Weer een boek?

Posted on oktober 10, 2022 by Argusvlinder

Met enige regelmaat koop ik boeken.
Als het kan ook nieuw margedrukwerk.
Meestal laat ik die boeken hier zien nadat ik er op
zijn minst iets in gelezen heb. In dit geval is dat
nog niet het geval maar de boeken van Factortum Pers
zijn steeds zo mooi ingebonden dat ik die graag laat zien.

Dit is het boek ‘Er is een tijd’. Het is uitgegeven door Factorum Pers, gebonden door Geert de Koning en heeft een inleiding gespreven door Marcel Möring.

Zo mooi kan ik geen boeken inbinden, zeker niet in een reeks.

Enkele fragmenten uit het bekende bijbelboek Prediker. Prediker is een scherp waarnemer en brengt treffend onder woorden wat hij om zich heen ziet. Hij filosofeert over het leven. Van hem komt ook de uitspraak: ‘Er is niets nieuws onder de zon’. Het verkopen laat ik graag over aan Factotum Pers. Ik begrijp dat deze uitvoering nog verkrijgbaar is.

Flora Batava in Italië? (Flora Batava 4)

Posted on september 26, 2022 by Argusvlinder

De afgelopen tijd was ik in Italië.
Op zich heeft dat niets met de titel van dit bericht te maken,
maar in Italië, in Florence, in het Museo Nazionale Antropologia
ed Etnologia zag ik in de boekwinkel een boek uit 2009 liggen
dat ging over de geschiedenis van de natuurwetenschappen in Italië.

Het boek was nogal prijzig en ik had al een stappeltje
museumgidsen gekocht en dat moet dan allemaal weer
mee naar huis.
Ik bladerde het even door en zag toen de volgende foto staan.

De foto op deze pagina toont de Flora Italiana. Geschreven door Filippo Parlatore. Parlatore ontwikkelde de eerste 5 delen (1848 – 1874) die daarna compleet gemaakt werden met nog eens 5 delen door Teodoro Caruel. Hoe zou dat werk zich verhouden tot de Flora Batava? Maar goed, foto’s maken van een boek in een boek/souvenirwinkel. Ik heb het boek maar gauw teruggelegd.

Op Wikipedia vind je een artikel over Filippo Parlatore.
Ook over Teodoro Caruel bestaat er een Wikipedia-pagina.
Beide pagina’s zijn niet in het Nederlands beschikbaar.

De boeken van de Flora Italiano vind je wel op internet en een
eerste, snel onderzoek levert op dat het om niet geillustreerde
werken gaat.
Daarin zie je volgens mij dat de nadruk of op de wetenschap alleen
ligt of dat er iemand zich ook zorgen maakt om de verkoop.

Maar terug naar de Flora Batava-middag van de Summerschool
History of the Book in Artis.

Marieke van Delft liet ons het vorige project van de familie Sepp zien: Nederlandsche Vogelen door Cornelius Nozeman en uitgegeven door Christiaan Sepp en Zoon, 1770.

Het boek Nederlandsche vogelen heeft weer zo’n
fantastische titel(omschrijving):

Nederlandsche vogelen;
volgens hunne huishouding,
aert, en eigebschappen beschreeven
door
Cornelius Nozeman,
leeraer der Remonstranten
en mede-directeur van ’t Bataefsch genootschap
der proefondervindelyke wysbegeerte
te Rotterdam;
alle naer ’t leeven geheel nieuw en naeuwkeurig
getekend, in ’t koper gebragt, en natuurlyk
gekoleurd
door, en onder toezicht van
Christiaan Sepp en Zoon

Met bijzondere platen zoals deze over 2 pagina’s: Milvi Nidus, staat er bovenaan de pagina, nest van de western marsh-harrier of de bruine kiekendief. De huidige wetenschappelijke naam is Circus Aeruginosus.

Nog een voorbeeld: de Columba Aenas of holenduif.

Voor de Flora Batava (vanaf 1800 verschenen) waren er al wel flora’s. Dit is daar een voorbeeld van. David de Gorter maakte de Flora VII Provinciarum belgii foederati indigena in 1781. Maar dat is een boek zonder de prachtige afbeeldingen.

Volgens mij ligt hier het boek van David de Gorter open bij de mossen.

Tijdens de middag in de Artis Bibliotheek kon ik niet iedere keer
als eerste met de camera bij de boeken staan.
Dus gebruikte ik soms de tijd om eerder getoonde boeken nog een keer
vast te leggen zoals het mij schikte. Daar was voldoende ruimte voor.
Dus…

Dat we dezeversie uit 1735 van Linnaeus mochten hanteren vond ik wel bijzonder. Caroli Linnaei (Carl Linnaeus), Systema Naturae, 1735, Theodorum Haak, Joannis Wilhelmi de Groot. Het ziet er zo eenvoudig uit. Het is wel groot maar dat kun je van deze foto moeilijk afleiden. De impact van dit werk is enorm.

Nog een prachtige plaat uit de Flora Batava: de Aristolochia Clematitis of de Pijpbloem. Zoek eens op internet. Je zult zien dat dit soort platen, een beetje afhankelijk van kwaliteit en uit welke druk van het boek de plaat afkomstig is, gaan tussen de 300 en 1500 euro per stuk.

De titelpagina van: Beschouwing der wonderen Gods in de minstgeachte schepzelen of Nederlandsche insecten van Jan Christiaan Sepp.

Dit is de Vlaamse gaai uit Nederlandsche Vogelen van Cornelius Nozeman, Christiaan Sepp en Zoon waren de uitgever in 1770. Garrulus is de Latijnse naam.

De laatste van vandaag: 2 vogels, de spreeuw en de waterspreeuw. Nederlandsche vogelen, Cornelius Nozeman, Christiaan Sepp en Zoon, 1770, De Sturnus en Cinclus.

Er ging echt een wereld voor me open en het werd nog beter!

Wat hebben de aardappel, aubergine en tomaat gemeen? (Flora Batava 3)

Posted on september 23, 2022 by Argusvlinder

Het zijn drie cultuurvarianten die voorkomen in de nachtschade-familie.
Een andere variant van deze familie komt in dit stukje aan de orde.

We waren druk bezit met de Flora Batava en Linnaeus en toen kwam
een deel van de Flora Batava op tafel dat nog volledige uit losse
delen bestaat.

Dit is het voorblad van de stapel die in een daarvoor bestemde map zit die met lintjes kan worden afgesloten. Het betreft deel 6. De plant die hieronder te zien is kwam voor in aflevering 78. Zoek maar eens op op internet.

Ieder deel (ten minste dit deel) begint met onder andere een lijst met platen. Door de jaren heen wijkt dat een beetje af (vorm, lettertype), maar in grote lijnen is dat wel het geval. De plant die hier volgt heet nu ‘Bitterzoet’, maar toen ‘Klimmende Nachtschade’ of ‘Solanum Dulcamara’.

Plaat met beschrijving.

Dit is een voorbeeld van een eerdere reeks waar uitgever Sepp ervaring mee had: ‘Beschouwing der wonderen Gods in de minstgeachte schepzelen of Nederlandsche insecten’.

De hele ‘titel’ heeft nogal wat voeten in de aarde:

Beschouwing der wonderen Gods in de minstgeachte schepzelen of Nederlandsche insecten
naar hunne aanmerkelyke huishouding, verwonderlyke gedaantewisseling en andere wetenswaardige byzonderheden,
volgens eigen ondervinding beschreven, naar ’t leven naauwkeurig getekent,
in ’t koper gebracht en gekleurd
door
Jan Christiaan Sepp

Dus de platen werden eerst in koper gesneden (kopergravure)
en daarna met de hand ingekleurd. Dat was bij de Flora Batava ook.
Later zal de kleurenlithografie worden ingezet om het kleuren,
of ten minste de basis, te drukken.
Alles afhankelijk van de prijs.
De prijs per aflevering bepaalde de grootte en uitvoeringskwaliteit.

In duisternis sluit ik de Boekenzoo-reeks af

Posted on september 19, 2022 by Argusvlinder

De tentoonstelling is voorbij dus is het zaak
om ook mijn reeks Boekenzoo niet te lang te laten doorlopen.
Ik pak de draad op bij de insekten.

Getijdenboek in het Nederlands. Het betreft een handschrift uit de Zuidelijke Nederlanden. Circa 1525. Insecten in de marge; en wat voor een marge!

De verhalen met allerlei monsters doen de ronde en blijven dat doen. Olaus Magnus, Historiae de gentibus septentrionalibus is een boek met dergelijke verhalen en afbeeldingen. Joannes Bellerus is de drukker van deze versie uit Antwerpen. Circa 1571. Het origineel verscheen in 1555 en Wikipedia vermeldt bijvoorbeeld dat in 1822 Sir Walter Scott er nog verwijzigen naar maakt. Dus met recht een gezaghebbend monument.

Dit zeemonster verwerkt even een heel schip!

Woorden schieten tekort.

Apenliefde van een moederaap ging wel heel ver.

Ook Vondel heeft er zo ideeen over: Joost van den Vondel, Vorstelijcke warande der dieren, Sander Wybrantsz, Jan Blom, Andries Vinck, en Aert Dircksz. Oossaen zijn de drukkers in Amsterdam in 1682.

De hele titel schijnt dan te zijn:
Vorstelijcke warande der dieren : waer in de zeden-rijcke philosophie,
poëtisch, morael, en historiael, vermakelijck en
treffelijck wort voorgestelt:
met exempelen uyt de oude historien, in prose;
ende Uytleggingen, in Rijm verklaert,

Die lange titel las ik op deze copie die op internet te vinden is. Daar kun je ook een beetje uit opmaken waarom er zoveel namen bij de drukkers/uitgevers staan.

Terug naar de moederliefde bij apen:

Dit is dan het laatste boek en de laatste afbeelding die ik heb vastgelegd. Er was nog veel meer te zien. Ik heb er veel plezier aan beleefd: Frans Coenen jr: In duisternis. Illustrator: Ferdinand Hart Nibbrig. Uitgever: LJ Veen, Amsterdam, 1902. Vleermuis op de band.

Krokodil eet man (Boekenzoo 12)

Posted on september 19, 2022 by Argusvlinder

De reptielen kwamen aan het eind van de
tentoonstelling aan de beurt.

Nog een verzameling met bijzondere afbeeldingen. Het verhaal dat er bij kwam over de tranen kende ik nog niet. Huis van het Boek, Boekenzoo, Bestiarium (Latijn), handschrift, West-Frankrijk, circa 1450.

Krokodillentranen als lokmiddel om een prooi dichtbij te krijgen.

Verveolgens was er aandacht voor de slang. Die komt al in het begin der tijden, in het scheppingsverhaal in de bijbel voor. Niet positief. Hier in Speculum Humanae Salvationis, een handschrift uit Keulen, circa 1450: Eva met de slang.

De andere afbeeldingen, elk boven een kolom tekst, vond ik ook interessant al hebben die niets met dieren te maken. Maar ze komen denk ik allemaal wel uit Genesis.

God als matchmaker (?).

God schept Eva uit Adam (?).

Van deze afbeelding ben ik het mist zeker van de betekenis maar ik denk dat Lucifer wordt verstoten uit de hemel naar de hel (?). Terug naar de dierentuin. Nog een slang.

Een deel van de afbeelding heb ik een beetje schoon gemaakt. Niet in het echt natuurlijk maar op een foto kan dat eenvoudig. Zo wordt de afbeelding misschien iets duidelijker. Weer Eva en de slang. Hier blijft de slang een dier en niet zoals op de vorige afbeelding een slang met vrouwenhoofd (!). De slang heeft wel slinkse gelaatstrekken. God overziet het schouwspel vanuit de boom. Eva heeft niet een maar zelfs twee appels. Biblia Pauperum (Armenbijbel), latijn, Blokboek, Nederlanden, 1466.

Gelukkig scheen de maan nogal helder (Boekenzoo 11)

Posted on september 17, 2022 by Argusvlinder

Bleek vandaag dat ik er wat betreft de looptijd van de tentoonstelling
Boekenzoo helemaal naast zat.
De tentoonstelling is tot en met morgen nog te zien.
Vandaag is mijn onderwerp Insecten. Ik heb daar niet zo’n band mee,
dus het aantal foto’s dat ik er van gemaakt heb is beperkt.

Maar Erik mag niet ontbreken: Godfried Bomans, Erik of het klein insectenboek. De illustrator van deze versie is Karel Thole. Het boek verscheen bij Spectrum, Utrecht (jaar onbekend). De titel van vandaag is het onderschrift vandeze illustratie met Erik op de rug van een insect, met een boek in de hand).

Volgens mij zitten in dit boek doorzichtige vellen voor de afbeelding met daarop, op de juiste plaats tekst zoals de namen van de vlinders. Dat ‘inlegvel’ is hier omgeslagen zodat de illustraties goed te zien zijn. Eli Heimans en Jac P Thijsse, Van vlinders bloemen en vogels, W. Versluys, Amsterdam, 1898.

Ik kende Eli Heimans niet en dat is onterecht.
Wikipedie helpt weer:

Samen schreven ze de serie Van vlinders, bloemen en vogels waarvan het eerste deel in 1894 verscheen. Daarna richtten ze het tijdschrift De Levende Natuur op, samen met J. Jaspers jr. De eerste aflevering verscheen in 1896.

In 1899 verscheen als volgende mijlpaal van hun samenwerking de eerste druk van de Geïllustreerde flora van Nederland, die later bekend zou worden als de “Heimans, Heinsius en Thijsse” (HH&T). Bij de eerste druk waren de schrijvers nog “Heimans en Thijsse”, maar aan de volgende drukken werkte ook H.W. Heinsius mee, zodat het werk meestal werd aangeduid met de naam Heimans, Heinsius en Thijsse. Deze flora was vooral ook bedoeld voor beginners. Anders dan de oudere flora’s bevatte deze flora niet alleen tekst maar ook illustraties, en bovendien werden zo min mogelijk moeilijke termen gebruikt. Heimans nam in 1901 samen met een aantal anderen het initiatief tot de oprichting van de “Nederlandse Natuurhistorische Vereniging”, later de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging. Tot zijn dood zette hij zich enthousiast voor deze vereniging in.

In 1901 solliciteerde hij voor een baan als leraar op de kweekschool, maar die werd gegeven aan zijn vriend Jac. P. Thijsse. Toen in 1904 de gemeente Amsterdam van het Naardermeer een vuilstortplaats dreigde te maken, organiseerden Heimans en Thijsse het verzet hiertegen. Uiteindelijk besloot de gemeenteraad, mede op grond van de verwachte kosten, dit plan niet uit te voeren. Heimans en Thijsse namen nu het initiatief tot het oprichten van een vereniging die het gebied moest aankopen. De Vereniging Natuurmonumenten werd in 1905 in Artis opgericht. Heimans werd echter niet in het bestuur gekozen – in tegenstelling tot Thijsse, die secretaris werd. Zowel het mislopen van zijn betrekking aan de kweekschool als het feit dat hij niet in het bestuur van Natuurmonumenten kwam, weet hij aan zijn joodse afkomst. De relatie met Thijsse bekoelde hierdoor enigszins.

Nog even alle ruimte voor de vlinders (ei, rups en pop).

Ook de neushoorn komt er maar bekaaid af (Boekenzoo 8)

Posted on september 15, 2022 by Argusvlinder

In de tekst lijkt het te gaan over de ‘Rinoceron’. Dit boek is gedrukt door Gerard Leeu en heet ‘Dialogus Creaturarum Moralisatus’. Er waren eerder al afbeeldingen uit deze publicatie hier te zien. Gouda, 6 juni 1481. Maar een vreemd dier op de afbeelding.

In deze versie van Thomas Bartholinus maakt het dier op mij wel een heel vermoeide indruk. Thomas Bartholinus, De unicornu observationes novae, Henricus Wetstein is de drukker in Amsterdam in 1678. De naam van het boek is ook een beetje verdacht want het gaat over de ‘nieuwe waarnemingen van de eenhoorn’.

Hoe ontstond dit wat vreemde beeld?

C. Plinius Secundus (Plinius de Oudere): Vijf boeken handelende van de natuur. J. Morterre, Amsterdam, 1770, Neushoorn.

De afbeelding wordt langzaam beter maar de vele uitsteeksels horen er toch echt niet bij. De hoorn op de neus is in het echt niet gedraaid zoals op deze afbeelding. C. Plinius Secundus: Vijf boeken handelende van de natuur.

Reconstructie van een zeemeermin (Boekenzoo 3)

Posted on september 7, 2022 by Argusvlinder

De opmerkelijke dieren in oude boeken riepen heel wat vragen op:
zeemonnik, zeebischop, zeemeerman, zeemeermin, eenhoorn,
reuzeslangen en nog veel meer.
Mensen willen die zien of willen de geneeskrachtige werking
ervaren van de hoorn van een eenhoorn.

Het leverde een rage op net als iedere nieuwe iPhone in
deze tijd. Alleen duurde de rage niet drie weken maar jaren.
De rage had geen vat op miljoenen mensen zoals nu maar
een interessante bovenlaag van de bevolking.

Dan zijn er altijd kwakzalvers die poeders verkopen of misschien
we het echter dier.
Zo ontstond er een handeltje in zeemeerminnen.

Nagemaakte zeemeermin. Gemaakt van dierlijk materiaal: half aap en half vis. Een reconstructie van de oude praktijken uit 2008. Eigendom van Muzee Scheveningen.

Op de tentoonstelling Boekenzoo in het Huis van het Boek wordt
het zo verteld:

De leeuw, zijn ingewanden en de dodo (Boekenzoo 2)

Posted on september 6, 2022 by Argusvlinder

Het zou logischer zijn de serie van ‘Boeken die geschiedenis schreven’
eerst af te maken maar die tentoonstelling kun je niet meer gaan zien.
De Boekenzoo nog voor een paar dagen.
Grijp je kans.

De Boekenzoo slaagt er goed in het verhaal van ‘dieren in boeken’ te vertellen. Dat is een thema dat breed wordt opgepakt met oude maar ook nieuwe boeken. Allerlei technieken. Een bijzondere techniek is de diepdruk. Daar komt geen inkt aan te pas maar door de druktechniek ontstaat er een reliëf in het papier. Erg mooie techniek voor omslagen. Hier een reliëf van een dodo uit 2013: Richard Price: Going, Going .. Gone, Dodo in diepdruk. Illustraties zijn van Ron King, de uitgever is Circle Press, Bosham, 2013.

Dodo

A racket,
a melody.

Comic,
a tragedy.

That song,
that song.

Een klein boekje: Leonard Baskin, Miniature natural history. First series, deel 4: Extinct. Heinemann, Londen, 1983.

Lewis Carroll, De avonturen van Alice. Met illustraties van John Tenniel. Ad Donker, Rotterdam, 1947.

In dit enorme boek komt dan de leeuw en zijn ingewanden aan bod. Claude Perrault, Mémoires pour servir a l’histoire naturelle des animaux, Imprimerie Royale, Parijs, 1676.

‘De leeuw’ is niet het enige dier in dit boek maar bij de leeuw ligt het boek open. Rechts deze afbeelding. Links de legenda.

Daar staat de verwijzing naar het hart: Le coeur.

De tentoonstelling gaat nog verder met van alles.
Ook wordt de fraude aan de orde gesteld als mensen niet bestaande,
opgezette ‘dieren’ maakt, verkoopt en argeloos ten toon stelt.
Maar ook neushoorns, olifanten, insecten, te veel om op te noemen.
Later meer.

Boekenzoo (1)

Posted on september 3, 2022 by Argusvlinder

Vandaag ging ik naar Den Haag om de Boekenzoo te gaan bekijken,
een tentoonstelling over dieren en boeken in Het Huis van het Boek.
Deze tentoonstelling is heel erg de moeite van het bekijken waard.
Voor volwassenen maar ook voor kinderen.
Een heel mooie combinatie van boeken en activiteiten die
iedereen kan aanspreken.

Probleem: volgend weekend is het laatste weekend van de tentoonstelling.
Daarom nu al gelijk een eerste reeks foto’s van boeken die ik
interessant vind. Er zullen nog meer delen volgen met foto’s
maar tegen die tijd is de tentoonstelling beëindigd.

Huis van het Boek, Boekenzoo, Valentin le Campion, Eenhoorn, Houtgravure, Eenhoorn Pers, Breda, 1951.

Valentin le Campion is de maker van deze prachtige gravure,
natuurlijk niet vreemd dat een houtgravure met een eenhoorn
wordt uitgegeven door de Eenhoorn Pers.
Dan valt mij dat natuurlijk extra op omdat ik in Breda woon.

Bernhard von Breydenbach is de schrijver van een verslag over een pelgrimage: Peregrinatio in terram sanctam. De Illustratie is van Erhard Reuwich uit Utrecht. Mainz, 11 feb 1486.

Wikipedia helpt me verder:

De Peregrinatio in terram sanctam of Sanctae Peregrinationes van Bernhard van Breydenbach, een wiegendrukweergave van een pelgrimstocht naar Jeruzalem en is gepubliceerd in 1486 met illustraties getekend door Reuwich. Breydenbach was een rijke domheer van de Dom van Mainz die de pelgrimstocht maakte in 1483-1484 en nam, zoals het boek uitlegt: “Erhard Reuwich van Utrecht, een ‘getalenteerd kunstenaar’ mee, om tekeningen van de bezienswaardigheden te maken.” Breydenbach werd kort na zijn terugkeer diaken van de kathedraal. De groep bestond verder uit nog twee vrienden: een ridder en een kok. Veel onderzoekers geloven dat de tekst eigenlijk bedoeld was “alsof het verteld was” aan een Duitse monnik die de reis niet meegemaakt had.

De tocht duurde van april 1483 tot januari 1484 en ging via Venetië, waar men drie weken verbleef. Daarna vertrok men per schip naar Korfoe, Methone en Rodos – allemaal nog bezit van het toenmalige Venetië. Na Jeruzalem en Bethlehem en andere plaatsen in het Heilige Land, gingen ze naar de Sinaïberg en Caïro. Van daar gingen ze met een boot de Nijl af naar Rosetta en vervolgens terug naar Venetië.

Het is hoogst ongebruikelijk voor een tekenaar van deze tijd om vermeld te worden. Er is een grote kans dat Reuwich ook de drukker was. Het boek vertelt eveneens dat hij de eerste editie drukte (in Latijn) in zijn huis in Mainz.

Dit zijn alle biografische gegevens die van Reuwich tot op heden bekend zijn. Vermoed wordt dat hij ook houtsnijwerk met andere illustraties van planten ontwierp voor een kruidenboek die in Mainz in 1485 is gedrukt. In december 1486 wordt er geschreven over een Meester Erhard von Mainz die de gebrandschilderde raamlijsten in de Amtskellerei in Amorbach in Beieren installeerde; dit zou Erhard Reuwich geweest kunnen zijn.

Innovaties:

De Sanctae Peregrinationes of Peregrinatio in terram sanctam waren de eerste geïllustreerde reisboeken en markeerden een stap vooruit in boekillustratie in het algemeen. Het besteedt aandacht aan vijf grote uitvouwbare houtsnijwerken: de eersten die ooit in het Westen zijn gezien, inclusief een spectaculair stuk houtsnijwerk van 16 meter bij 3 meter met een panoramisch beeld van Venetië. Het boek bevat ook een kaart met drie vlakken van Palestina en Egypte en een beeld van Jeruzalem in het midden en panorama’s van vijf andere steden: Iraklion, Methone, Rodos, Korfoe en Parenzo. Er waren ook studies van kostuums uit het Nabije Oosten en een Arabisch alfabet – eveneens de eersten in hun soort die gedrukt zijn. Er zijn beeltenissen gemaakt van dieren, waaronder een krokodil, kameel en eenhoorn

De colofon van het boek is een levendig wapen van de aartsbisschop van Mainz, met de eerste kruisarcering in houtsnijwerk.

Op de pagina met de dieren staat onder andere deze eenhoorn:

Het valt niet mee foto’s te maken van boeken, zeker niet oude, middeleeuwse
boeken, maar dat is begrijpelijk. Papier en perkament zijn gevoelig voor licht.

Getijdenboek waarvan de afbeeldingen vermoedelijk gemaakt zijn door de illustrator die wordt aangeduid als Navolger van de Meesters van de Gouden Ranken, handschrift uit de Zuidelijke Nederlanden, circa 1440. De afbeelding stelt voor: De Heilige Margaretha en de duivel met hoorn.

Dit was nog maar het begin.
Echt een schitterende tentoonstelling.

Cadeau uit China

Posted on september 2, 2022 by Argusvlinder

Geheel onverwacht ontving ik gisteren een cadeau uit China.
Daar beleef ik nu al veel plezier aan en ik kan er hopelijk
nog jaren plezier van hebben.

Geen idee wat er in dit pakket zou kunnen zitten. Ik had helemaal niets in China besteld. Wel leuk om het Chinese handschrift en de Chinese karakters weer eens te zien. Op de foto zijn deze zoveel mogelijk weggehaald uit privacy overwegingen.

Toen de zak open was, bleek er een doos in te zitten en in de doos zaten deze voorwerpen.

Het bloempje op de buitenkant van de kaart (rechts) leek wel erg veel op de bloem die ik onlangs in Leiden plukte. Daarom heb ik ze naast elkaar gelegd maar het bleken toch heel andere bloemen te zijn. De kleur van de bloem komt wel een beetje overeen.

Deze deels houten doos leek belangrijk. Inpakken dat kunnen ze wel in China. De materialen zijn misschien op zich niet duur maar het is een mooi resultaat.

In de doos lag een foedraal waar een koordje met een kraaltje uit stak. We naderen de ontknoping.

Dit is een gepersonaliseerde boekenlegger. Aan een kant staat mijn naam en aan de andere kant de aanmoediging die volgens mijn Chinese vriend zo iets betekend als ‘Stay safe’. Het geheel, inclusief de kleinere enveloppen met inhoud, staan nu op een ereplaats in de kamer. Binnenkort ga ik over tot het gebruik van de boekenlegger die dan met mij mee kan gaan op avontuur van boek naar boek.

Boekbinden in augustus (vervolg 4)

Posted on augustus 27, 2022 by Argusvlinder

De warmte van de afgelopen tijd heeft meegespeeld
in de duur van het werk aan ‘Hoe te binden?’.
Het is de vertaling van een tweetal lezingen van
Hector de Bakker door Boris Rousseeuw,
die ook de uitgave van dit boekje verzorgde
via zijn margedrukkerij Carbolineum Pers.

Vooral afgelopen woensdag zorgde de warmte er voor
dat papier en lijm te snel droogde.
Vandaar dat in dit bericht foto’s van drie werkdagen
bij elkaar gebracht zijn.

Waar waren we ook alweer?

Het boekblok zat al ver in elkaar inclusief leeslint maar mist nog de schutbladen en de kapitaalbandjes. De boekband is ongeveer halverwege: de hoeken van de bekleding moeten nog op maat gesneden worden. Dan kan de omslag met het bekledingsmateriaal gemaakt worden. Dan kunnen we het hoogteverschil tussen de randen en het middenstuk van de platten gaan overbruggen.

Voor het op maat maken van de hoeken heb ik een klein hulpmiddel. Dat zorgt ervoor dat je voldoende ruime overlaat om de hoek mooi om te slaan maar ook niet te veel materiaal over laat.

Als je linnen gebruikt als bekledingsmateriaal dan kun je dat vaak gewoon dubbelslaan bij de rug. Maar heb je dikker bekledingsmateriaal, zoals nu, dan is het goed er voor te zorgen dat er straks niet te veel materiaal in de scharnier komt te zitten. Dus snij ik daar wat materiaal weg.

Voor het opvullen van de binnenkant van de platten (straks komt daar het schutblad nog over) gebruik ik ‘afvalpapier’. Ik heb het dubbelgeslagen zodat de kopkant (boven) en de buitenkant passen en alleen aan de staartkant (onder) en de rugkant nog wat papier weggesneden moet worden.

Als schutblad gebruik ik effen papier dat ik nog had liggen. De kleur is bijna gelijk aan het boekblok maar is anders, qua kleur en structuur.

Vanmorgen ging ik verder, nog een kant op te vullen met wit papier. Dan schutbladen en kapitaalband. Het geheel is dan zo ver dat de boekband en het boekblok in elkaar gezet kan worden.

Helemaal aan het eind (waarschijnlijk pas morgen) ga ik ‘boekhoekjes’ plaatsen. Dat is ook voor mij een eerste keer. Ben benieuwd hoe dat in zijn werk gaat. Ik heb twee ‘kleuren’ gekocht: zilverkleurig en goudkleurig. Vermoedelijk ga ik de goudkleurige aan dit boek zetten.

Beide platten zijn opgevuld. Als ik eerlijk ben kan dit nog een stuk beter. Maar ik wil het boek zondag afhebben en zou meer tijd nodig hebben. Roeien met de riemen die ik heb….

Het boek zit in elkaar. Je ziet dat de vleug in het fluweel voor verkleuringen zorgt die je wel of niet ziet afhankelijk van hoe het boek vastgehouden wordt. Drukken op de band laat al meteen sporen achter. Om er voor te zorgen dat het vocht van de lijm niet in het hele boek trekt moet er nog een maatregel genomen worden.

Die maatregel is om met bakpapier het ‘vochtige’, het gelijmde, deel van het boek te isoleren van de rest. Dat doe je dus aan de voor- en achterkant van het boek.

Dan kan het geheel tussen een plank en karton (en beschermend materiaal) in de boekenpers. Daar ga ik het morgen, zondag uithalen om de metalen boekenhoekjes te plaatsen.

Boek 2 en 4

Posted on augustus 26, 2022 by Argusvlinder

Wat er precies mis ging weet ik niet.
Misschien heb ik zitten slapen.
Het gaat nog wel om twee topboeken.

Dus laat ik eerst even stilstaan bij boek nummer twee.

Het boek ziet er misschien niet sensationeel uit maar als je beter kijkt dan zul je snel zien dat die boek van Josephus Scaliger, Opus Emendatione Temporum, gedrukt door Christoffel Raphelengius in Leiden in 1598 is als object en vanwege de inhoud heel bijzonder.

Hoe bijzonder beschrijft Kasper van Ommen in zijn essay:

De emendatione temporum verscheen een jaar na de invoering van de kalenderherziening door Paus Gregorius XIII. De gregoriaanse kalender werd direct in de katholieke landen Spanje en Portugal ingevoerd. Andere katholieke landen volgden binnen enkele jaren. Dit riep bij de protestante Scaliger verzet op en de publicatie van zijn boek kan dan ook worden gezien als een betoog tegen de katholieke kalenderherziening.
De uitgave was een knap staaltje vakmanschap van de boekdrukker, met een in rood en zwart gedrukte tekst, in hout gesneden initialen, kop- en staartversieringen en twee uitslaande tabellen. In de tekst werden Hebreeuwse, Griekse en lettertypes in het Ge’ez (Ethiopische) toegepast. Scaligers De emendatione temporum onderscheidde zich van andere publicaties over antieke chronologie doordat hij zich bij de studie van de klassieke geschiedenis niet beperkte tot het tijdperk van de Grieken en Romeinen. Hij toonde aan dat die ook de geschiedenis van de Babylonische, Perzische, Egyptische en het Joodse volk diende te omvatten. Tot dan toe werd de geschiedenis van deze volken beschouwd als ‘heilig’ en daarom behandeld als een apart onderwerp. Hij presenteerde een synthese van nieuwe astronomische ontdekkingen en filologische interpretaties van oude westerse én oosterse bronnen. Scaliger betrok de kalenders van deze volken in een groter systeem, dat hij beschouwde als het correcte systeem van de chronologie. Hij toonde hiermee aan dat de overeenkomsten tussen verschillende oude kalenders konden worden benut voor het dateren van specifieke historische gebeurtenissen.

Pagina 25, Boeken die geschiedenis schreven.

Boek 4 is nog bekende bij het grote publiek.
Het boek is groot, heel vaak gedrukt en eigenlijk iedereen
kent er wel een versie van.
Is het niet uit de eigen boekenkast dan wel uit de la
van een nachtkastje in een hotel.

De Statenvertaling, de protestantse bijbel in de versie gedrukt door Paulus Aertsz van Ravensteyn, Leiden, 1637.

Boekbinden in augustus en Charles Dickens helpt mee

Posted on augustus 20, 2022 by Argusvlinder

De temperaturen zijn weer op een boekbind-niveau.
Dus ben ik vanmorgen begonnen het boekblok en het
enveloppenboek af te maken.

Alle envelopkaternen zijn aan elkaar genaaid en omdat het materiaal zo verschillend is en ik er nog van alles ingeplakt heb, lijkt het me verstandig dat ik gaas aan de rug bevestig. Daarna kan het onder bezwaar.

Daar helpt Charles Dickens dan een handje. Het boek over hem en zijn werk dat mijn moeder onlangs op de tweede hands boekenmarkt kocht dient als presse papier.

Vervolgens kan ik verder met ‘Hoe te binden?’, door Boris Rousseeuw vertaalde lezingen van Hector de Backer. Eerst de platten gesneden.

Dan de rug en passen en meten. De bekleding van de boekband wordt een stuk fluweel. Daar plak ik eerst vlieseline tegen aan.

Passen en meten.

Ik heb niet eerder gewerkt met fluweel. Ik ben benieuwd hoe dat zal gaan met die vleug in de stof.

Een vleug wil zeggen dat de richting en het licht,
de kleur bepalen.
De kleur kan donkerder lijken of juist lichter.

De vlieseline is bevestigd en de platten en de rug zijn afgetekend.

Die lichtere strepen zijn het gevolg van het aftekenen. Als dat maar goed komt.

Boekbinden in augustus (vervolg 2)

Posted on augustus 17, 2022 by Argusvlinder

Het is gelukkig weer wat frisser.
Vandaag zelfs weer regen.
Dat gaf mij de kans om verder te gaan met mijn enveloppenboek.

Het prikken van gaten in de katernen van enveloppen valt niet mee. Een van de katernen heeft bubble foam aan de binnenkant. Als je het kunt vermijden: doen. Maar ik denk dat het wel leuk is als het lukt. De enveloppen verschillen van grootte per katern. Dat is mijn keuze maar het maakt het prikken meer ingewikkeld, het inbinden dadelijk ook.

Voor een hobbybinder als ik kan dit er mee door. Maar een echte boekbinder zal zeggen: niet goed genoeg. Maar ik reken er op dat met het binden de gaten mooi bij elkaar komen. Iets wat niet lukt vanwege de verschillende afmetingen van de katernen door het opstoten van de katernen.

Om de lengte van de draad te bepalen waarmee de katernen worden gebonden neem je de lengte tussen de twee uiterste gaten en vermenigvuldig dat met het aantal katernen. In mijn geval 15 katernen maal 15 centimeter plus 15 centimeter voor het geval dat (knopen en doorhalen).

De knoppen op mijn moderne naaibank dienen om zoals hier een draad vast te zetten of om linten vast te zetten waaraan een boek kan worden gebonden. Dat doe ik hier niet. Dan had ik mijn gaten op andere plaatsen moeten maken.

Hier zie je de bubble foam op de moderne naaibank. Met een extra voorziening om je katern open te houden terwijl je aan het binden bent of foto’s maakt.

Dit is de draad die ik gebruik bij het inbinden. Raak niet in paniek als je draad zichzelf opdraait (zoals je hierboven ziet gaan beginnen) of zelfs als je denkt dat de draad in een knoop zit. Rustig terug draaien en het probleem verdwijnt. Voor even want het door een gat halen van de draad zorgt ervoor dat de draad gaat draaien.

Bijna halverwege. Binnenkort meer.

Altijd weer boeken…

Posted on augustus 13, 2022 by Argusvlinder

Dit opiniestuk van Olaf Leeuwis verscheen donderdag 4 augustus in het NRC. Van de quote van Ted Hughes kun je wat vinden maar het stuk stelt interessante vragen.

Ik moest hem even opzoeken, Olaf Leeuwis.
Dit heeft hij over zichzelf geschreven op Twitter:

Olaf Leeuwis (@OlafLeeuwis) / Twitter Olaf Leeuwis @OlafLeeuwis Boekhandelaar bij Mayflower. Schrijft voor NRC & De Mare. Een vakantiegevoel, maar dan altijd. ‘The sun shone, having no alternative’.

Zo verscheen bovenstaand stuk op de achterpagina.

Boekbinden in augustus (vervolg)

Posted on augustus 8, 2022 by Argusvlinder

Na mijn vorige bericht over het boekbinden ben ik weer
wat verder gekomen.
Vooral het boekje ‘Hoe te binden!’ met de lezingen van
Hector de Backer is weer een stuk verder.

Te beginnen met een mal voor het prikken van de naaigaten.

Dan leg ik de katernen op de prikmal. Die houten mal gebruik ik nu alleen om er voor te zorgen dat het gat van de els groot genoeg is voor het binden.

Dan de mal erop en het prikken kan beginnen.

Altijd leuk om te zien als het lukt.

Van mijn ouders kreeg ik wat oud papier met de vraag of ik daar nog iets mee kon. Nou deze leuke kleine envelop ga ik zegger gebruiken.

Deze kopieën van een werktekening en instructies kan ik dan weer gebruiken om kladblaadjes te maken. De lege achterkant is steeds goed voor één of twee keer boodschappen doen.

Dan kan het naaiwerk beginnen. Het is maar een dun boekje. Ik heb de afmetingen gelaten zoals ik de katernen gekregen heb.

Gereed. Nu wil ik het boekje nog een tijdje in de boekenpers leggen. Goede reden om mijn droogboeketje nog eens na te kijken.

De katernen voor het enveloppenboek heb ik ook uit de pers gehaald. Daar is aangegeven waar de gaten geprikt gaan worden. Maar dat is voor de volgende keer.

Boekbinden in augustus

Posted on augustus 7, 2022 by Argusvlinder

De boekbindwerkzaamheden hebben een tijd stil gelegen.
De verhuis van het atelier naar huis had heel wat voeten
in de aarde en nu kost ook het je draai vinden om
op kleinere schaal thuis te binden ook tijd.
Maar de draad is opgepakt waar hij was blijven liggen:
bij het enveloppenboek.

Met gebruikte enveloppen die anders toch alleen maar
worden weggegooid maak ik een boek. Het is een beetje
bedoeld als vingeroefening. Het resultaat is te
gebruiken als een soort van aanteken- of boodschappenboek.

Ik ga als volgt te werk:
= ik neem 5 vensterenveloppen (die qua afmetingen
aan elkaar gewaagd zijn);
= die leg ik op elkaar. De kleinste bovenop;
= de bovenste envelop is de maat. Daar snij ik de
zijkanten af en de bovenkant. Daarbij moet ik er voor
zorgen dat de envelop nu helemaal open te vouwen is en
dat alle kanten recht zijn. Dan is niet meer te zien
hoe (slordig) de envelop is opengemaakt;
= ik schuif 5 enveloppen in elkaar zodat ze een katern
vormen;
= er zijn intussen 15 katernen. Sommige katernen zijn
voorzien van ‘grafisch werk’ dat van de afgelopen 5 jaar
is overgebleven;
= dan gaat het geheel in de boekenpers;
= daarna kan ik het binden;
= de band wordt een band met opgelegde platten. Die methode
maakt het mogelijk 2 kleuren voor de boekbandbekleding
te gebruiken. Ik heb pas een paar coupons gekregen van
iemand die zelf veel kleding maakte. Die stukken ga ik
proberen op te werken.

Natuurlijk kun je het boekblok nog op één maat snijden in
je snijmachine voordat je de band erom heen gaat maken.
Mijn snijmachine staat op een lastige plaats om te gebruiken
dus kies ik ervoor om de individuele katernen te laten verschillen.

De vensterenveloppen. Sommige hebben geen venster en sommige zijn voorzien van een decoratie.

De enveloppen zijn 5 bij 5 gegroepeerd en van het eerste katern ligt de kleinste envelop boven. In dit katern zit ook een envelop met bubble foam als binnenkant.

Na het snijden ziet die envelop met bubble foam er dus zo uit. Best leuk. Ik heb wel gezorgd dat van het katern dit de binnenste envelop is.

Dat een envelop niet haarscherp aan de bovenkant is geopend maakt niet uit als je er rekening mee houdt bij het snijden van de envelop.

Als er een postzegel of poststempel op de envelop zit dan probeer ik die te sparen bij het snijden.

In de boekenpers zitten op dit moment de droogbloemen maar daar kunnen de enveloppen, tussen twee stukken karton van steviger enveloppen, best bij.

Tussen karton.

Nu nog even de pers aandraaien.

Er lag ook nog een boekje in losse katernen te wachten op inbinden. Het gaat om een tweetal Franstalige lezingen van Hector de Backer. Ze zijn door Boris Rousseeuw vertaald en samengebracht in een boekje onder de titel ‘Hoe te binden?’. Zijn (heel actieve) margedrukkerij heet De Carbolineum Pers. Als het boekblok is ingebonden dan wil ik er een bruin fluwelen boekband om maken. Het fotograferen van de stof geeft niet helemaal de kleur van de stof goed weer.

Daarom nog een poging.

Voor het enveloppenboek ga ik deze twee stukken kunststof gebruiken. Geen idee wat voor materiaal het is maar deze kleuren gaan het best leuk doen, denk ik.

Boekenlegger bij een overhemd cadeau?

Posted on augustus 6, 2022 by Argusvlinder

Ja, dat klopt.
Vandaag kocht ik twee overhemden en daar kreeg ik een boekenlegger
bij elk hemd cadeau.

Reclame maak ik liever niet vandaar dat ik ze anoniem gemaakt heb.

Dit boek heb ik eerder nog niet op mijn blog genoemd. Maar de boekenleggers heb ik er meteen op geprobeerd. Het boek heet ‘Boekbanden – Bij het afscheid van Rens Top als conservator boekbanden van de KB’. Heel leuk boek trouwens.

Toen ik de boekenlegger zo uit het boek zal steken en voelde dat het
dikker is dan de gemiddelde boekenlegger
moest ik terugdenken aan wat waarschijnlijk mijn eerste bezoek
aan een bibliotheek was.
Ik ging met mijn vader.
De bibliotheek in Breda was toen aan het Van Coothplein.
Nu zit in dat gebouw een restaurant.
In die tijd mocht je als bezoeker van een bibliotheek niet
zelf in de buurt van de boeken komen.
Boeken zocht je op aan de hand van de titel of schrijver in
kaartenbakjes die op tafels stonden opgesteld.
Had je het kaartje gevonden dan liep je daar mee naar een
toonbank waarachter de bibliothecarissen waren.
Die namen je kaartje (kaartjes?) mee en haalde het boek op.
Op de plaats van het boek staken ze een houten plankje.
Dan gaf de medewerker van de bibliotheek je het boek zodat je
kon zien of het boek ook inderdaad het boek was dat
je zocht. Was dat niet het geval dan ging het boek
weer terug op zijn plaats.
Verdere stappen van het proces ken ik niet maar er
zal toch iets met het kaartje moeten gebeuren.
Het boek werd gestempeld op een ingeplakt blaadje als
je het mee wilde nemen. Op dat blaadje stond de uiterste
inleverdatum.
Dit soort dingen weet ik niet precies meer maar ik
moest aan het houten plankje denken toen ik de dikke
boekenlegger voelde.

De bequaemheyd des vrouwlijcken geslachts (7)

Posted on augustus 6, 2022 by Argusvlinder

Boek nummer 5.

Helaas moet ik zeggen dat ik het essay van Pieta van Beek het minste
vind van de essays die ik gelezen heb in het boek ‘Boeken die geschiedenis schreven’,
het boek dat is verschenen bij de gelijknamige tentoonstelling.
In een samenwerkingsverband tussen de Koninklijke Bibliotheek en het
Rijksmuseum van Oudheden in Leiden is een tentoonstelling samengesteld
met ‘de top 25 boeken’ die in Leiden geschreven of gedrukt zijn en die
een impact hebben op de geschiedenis, soms tot op vandaag.
Het boek stond onder redactie van Kasper van Ommen en
Garrelt Verhoeven.

Daar waar de andere essays uitstekend beschrijven waar het boek over gaat,
wat de directe impact daarvan was en wat we daar vandaag nog van merken,
concentreert het essay van Van Beek zich vooral op de acceptatie
van het boek bij directe tijdgenoten/collega’s.

De positie van vrouwen in de universitaire wereld is iets dat veel
mensen bezig houdt. Dus dan is het jammer als niet duidelijk wordt
welke rol dit boek daarin, en in de vrouwenemancipatie in het
algemeen, nu precies gespeeld heeft.

Dus wat er nu precies in het boek staat dat de plaats in deze lijst
van 25 boeken rechtvaardigt, blijft onduidelijk voor mij.
Het enige dat daar over gezegd wordt is het volgende:

Dat laatste, het Logisch Betoog, heeft een strakke scholastiek-filosofische vorm met probleemstelling, argumenten, weerleggingen en conclusie, zoals: ‘Wie van nature het verlangen heeft naar kunsten en wetenschappen, is ervoor geschikt. Vrouwen hebben dat verlangen. Dus zijn ze er voor geschikt.’ [Mijn vertaling, PvB]
Van Schurman vond verstandige vrouwen geschikt voor studie.

Anna Maria van Schurman, Dissertatio de ingenii muliebris ad doctorinam meliores litteras aptitudine. Drukkerij van Abraham en Bonaventura Elzevier, Leiden, 1641.

Op Wikipedia staat de scholastiek beschreven.
Over de methode wordt daar bijvoorbeeld gezegd:

De scholastieke methode
…. De scholastiek wordt verder inhoudelijk gekenmerkt door een vaste werkwijze om problemen en teksten te bestuderen. Eerst poneerde men een quaestio, een vraagstelling waarover twijfel heerste. Die werd onderverdeeld in verschillende articula met stellingen. Vervolgens kwamen de tegenwerpingen aan de orde, ingeleid met bijvoorbeeld sed contra. Hierop volgde een antwoord (responsio), waarna per articulum van de quaestio de argumenten kort besproken werden. …

Ja, ik ben een man.

Argusvlinder

De avonturen van de Argusvlinder

Tagarchief: boek

Weer een boek?

Flora Batava in Italië? (Flora Batava 4)

Wat hebben de aardappel, aubergine en tomaat gemeen? (Flora Batava 3)

In duisternis sluit ik de Boekenzoo-reeks af

Krokodil eet man (Boekenzoo 12)

Gelukkig scheen de maan nogal helder (Boekenzoo 11)

Ook de neushoorn komt er maar bekaaid af (Boekenzoo 8)

Reconstructie van een zeemeermin (Boekenzoo 3)

De leeuw, zijn ingewanden en de dodo (Boekenzoo 2)

Boekenzoo (1)

Cadeau uit China

Boekbinden in augustus (vervolg 4)

Boek 2 en 4

Boekbinden in augustus en Charles Dickens helpt mee

Boekbinden in augustus (vervolg 2)

Altijd weer boeken…

Boekbinden in augustus (vervolg)

Boekbinden in augustus

Boekenlegger bij een overhemd cadeau?

De bequaemheyd des vrouwlijcken geslachts (7)

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen: