Gisteravond, voorafgaand aan de muziekavond in Lokaal01,bezocht ik de tentoonstelling “Soot from the funnel”.Vandaag een eerste korte serie foto’s en briefkaarten:Kate MccGwire.Haar installatie op deze tentoonstelling heel ‘Sluice’ (sluis).
Ik verzamel, voeg samen, hergebruik, leg laag op laag, pel af,verbrand, onthul, plaats, verdubbel, bevraag, speel en maak foto’s.
Kate MccGwire, Fume, 2007.Gat gebrand in een met de hand ingebonden boek.De schoonheid van een slechte daad.
Kate MccGwire, Brood, 2004.
Kate MccGwire, Sluice, Lokaal01, 2008.
Volgens de web site van Kate stelt het werk van Kate MccGwire vragenbij de aard van schoonheid.Ze is gexc3xafntrigeerd door de mogelijke visie dat schoonheid complexer isdan allen maar genot schenken aan de zintuigen:schoonheid kan betrekking hebben op een probleem,het kan iets zijn dat je verafschuwtof iets dat vragen stelt bij de huidige, algemeen aanvaarde stand van zaken.Het idee dat schoonheid een cultureel fenomeen isdat ontvankelijk is voor een discussiedoor middel van een creatief proces fascineert haar.
Geertruy van Schendel- Brocx was getrouwd met Gijsbert van Schendel,een herenboer en graankoopman in Terheijden.Petrus werd in 1806 geboren en was het tiende kind van in totaal elf.Zijn vader behoorde tot de meest welgestelde boeren in het dorpen was daar ook lid van de gemeenteraad.Hij bezat een groot woonhuis met hof, schuur, wagenkeet en erfaan de huidige Raadhuisstraat op een perceel van ruim een halve hectareen buiten het dorp weilanden van bij elkaar meer dan vijf hectaren.Het gezin had een knecht en een dienstmeid die in huis woonden.Na 1811 ging het slecht met de activiteiten van Petrusxe2x80x99 vader.Hij moest geld lenen met zijn onroerend goed als onderpanden dit uiteindelijk ook verkopen.Hij stierf toen Petrus elf jaar was. Een echte Bredase marktvrouwWeduwe Geertruy Brocx was na zijn dood gedwongenzelf de kost te gaan verdienen om het grote gezin in leven te houden.Ze deed dit als marktvrouw.In mei 1821 verhuisde ze met haar nog thuis wonende kinderen(waaronder Petrus) naar Breda.In de stad kon de weduwe beter de kost verdienen als marktkraamsteren winkelierster dan in Terheijden.In Breda was er tweemaal in de week een marktdag.Ze gingen wonen aan de Boschstraat op huisnummer 31tegenover de Beyerd.Drie jaar later verhuisde het gezin naar nummer 66 in diezelfde straat.Daar woonde een oudere broer van Petrus die er kleermaker was.Het portret xe2x80x98Moederxe2x80x99 van Petrus van Schendel toont een echte Bredase marktvrouwuit het midden van de negentiende eeuw.Zij draagt een eenvoudige witte muts, twee gouden oorbellenen een collier van bloedkoraal.Het olieverf is heel fijn en karakteristiek geschilderden is een van de betere portretten van Van Schendel.Petrus van Schendel is opgegroeid in Bredaen zijn leven lang aan de stad verbonden gebleven.Zijn werk neemt een centrale positie in de verzameling van Bredaxe2x80x99s Museum.De collectie telt inmiddels een respectabel aantalvan acht schilderijen en drie tekeningen.In Nederlandse openbare collecties is het werk van Petrus van Schendelmaar spaarzaam vertegenwoordigd.Bredaxe2x80x99s Museum profileert zich als het museumdat het werk van Van Schendel een centrale plaats toekentin zijn collectie beeldende kunst.Andere musea die werk van Van Schendel bezitten zijnhet Rijksmuseum Amsterdam (een portret en een marktstuk)en het Rotterdams Historisch Museum (twee portretten). 
NovemberNo shadow no starsno moon no carsNovemberit only believesin a pile of dead leavesand a moonthat’s the color of boneNo prayers for Novemberto linger longerstick your spoon in the wallwe’ll slaughter them allNovember has tied meto an old dead treeget word to Aprilto rescue meNovember’s cold chainMade of wet boots and rainand shiny black ravenson chimney smoke lanesNovember seems oddyou’re my firing squadNovemberWith my hair slicked backwith carrion shellacwith the blood from a pheasantand the bone from a haretied to the branchesof a roebuck stagleft to wave in the timberlike a buck shot flagGo away you rainsnoutgo away blow your brains outNovemberTom Waits.De tekst die er uit gelicht wordt, is:No prayers for November to linger longerstick your spoon in the wall, we’ll slaughter them allAls je dit vertaalt staat er:Laten we niet bidden om november langer te laten duren,dood zijn, we slachten ze (alle novemberdagen?) allemaal.‘stick your spoon in the wall’ is een Engelse uitdrukking voor ‘dood zijn’.Maar dat kun je ook heel letterlijk nemen,je kunt proberen een lepel in de muur te steken.Dan is het volgende het resultaat:
Ook van Tom Waits lijkt november niet de favoriete maand te zijn.Als je die mening deelt, dan is het goed om op de bijna laatste dagvan november een feestje te bouwen.Dat belooft heel wat te worden vanavond.
Dit waren de zogenaamde hospitaalridders.De officiele naam is“Souvereine Militaire Hospitaal Orde van Sint Jan van Jeruzalem, van Rhodos en van Malta”.In de vroege Middeleeuwen ware de “heilige plaatsen”onder bestuur van de Arabieren.De bewoners waren de Palestijnen, immers het land heette Palestina.Het geloof dat er werd beleden was overwegenddat van de Islam.De profeet Mohammed leefde van Mekka, 569/570/571 – Medina, 8 juni 632.En al tijdens zijn leven begon de verspreiding van de Islam.Palestina met Jeruzalem werd in 634 onderdeel van hetArabisch-Islamitisch rijk.Dit had maar beperkt effect op de toegankelijkheid van die “Heilige plaatsen”voor Westerse Christenen.Jeruzalem en de andere plaatsen waren meestal vrij toegankelijk.De Johannieterorde ontstond in Jeruzalem ergens rond 1150.Het was en is een ridderorde die zich toelegde op de beschermingen verpleging van bedevaartsgangers.Ze hadden ‘ziekenhuizen’ langs de bedevaartsroutes.Ze waren niet bang om te vechten maar dat was niet hun eerste doel.Als het succes van de kruistochten afloopt, trekken deze ridderszich ook terug, eerst op Rhodos en later op Malta.Aan het hoofd staat de grootmeester.Daaronder organiseerden ze zich onder andere naar land van herkomst.Die hadden in Rhodos zo allemaal hun eigen “clubhuis”.Deze zijn terug te vinden in De straat van de Ridders.In deze straat bevinden zich de herbergen van bijvoorbeeldAuvergne, Engeland, Italie, Frankrijk en Spanje.Aan het eind van de straat (gezien vanaf het paleis van de Grootmeester)ligt het Eerste ziekenhuis van de Ridders.Dit is nu het Archeologische Museum en het onderwerp van de volgende log.Laten we eerst even door de Straat van de Ridders lopen.
Straat van de Ridders.
De Herberg van Frankrijk.
Museumplein.
Dubai Art Fair.
Voor de mensen die hun ogen niet van de mevrouw kunnen afhoudenen omdat mjin foto door de belichting minder duidelijk is dan het origineel.Hieronder een detail van de fotodat een prachtig commentaar op diezelfde foto vormt.Voor de duidelijkheid heb ik de diamantjes (of waren het glazen kraaltjes)maar even zwart gekleurd.Meesterlijke foto’s.
Mxc3xbcnchner bierfeste.
Jan Hendrik Frederiks, 1799.
Ik was meteen helemaal weg van de vissekom.Alleen de goudvissen zaten niet helemaal stil en daarom is de foto bewogen.
Petrus van Schendel, Jaarmarkt op de Grote Markt te Breda (detail).Een kleine toevoeging bij uw kanttekening ten aanzienvan het schilderij uit 1863, met de jaarmarkt van Breda als onderwerp.Het type muts dat de vrouw draagt is kenmerkendvoor de klederdracht die destijd in de Baronie van Breda gedragen werden de Tiroler klederdracht is niet ietsdat door een inwoner van Breda is aangetrokken ter opluistering van de jaarmarktof gewoon door de kunstenaar verzonnen is,maar daadwerkelijk een Zuid-Tiroler of Italiaan,die destijds deel uitmaakte van vele jaarmarktenen kermissen en daar met fluitmuziek een boterham trachte te verdienen.Deze ‘pfifferari’ – van oorsprong herders – zoals ze genoemd werden,werden door veel kunstenaars uit die tijd uitgekozendoor hun opvallende en kleurrijke klederdracht.Van Schendel maakte van een dergelijke Pfifferaro nog apart een schilderij,dat nog niet zo lang geleden bij Christie’s in Amsterdam(veiling 26-10-2004, lot 167) onder de hamer kwam.Van Schendel beschouwde zich bovenal als een kunstenaardie de werkelijkheid natuurgetrouw diende af te beeldenen met zijn jaarmarkt deed hij dat ook.Voor de mensen die zich afvragen waar deze wijsheid vandaan komt.Vorige week reageerde Dhr. J. De Meere op mijn web log.Hij is een expert op het gebied van Petrus van Schendel.Zijn naam kom ik bijvoorbeeld ook tegen op de web site van veilinghuis Christie’sin Amsterdam als ik op zoek ga naar het schilderij dat genoemd wordt.
Petrus van Schendel, The young flageolet player.
Petrus van Schendel, The young flageolet player.
Vanochtend ben ik gaan kijken naar Restauratie op zaal.Een aanwinst van formaat van Petrus van Schendel.In het Breda’s Museum is te zien hoe een groot werk van de Brabantse schilderPetrus van Schendel, wordt gerestaureerd.Lange tijd was er een kleiner schilderij bekenddat bijna hetzelfde thema heeft:De aanbidding der Herders.Door dit schilderij wist men dat er een nog veel groter werkstukmoest zijn dat ook een ‘Kersttafereel’ voorstelde.Enige tijd geleden werd dit herontdekt in een kerk in Elsene (Brussl).Het schilderij stond daar in een doopkapel.Het schilderij was niet voor de ruimte gemaaktmaar kon er met moeite staan.Het is namelijk 4,38 meter hoog en 3,3 meter breed.Het werk heet “De geboorte van Christus”.De foto’s van vanochtend, van de restauratie en de andere Van Schendelsdie dit museum heeft vindt u hier.Als tekst treft u een soort toespraak aan van naar ik aanneem de restaurateur.De tekst was er te lezen en ik neem die hier over.De foto’s zijn niet zo mooi als ik gehoopt had.Er was veel kunstlicht waar ik geen invloed op had.Maar het geeft toch wel een beeld.
Petrus van Schendel, De aanbidding der herders.Soort zusje van het grote schilderij.Overgenomen van een kaart.
Petrus van Schendel, De geboorte van Christus.
Dit kleinere deel van het schilderij is een stilleven op zich.Brood en wild in een maand. Als cadeau?
Petrus van Schendel, De geboorte van Christus, detail..
Hier op dit deel van het schilderij zat een van de grotere beschadigingen.Op de poster van de tentoonstelling is het gat te zien.
Breda, Bredaxe2x80x99s Museum, 26 oktober 2008.De restauratie van een schilderij met het formaat vanDe geboorte van Christus van Petrus van Schendel,zoxe2x80x99n 4 x 3 meter vergt een speciale aanpak,ik zal proberen in het kort iets te vertellen over de werkwijzedie we hier gevolgd hebben.Bij de eerste inspectie van het schilderij in Brussel Elsenewerd vastgesteld dat de schade en vervuiling van het schilderijomvangrijk waren;scheuren, gaten en deformaties in het schilderslinnen.Toch ondanks deze kwetsuren maakte het grote doekgeen volledig verzwakte indruk,de schilder had indertijd voor topkwaliteit linnen gekozen.
De restaurateur John Post aan het werk.
De constructie die gebruikt is voor het vervoer van Brussel naar Breda.
Na het overwinnen van de transportproblemen met het schilderij:de ingewikkelde methode om in de Heilige Kruiskerk te Elsenehet schilderij van de muur neer te laten,de demontage van de vergulde lijst, het losmakenvan het beschilderde linnen van het spieraamen de eerste schoonmaak van met name de achterzijde van het schilderijwaar zich uiteraard veel stof en gruis had verzameld konden we;d.w.z. een team van transporteur Hiskia van Kralingen en ikzelfhet doek op een enorme houten rol draaien en meenemen naar Breda.In de grote zaal boven, waar de restauratie plaatsvindtkunt u dat hele proces bekijken op een doorlopende fotoprojectie.Intussen was een speciale werkvloer gemaakt in de grote zaalvan het Bredaxe2x80x99s Museum waarover een verrijdbaar plateaumij de gelegenheid moest bieden het schilderij te behandelen.Hoewel dat geen gemakkelijke werkhouding oplevert,was dat de enige mogelijkheid om beschadigingenzoals scheuren in het midden van het 3 meter brede doekte kunnen herstellen;daarvoor is namelijk een gladde harde ondergrond nodigen beschadigingen zouden niet bereikbaar zijnals we een enorme tafel met een blad van 3 x 4 meterop de normale werkhoogte hadden gemaakt.
De restauratie kom op 29 september worden aangevangennadat het doek was uitgerold op de werkvloer.Even terug nu naar het losmaken van het schilderdoekvan het oude spieraam in Brussel Elsene;daar was direct zichtbaar, dat het schilderij in haar lange bestaanal meerdere malen was opgespannen en losgemaakt voor een transport.De verzwakte en ingescheurde opspanrandenwaren ter versterking beplakt met stroken linnen,de lijm die gebruikt was bleek roggemeellijm,een veelzijdig product, je kon het namelijk ook opeten;dan heette het roggemeelpap,misschien heeft iemand hier in de zaal het nog wel eens gegeten?Deze stroken met de lijm lieten zich makkelijk volledig verwijderenen boden mij de mogelijkheid om deze proceduremet moderne, verwijderbare ofwel reversibele middelen uit te voeren;we noemen het aanbrengen van een randversterking nu striplining.Er is gekozen voor een terughoudende wijze van restaureren,tegenwoordig algemeen aanvaard;zoxe2x80x99n 30 jaar geleden zou een dergelijk schilderij bedoekt zijnmet een bijenwas/hars preparaat dat als een hete vloeibare massawerd uitgesmeerd op de achterzijde van het doeken daarna met warme strijkijzers opnieuw verhiten vloeibaar gemaakt om het bedoekingslinnenaan het oude doek te sealen.Deze werkwijze wordt nu niet meer gevolgd.Het betekent een enorme operatie bij een dergelijk formaat schilderijen er kleven een aantal belangrijke nadelen aan:de zuren in de was kunnen kleurveranderingen veroorzakenen de was is nooit meer uit het oude linnen te verwijderen.Ook wordt het schilderij daardoor 3x zwaarder.
Het aanbrengen van een bedoeking,ook met moderne reversibele materialen is de uiterste stapdie je als restaurateur doet;dus alleen als het niet anders meer kan.Bij deze restauratie is gekozen voor een aanpakdie het minst zou ingrijpen in de oorspronkelijke situatie;een striplining voor de opspanrandenen het hechten van de scheuren in het linnenmet een speciaal daarvoor ontwikkeld smeltpoeder.Als scheuren in schilderslinnen zo hersteld wordenis de kans op vervormingen later het kleinst.Een groot gat in het doek, ongeveer 10 x 10 cm.moest worden opgevuld met nieuw linnen,dat op gelijkaardige wijze, namelijk met smeltpedergehecht werd aan de randen van het oude linnen.Al deze handelingen:het grondig schoonmaken van de achterzijde van het doek,het voorbereiden en aanbrengen van de striplining,het hechten van de scheurenen het monteren van nieuw linnen in het gat werden uitgevoerdterwijl het schilderij met de beeldzijde op de werkvloer lag.Het moment van omdraaien van het schilderij was bijna aangebrokenen daarmee de vraag hoe je zoxe2x80x99n formaat doekeigenlijk op de veiligste manier omdraait.Gekozen werd voor het opspannen van het schilderijop een tijdelijk spanraam en het omkeren in xc3xa9xc3xa9n,zo mogelijk vloeiende beweging met een aantal mensen uit te voeren.Op 13 oktober 2008 was het grote moment daar.Alles verliep probleemloos en na het losmaken van het spanraamkon ik eindelijk de grote schoonmaak beginnen,een schoonmaak waar ik nog altijd mee bezig ben.Dat schoonmaken begint met een aantal proefstukjesom de aard van de vervuiling vast te stellenen de juiste schoonmaakmiddelen uit te testen.U moet hierbij denken aan zachte loogvrije zeep,terpentijn, alcohol en aceton.
Petrus van Schendel, De aanbidding der herders.
Petrus van Schendel, Jaarmarkt op de Grote Markt te Breda, 1863..
Petrus van Schendel, Schipbreuk op de rotsen, circa 1835.Op het begeleidend schrijven viel te lezen:Deze romantische voorstelling van een schipbreuk is een vroeg werk van Van Schendel.Hij schilderde de zee in volle heftigheid.Exc3xa9n opvarende zoekt redding door zich vast te klampenaan de afgebroken mast, een ander bidt om redding.
Petrus van Schendel, Schipbreuk op de rotsen (detail).
Petrus van Schendel, Zelfportret..
Petrus van Schendel, Zelfportret, 1869.Op het begeleidend schrijven viel te lezen:Een jaar voor zijn dood schilderde Van Schendeldit statige zelfportret.Zijn linkerarm ligt opvallend naast een stapeltje boeken.Hij portretteert zich hier als schrijver en wetenschapper.
Petrus van Schendel, De vloek van Cain.
Petrus van Schendel, De aanbidding der herders (detail).
Petrus van Schendel: De geboorte van Christus, 1858. PS. Voor de volledigheid: op de foto ziet u restaurator John Post op de ladder en de directeur van het Breda’s Museum, Jeroen Grosfeld, die de centimeter aan de onderzijde vasthoudt.Hartelijk dank aan de maker van deze foto die ook de aanvullende toelichting gaf.Ik ga morgen met veel plezier kijken in het Breda’s museumen hoop naar aanleiding van dat bezoek hier nog meer foto’s te kunnen laten zien van het schilderij en de restauratie.
Argusvlinder 