gaan.


IMG_2989ABCdariumOpHetNaaibankje

Hier ligt het boekje en de tekening op het naaibankje.


De volgende keer meer aandacht voor de makers en de boom waarvan
de naam begint met een Z.

Het titelvenster is geplaatst

IMG_2971VanDenVosReynaerdeTitelVenster

Twee stroken perkament, een naturel en een bruin geverfd, voorzien van de titel van het boek ‘Van den vos Reynaerde’ en twee stroken messing en messing spijkertjes.


IMG_2972VanDenVosReynaerdeTitelVenster

Van den vos Reynaerde in detail. In een variant van het titelvenster van Peter Goddijn. Wat je niet ziet is dat het eerste perkamenten dekblad tegen het eikenhouten voorplat is gelijmd. Daarom ligt het boek nu, nadat deze foto is gemaakt, in de boekenpers.


Van den vos Reynaerde

Al een tijdje was hier niets meer te zien
over het inbinden van Van den vos Reynaerde.
Het werk lag niet stil maar ik heb een paar zijpaden
bewandeld om na te denken en te experimenteren met
hoe ik de titel op de eikenhouten platten van het boek ga zetten.
Het idee is om op een licht perkament de titel te schrijven,
met de hand, daaronder dan een stukje donker perkament
aan te brengen en dat dan met stroken messing vast te zetten.
Maar mijn metaalbewerkingsvaardigheden zijn zeer, zééér beperkt.
Mijn gereedschap is ook niet wat het moet zijn voor
metaalbewerking. Als de coronacrisis voorbij is ga ik eens op
een cursus bij een metaalbewerker.

IMG_2925VanDenVosreynaerdeMijnMetaalbewerkersKwaliteitenZijnBeperkt

Het messing blik is best te knippen maar recht knippen is iets anders. Daarbij vervormt het metaal. Mijn aambeeld is een stuk ijzer dat is bedoeld om op een pers blokken tekst vast te zetten zodat het bij het afdrukken niet gaat verschuiven. Maar uiteindelijk ben ik er in geslaagd een recht stukje te maken. Daar heb ik zelfs al een gat in gekregen om het straks met een spijker vast te kunnen zetten.


IMG_2930VanDenVosreynaerdeBeideIntegraleKapitaalbandenGereed

Intussen zijn de integrale kapitaalbanden ook af. De bindwijze staat beschreven in het boek van Peter Goddijn.


IMG_2959VanDenVosReynaerdeEvenOefenen

Met een bamboe pen en zwarte inkt wil ik de titel ‘Van de vos Reynarde’ op het perkament schrijven. Op het perkament staan nu nog wat hulplijnen. hopelijk gaan die er straks, als de inkt goed droog is weer makkelijk af.


IMG_2960VanDenVosReynaerdeMetBamboepen

Dit gaat het worden.


IMG_2961VanDenVosReynaerdeMetTweeLaagjesPerkament

Dan passen en meten. Je ziet dat ik onder de strook perkament (naturel geit) een stukje donkerder perkament heb liggen.


IMG_2962VanDenVosReynaerdeTitelPlaatjeEvenPassenMetMessing

Het idee is om dat straks vast te zetten met twee strookjes messing. Aan beide kanten een strookje. Vastgezet met messing spijkertjes.


Kapitaalband – zelf maken

Het werken met metaal en met echte naaien (zoals bij een
geïntegreerde kapitaalband) gaat me niet als vanzelfsprekend af.
Nou moet ik ook niet te streng zijn voor mezelf.
Dit is pas de tweede keer dat ik zoiets maak en ik heb hier al
wel eens een video over bekeken maar dat is al weer lang geleden.

Veel mensen weten niet zo een-twee-drie wat een kapitaalband is.
Maar als je uitlegt dat het om dat gekleurde bandje gaat dat bij boeken
met een harde kaft vaak aan de boven- en onderkant zit,
dan weten de meeste mensen wel wat je bedoelt.

Bij het boek dat ik aan het maken ben is sprake van een
geïntegreerde kapitaalband, dat wil zeggen dat je het ‘bandje’
zelf gaat maken, dat je dat maakt terwijl je het boek aan het binden bent en
dat het aan de buitenkant van het boek zichtbaar is.

Moeilijk om dat echt mooi te krijgen (voor mij ten minste).

IMG_2911VanDenVosReynaerde

Tweede Paasdag ben ik er aan begonnen. Hier het eerste stapje. Het wordt niet de chevronsteek waar Peter Goddijn over spreekt in zijn boek. Dat lukt me maar niet. Misschien gebruik ik wel het verkeerde materiaal.


IMG_2912VanDenVosReynaerde

Het gaat hier om mijn versie van ‘Van de vos Reynaerde’. Het kapitaalband komt aan de boven- en onderkant. Ik ben begonnen aan de onderkant (de staart).


IMG_2920VanDenVosReynaerde

Vandaag ben ik al wat verder gekomen. Ik heb de strengel te strak tegen het boekblok genaaid. Daardoor heb ik te weinig ruimte om de kapitaalband goed aan te brengen. Daardoor is de vorm van de strengel ook niet zoals het hoort. Aan de kop zit dat beter. Leermomentje noemen we dat.


IMG_2921VanDenVosReynaerde

Ik vraag me af of ik de rug met minder wikkelsteken had moeten maken. Nu zit er wat meer ruimte tussen de katernen en dat heeft als effect dat de rug breder is dan de voorsnede van het boek (zeg maar de voorkant). Het boek loopt dan een beetje taps toe. Alleen de rug met leer bekleden helpt daar natuurlijk niet bij. Daar valt misschien nog wel iets aan te doen.


Nu denk je natuurlijk: maar is nou alles fout?
Nee, jet is handwerk. De ene keer is anders dan de volgende.
Met ieder boek wordt het beter.

Leer op maat gesneden

IMG_2893VanDenVosReynaerdeLeerOpMaatMaken

Zo te zien is er vandaag niet veel gebeurd. Maar het leer aan de kop en staart zijn op maat gemaakt zodat ik aan het kapitaalband kan beginnen. Daarnaast ben ik nog aan het meten gegaan voor een volgend project en ben ik op zoek gegaan naar een pianoscharnier van 25 mm. Dat valt niet mee, de meeste winkels schrijven wel over scharnieren van 25 mm maar verkopen vervolgens alleen 35 mm.


Van den vos Reynaerde in het leer

IMG_2889SluitriemEerstePuntBevestigd

Vandaag eigenlijk twee dingen gedaan: de sluitriem bevestigd in de gleuf op de voorplat en een messing plaatje aangebracht ter ondersteuning. De tweede actie was het gedeeltelijk in het leer zetten van het boek: stukje achterplat, rug en stukje voorplat. Morgen de omslagen ervan afwerken.


Dan is er nog een hoop te doen:
= kapitaalband maken;
= sluitriem afmaken;
= venster van messing maken voor titel;
= dekbladen aan de binnenkant van de platten bevestigen;
= misschien nog een ‘Van den vos Reynaerde’-versiering aanbrengen.

Ben vast nog het een en ander vergeten.

Noodzakelijk?

Of mijn fietstocht van minder dan 5 minuten naar mijn
werkplaats noodzakelijk is in uw ogen weet ik niet.
Maar ik ga graag naar mijn werkplaats
om te werken aan Van den vos Reynaerde.
Dat heb ik vandaag ook even gedaan.

IMG_2884GedeeltelijkLeer

Omdat ik zulke mooie eikenhouten plankjes heb gekocht om als platten voor het boek te dienen heb ik besloten ze niet helemaal met leer te bekleden. Het wordt een smalle strook op voor en achterplat en de rug wordt helemaal bekleed.


IMG_2885NuHetLeerNog

Grote kans dat dit de laatste maal is dat het naaiwerk aan dit boek hier te zien is.


Van den vos Reynaerde

Even leek het of er heel lang niets gebeurde,
maar heel lang duurde het om de katernen te binden op
drie leren riempjes die ieder in de lengte zijn opgedeeld in twee en
aan twee perkamenten strengels.
Maar nu gaan we weer in de versnelling.

IMG_2852VanDenVosReynaerdeOndiepeGleufVoorLerenSluitriem

Het boek zal af te sluiten zijn met een leren sluitriem. Die begint op het voorplat (de plat die nu nog los is van het bindwerk en de achterplat) en zal vast gezet kunnen worden op de achterplat. Maar gisteren nog even de ondiepe uitsparing gemaakt waar de riem komt te zitten.


IMG_2853VanDenVosReynaerdeBoekValtMooiOpen

Als ik het voorplat aan de leren riempjes rijg dan zie je dat het boek mooi kan openvallen. Dit vind ik echt prachtig.


IMG_2854VanDenVosReynaerdeLerenRiempjesNogOpMaatMaken

Die leren riempjes steken van buiten het voorplat naar binnen. Daar moet ik ze op maat maken. Hier is dat nog niet gebeurd.


IMG_2855VanDenVosReynaerdeDezeStrengelIsNetTeKort

Deze strengel is eigenlijk te kort. Hij steekt in de eikenhoutenplat maar het uiteinde komt bijna aan de oppervlakte.


IMG_2856VanDenVosReynaerdePerkamentenStrengelSteektDoorEikenhoutenPlat

Deze is beter. Hoewel ook deze zeker niet te lang is.


IMG_2857VanDenVosReynaerdeLerenRiemPassen

Even de eerste versie van de sluitriem passen.


IMG_2858PerkamentenStrengelOnderDrukLatenDrogen

De riempjes zijn op maat gemaakt en geplakt. Die moeten nog met messing spijkertjes vastgezet worden. De strengel die een klein eindje uitstak heb ik weer uitgerold en op de voorplat gelijmd. Onder druk kan dat nu drogen.


Van de vos Reynaerde: het naaiwerk zit er op

IMG_2849VanDenVosReynaerdeNaaiwerkGereed

Zoals voorspeld kon ik vandaag het naaiwerk aan mijn versie van ‘Van den vos Reynaerde’ afronden. Het wordt een beetje krap voor een van de strengels. Die is maar precies lang genoeg. Dus dat komt wel goed. Wel vraag ik me af of ik niet te veel ruimte tussen de katernen heb gelaten. Daardoor wordt het boek in de rug breder. Dat is niet erg maar kost natuurlijk meer materiaal en is meer werk.


IMG_2850VanDenVosReynaerdeVoorplatNogBevestigen

De leren riempjes kunnen op maat gemaakt worden en dan moeten ze nog door de voorplat geleid worden om aan de binnenkant bevestigd te worden. Maar dat is niet veel werk meer. Dan kunnen we gaan werken aan de bekleding, het kapitaal en de messing sluiting. Ik geniet van het eikenhout. Eigenlijk zou ik dat niet helemaal moeten bekleden. Maar dan moet ik een andere sluiting bedenken. Nou nog even over nadenken.

De vos Reynaerde te kijk gezet in 64 boekbanden

DeVosReynaerdeTeKijkGezetIn64Boekbanden

De catalogus van de tentoonstelling georganiseerd door de Stichting Handboekbinden. Deze week ontving ik hem en ik moet zeggen het is een zeer geslaagd boekwerk.


Het afgelopen jaar stond in het teken van de middeleeuwen
bij de Stichting Handboekbinden.
Een actieve groep mensen met meer dan 1000 leden die allemaal
op de een of andere manier geïnteresseerd zijn in boeken en boekbinden.
De leden werden uitgedaagd om het boek ‘Van den vos Reynaerde’
in te binden met een knipoog naar de middeleeuwen.

De inzendingen zijn te zien op een tentoonstelling in Nederland
(nu even opgeschort) en later ook in België.
De details staan op de website van de Stichting.

De tentoonstelling heb ik nog niet gezien maar met het boek
beleef je ook een hoop plezier.
Iedere boekband wordt toegelicht door de binder en is voorzien
van foto’s.
Het plezier en de inspiratie spat van de pagina’s.

IMG_2835DeVosReynaerdeTeKijkGezetIn64Boekbanden

Het boek is in een kartonnen band gezet. De band staat vol met afbeeldingen die in het boek uitgebreid voorgesteld worden.


De band is zo bevestigt dat het naaiwerk op de rug
zichtbaar blijft. Een mooie bindwijze.
Het boek wordt ingeleid door een bespreking van het
middeleeuwse boek door Henk Francino.
Daarna gaat Rik van Daele in op de betekenis van het boek
voor de cultuur van de Lage Landen door een aantal
verschillende aspecten van de tekst toe te lichten.

IMG_2836DeVosReynaerdeTeKijkGezetIn64BoekbandenTitelpagina

Naast foto’s van de boekbanden wordt het boek verlucht met afbeeldingen die speciaal voor de ‘Van de vos Reynaerde’ gemaakt zijn.


IMG_2837DeVosReynaerdeTeKijkGezetIn64BoekbandenHarrieKnoorsRobKoch

Vervolgens is er voor iedere inzending een pagina om de boekband te bespreken. Hier een voorbeeld van een band van Harrie Knoors en een van Rob Koch. De creativiteit bij de banden is overweldigend. Van traditioneel tot moderne technieken. Negende-eeuwse inspiratiebronnen en platten gemaakt met een fused deposition modeling 3D-printer.


IMG_2838DeVosReynaerdeTeKijkGezetIn64BoekbandenRobKoch

Waar ik dan helemaal diep van onder de indruk ben is dat er ten minste drie mensen zijn die niet 1 boek hebben ingezonden maar twee. Een voorbeeld is Rob Koch. Bij al dat moois is het me nog eens heel duidelijk geworden dat ik echt nog maar een prille beginneling ben in het handboekbinden. Er is nog heel veel te leren en te doen!


IMG_2834HetWerkVordert

Een terechte vraag is dan ook: waar sta ik met mijn Van den vos Reynaerde? Nou dat zie je op bovenstaande foto. Het werk op de naaibank zit er bijna op. Ik vermoed dat komend weekend ik ook de tweede eikenhouten plat kan bevestigen aan het boekblok. Dit is de tweede keer dat ik dit doe en het gaat al veel beter, met een veel mooier, vooral rustiger, resultaat als de eerste keer.


Van den vos Reynaerde

Af en toe lijkt het net breien.
Ik was begonnen met het inbinden van Van den vos Reynaerde.
Bij het derde katern was ik bezig maar het beviel me niet.
Er waren twee problemen:
= bij de eerste gang langs strengels en riempjes had ik maar
één wikkeling aangebracht. Dat is te weinig. Je moet steeds de
dikte van het katern, en bij het eerste katern, de helft
van die dikte overbruggen. Je wil op de rug een ononderbroken
wikkeling van garen zien.
= het garen zat te los en te slordig.

Daarom heb ik het ‘uitgetrokken’.
Ik heb de draad helemaal losgemaakt en ben opnieuw begonnen.

IMG_2715Onvoldoende

Dit vond ik onvoldoende.


IMG_2726VanafEersteBindingMeerdereOmslagen

Bij de tweede poging heb ik bij de strengel meteen meerdere omwikkelingen gemaakt. Vijf om precies te zijn. Het juiste aantal wikkelingen is natuurlijk afhankelijk van de dikte van de katernen. Hier doe ik dat op gevoel maar ik heb bij de riempjes wel steeds de wikkelingen genoteerd om te proberen het juiste aantal wikkelingen te maken.


IMG_2727VeelBeter

Dit vind ik er beter uitzien.


Van den vos Reynaerde

In een van mijn vorige blogs heb ik dit kladje opgenomen.
vandaag doe ik een poging om de tekening duidelijker
weer te geven.

IMG_2682Kladtekening02RechtsNaaiwijzeDetails

Dit is de kladversie van de manier waarop je een romaanse binding maakt. Het is misschien niet moeilijk als handeling maar de handelingen zijn steeds weer net iets anders. Om dat te leren is een docent wel handig maar als die er niet is moet je jezelf de weg wijzen. Ik heb steeds een tekening gemaakt van een actie en vervolgens een foto. Eens kijken hoe dat bevalt.


IMG_2690NaaldViaLinkseKettingsteekgatvanBuitenNaarBinnenSteken02

De vorige keer heb ik de elementen die op de tekening staan geprobeerd uit te leggen: een katern waar het kapitaalhoekje is weggehaald. Het gat voor de kettingsteek (meest linkse) en het gat voor het binden aan de riempjes. Die drie riempjes waarvan er hier 1 is voorgesteld, is doorgesneden in de lengte en daarom hier gepresenteerd als twee stroken leer. Dan de kapitaalkern (perkamenten strengel) van wat straks een integrale kapitaalband wordt. Eerste actie: steek de naald door het gat van de kettingsteek.


IMG_2690NaaldViaLinkseKettingsteekgatvanBuitenNaarBinnenSteken

Hier steek ik de naald met het zwarte boekbindersgaren door het gat van de kettingsteek. Let op: het dekblad ligt op de achterplat en is met een smalle rand van 1 centimeter, aan de rugzijde van het katern, on het katern geslagen. Die rand staat ook al heeft hij weken onder bezwaar geleden, nog steeds makkelijk omhoog. Dat maakt het naaien moeilijker.


IMG_2691DraadVanuitKaternNogVoordeKapitaalkernNaarJeToehalen02

Haal de draad door het katern richting perkamenten strengel en naar je toe (tussen katern en kapitaalkern).


IMG_2691DraadVanuitKaternNogVoordeKapitaalkernNaarJeToehalen


IMG_2692VanuitOpenstaandKaternDraadNaarjeToeTussenKaternEnKapitaalkernDraadWeerVanJeAf02

IMG_2692VanuitOpenstaandKaternDraadNaarjeToeTussenKaternEnKapitaalkernDraadWeerVanJeaf

Ik realiseer me dat door de verschillende posities van waaruit de foto’s gemaakt is, het nog steeds een legpuzzel blijft om dit precies te volgen.


IMG_2693TussenKapitaalKernEnKaternNaarDeRugzijdeToe02

Nu rondt je de kapitaalkern.

IMG_2693TussenKapitaalKernEnKaternNaarDeRugzijdeToe


IMG_2694LangsDeBuitenkantGatKettingsteekWeerIn02

Dan weer opnieuw door het gat van de kettingsteek. Je ziet dat op deze manier zowel aan de binnen- als de buitenzijde de inbinddraad komt te zitten. De methode kost dus nogal wat draad maar het is een echt ‘netwerk’ wat rond de katernen, de kapitaalkernen en de riempjes gebonden wordt. Volg volgende series foto’s en je zult steeds beter dat beeld krijgen.

IMG_2694LangsDeBuitenkantGatKettingsteekWeerIn


Dat is het eerste gat.

Van den vos Reynaerde

IMG_2679PrimaGeplakt

Door allerlei omstandigheden ben ik wat achter met de foto’s over de voortgang van het inbinden van ‘Van den vos Reynaerde’. In het laatste bericht zag je dat de achterplat in de lijmtangen zit met de perkamenten strengels. Die strengels zitten intussen vast en hier zie je de ene kant van het plat. Je ziet dat het perkament mooi dun aan de buitenkant van het plat is vastgelijmd.


IMG_2680DeStrengelHeeftZichEenkleinStukjeBuitenDeAchterplatGeduwd

Aan de andere kant zie je dat door de druk het perkament een klein stukje uitsteekt buiten het plat. Dat kleine stukje heb ik er afgesneden. Je ziet dat het perkament een klein beetje doorzichtig is geworden. De nerven van het hout zijn door het perkament zichtbaar.


IMG_2681AchterplatBevestigdopNaaibankjeStrengelsEnRiempjesVastgezet

Dat betekent dat ik het achterplat in de naaibank kon positioneren. In de middeleeuwen was het gebruik van een naaibankje misschien niet gemeengoed maar ook Peter Goddijn raadt aan het bankje te gebruiken. Je ziet dat de strengels en de riempjes zijn vastgezet op de horizontale dwarsbalk. Je kunt ook zien dat ik het achterplat met schilderstape heb geprobeerd vast te zetten op de tafel van het naaibankje. Het is de eerste keer dat ik deze bank gebruik.


In het verleden heb ik deze tekening uit het boek van Goddijn al
eens laten zien.
De tekening toont onder een zijaanzicht in perspectief (een soort
van 3-D-tekening) en bovenaan zie je een vereenvoudigd bovenaanzicht.

IMG_1752TekeningUitBoekGoddijn

Knap getekend maar als instructiemateriaal vond ik het niet duidelijk genoeg. De tekeningen samen vond ik ook verwarrend. Daarom heb ik voor me zelf een paar tekeningen gemaakt.


IUitgangspunt

De kladtekeningen die ik hieronder laat zien gaan uit van dit vertrekpunt: een katern dat met de gesloten kant (de rug) naar je toe ligt als ligt hij op je naaibankje. Dan heb je aan de kop en de staart van het katern (voor de kijker links en rechts) een hoekje van het katern weggehaald: het kapitaalhoekje (als ik me niet vergis). Op de plaats van het hoekje dat is weggehaald komen de strengels. Hier gemodelleerd als twee cirkels. Tussen de kapitaalhoekjes komen straks drie riempjes die alle drie ingesneden zijn. Een van die riempjes is hier gemodelleerd als twee korte horizontale streepjes boven het woord riempje. De naaigaten staan op dit overzicht niet getekend.


IMG_2682Kladtekening02RechtsNaaiwijzeDetails

Dan zijn dit de eerste 14 stappen. In dit voorbeeld begin je met de linker kettingsteek. Van buiten het katern naar in het katern. Dan werk je naar de strengel om langs de buitenkant van het katern terug te keren naar de allereerste ingang. Vandaar ga je naar het eerste riempje, langs de binnenkant van het katern. Bij het riempje kom je naar buiten en ga je afwisselend links en rechts om het riempje heen. Dat doe je zo vaak als nodig is (achtjes) om de dikte van de katernen op te vullen op de riempjes.


IMG_2682Kladtekening02RechtsNaaiwijze

In klad ben ik dit voor me zelf gaan uitschrijven. Daar kom ik in een volgende blog nog op terug.


IMG_2683Kladtekening02RechtsNaaiwijze

Vervolgens heb ik de stappen, in klad, op papier gezet voor de tweede strengel en de overgang (met de kettingsteek) naar het volgende katern.


IMG_2684AchterpleatEnBoekblokNogLosOpMijnNaaibank

Dit is dan wat me te wachten staat. Binnenkort meer.


Van den vos Reynaerde

IMG_2672DeStrengelsPassen

De perkamenten strengels passen in de speciaal hiervoor gemaakte gaten. Het idee is nu de uiteindes aan de buitenkant weer uit te rollen en die dan daar te bevestigen. Als dat gedaan is aan de achterplat dan zitten daar de riempjes en de strengels aan en kan het echte binden beginnen. Aan het eind van het binden kan dan het voorplat bevestigd worden. Daarvoor heb ik nu natuurlijk al gekeken of de riempjes en de strengels goed passen. Alleen de riempjes me strengels zullen nog ingekort moeten worden maar dat doe ik pas na het inbinden want dan kan ik precies bepalen wat de lengte moet zijn.


IMG_2673Afgerold

Om de strengels uit te rollen maak ik de uiteinden weer vochtig en laat ik het water even inwerken. Het perkament wordt dan weer week en laat zich uitrollen.


IMG_2674Afgerold

Het hout wordt daarbij ook wat vochtig maar dat kan het eikenhout best hebben.


IMG_2676InDeLijm

Met PVA ingelijmd.


IMG_2677InDeLijmklemmen

Vervolgens heb ik de kop en de staart (de boven en onderkant), op de plaats van de strengel in lijmklemmen gezet. Daar laat ik ze een nacht in staan drogen.


Van den vos Reynaerde

Er is in Nederland al een reizende tentoonstelling met
64 versies van Van den vos Reynaerde.
Die van mij is daar niet te zien want hij is nog lang niet af.
Stap voor stap ga ik vooruit.

IMG_2658TweeStrengelsVanPerkamentKernVanIntegraalKapitaalband

Afgelopen zondag had ik geen camera bij me toen ik in mijn werkplaats was. Toen heb ik twee strengels gemaakt van perkament. Je neemt een strook perkament van 2 cm breed, drie maal zo lang als je nodig hebt. Dan plaats je voor 15 minuten het perkament in water. Het perkament wordt dan weer zacht en je kunt het oprollen en vastzetten op een plank of een stuk stevig karton.


IMG_2659StrengelVanPerkament

Deze strengels zijn ongeveer 3 mm dik. Naast de drie riempjes waarop de katernen gebonden gaan worden gaan deze strengels ook verbonden worden met de katernen, en wel aan de boven- en onderkant. Na het naaien en het aanbrengen van het leer als bekleding wordt het leer verbonden met deze gebonden strengels om zo het kapitaal te gaan vormen.


IMG_2660AchterplatBinnenkantRiempjesGelijmdenGespijkerd

Dit is de status van de achterplat zoals die zondag was. Dit is de binnenkant en je kunt zien dat de riempjes gelijmd en met messing spijkertjes vastgezet zijn. Dit verdwijnt straks uit het zicht door het perkamenten dekblad dat met het eerste en laatste katern wordt meegebonden.


IMG_2661AchterplatBuitenkantriempjesGelijmd

Dit is de buitenkant van het achterplat. De leren riempjes zijn ook hier gelijmd aan het eikenhout. Je ziet hier ook boven en onder de gaten waar de perkamenten strengels door moeten.


IMG_2666DebuitenkantVanDePlattenMetRiempjesEnStrengels

Vandaag zijn die gaten voor de strengels nog een beetje uit gevijld zodat de strengels er door kunnen. Op de buitenkant van het achterplat draai ik die strengels weer uit elkaar (eerst een beetje nat maken) en ga ik ze dan vastlijmen. Maar dat is voor de volgende keer.


IMG_2668AlleenDeStrenglesnogVastzettenOpDeAchterplat

De binnenkant van de achterplat. Als de strengels aan het achterplat zijn vastgemaakt gaat het echte inbinden beginnen. De tekst op de riempjes zijn van een eerdere test om op dit leer de naam van het boek te zetten met de verguldpers.


Van den vos Reynaerde

IMG_2651LinksZittenDeRiempjesAlHelemaalOpHunPlaatsRechtAlDoorDeTunnel

Gisteren de platten afgemaakt. Op de foto hierboven zie je dat de riempjes al helemaal op hun plaats zitten, in en aan de rechter plat. Links zijn de riempjes al door de ‘tunnel’ gevoerd. Nog niet dwars door de eikenhouten plat.


IMG_2652DatGaatGoedKomen

Nu is het tijd om de dikte van het boekblok mee in overweging te nemen. De leren riempjes moeten worden doorgesneden (in de lengte, ter hoogte van het boekblok) om het naaien mogelijk te maken.


IMG_2653EersteRiempjeGeplaktEnGespijkerdEnIngesnedenOmBindenMogelijkTeMaken

Nu de riempjes afgetekend zijn, is de eerste ingesneden en bevestigd aan de eerste plat. De katernen zullen straks op deze achterplat worden genaaid. Het riempje is gelijmd en vervolgens met drie messing spijkers vastgezet.