Volgend boekbindproject: Kaas van Willem Elsschot

Mijn volgende boekbindproject is Kaas van Willem Elsschot.

Ik heb de katernen gekocht van Atelier ‘De Ganzenweide’.
Daarbij is nu het idee om het boek uit te voeren als een
stuk kaas: een plat stuk kaas.

Waarom de Belgische kunstenaar Henri van Straten koos voor een
illustratie met de hoofdpersoon Frans Laarmans met in zijn hand
een ‘volvette Edammer’, weet ik niet maar de vorm van een
Edammer sluit niet zo aan bij de grootte van het boek.
Dus voor ik verder ga moet ik eerst het boek er bijpakken.
Het stond ooit op mijn lijst dus ik heb een ingebonden exemplaar.
Even zoeken.
Intussen heb ik al wat info verzameld:

HenriVanStratenKaasWillemElsschot

De linosnede van Henri van Straten voor Kaas van Willem Elsschot.


Op de website Kaas tref je de volgende tekst aan (beetje aangepast):

Kaas

Voor Willem Elsschot (pseudoniem voor Alfons De Ridder) zelf was dit boek zijn meest geslaagde.
De eerste druk dateert van 1933 en in 1942 is er een derde druk verschenen, welke is vermeerderd met een extra hoofdstuk XV; daarmee is de derde druk dus tevens de eerste druk van het volledige werk.
De spelling, de opmaak en de typografie in deze uitgave (in losse katernen) zijn als die van de derde druk in 1942;
denk hierbij aan het formaat, de interpunctie, de regel- en woordafbrekingen, de witmarges.
Maar let ook op details als de haarfijne spatie welke de puntkomma, de dubbelepunt, het uitroepteken en het vraagteken voorafgaat.
Kortom, als je deze heruitgave (in losse katernen) leest, dan waan je je even terug in de tijd!
Net als in 1942 hebben we de katernen voorzien van katernsignatuur, zodat er geen collationeerblokjes op de katernruggetjes hoefden te worden gedrukt;
sommige boekbinders willen geheel of ten dele de katernruggetjes ‘open houden’.

 

In 2003 werd het Verzameld werk van Elsschot opnieuw uitgegeven door Athenaeum-Polak & Van Gennep
(bezorgd door dr. Peter de Bruijn, onder auspiciën van het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis KNAW).
Hierbij zijn geautoriseerde correcties aangebracht terzake taal-, schrijf- en zetfouten.
We danken het Huygens Instituut voor het beschikbaar stellen van het geautoriseerde tekstbestand dat we voor deze uitgave (in losse katernen) hebben gebruikt.
We zijn blij dat we met de erven De Ridder overeenkomst hebben kunnen sluiten terzake het auteurerecht.
Dit door tussenkomst van de Belgische Uitgeverij Polis, die momenteel werkt aan een heruitgave van alle boeken van Willem Elsschot.

 

In de eerste zes drukken, en ook in nog weer latere drukken waren illustraties opgenomen van de gekende (bekende) Belgische kunstenaar Jozef Cantré.
Graag hadden we deze illustraties ook opgenomen, maar we zijn er niet in geslaagd contact te krijgen met de auteursrechthebbenden.
In 1944 verscheen een druk met op het voorplat een linosnede van de gekende Belgische kunstenaar Henri van Straten; de illustratie stelt de hoofdpersoon Frans Laarmans voor met in zijn hand een ‘volvette Edammer’.
We hebben een afdruk van deze lino in het boek opgenomen als frontispice, dus tegenover de titelpagina.
De illustraties van Henri van Straten zijn sinds 2015 vrij van rechten.

Edammer

Edammer.


Deze uitgave telt 164 pagina’s, 10 genummerde katernen van 16 pagina’s en, net als in 1942, een ‘voorloopkatern’ van 4 pagina’s.
In de oorspronkelijke uitgave is dit ‘voorloopkatern’ gelijmd op het eerste katern.
We leveren twee extra blanco katernen van 16 pagina’s elk mee voor schutbladconstructies, je hoeft dus je schutblad niet op de ‘franse titel’ te lijmen.

 

Het schoongesneden formaat is 136×200 mm.
Dat was het formaat van de editie uit 1942; die was toen provisorisch genaaid, voorzien van een papieren bandje,
eigenlijk bedoeld om naderhand ’in het echt’ te worden gebonden.

 

Vaak werd dan het boekblok schoongesneden, maar niet altijd.
Je kan dus kiezen tussen het volle formaat en een formaat ietsje kleiner.

 

Bijna altijd werd wel ‘de kop’ van het boekblok gesneden om te kunnen worden gekleurd, versierd of verguld;
het ’slordige’ aan voor- en staartzijde vonden bibliofielen wel mooi.

 

Sommige Belgische binders noemen die ‘slordige zijden’ wel ‘de getuigen’;
alles zo heel mooi strak, dat past niet altijd bij een ambachtelijk gebonden boek.

 

Opleidingsinstituut ’t Ambachthuys te Den Haag selecteerde deze uitgave voor het project BOEKKUNST 2018,
tot dusverre meer bekend als ‘Koppermaandagproject’.

WP_20180331_11_50_25_ProKaasKleurbepaling

Ik heb een stuk ‘kunstleer’ liggen, geel. Maar wel erg geel. Op de foto hierboven ligt in het midden een stukje met de originele kleur. Vanochtend heb ik geprobeerd met verf een betere kleur te krijgen. Maar of dit nou gaat passen bij Edammer? Hoe die verf zich op dit kunstleer gaat gedragen weet ik ook nog niet. Ook dat zal ik nog eerst moeten uittesten. Maar het begin is gemaakt.


Fotoboek over Cambodja en Laos op saa-papier gereed

Vandaag de foto’s van de voor- en achterzijde
van het fotoboek dat ik gemaakt heb van onze vakantie
naar Cambodja en Laos eerder dit jaar.
Zoals eerder aangegeven is de basis voor het boekblok het
saa-papier dat ik in de buurt van Luang Prabang in Laos gekocht heb.

WP_20180331_09_23_28_ProCambodjaLaosAchterzijde

De achterzijde van het boek.


WP_20180331_10_17_20_ProCambodjaLaosVoorzijde

De voorkant van het fotoboek.


Schilderkunst in boeken – ook voor kinderen

Miniaturen zijn kleine schilderwerken in boeken.
Ze kunnen hele pagina’s beslaan of
een lege plaats in een letter opvullen of
prachtige randen aan je bladzijden vormen.

In Museum Catharijneconvent is er een prachtige tentoonstelling
met miniaturen in Nederlands bezit die afkomstig zijn
uit Zuid-Nederland (dat wil zeggen delen van het huidige
Noord-Franktijk, Belgie en Zuid-Nederland).

Een Voorbeeld:

WP_20180324_11_22_35_RichEvangeliariumMaaslandCa1150-1175DeEvangelistJohannesMetZijnSymboorlDeAdelaarFpl100V

Dit is een paginagrote miniatuur. Ik heb deze foto gemaakt omdat hier zo prachtig de gouden versiering uitkomt. Je ziet hier de evangelist Johannes met zijn symbool de adelaar. Op de achtergrond zie je als je goed kijkt twee grote letters: de I en de N. Soms is het lezen van zo’n boek net het volgens van een spannende detective. Dat zijn de twee eerste letters van het eerste woord van zijn evangelie. Voor de kenners: dit doet denken aan de Ottoonse stijl. Die term ken ik niet maar wel de term Byzantijns.Die twee termen wijzen in dezelfde richting. Overigens, de evangelist heeft hier precies de schrijfhouding die monniken aannamen bij het schrijven van boeken. Evangeliarium Maasland, circa 1150 – 1175, De evangelist Johannes met zijn symbool de adelaar.


Het Museum Catharijneconvent heeft niet alleen een groot boek
bij de tentoonstelling uitgegeven met ingewikkelde teksten maar ook
een veel eenvoudiger, gratis rondleiding.

WP_20180325_15_36_46_ProMagischeMiniaturen


Om het proces van het maken van miniaturen wat duidelijker te maken
en leuk voor kinderen, kun je zelf met stempels een rand met allerlei
figuren aan een blad toevoegen.


WP_20180325_15_37_10_ProMagischeMiniaturenStempelEenMarge

Stempel zelf een marge. Later kun je de afbeelding op het midden van het blad aanbrengen en kleuren.


Een bijzondere vorm van randen aan een tekst zijn de zogenaamde
strooiranden. De bloemen zijn er als het ware op gestrooid.
Nou dat kun je in het museum ook doen met plakplaatjes op een gouden rand.

WP_20180325_15_37_00_ProMagischeMiniaturenPlakEenStrooirand


Wil je wel iets lezen over miniaturen maar is een catalogus te veel?
Er is een bijzondere uitgave van De Boekenwereld.
De grotere artikelen in dit kwartaalblad gaan over miniaturen.

WP_20180328_10_02_07_ProDeBoekenwereldMagischeMiniaturen

De Boekenwereld: Magische miniaturen.


Weer genoeg ideeen voor het komende weekend.
Weer voldoende leesstof voor de komende tijd.

Cambodja en Laos in boekvorm

Vandaag behoorlijk opgeschoten met het boek
met foto’s die ik gemaakt heb in Bangkok, Cambodja en Laos.

Eerst heb ik de introductie op maat gesneden.
De tekst is geprint met de computer en printer.
Die tekst is in het boek opgenomen.

Vervolgens zijn de draden van de rug losgeknipt en de
uiteindjes zijn gelijmd weggewerkt in de rug.

Toen heb ik kleine dunne stukjes karton gesneden ter
grootte van de rug/het stiksel en de breedte van de
stroken leer.
Die rugstukjes zijn vooral bedoeld om oneffenheden,
als gevolg van het naaien, weg te werken.
Die rugstukjes zijn aan alle vier de zijdes schuin
afgeschuurd om het leer er zo natuurlijk mogelijk over te laten vallen

WP_20180328_14_55_44_ProEindjesDraadWegwerkenSoortvanRugPlakken

Het naaiwerk is niet fraai maar daar zie je straks niets meer van. Op de voorgrond ligt het kleine stukje karton dat over het stiksel gaat komen en een soort van rug vormt.


WP_20180328_15_00_43_ProVoordatDefinitieveFormaatVanLeerGesnedenWordtPassen

Voordat ik het leer definitief op maat snij pas ik met een stuk karton normaals de grootte van de geplande strook leer. Deze strook komt op de achterkant, de rug en de voorkant van het boek.


WP_20180328_15_03_58_ProOndersteStrookLeerPassen

Als het leer gesneden is nog een keer passen. Nu teken ik de plaats af waar het leer gaat komen (het leer is iets groter dan de kartonnen rug) en waar ik het leer ga lijmen.


WP_20180328_16_03_40_ProZoWordtDeVoorkant

Nadat de onderste strook leer gelijmd is op de rug en de voorkant van het boek, de rug voor de bovenste strook leer gesneden is, geschuurd en gelijmd, pas ik de strook leer voor de bovenste strook aan. Die bovenste strook zal op de rug (in het Engels ‘spine’), de voorkant, de kant waar het boek opent (in het Engels de ‘fore-edge’) en dan pas op de achterzijde van het boek uitkomen. Deze strook leer is de sluiting van het boek. Je ziet hoe mooi het saa-papier met zijn blaadjes zichtbaar blijft bij dit boek.


WP_20180328_16_04_14_ProZoWordtDeAchterkant

Zo gaat de achterkant er uit zien. De sluiting moet nog wel aan de bovenste strook leer bevestigd worden. Dat wordt een eenvoudig leren lint. Voordat ik de bovenste strook leer ga bevestigen snij ik de kant van het boek waar je het boek opent (fore-edge) schoon op de snijmachine. Dan komt de bovenstre strook leer mooier om het boek.


WP_20180328_16_54_39_ProHetVoorlopigeEindresultaat

Dit is het voolopige resultaat. De teksten ‘Cambodja’ en ‘Laos’ heb ik een tijdje geleden al gesneden. In de tussentijd heb ik besloten de stroken leer veel smaller te maken. ‘Laos’ past nog wel op de onderste strook maar ‘Cambodja’ niet meer op de bovenste. Daar moet ik nog iets op verzinnen. Opnieuw snijden lijkt de simpelste oplossing maar ik heb waarschijnlijk te weinig leer van die kleur.


De Argusvlinder luistert vandaag naar…….

TonKoopmanJohannSebastianBachMatthausPassionBWV244

Ton Koopman, Johann Sebastian Bach, Matthäus Passion (BWV244). Al weer uit 1993 is deze opname maar zo mooi! De afbeelding (hier van het boekje met de tekst dat al wat versleten is) is wel heel knullig geknipt en geplakt. Maar dat is de eerste keer dat me dat opvalt.


Magische miniaturen

Bij de tentoonstelling is een prachtig boek verschenen.
Het maakt de werken ook thuis toegankelijk.
Ik heb het over de tentoonstelling Magische Miniaturen in
Museum Catharijneconvent in Utrecht.

Natuurlijk, de werken zijn ook wel on-line te vinden,
maar de zoekmogelijkheden laten nogal wat de wensen over.
Kijk maar eens naar de website Medieval Illuminated Manuscripts
Een website van de Koniklijke Bibliotheek.
De website is Engelstalig en heeft als doel:

This database contains all kinds of information about the illuminated medieval manuscripts of the Koninklijke Bibliotheek and the Museum Meermanno-Westreenianum.

De pagina met de hoogtepunten van deze collectie
brengt je snel bij een hele serie prachtige boeken.
Veel ervan zijn nu op de tentoonstelling.
Maar dat is de meest toegankelijke pagina.
Zoeken op het unieke nummer van een boek gaat sneller via
Google dan via de zoekpagina.
Probeer maar eens ‘Ms. 133 D 11’ via Google en kies dan
onderaan de pagina bijvoorbeeld ‘images only’.

Het boek is een prachtige combinatie van afbeeldingen,
introducties, gedetailleerde uitleg, noten en referenties.

WP_20180325_15_37_39_ProZuidNederlandseMiniatuurkunstDeMooisteVerluchteHandschriftenInNederlandsBezitAnneMagreetWAs-VijversAnneSKorteweg

Zuid-Nederlandse Miniatuurkunst – De mooiste verluchte handschriften in Nederlands bezit. Anne Magreet W. As-Vijvers en Anne S. Korteweg.


Zo komt er op pagina 68 aan de orde wat er allemaal
met een bepaald boek is gebeurt waarvan er nu 1 blad
in de collectie Nederland aanwerzig is:

Blad uit een antifonarium (Zuid Vlaanderen, Doornik, circa 1325).

Het blad in Amsterdam is afkomstig uit een koorboek dat ooit in bezit was van John Ruskin (1819 – 1900), die het uit elkaar sneed en van vijftien bladen (op twee na alle met gehistorieerde initialen) een apart boekje maakte.
Dat werd in 1913 geveild bij Sotheby’s en vervolgens uit elkaar gehaald door een Londens antiquaar.
Adeleide Bennet heeft de huidige bewaarplaats van acht bladen weten te achterhalen, waaraan nu dit blad kan worden toegevoegd.
Het blad met de Opstanding, voorheen Ms. 60 in de C. L. Rickettscollectie te Chicago en later verkocht door Bruce Ferrini, bevindt zich tegenwoordig is het Nationaal Museum voor westerse Kunst te Tokyo.
De locatie van de overige zes bladen, waarvan twee dus met alleen kleine initialen, is onbekend.

Wikipedia (https://nl.wikipedia.org/wiki/Antifoon):

Een antifoon of beurtzang is een vers dat gezongen wordt als inleiding op en ter afsluiting van een psalm tijdens de mis en het getijdengebed.
Het woord antifoon is samengesteld uit de Griekse woorden anti, ‘tegen’, en phone, ‘stem’.
Een handschrift of muziekuitgave waarin antifonen zijn bijeengebracht, heet een antifonarium of antiphonale.

De beperking van de tentoonstelling en het boek is dat het gaat om
boeken in Nederlands bezit. Maar dat levert al zo’n grandioos overzicht op.
Het boek bevat een paar boeken meer dan de tentoonstelling.
Ik ben er nog niet achter waarom dat is.
Nog even doorzoeken.
Als ik de kans krijg ga ik later dit jaar nog voor een tweede keer
naar deze tentoonstelling.

Gelezen: Adri P. van Vliet, Bastaard van Oranje

WP_20180327_11_44_19_ProAdriPVanVlietDeBastaardVanOranje

Adri P. van Vliet, Bastaard van Oranje – Justinus van Nassau: Admiraal, diplomaat & gouverneur.


Het heeft uiteindelijk toch nog lang geduurd voor ik het boek uithad.
Dat komt omdat er nog allerlei andere boeken tussendoor gelezen zijn.
Justinus van Nassau heeft mijn speciale aandacht vanwege zijn
verblijf in Breda.

Het boek had ik gekocht voordat de schrijver een lezing over het boek
gaf in Breda (op 22 september 2017 in de Waalse Kerk).
De schrijver gaf in zijn verhaal al aan dat er wel wat feiten
over Justinus bekend zijn (vooral van rekeningen en belangrijke
data van gebeurtenissen in zijn leven) maar dat we van de persoon
Justinus niet veel te weten komen.

Vond hij het leuk in Breda?
Woonde hij er graag?
Wat was zijn favoriete kleur?
Welke eten vond hij lekker?

We weten het niet.
Voor een moderne lezer wordt het dan al snel minder interessant.
Niet iedereen zal dus heel enthousiast worden van dit boek dat
op mij wel een heel zorgvuldige indruk maakt.
De schrijver heeft zeker zijn best gedaan zoveel mogelijk van
Justinus, zijn familie, zijn kennissen en de gebeurtenissen
in zijn leven te weten te komen.
Zo bevat het boek bijvoorbeeld een indrukwekkende relatiediagram:

AdriPVanVlietDeBastaardVanOranjePagina210Relatienetwerk

Het netwerk aan relaties van Justinus van Nassau in beeld gebracht op pagina 210 van het boek ‘Bastaard van Oranje’ van Adri P. van Vliet.


Voor mensen die geinteresseerd zijn in de geschiedenis van Breda
is het hoofdstuk over het gouverneurschap (1601 – 1625) zeker
een goed overzicht.

Magische miniaturen

Afgelopen zaterdag ben ik naar de tentoonstelling
Magische miniaturen geweest.
Naar mijn gevoel krijgt deze tentoonstelling
veel te weinig aandacht in de media.

De tentoonstelling is in het Catharijne Convent in Utrecht.

WP_20180324_12_58_54_RichMagischeMiniaturenPosterDansendFiguurBrevariumButeMeesterCa1270-1280

Dansende figuur, in breviarium, Bute-meester. Noordoost Frankrijk, circa 1270 – 1280. Deze verluchter (schilder) is herkenbaar aan de bol-vormige neuzen van zijn figuren!


Dat terwijl er een indrukwekkende hoeveelheid kunstwerken
worden getoond op deze tentoonstelling.
Prachtige schilderingen in boeken.
Allemaal uit Zuid Nederland (Bourgondie).

WP_20180324_11_07_23_RichGetijdenboekBrabantCa1530KopiistFranciscusVerheydenVerluchtngMeesterVanMorgan

Wat te denken van dit Getijdenboek. Dit boek is uit 1530 en we kennen de namen van de persoon die het boek geschreven heeft (Met de hand!) en van de persoon die de prachtige schilderingen gemaakt heeft. Super. Getijdenboek, Brabant, circa 1530. De kopiist (schrijver) is Franciscus Verheyden en de verluchting (schilder) is de Meester van Morgan. Foto van mij.


WP_20180324_11_07_23_RichGetijdenboekBrabantCa1530KopiistFranciscusVerheydenVerluchtngMeesterVanMorganMaandJuni

Dit is de bladzijde van de maand juni. In het getijdenboek zit een altijddurende kalender met ten minste een bladzijde voor iedere maand. Deze foto is ingescand van de catalogus.


WP_20180324_11_07_23_RichGetijdenboekBrabantCa1530KopiistFranciscusVerheydenVerluchtngMeesterVanMorganVanDeWebsite

Deze afbeelding is van dezelfde maand als de eerste in de reeks. Waarom drie keer bijna dezelfde afbeelding? Om aan te geven dat we nu de unieke kans hebben deze werken met eigen ogen te zien. Je ziet aan de foto’s dat de helderheid, de kleur enz, steeds anders is. Zelf gaan kijken. There’s nothing like the real thing.


Op de tentoonstelling zijn een kleine 70 boeken te zien.
De meeste aandacht gaat uit naar de ontwikkeling
die de schrijvers en schilders van deze boeken hebben doorgemaakt.
Hoe men begon met eenvoudige met de hand geschilderde hoofdletters
en uiteindelijk hele schilderijen met diepgang wist te realiseren
in de hoofdletters of naast/om de tekst of op speciale pagina’s.

WP_20180324_12_09_44_RichDetailEnguerrandDeMonstreletChroniquesDeelIBruggeCa1495MeesterVanDeGebedenboeken

Dit boek ‘Enguerrand De Monstrelet Chroniques, Deel I, Brugge. Circa 1495. Verluchter: Meester van de gebedenboeken’ is eigendom geweest van Engelbert II van Nassau. Hij was graaf van Nassau, Dietz en Vianden, heer van Breda en de Lek, Roosendaal, Nispen en Wouw.


WP_20180324_12_09_44_RichDetailEnguerrandDeMonstreletChroniquesDeelIBruggeCa1495MeesterVanDeGebedenboekenMoordOpJanZonderVrees

De afbeelding (miniatuur) is eigenlijk een soort actiefoto. Het toont de moord op Jan zonder Vrees (Jan I van Bourgondië), hertog van Bourgondië, graaf van Vlaanderen, Artesië en Charolais, paltsgraaf van Bourgondië, heer van Mâcon, Chalon, Mechelen en verscheidene andere plaatsen, hij was een prins uit het Huis Valois-Bourgondië. Tegenwoordig zou je zo’n afbeelding op nu.nl, het journaal of in de krant verwachten. Let eens op de diepte van de afbeelding.Hoe de gebouwen en de rivier je de afbeelding ‘intrekken’ naar de blauwige horizon. Het gebruik van de blauwe kleur om diepte te creeren zien we bijvoorbeeld ook bij de Mona Lisa.


Het was enorm genieten.
Ik raad iedereen aan een kijkje te gaan nemen.

Boek van saa-papier

Kleine stapjes maak ik met mijn boek van saa-papier.
Gisteren ben ik naar een tentoonstelling geweest.
Daarom heb ik gisteren niet aan het boek kunnen werken.

Maar vandaag is het naaiwerk afgerond.
Het eindresultaat is dat het boekblok ingenaaid is en
in de boekenpers zit.
De volgende stap zal zijn de rug te lijmen en van gaas te voorzien.
Wat dan opnieuw in de boekenpers kan.

Ik denk dat ik de hele rug ga inlijmen.
Die lijm zie je straks nauwelijks.
Alles om toch zoveel mogelijk stevigheid aan de rug te geven
terwijl het grootste deel ervan zichtbaar zal blijven.

De rug is mooi recht geworden, het papier is niet beschadigd,
het naaiwerk is misschien geen plaatje maar je zult er straks
toch niets van zien. Het boekblok zit steving in elkaar.

WP_20180325_14_14_50_ProIngenaaid

Het naaiwerk op de rug gezien. Je kunt zien dat ik op een paar plaatsen twee keer door het katern ben gegaan met naald en draad. Daardoor zie je aan de buitenkant de draad lopen. Die draad gebruik ik dan om de volgende katernen aan vast te maken.


WP_20180325_14_18_04_ProInDeBoekenpers

Het boekblok zit in de boekenpers tussen twee stukken hout. De naalden en draden zitten er nog aan.


Varanasi: rituelen

Religieuze rituelen en menselijke gewoontes.
Die kwamen voorbij tijdens de wandelingen
langs de ghats in Varanasi in 2016.
Daar maakte ik een aantal foto’s.
Die deel ik graag op mijn blog.

DSC_8671VaranasiManikarnikaGhatBrandhout

De Manikarnika Ghat is de meest populaire ghat voor crematies voor Hindoes. Westerse toeristen mogen er ook komen maar worden verzocht op enige afstand te blijven. Maar als je langs de ghats gaat lopen kom je er vroeger of later langs. Het is er altijd druk. Hier zie je stapels brandhout die klaarliggen voor de crematies.


DSC_8672VaranasiManikarnikaGhat

De crematieresten gaan het water van de Ganges in. Er is natuurlijk altijd veel rook in de omgeving van de Manikarnika Ghat.


DSC_8689VaranasiVerkoperVanOffergave

Een verkoper van offergaves.


DSC_8696VoorbereidingVanDeAartiIsInVolleGang

Iedere avond wordt er een Aarti gehouden bij de Dashashwamedh ghat. In het vroeg van de avond zijn de voorbereidingen in volle gang en verzamelen de pelgrims en toeristen zich.


DSC_8704VaranasiAlleAttributenVoorDeAartiStaanGereed

Bij de aarti gaan een aantal priester/voorgangers voor. Ieder staat op een plateau zoals dit. De rituelen worden simultaan uitgevoerd en er komt veel wierook en licht bij kijken. Het is indrukwekkend om bij te wonen.


DSC_8706Varanasi

Langs de ghat, met uitzicht op de Ganges, staat een aantal plateaus opgesteld.


DSC_8707Varanasi


DSC_8711VaranasiAartiInVolleGang


DSC_8713VaranasiAartiInVolleGang


DSC_8714VaranasiAartiInVolleGang

Niet alle foto’s van de aarti zijn scherp. Het was donker en op grotere afstand doe je niets met flits. Maar ik hoop toch dat de foto’s een beeld geven van de sfeer.


DSC_8723VaranasiAarti


DSC_8724VaranasiAarti


DSC_8726VaranasiAarti


DSC_8729VaranasiHandelAlsRitueel

Dan is er ook het ritueel van het verkopen. Ook op de ghats gaat dat de hele dag door.


DSC_8730Varanasi

Daarnaast vinden er allerlei meer private rituelen plaats waar soms een priester voor wordt ingehuurd.


DSC_8731VaranasiGebruiktBijDeAarti

Dit zijn de ‘kandelaars’ die bij de aarti worden gebruikt.


DSC_8735VaranasiHetBadenGaatDeHeleDagDoor

Baden; religieus of ter vermaak.


DSC_8736Varanasi


DSC_8738VaranasiRitueelOpDeGhats


DSC_8749Varanasi


DSC_8764VaranasiFotoRitueel

Als je dan op bedevaart/dagje uit naar Varanasi gaat is er ook het fotoritueel. Bijna iedereen heeft ook in India een mobiel maar een ‘officiele’ groepsfoto laat je toch maken door een beroepsfotograaf die een printer bij zich heeft.


DSC_8767VaranasiDeBoogKanNietAltijdGespannenStaan

Tussen de rituelen door lees je even de krant.


DSC_8782Varanasi

Geen idee wat voor bijeenkomst dit was maar de toeschouwers waren voornamelijk vrouwen. Erg kleurrijk.


DSC_8783Varanasi


DSC_8785VaranasiBruiloft

Een bruidspaar.


DSC_8786VaranasiAlleenVoorVrouwen


DSC_8789VaranasiBruiloftspartijGaatAanBoord

De bruiloftspartij maakt aanstalten om aan boord te gaan.


DSC_8807VaranasiDeGhatsReinigen

Het dagelijks reinigen van de meest gebruikte ghats is ook een ritueel.


DSC_8810Varanasi


DSC_8813Varanasi


DSC_8826Varanasi

Die bloem ligt er toch schitterend!


DSC_8827Varanasi


Saa-papier uit Laos

Ik ben een boek aan het maken met foto’s gemaakt
tijdens onze reis naar Cambodja en Laos.
In Laos kocht ik ‘kaarten’ van saa-papier.
Die ben ik nu aan het inbinden.

WP_20180321_14_13_17_RichDeGaatjesZijnGeprikt

Gisteren eerst de gaatjes geprikt waar de draad door zal gaan.


WP_20180321_14_37_38_RichVooralAanDeBuitenkantWilIkDraadOmStraksTeLijmenAanHetGaas

Te beginnen met het laatste katern ga ik twee aparte naaiwerkjes aanbrengen. Ik wil veel draad aan de buitenkant van de rug zien maar onder de stroken leer (die je nu natuurlijk nog niet ziet). Daar hoop ik dan veel stevigheid aan te kunnen ontlenen voor het boek.


WP_20180321_14_58_23_RichHetValtNietMeeHetSaaPapierMetBlaadjesInBroos

Maar eerlijk gezegd valt het niet mee. Het papier is broos. De blaadjes zijn vaak in het papier verwerkt maar soms liggen ze er bijna op. Die vallen nu spontaan van het papier.


Wassen en drogen in Varanasi

De rivier de Ganges wordt voor allerlei dingen gebruikt.
Niet anders dan hoe wij in Europa met het water in
onze rivieren omgaan.
Alleen zijn de wasactiviteiten er meer zichtbaar
langs het water, op de ghats in Varanasi.

DSC_8740VaranasiDrogen

Als het er niet te druk is zijn de trappen een prima plaats om je was te drogen. Niet alleen van particulieren maar ook van wasserijen die wassen voor bijvoorbeeld hotels.


DSC_8743Drogen

Er zijn best wel een groot aantal mensen mee bezig.


DSC_8744VaranasiWassen

Ten minste deels gaat dat wassen met de hand. Lijkt me verschrikkelijk vermoeiend werk.


DSC_8747VaranasiDrogen

Waslijnen kent men ook aan de Ganges.


DSC_8748WassenIsEenHeleKlusMetDeHand


DSC_8750WassenenRituelenNaastElkaar

Het zou Varanasi niet zijn als niet alles langs en door elkaar gewoon doorgaat. Drie mannen verrichten een ritueel in de rivier en nog geen 10 meter verderop wordt de was gedaan.


DSC_8754Varanasi


DSC_8755DrogenHotelgoed

Het drogen van hotelgoed. Het wit zijn misschien gordijnen. Het rood tafellakens.


Er wordt flink gezaagd in het Valkenberg in Breda

Heel regelmatig loop ik door het park.
Daar maak ik dan ook regelmatig foto’s.
Zo was er van de herfst nog een serie te zien met zwammen op
op verschillende hoogtes, op een hoge boomstam.
Die is volgens mij nu uit het park verdwenen.
Ten minste als men de stronken weghaalt.
Zal niet lang duren.

WP_20180321_13_36_31_RichValkenbergBreda

Valkenberg, Breda. Het kunnen ook twee bomen zijn?


WP_20180322_12_02_57_RichRechtsVanDeFontein

Rechts van de fontein ligt nog een berg hout. Misschien ook twee bomen.


Gelezen. Yvonne Keuls; Zoals ik jou ken, ken je mij

Natuurlijk kende ik Yvonne Keuls van naam.
Ook ‘Jan Rap en zijn maat’ is een boektitel die ik ken.
Maar gelezen, nee ik had nog nooit iets van haar gelezen.
Ik wist dus ook niet dat ze een koloniaal, Indonesische achtergrond heeft.
Dat ze Hella S. Haasse kende was me helemaal onbekend.

Ter gelegenheid van de 100ste geboortedag van Hella S. Haasse
zijn er twee boeken verschenen:
Yvonne Keuls; Zoals ik jou ken, ken je mij
Hella S. Haasse; Ogenblikken in Valois.
Beide boeken ben ik aan het lezen.
Het een lees ik thuis, het andere in de trein.

WP_20180321_09_26_48_ProYvonneKeulsZoalsIkJouKenKenJijMij

Yvonne Keuls, Zoals ik jou ken, ken je mij.


Het is fantastisch dat Yvonne Keuls dit boek heeft geschreven.
Het zijn haar herinneringen van de ontmoetingen en gesprekken
met Hella S. Haasse. Eerst vanuit het perpectief van een fan.
Later als een vriendin of zelfs nog meer:

Dat ‘zustergevoel’ werd versterkt gedurende het jaar dat ik in het opvanghuis werkte. Hella herinnerde me er later aan dat ik in die periode tegen haar gezegd heb: ‘Greetje is mijn enige echte, verloren zuster. Maar jij, Hella, jij bent bijna onmerkbaar voor haar in de plaats gekomen.’

Yvonne Keuls, ‘Zoals ik jou ken, ken je mij’, pagina 125.

Het beeld dat de meeste mensen van Hella S. Haasse hebben,
(ik heb zo’n beeld in ieder geval, van een rustige,
wat teruggetrokken, ambachtelijke schrijfster)
verbind je niet gauw met drugs, kindermishandeling,
kraakpanden, kindermisbruik, criminaliteit of theatervernieuwing.
Maar door Yvonne Keuls kun je nu die relaties wel leggen.

De man van Hella S. Haasse, Jan van Lelyveld, was een rechter die
vervroegd met pensioen zou gaan vanwege het feit dat er op de
rechtbank Den Haag dingen gebeurde die hij niet met zijn gevoel
van recht kon verenigen.
Daar waar Jan geruchten hoorde over collega-rechters. sprak
Yvonne Keuls met jongeren die misbruikt werden:

Bij justitie sloeg de paniek toe. Men begon daar meteen te ontkennen toen de kranten om een reactie vroegen. Woordvoerder mr. J.J.H. Suyver, voormalig officier van justitie in Den Haag, verklaarde niets te weten over een pedofiele kinderrechter. ‘Of het zou de pedofiele kinderrechter uit de zaak-Koos H. moeten zijn.’ Aha, er zijn er dus twee, dacht ik, en ik maakte meteen een aantekening. Mr. Suyver werd teruggefloten, hij had kennelijk te veel gezegd, en er kwam een andere woordvoerder, officier van justitie mr. De Wit. (Suyver en De Wit, de namen alleen al, twee heren die justitie schoon moesten poetsen.) Mr. De Wit moest de volgende dag toegeven dat er wel degelijk een kinderrechter was die pedofiele contacten onderhield met jonge delinquenten.

Yvonne Keuls, ‘Zoals ik jou ken, ken je mij’, pagina 222-223.

Het boek is erg prettig om te lezen: korte hoofdstukken, vlotte stijl
en een mengsel van avontuur, televisie, mannenwereld-vrouwenwereld,
drama, Indie, familie en haar liefdevolle beschrijving van Hella S. Haasse.

Grappig is ook dat het andere boek (Hella S. Haasse; Ogenblikken in Valois.)
kort genoemd wordt.
Maar daar kom ik nog wel op terug als er een blogje volgt over dat boek.

Er wordt nog een theorie over een boek van Haasse verteld:

Het was het moment -zo in het halfdonker- om Hella’s nieuwe roman De wegen der verbeelding met elkaar te bespreken. ….. Maja, de hoofdpersoon krijgt een lift van vrachtwagenchauffeur Joop, de man ‘met verbeelding’ Hij inspireert haar door haar verhalen te vertellen die zij opschrijft en vervolgens weer doorgeeft aan haar man die schrijver is, en die op zijn beurt weer in een andere vorm opschrijft… Het eeuwig doorgeven van verhalen, zoals ik dat ook kende. Mijn moeder die de verhalen van haar familie, haar volk aan me vertelde, ik die ze opschreef en doorgaf. De een die de ander nodig heeft om het systeem in stand te houden, maar vooral om te gedijen. een symbiose, een soort zwanger zijn van elkaar.

Yvonne Keuls, ‘Zoals ik jou ken, ken je mij’, pagina 206-207.

Dan voor de liefhebbers.
Op pagina 129 wordt geschreven over thee.
Thee en Indonesie, heel belangrijk.
Hella koopt thee voor de moeder van Yvonne Keuls.
Dat doet ze bij een winkel in den Haag en die blijkt nog steeds te bestaan.
Melatithee, Improc op de Denneweg.

WP_20180321_10_06_36_ProYvonneKeulsZoalsIkJouKenKenJijMijHellaSHaasseOgenblikkenInValois

Hella S. Haasse, ‘Ogenblikken in Valois’ en ‘Zoals ik jou ken, ken je mij’ van Yvonne Keuls.


Roos Holleman

Juli 2012 schreef ik een mailtje naar Roos Holleman.
Ik had werk van haar gezien bij de afstudeertentoonstelling St. Joost.
Een Vuurgoudhaantje.
Het contact leidde niet tot een koop van een tekening.

Gisteren ontving ik een nieuwsbrief van haar waarin
ze aankondigt dat ze 30 pasteltekeningen verkoopt
als crowdfunding actie voor een boek dat later dit jaar zal verschijnen.
1125 Euro per stuk.

RoosHollemanAviarmy27-30

Te duur voor mij maar ik blijf het mooi vinden. Roos Holleman, Aviarmy nummer 27 van 30.


Losse eindjes in de werkplaats

Er lagen nog een paar werkjes te wachten om nu eens
afgewerkt te worden:
– de Chinese theedoos die omgetoverd is tot de doos met
herfstgrafiek verdiende een introductie;
– het vlaggenboek gebruikt stukjes ansichtkaart van het
Plantin-Moretus maar in het boek was nog geen verantwoording
te vinden van de gekozen kaarten.

WP_20180318_14_20_13_ProIntroductieGrafiekdoosAangebracht

Deze voormalige Chinese theedoos bevat nu een aantal grafische afdrukken gemaakt met gelli plates. Naar mijn gevoel verdiende de doos een toelichting. Die had ik al lang geleden geschreven maar nooit uitgetikt en geprint. Dat heb ik gisteren gedaan.


WP_20180318_14_38_48_ProFotoverantwoordingOpgenomenInVlaggenboek

Het vlaggenboek dat ik ooit kocht en nog niet zo lang geleden in elkaar gezet heb, had al wel een hele serie plaatjes gekregen. De afbeeldingen zijn stukken van briefkaarten die het Museum Plantin-Moretus verkopen. Van iedere foto is dus bekend wat er op staat en wie de foto heeft gemaakt. Die informatie heb ik verzameld en uitgetikt. De verantwoording is nu op de achterplat opgenomen. Belangrijkste ‘medewerker’ is Hendrik Goltzius bij ‘Portret Christoffel Plantin met passer (detail)’.


De fotografen zijn onder andere:
Guy Hutsebaut, Stefan Dewickere, Joris Luyten,
Bart Huysmans en Michel Wuyts.

Naast deze twee kleine klusjes ben ik verder gegaan met
mijn boek gemaakt van Saa-papier.

Dat papier is voorzien van bloem- en plantenblaadjes.
Dus mooi genoeg om zelf de boekband te vormen.
Daarom wil ik er gaan harde boekband om maken maar
met beperkte stroken leer toch binden.

Eerste stap is om op de rug aan te geven waar de gaatjes
moeten komen om de rug te naaien.
Een reguliere prikmal gebruiken vond ik niet zo’n goed idee.
Dus dit is het startpunt voor het eerstvolgende boekbindavontuur.

WP_20180318_15_05_47_ProHierMoetenDeGaatjesKomenVoorHetNaaienVanDitBoek

Ook hier moet de introductie nog compleet gemaakt worden. Cambodja en Laos zijn de landen die aan de orde komen in dit boek.


Een leren boekband van een oude jas

Het boek is ‘Het boekbinden voor allen’.
Een boek uitgebracht in 1917 over boekbinden.
Eigenlijk richt het rich op het repareren van een boek uit je eigen boekenkast.
Niet op het restaureren van oude, historische boeken.
Maar van een boek dat met relatief eenvoudige middelen en vaardigheden
door mensen zelf gerepareerd kan worden.

WP_20180317_09_28_59_ProBeokUitDeBoekenpers

Nu ik het boek weer uit de boekenpers haal zie ik gelijk dat het gebruik van minder lijm en het eerder toepassen van bescherming tegen vocht, geholpen heeft. Het schutblad aan het begin van het boek zit er mooier in dan dat aan het eind van het boek.


WP_20180317_09_29_24_ProMauriceVanEsscheHetBoekbindenVoorAllen

Het boek ‘Het boekbinden voor allen’ is geschreven door Maurice Esschen en uitgegeven en gedrukt in 1917 bij Gust Janssens.


WP_20180317_10_30_14_ProBoekGereed

Het etiket met als tekst ‘Claudia Sträter Real leather’ zat in de jas op de binnenvoering gestikt. Daar heb ik het afgehaald en nu als een soort fake-etiket op de leren band bevestigd. Het boek ziet er best leuk uit.


Op naar het volgende project.

Allerlei boten in Varanasi (en dingen die er om heen gebeuren)

De poging die ik doe is om niet een reeks traditionele foto’s
van of over Varanasi in een paar blogs te presenteren.
Ik probeer de foto’s een beetje te ordenen.
Daarom eerst een blog over graffiti en nu over boten.
Er gaan er nog volgen over wassen en rituelen.

DSC_8670VaranasiBotenOfWassen

De vraag hier is of deze nu hoort bij ‘boten’ of bij ‘wassen & drogen’?


DSC_8675Varanasi

Hier wordt een boot gerepareerd om weer in gebruik genomen te worden. Boten worden heel veel gebruikt. Vooral groepen pelgrims laten er zich mee overzetten naar de andere oever of naar het midden van de Ganges om er hun rituelen uit te voeren.


DSC_8676Varanasi

Er zijn veel boten in Varanasi en dan bedoel ik echt veel.


DSC_8677BotenNaarDeAndereKantVanDeGanges

Hier zie je boten onderweg naar de andere oever en onderweg worden al offers gebracht. Zie de meeuwen en andere vogels.


DSC_8686Varanasi

Ons hotel ligt eigenlijk gelijk boven aan de trappen. De bovenste (dak-)verdieping is de plaats voor ontbijt, lunch of diner. Het uitzicht is prachtig. Zeker als het er minder mistig is.


DSC_8687Varanasi


DSC_8690VaranasiBotenEnNatuur


DSC_8691VaranasiBotenTegenDeAvond

De bezoeken van de pelgrims gaan de hele dag door. Zeker bij zonsopgang is het druk maar er zijn altijd mensen. Zelfs op het heetst van de dag.


DSC_8701Varanasi

In de avond, elke avond, wordt er een aarti uitgevoerd. Zeg maar een rituele gebedsbijeenkomst voor Hindoes. Voor het begin verzamelen vele boten zich voor de Dashashwamedh ghat, de plaats waar het ritueel wordt uitgevoerd. De meeste pelgrims gaan aan de oever naar het ritueel kijken of nemen er aan deel. Maar er zijn er ook die vanuit de boot deelnemen.


DSC_8742VaranasiTussenDeBoten

Tussen de boten, de volgende ochtend.


DSC_8753Varanasi


DSC_8790VaranasiInEenBoot

In een boot.


DSC_8793VaranasiWePasserenEenBoot

We passeren een boot.


DSC_8805VaranasiWeGaanBijnaUitDeBoot

We gaan bijna de boot verlaten.


DSC_8808Varanasi


DSC_8828VaranasiTweeBoten

Tweede boot van een opmerkelijke formaat.


DSC_8834VaranasiAchterDeBoot

De oever bij Varanasi is volgebouwd met (voormalige) paleizen, tempels, hospices, een paar crematoria, een waterzuiveringsinstallatie, restaurants, hotels in allerlei prijsklasses, huizen, enz. Vanaf die gebouwen lopen trappen naar het water van de rivier de Ganges. Die trappen (ghats) maken de rivier toegankelijk. Hier zie je een deel vanVaranasi achter een boot.


DSC_8837VaransiNogmaalsInEenBoot

Een tweede boottocht. Ons hotel lag aan de Ganges aan de noordkant van de oude stad. Tussen Dashashwamedh ghat en Manikarnika Ghat. Dag 1 zijn we via Dashashwamedh ghat naar het zuiden gelopen. Over de trappen. Een volgende dag zijn we via Manikarnika Ghat gelopen. Dit is de belangrijkste crematieplaats in Varanasi. Vervolgens naar de Moslim moskee (ja die zijn er in deze heilige Hindoe-plaats, Alamgir Mosque). Terug naar het hotel namen we steeds een roeiboot.