Het weer zit niet mee.
Op het nieuws zagen we vanmiddag beelden uit Amsterdam.
Daar was het stralend weer.
Hier in Breda blijft het maar bewolkt.
Helaas geen zon te zien.
Toch was het al behoorlijk druk aan de nieuwe Haven.





Vreemd nautisch apparaat.







Water onder de Tolbrug. Hoe doen ze dat toch ?



Fase twee is nog in volle gang.



Zo doen ze dat dus.
Onder de Tolbrug is een klein waterreservoir gemaakt.
Daar wordt constant water ingepompt (zie slang die over houten wand hangt)
dat vervolgens vanzelf de nieuwe Haven in loopt.

Via, via , via kwam ik op het Internet het volgende bericht tegen
over onderzoek dat blijkbaar in Breda
plaats vindt op de plaats van de tweede fase van de nieuwe Haven.

Verrassende vondsten aan de Nieuwe Weg
[Bron: Blik op Nieuws, 13 juni 2007]

Vrijdag 1 juni is aan de Nieuwe Weg in Breda op de plaats
van de voormalige Satxc3xa9hut, archeologisch onderzoek gestart.
Onder de betonnen vloer van het pand werden
een aantal interessante sporen gevonden.
Het opgravingsterrein ligt van oorsprong op de achtererven
van de huizen aan de Tolbrugstraat die aan de achterzijde
door de stadsmuur begrensd werden.
Na de sloop van de muur werd de Nieuwe Weg aangelegd
waar langzamerhand allerlei bebouwing langs kwam te staan,
vaak met een industrieel karakter.

Op het ogenblik worden er onder de vloeren en funderingen
van de gesloopte bebouwing al oudere sporen aangetroffen.
Een tweede punt dat het onderzoek interessant maakt
is dat diagonaal over het terrein misschien nog funderingen en vloerresten
aanwezig zijn van de voormalige schuilkerk
die in de 17e eeuw hier gevestigd werd in een nog veel oudere brouwerij.

Verder in het onderzoek bleek dat er onder een deel van het terrein
oudere bebouwing aanwezig is.
Zo werd er al een kelder en een oven uit de 17e of 18e eeuw blootgelegd.
Vooral de oven wordt op dit moment nauwkeurig onderzocht door een specialiste.
Het vermoeden bestaat dat het een zgn. brouwersoven is
waar de brouwketel op de juiste temperatuur werd gehouden.

Wellicht zijn de volgende foto’s van de genoemde plaats:

Vanochtend kreeg een email met onder meer de volgende tekst:

Een van de bewoners heeft gebeld
voor de hoop stenen bij ons op de weg.
Inmiddels zijn ze het aan het opruimen.

Goede zaak !

Deze kant van de Nieuwe Prinsenkade is bijna twee jaar afgesloten geweest.
Een foto maken vanuit deze positie van het Spanjaardsgat
was dan ook lang onmogelijk.



De Spinola op zijn nieuwe ligplaats.



De nieuwe Hoge brug.



Het podium in voorbereiding van de festiviteiten van morgen.



De Spinola met rechts hun nieuwe kadeterras.



Het kadeterras in detail.



Een van de oudste gebouwen van Breda in restauratie: cafe het Klapkot.



Haven nummer 14.





Het Anker, Haven nummer 4.



De nieuwe Tolbrug.



Met gedicht:

Je ziet reeksen water komen, hoort de tongen samengaan.
Of ze geliefden zijn, zo praten zij, die alle taal verstaan.



De Trapkes.



Het Anker, Haven nummer 4. Zie de schoorsteen en het ijzerwerk.







Alle horeca is in rep en roer en zet het beste beentje voor.



Het stadhuis versierd.







Iedereen oefent nog even voor morgen.



Moderne kunst of is de aannemer nog iets vergeten ?



Ik denk dat deze stenen ook vergeten zijn.
Ik hoop dat die morgenochtend nog worden weggehaald.
Ze zijn het gevolg van het asfalteren, vandaag, van een kleine strook.





Deze staan al klaar om de weg af te zetten,
sinds carnaval zijn ze niet meer in actie geweest.

…vervolg en laatste deel:

Gedeeltelijke dempingxe2x80xa6

De Haven boette meer en meer in op zijn betekenis voor de scheepsvaart.
In 1940 is het dan zover:
men begon in oorlogstijd een deel van rivier de Mark
binnen de singels te dempen, vanaf de Tolbrug richting Marksingel.
Hier verrees een jaar later de Markendaalseweg.
Hoe de Haven zou moeten veranderen, is vastgelegd in een maquette uit 1941.
Na de Tweede Wereldoorlog ontstonden plannen
voor een vervolg van de demping.
Nu kwamen er wel protesten, onder meer van Bond Heemschut.
De burger was immers mondiger geworden.
Actie kwam er eveneens tegen een nieuw verkeersplan,
de zogenaamde City-ring, die onder andere
dwars door het Valkenberg zou lopen en historische panden
aan de Catharinastraat zou doen verdwijnen.
Er was een klimaat ontstaan voor maatschappelijk protest.
De Heemkundige Kring trok inderdaad fors aan de bel.
De voorzitter van een studiecommissie, J. van Hooydonk,
formuleerde in 1957 dat de historische Haven behouden diende te blijven,
omdat het verdwijnen ervan esthetisch een gevoelig verlies zou betekenen.
Het element xe2x80x9cwaterxe2x80x9d in het stadsbeeld was immers te waardevol.
Hij pleitte zelfs voor een gedeeltelijke reconstructie
van het reeds in 1940 gedempte tracxc3xa9 van de Mark.

Voortaan een Gedempte Havenxe2x80xa6

Het probleem van stilstaand water is, dat er stank ontstaat,
zo ook in de Haven.
Dit probleem kon echter opgelost worden
door de directe rioolverbinding Breda-Moerdijk.
Volgens Bond Heemschut raakte men immers steeds meer overtuigd
van de noodzaak om het groeiende verkeer om de oude stadskern te leiden
in plaats van er doorheen.
Ondanks een officieel bezwaarschrift van Bond Heemschut bij de regering,
in 1963, viel toch het doek voor de Haven.
Deze laatste Bredase stadsgracht verdween toen in maart 1964 gestart werd
met de feitelijke demping.
Het karwei zou ruim twee jaar duren.
Op de vrijgekomen grond kwamen een ondergrondse parkeergarage,
een benzinestation, een snackbar en een geasfalteerde autoweg.
Op het eind van de jaren zestig volgde nog de sloop van de kathedraal
aan de Prinsenkade, de Sint Barbarakerk.
Een braakliggend terrein was het resultaat,
dat pas twintig jaar later invulling vond.
Of er inderdaad een nieuwe rivier komt in Breda is een vraag
die nog niet beantwoord kan worden.
Nog voor de eeuwwisseling echter neemt de Bredase gemeenteraad
een principebesluit over de zogenaamde Oost-West-Flank,
waarin ook de rol van water in Breda is opgenomen.
Uiterlijk in 2002, of zoveel eerder als mogelijk is, zal er sprake zijn
van een eventuele terugkeer van water in het Bredase stadshart.

Naschrift:
Het is nu inmiddels 2007.
Morgen zal de haven officieel geopend worden.
Het karwei is nog niet af, maar de opening van dit eerste deel
mag er zijn.
Nu maar hopen dat het morgen wat beter weer is.
Dan wordt het vast een groot feest.

…vervolg:

Grootse veranderingenxe2x80xa6

De negentiende eeuw bracht verandering op verandering.
Van immens belang voor Breda bleek de aanleg van het spoor
en de komst van een station.
In 1855 was de spoorlijn Breda-Roosendaal gereed
en in 1863 die naar Tilburg.
Twee jaar later viel het besluit om de vesting Breda
niet langer te laten voortbestaan gezien
de defensieve ontwikkelingen in Zuid-Nederland.
De stad hoefde niet langer bekneld te blijven door de vestingwerken.
De ontmanteling ervan duurde jaren, van 1869 tot 1881.
Alle stadspoorten verdwenen.
Het water van de Mark stroomde voortaan in Singels om de stad heen.
De demping van de Oude Vest volgde in 1863
en ook de demping van de Mosselkreek, de Donk en de Gampel
liet niet lang meer op zich wachten.
Passagiers reisden voortaan veelal per trein
en konden langs de Willemstraat en door het Valkenberg
op eenvoudige wijze de stad bereiken.
Het goederenvervoer verliep vanouds via de Haven.
Toen echter in 1877 de Nieuwe Prinsenkade werd aangelegd,
verplaatsten deze activiteiten zich geleidelijk
naar de nieuwe kadeplaats aan deze straat.
Ook aan de Markkade bij het suikerfabriek
en aan de Tramsingel meerde menig schip af.
Zowel aan de Haven als aan de Prinsenkade verschoof het accent
naar chique en duur wonen.
Voorzichtig signaleren we een kentering in de betekenis
van het vervoer over water in Breda.

Bouwen aan de toekomstxe2x80xa6

Vanaf 1920 neemt de invloed van de automobiel in Nederland langzaam toe.
Ook Breda en omgeving raakten in de ban van snelle,
gemotoriseerde vervoermiddelen.
Infrastructurele aanpassingen werden noodzakelijk:
al in 1934 maakte men het plan voor een nieuwe autoweg
van Moerdijk naar Antwerpen.
Koningin Wilhelmina opende op 12 december 1936 de autobrug
over het Hollands Diep bij Moerdijk.
En het tracxc3xa9 voor de huidige Zuidelijke Rondweg van Breda
zag het daglicht in 1937 als verbinding tussen Antwerpen enerzijds
en Tilburg en Utrecht anderzijds.
Toch had deze nieuwe mobiliteit voornamelijk betrekking op personen.
Het transport van goederen gebeurde nog hoofdzakelijk
per trein en per schip.
In de Belcrum was in 1923 een nieuwe haven aangelegd.
Plannen om de historische Haven en de Mark te dempen
werden voor het eerst verkondigd door burgemeester Van Slobbe
in het kader van een nieuw verkeersplan voor Breda,
de zogenaamde Noord-Zuid Doorbraak.
Dit plan dateert van 1937: het Spanjaardsgat zou nog
door water omgeven blijven, maar op een gedempte Haven
zou bijvoorbeeld markt gehouden kunnen worden.
Over verzet tegen deze plannen werd niet gerept.

…wordt vervolgd.

…vervolg:

De aanleg van de Prinsenkadexe2x80xa6

Op 20 juli 1613 besloot het stadsbestuur dat de nieuwe kade
die op dat moment tegenover de Haven werd aangelegd,
voortaan de xe2x80x9cPrincenkaayxe2x80x9d zou heten.
Deze naam verwijst naar de eerstesteenlegging van de kademuur
door de toenmalige heer van Breda en prins van Oranje, Philip Willem,
de oudste zoon van Willem van Oranje.
De aanleg van de Prinsenkade stond niet op zichzelf,
maar maakte deel uit van een project om het onbebouwde,
maar binnen de wallen gelegen gebied rond de Haagdijk te ontsluiten
met een netwerk van nieuwe straten.
Helaas kwam er niet veel van het project terecht:
in 1621 kwam er een eind aan het Twaalfjarig Bestand
en begon de Tachtigjarige Oorlog opnieuw.

De Haven in de Gouden Eeuwxe2x80xa6

De Haven ontwikkelde zich in de loop van de zeventiende eeuw
tot een centrum van aan- en afvoer van zowel goederen als personen.
Beurtschippers uit Amsterdam, Zaandam, Gouda, Den Haag,
Rotterdam, Schiedam, Dordrecht, Gorinchem, Middelburg en Zierikzee
meerden af aan de Haven of de Prinsenkade.
Tot ver in de negentiende eeuw was dit het punt waar de reiziger
uit het noorden onze stad binnenkwam.
De directe omgeving groeide in deze ontwikkeling mee.
Het Kasteel was al eerder, in opdracht van Hendrik III van Nassau,
tot renaissancepaleis verbouwd.
Het Spanjaardsgat, een onderdeel van de versterking van het kasteel uit 1509,
was het aanzien waard.
De kades van de Haven en Prinsenkade waren beplant met bomen
en de huizen aan beide zijden moeten fraai geweest zijn.
Er stonden nogal wat bierbrouwerijen.
Verschillende van deze huizen bestaan nog,
zoals de voormalige bierbrouwerijen Het Anker aan Haven 4
en De Witte Leeuw aan Haven 20.



Breda, voordeur van De Haven nummer 4.

Op het eind van de zeventiende eeuw worden de vestingwerken
ingrijpend gemoderniseerd.
Ook het kasteel naderde zijn voltooiing.
Beide projecten waren een initiatief van stadhouder Willem III.
Maar, na de overgang naar de achttiende eeuw raakte het garnizoen in verval.
Breda werd een stille provincieplaats.
Door de verzanding van de Mark en Dintel
kwam ook nog eens de handel in de problemen.
Men maakte plannen om een kanaal te graven van Moerdijk naar Breda.
Ook moest er een steenweg van Breda naar Luik komen.
Beide plannen verzandden echter in het niets.

…wordt vervolgd.

…vervolg.

Het ontstaan van een Havenxe2x80xa6

Breda was vanuit Holland bezien de toegangspoort tot het
noordwestelijk deel van het Hertogdom Brabant.
Stilaan ontwikkelde Breda zich tot een bescheiden handelsstad.
Scheepvaartverkeer kon de stad bereiken en aanleggen,
hoogstwaarschijnlijk op de plek van de latere Haven.
Zeker is, dat in 1552 begonnen werd met de bouw
van een gemetselde kade van blauwe Naamse steen.
Volgens de achttiende-eeuwse geschiedschrijver Thomas Ernst van Goor
was de Haven

xe2x80x9cvan eene aanmerkeleyke lengte en breedte,
aan beide zyden verciert zynde van eene schoone kade
met lindeboomen beplantxe2x80x9d

Slechts de stadszijde had een kademuur.
Aan de overzijde, de latere Prinsenkade,
lag een blekerij die aan het water grensde.
In 1644 wordt de Haven aangeduid als de Havenkant.
Het waren de Franse bestuurders die in 1812 straatnaambordjes
gingen ophangen en de naam xe2x80x9cHavenxe2x80x9dgebruikten,
sindsdien de officixc3xable straatnaam.

Twee bruggenxe2x80xa6

Waar water is en transport volgt, ontstaat de noodzaak
om over het water te komen.
Een brug is dan een oplossing.
Over de haven lagen twee bruggen: de Tolbrug en de Hoge Brug.



Tolbrug.

De eerste lag ter hoogte van de Haagdijk
en was in de middeleeuwen de enige verbinding over de Mark.
De naam xe2x80x9cTolbruggexe2x80x9dkomen we al tegen in een oorkonde uit 1384,
de brug zelf bestond reeds in 1354.
De meest recente vernieuwing van de Tolbrug dateert van het jaar 1922.
De opening van deze toen moderne brug is op film vastgelegd en bewaard.
De Tolbrug werd gesloopt toen men in 1941
een deel van rivier de Mark dempte.



Tolbrug met zicht op de Tolbrugstraat.

De Hoge brug, gelegen tussen de kruising Prinsenkade-Zoutstraat
en Vismarkt, vindt zijn oorsprong omstreeks 1550.
Een in 1615 gebouwde brug op deze plek werd in 1883 vervangen
door een ijzeren draaibrug.
Ook deze brug verdween bij de demping van de haven in 1964.



Tolbrug met zicht op de Haagdijk.

…wordt vervolgd.

ARCHIVARIA, periodiek van het Stadsarchief Breda.

De haven, een beknopte levensschets.

In 1997 maakte stedenbouwkundige vormgever Eloi Koreman
schetsplannen voor de aanleg van een Nieuwe Rivier
in de Bredase binnenstad.
Door Breda opnieuw een haven te geven
zou een flinke impuls gegeven worden aan de economische
en cultuurhistorische waarden van Breda.
Centraal in de plannen staat het herstel van de Mark
als een stromende rivier.
Ook een reconstructie van de Markendaalseweg als een gracht
met kaden en bomen en het terugbrengen
van een van de drie eilandjes in dit gebied
maken deel uit van de genoemde plannen.
Een stromende rivier zou ook een bijdrage leveren
aan de ontwikkeling van natuur ten noorden en zuiden van de stad.
De Haven is volop in beeld.
Reden genoeg om samen met u een duik te nemen
in de historie van de Haven en naaste omgeving.


……wordt vervolgd.