Van den vos Reynaerde

Al een tijdje was hier niets meer te zien
over het inbinden van Van den vos Reynaerde.
Het werk lag niet stil maar ik heb een paar zijpaden
bewandeld om na te denken en te experimenteren met
hoe ik de titel op de eikenhouten platten van het boek ga zetten.
Het idee is om op een licht perkament de titel te schrijven,
met de hand, daaronder dan een stukje donker perkament
aan te brengen en dat dan met stroken messing vast te zetten.
Maar mijn metaalbewerkingsvaardigheden zijn zeer, zééér beperkt.
Mijn gereedschap is ook niet wat het moet zijn voor
metaalbewerking. Als de coronacrisis voorbij is ga ik eens op
een cursus bij een metaalbewerker.

IMG_2925VanDenVosreynaerdeMijnMetaalbewerkersKwaliteitenZijnBeperkt

Het messing blik is best te knippen maar recht knippen is iets anders. Daarbij vervormt het metaal. Mijn aambeeld is een stuk ijzer dat is bedoeld om op een pers blokken tekst vast te zetten zodat het bij het afdrukken niet gaat verschuiven. Maar uiteindelijk ben ik er in geslaagd een recht stukje te maken. Daar heb ik zelfs al een gat in gekregen om het straks met een spijker vast te kunnen zetten.


IMG_2930VanDenVosreynaerdeBeideIntegraleKapitaalbandenGereed

Intussen zijn de integrale kapitaalbanden ook af. De bindwijze staat beschreven in het boek van Peter Goddijn.


IMG_2959VanDenVosReynaerdeEvenOefenen

Met een bamboe pen en zwarte inkt wil ik de titel ‘Van de vos Reynarde’ op het perkament schrijven. Op het perkament staan nu nog wat hulplijnen. hopelijk gaan die er straks, als de inkt goed droog is weer makkelijk af.


IMG_2960VanDenVosReynaerdeMetBamboepen

Dit gaat het worden.


IMG_2961VanDenVosReynaerdeMetTweeLaagjesPerkament

Dan passen en meten. Je ziet dat ik onder de strook perkament (naturel geit) een stukje donkerder perkament heb liggen.


IMG_2962VanDenVosReynaerdeTitelPlaatjeEvenPassenMetMessing

Het idee is om dat straks vast te zetten met twee strookjes messing. Aan beide kanten een strookje. Vastgezet met messing spijkertjes.


Van de vos Reynaerde: het naaiwerk zit er op

IMG_2849VanDenVosReynaerdeNaaiwerkGereed

Zoals voorspeld kon ik vandaag het naaiwerk aan mijn versie van ‘Van den vos Reynaerde’ afronden. Het wordt een beetje krap voor een van de strengels. Die is maar precies lang genoeg. Dus dat komt wel goed. Wel vraag ik me af of ik niet te veel ruimte tussen de katernen heb gelaten. Daardoor wordt het boek in de rug breder. Dat is niet erg maar kost natuurlijk meer materiaal en is meer werk.


IMG_2850VanDenVosReynaerdeVoorplatNogBevestigen

De leren riempjes kunnen op maat gemaakt worden en dan moeten ze nog door de voorplat geleid worden om aan de binnenkant bevestigd te worden. Maar dat is niet veel werk meer. Dan kunnen we gaan werken aan de bekleding, het kapitaal en de messing sluiting. Ik geniet van het eikenhout. Eigenlijk zou ik dat niet helemaal moeten bekleden. Maar dan moet ik een andere sluiting bedenken. Nou nog even over nadenken.

Van den vos Reynaerde

IMG_2679PrimaGeplakt

Door allerlei omstandigheden ben ik wat achter met de foto’s over de voortgang van het inbinden van ‘Van den vos Reynaerde’. In het laatste bericht zag je dat de achterplat in de lijmtangen zit met de perkamenten strengels. Die strengels zitten intussen vast en hier zie je de ene kant van het plat. Je ziet dat het perkament mooi dun aan de buitenkant van het plat is vastgelijmd.


IMG_2680DeStrengelHeeftZichEenkleinStukjeBuitenDeAchterplatGeduwd

Aan de andere kant zie je dat door de druk het perkament een klein stukje uitsteekt buiten het plat. Dat kleine stukje heb ik er afgesneden. Je ziet dat het perkament een klein beetje doorzichtig is geworden. De nerven van het hout zijn door het perkament zichtbaar.


IMG_2681AchterplatBevestigdopNaaibankjeStrengelsEnRiempjesVastgezet

Dat betekent dat ik het achterplat in de naaibank kon positioneren. In de middeleeuwen was het gebruik van een naaibankje misschien niet gemeengoed maar ook Peter Goddijn raadt aan het bankje te gebruiken. Je ziet dat de strengels en de riempjes zijn vastgezet op de horizontale dwarsbalk. Je kunt ook zien dat ik het achterplat met schilderstape heb geprobeerd vast te zetten op de tafel van het naaibankje. Het is de eerste keer dat ik deze bank gebruik.


In het verleden heb ik deze tekening uit het boek van Goddijn al
eens laten zien.
De tekening toont onder een zijaanzicht in perspectief (een soort
van 3-D-tekening) en bovenaan zie je een vereenvoudigd bovenaanzicht.

IMG_1752TekeningUitBoekGoddijn

Knap getekend maar als instructiemateriaal vond ik het niet duidelijk genoeg. De tekeningen samen vond ik ook verwarrend. Daarom heb ik voor me zelf een paar tekeningen gemaakt.


IUitgangspunt

De kladtekeningen die ik hieronder laat zien gaan uit van dit vertrekpunt: een katern dat met de gesloten kant (de rug) naar je toe ligt als ligt hij op je naaibankje. Dan heb je aan de kop en de staart van het katern (voor de kijker links en rechts) een hoekje van het katern weggehaald: het kapitaalhoekje (als ik me niet vergis). Op de plaats van het hoekje dat is weggehaald komen de strengels. Hier gemodelleerd als twee cirkels. Tussen de kapitaalhoekjes komen straks drie riempjes die alle drie ingesneden zijn. Een van die riempjes is hier gemodelleerd als twee korte horizontale streepjes boven het woord riempje. De naaigaten staan op dit overzicht niet getekend.


IMG_2682Kladtekening02RechtsNaaiwijzeDetails

Dan zijn dit de eerste 14 stappen. In dit voorbeeld begin je met de linker kettingsteek. Van buiten het katern naar in het katern. Dan werk je naar de strengel om langs de buitenkant van het katern terug te keren naar de allereerste ingang. Vandaar ga je naar het eerste riempje, langs de binnenkant van het katern. Bij het riempje kom je naar buiten en ga je afwisselend links en rechts om het riempje heen. Dat doe je zo vaak als nodig is (achtjes) om de dikte van de katernen op te vullen op de riempjes.


IMG_2682Kladtekening02RechtsNaaiwijze

In klad ben ik dit voor me zelf gaan uitschrijven. Daar kom ik in een volgende blog nog op terug.


IMG_2683Kladtekening02RechtsNaaiwijze

Vervolgens heb ik de stappen, in klad, op papier gezet voor de tweede strengel en de overgang (met de kettingsteek) naar het volgende katern.


IMG_2684AchterpleatEnBoekblokNogLosOpMijnNaaibank

Dit is dan wat me te wachten staat. Binnenkort meer.


Van den vos Reynaerde

IMG_2672DeStrengelsPassen

De perkamenten strengels passen in de speciaal hiervoor gemaakte gaten. Het idee is nu de uiteindes aan de buitenkant weer uit te rollen en die dan daar te bevestigen. Als dat gedaan is aan de achterplat dan zitten daar de riempjes en de strengels aan en kan het echte binden beginnen. Aan het eind van het binden kan dan het voorplat bevestigd worden. Daarvoor heb ik nu natuurlijk al gekeken of de riempjes en de strengels goed passen. Alleen de riempjes me strengels zullen nog ingekort moeten worden maar dat doe ik pas na het inbinden want dan kan ik precies bepalen wat de lengte moet zijn.


IMG_2673Afgerold

Om de strengels uit te rollen maak ik de uiteinden weer vochtig en laat ik het water even inwerken. Het perkament wordt dan weer week en laat zich uitrollen.


IMG_2674Afgerold

Het hout wordt daarbij ook wat vochtig maar dat kan het eikenhout best hebben.


IMG_2676InDeLijm

Met PVA ingelijmd.


IMG_2677InDeLijmklemmen

Vervolgens heb ik de kop en de staart (de boven en onderkant), op de plaats van de strengel in lijmklemmen gezet. Daar laat ik ze een nacht in staan drogen.


Van den vos Reynaerde

Er is in Nederland al een reizende tentoonstelling met
64 versies van Van den vos Reynaerde.
Die van mij is daar niet te zien want hij is nog lang niet af.
Stap voor stap ga ik vooruit.

IMG_2658TweeStrengelsVanPerkamentKernVanIntegraalKapitaalband

Afgelopen zondag had ik geen camera bij me toen ik in mijn werkplaats was. Toen heb ik twee strengels gemaakt van perkament. Je neemt een strook perkament van 2 cm breed, drie maal zo lang als je nodig hebt. Dan plaats je voor 15 minuten het perkament in water. Het perkament wordt dan weer zacht en je kunt het oprollen en vastzetten op een plank of een stuk stevig karton.


IMG_2659StrengelVanPerkament

Deze strengels zijn ongeveer 3 mm dik. Naast de drie riempjes waarop de katernen gebonden gaan worden gaan deze strengels ook verbonden worden met de katernen, en wel aan de boven- en onderkant. Na het naaien en het aanbrengen van het leer als bekleding wordt het leer verbonden met deze gebonden strengels om zo het kapitaal te gaan vormen.


IMG_2660AchterplatBinnenkantRiempjesGelijmdenGespijkerd

Dit is de status van de achterplat zoals die zondag was. Dit is de binnenkant en je kunt zien dat de riempjes gelijmd en met messing spijkertjes vastgezet zijn. Dit verdwijnt straks uit het zicht door het perkamenten dekblad dat met het eerste en laatste katern wordt meegebonden.


IMG_2661AchterplatBuitenkantriempjesGelijmd

Dit is de buitenkant van het achterplat. De leren riempjes zijn ook hier gelijmd aan het eikenhout. Je ziet hier ook boven en onder de gaten waar de perkamenten strengels door moeten.


IMG_2666DebuitenkantVanDePlattenMetRiempjesEnStrengels

Vandaag zijn die gaten voor de strengels nog een beetje uit gevijld zodat de strengels er door kunnen. Op de buitenkant van het achterplat draai ik die strengels weer uit elkaar (eerst een beetje nat maken) en ga ik ze dan vastlijmen. Maar dat is voor de volgende keer.


IMG_2668AlleenDeStrenglesnogVastzettenOpDeAchterplat

De binnenkant van de achterplat. Als de strengels aan het achterplat zijn vastgemaakt gaat het echte inbinden beginnen. De tekst op de riempjes zijn van een eerdere test om op dit leer de naam van het boek te zetten met de verguldpers.


Van den vos Reynaerde

IMG_2651LinksZittenDeRiempjesAlHelemaalOpHunPlaatsRechtAlDoorDeTunnel

Gisteren de platten afgemaakt. Op de foto hierboven zie je dat de riempjes al helemaal op hun plaats zitten, in en aan de rechter plat. Links zijn de riempjes al door de ‘tunnel’ gevoerd. Nog niet dwars door de eikenhouten plat.


IMG_2652DatGaatGoedKomen

Nu is het tijd om de dikte van het boekblok mee in overweging te nemen. De leren riempjes moeten worden doorgesneden (in de lengte, ter hoogte van het boekblok) om het naaien mogelijk te maken.


IMG_2653EersteRiempjeGeplaktEnGespijkerdEnIngesnedenOmBindenMogelijkTeMaken

Nu de riempjes afgetekend zijn, is de eerste ingesneden en bevestigd aan de eerste plat. De katernen zullen straks op deze achterplat worden genaaid. Het riempje is gelijmd en vervolgens met drie messing spijkers vastgezet.


Hij lag even stil: Van den vos Reynaerde

Voor mijn verkoudheid had ik wel een begin gemaakt
met het voorbereiden van het eerste plat (houten voor- of achterkant)
van een middeleeuws boek.
Deze week kon ik er weer aan door werken.

Een middeleeuws boek is een boek waarbij de tekst tussen twee
houten planken wordt ingebonden.
In mijn geval eikenhout.
Het idee bij deze Romaanse binding is dat er met drie riempjes
en twee perkamenten strengels een verbinding ontstaat tussen de houten
planken en de tekst en de katernen van bedrukt papier en twee dekbladen
van perkament onderling.

IMG_2567RiempjeNummer1VanafDeRugDoorDeTunnelDoorDesleufDwarsDoorDePlatAanDeBinnenkantDoorEenSleuf

Hier zie je dat het leren riempje van links af, in de rug van de houten plat verdwijnt. Vanaf de rugzijde is er een ‘tunnel’ gemaakt die even verder aan de buitenkant van de plat naar buiten komt. Daar wordt het riempje door een sleuf geleid om dan dwars door de plat te gaan. Aan de binnenkant wordt hij opnieuw door een sleuf geleid. In de sleuven en de tunnel ga ik straks het leer verlijmen met het hout. Bij de sleuven wordt het riempje ook nog eens vastgezet met messing spijkertjes. Zowel aan de binnen- als buitenzijde. De tunnel is voorgeboord met een boormachine. Verder gebruik je een beitel en vijlen.


IMG_2568RiempjeNummer1

Hier zie je hoe het riempje als het aan de binnenkant uit de plat komt nog eens door een sleuf wordt geleid. De beitel ligt er bij om het leer een beetje voor de foto op zijn plaats te houden.


IMG_2569RiempjeNummer2

Hier zie je dat riempje nummer 2 ook op zijn plaats zit. Ook zie je dat het leer (van een oude tas, 3 centimeter breed en dan dubbelgevouwen om de juiste dikte te krijgen voor een riempje van iets meer dan 1 centimeter breed) terugveert. De lijm en de spijkertjes en het dekblad dat aan deze kant tegen de plat komt, zullen er voor zorgen dat het allemaal op zijn plaats blijft zitten.


IMG_2570RiempjeNummer3

De drie riempjes zitten in de plat. Een volgende keer ga ik aan plat twee beginnen. Even zien wanneer dat zal zijn met carnaval in aantocht.


Voor het eerst van mijn leven!

Voor het eerst van mijn leven heb ik een boormachine gekocht.
In huis gebruik ik nooit een boormachine.
Dat let het zo nauw dat ik het liever iemand anders laat doen.
in de meeste muren in mijn huis raak je niet met een gewone
boormachine.
Ik had op internet rondgekeken maar ik raakte al snel
verstrikt in allerlei discussies over wat het beste type
batterij was. Daar maak ik me niet zo druk over.
Ik wil een eenvoudige machine voor kleiner werk.
Misschien een schroef in of uitdraaien.
Ben nog naar een grote bouwmarkt geweest. Daar duizelde het helemaal.
Daar waren ‘aanbiedingen’ die zeer ruim boven het bedrag
lagen dat ik in mijn hoofd had.
Laat de Action een boormachine verkopen voor 29,95 euro.
Volgens mij een prima machine voor mijn toepassingen.

Dus het werk aan de voor- en achterplat van
‘The art of bookbinding’ (Joseph Zaehnsdorf) kon beginnen.

IMG_1716

De randen aan de buitenkant afgerond met schuurpapier en de plaatsen afgetekend waar de sleuf, de doorboring en de geul moet komen.


IMG_1717

Op beide platten en zowel buiten- als binnenkant.


IMG_1720

Hier zie je dat ruimte is uitgespaard waar het leren riempje in bevestigd wordt. Vervolgens loopt dit riempje door de plat naar de andere kant. Daar zou een soort tunnel in het hout moeten zitten. Voorgeboord met de boormachine. Maar het materiaal dat ik als plat gebruik is geen massief hout. De buitenkanten zijn van hout, een fineer. De kern is van verschillende materialen. Sommige heel zacht. Het boren van een tunnel leidde bijna gelijk in het beschadigen van de bovenkant. Dus straks. bij ‘Van den vos Reynaerde’, in het eikenhout zal ik het opnieuw proberen. Maar voor deze dummy volg ik de aanpak die ik in de eerste dummy ook gebruikte: een ruimte uitsparen aan het oppervlak waarin het riempje past.


IMG_1721

De volgende keer begin ik hier de riempjes eerst verder vast te zetten. Ik zou ook voor het basiskapitaal een tunnel moeten maken. Op de hoek. Dat ga ik, om dezelfde reden, niet eens proberen. Dat wordt een sleufje. Daar zal het perkament in moeten passen. Als dat lelijk dreigt te worden onder het leer zal ik het opvullen met papier maché.


Meest saaie blogbericht ooit?

Dit is misschien wel het meest saaie blogbericht ooit
dat ik op mijn blog plaats.
Maar ik probeer van mijn projecten een beetje stap voor stap
de voortgang te volgen.
Deze week ontving is eerst hele kleine messing spijkertjes,
toen wat grotere.
Vandaag kwam dan het hout dat de platkernen moeten gaan vormen
van Van den vos Reynaerde.

IMG_1336MessingSpijkertjes

Spannender kan ik het niet maken. Als je dit soort materialen (en gereedschap) niet hebt en je gaat een middeleeuws boek maken zul je het ergens moeten kopen.


IMG_1346Masave

Dit pakket kwam vandaag van Masave (fijnhouthandel) uit Zwolle.


IMG_1348MasaveTweeEikenhoutenPlankjesPlatkernen

Wat nou, twee plankjes? Ja, twee plankjes. Ook bekend als twee eikenhouten platkernen.