Dit kan geen toeval zijn!

Posted on oktober 8, 2022 by Argusvlinder

Het eind van de zomer werd voor mij ingezet door een workshop
gegeven door Sophia Hendrikx: Monsters en zeemeerminnen.
Een middag over boeken over vreemde wezens en dieren in
oude boeken. Een van de ‘gasten’ was ‘Clara’.

Tweede gelegenheid was een workshop door Marieke van Delft met
daarin onder andere aandacht voor de insekten bij Maria Sibylla Merian.

Beide gebeurtenissen in de Artis Bibliotheek in Amsterdam.

Deze posters heb ik al op meerdere plaatsen in de stad gezien in bushokjes: het Rijksmuseum, Clara en onderkruipsels.

Vervolgens ging ik nog net op tijd naar de tentoonstelling in
het Huis van het Boek in Den Haag voor de tentoonstelling ‘Boekenzoo’.
Met natuurlijk als speciale gast: ‘Clara’.

Dan het hele najaar ‘Clara en onderkruipsels’. Je zou bijna denken dat het een samenzwering is van de curatoren van Allard Pierson, Huis van het Boek en Rijksmuseum. Maar ik ben geen complotdenker. Dus binnenkort ga ik zeker naar Amsterdam om ook de interpretatie van het Rijksmuseumte zien. Met Clara, de monsters, de insecten van Maria en alle dieren van de Boekenzoo.

In duisternis sluit ik de Boekenzoo-reeks af

Posted on september 19, 2022 by Argusvlinder

De tentoonstelling is voorbij dus is het zaak
om ook mijn reeks Boekenzoo niet te lang te laten doorlopen.
Ik pak de draad op bij de insekten.

Getijdenboek in het Nederlands. Het betreft een handschrift uit de Zuidelijke Nederlanden. Circa 1525. Insecten in de marge; en wat voor een marge!

De verhalen met allerlei monsters doen de ronde en blijven dat doen. Olaus Magnus, Historiae de gentibus septentrionalibus is een boek met dergelijke verhalen en afbeeldingen. Joannes Bellerus is de drukker van deze versie uit Antwerpen. Circa 1571. Het origineel verscheen in 1555 en Wikipedia vermeldt bijvoorbeeld dat in 1822 Sir Walter Scott er nog verwijzigen naar maakt. Dus met recht een gezaghebbend monument.

Dit zeemonster verwerkt even een heel schip!

Woorden schieten tekort.

Apenliefde van een moederaap ging wel heel ver.

Ook Vondel heeft er zo ideeen over: Joost van den Vondel, Vorstelijcke warande der dieren, Sander Wybrantsz, Jan Blom, Andries Vinck, en Aert Dircksz. Oossaen zijn de drukkers in Amsterdam in 1682.

De hele titel schijnt dan te zijn:
Vorstelijcke warande der dieren : waer in de zeden-rijcke philosophie,
poëtisch, morael, en historiael, vermakelijck en
treffelijck wort voorgestelt:
met exempelen uyt de oude historien, in prose;
ende Uytleggingen, in Rijm verklaert,

Die lange titel las ik op deze copie die op internet te vinden is. Daar kun je ook een beetje uit opmaken waarom er zoveel namen bij de drukkers/uitgevers staan.

Terug naar de moederliefde bij apen:

Dit is dan het laatste boek en de laatste afbeelding die ik heb vastgelegd. Er was nog veel meer te zien. Ik heb er veel plezier aan beleefd: Frans Coenen jr: In duisternis. Illustrator: Ferdinand Hart Nibbrig. Uitgever: LJ Veen, Amsterdam, 1902. Vleermuis op de band.

Krokodil eet man (Boekenzoo 12)

Posted on september 19, 2022 by Argusvlinder

De reptielen kwamen aan het eind van de
tentoonstelling aan de beurt.

Nog een verzameling met bijzondere afbeeldingen. Het verhaal dat er bij kwam over de tranen kende ik nog niet. Huis van het Boek, Boekenzoo, Bestiarium (Latijn), handschrift, West-Frankrijk, circa 1450.

Krokodillentranen als lokmiddel om een prooi dichtbij te krijgen.

Verveolgens was er aandacht voor de slang. Die komt al in het begin der tijden, in het scheppingsverhaal in de bijbel voor. Niet positief. Hier in Speculum Humanae Salvationis, een handschrift uit Keulen, circa 1450: Eva met de slang.

De andere afbeeldingen, elk boven een kolom tekst, vond ik ook interessant al hebben die niets met dieren te maken. Maar ze komen denk ik allemaal wel uit Genesis.

God als matchmaker (?).

God schept Eva uit Adam (?).

Van deze afbeelding ben ik het mist zeker van de betekenis maar ik denk dat Lucifer wordt verstoten uit de hemel naar de hel (?). Terug naar de dierentuin. Nog een slang.

Een deel van de afbeelding heb ik een beetje schoon gemaakt. Niet in het echt natuurlijk maar op een foto kan dat eenvoudig. Zo wordt de afbeelding misschien iets duidelijker. Weer Eva en de slang. Hier blijft de slang een dier en niet zoals op de vorige afbeelding een slang met vrouwenhoofd (!). De slang heeft wel slinkse gelaatstrekken. God overziet het schouwspel vanuit de boom. Eva heeft niet een maar zelfs twee appels. Biblia Pauperum (Armenbijbel), latijn, Blokboek, Nederlanden, 1466.

Gelukkig scheen de maan nogal helder (Boekenzoo 11)

Posted on september 17, 2022 by Argusvlinder

Bleek vandaag dat ik er wat betreft de looptijd van de tentoonstelling
Boekenzoo helemaal naast zat.
De tentoonstelling is tot en met morgen nog te zien.
Vandaag is mijn onderwerp Insecten. Ik heb daar niet zo’n band mee,
dus het aantal foto’s dat ik er van gemaakt heb is beperkt.

Maar Erik mag niet ontbreken: Godfried Bomans, Erik of het klein insectenboek. De illustrator van deze versie is Karel Thole. Het boek verscheen bij Spectrum, Utrecht (jaar onbekend). De titel van vandaag is het onderschrift vandeze illustratie met Erik op de rug van een insect, met een boek in de hand).

Volgens mij zitten in dit boek doorzichtige vellen voor de afbeelding met daarop, op de juiste plaats tekst zoals de namen van de vlinders. Dat ‘inlegvel’ is hier omgeslagen zodat de illustraties goed te zien zijn. Eli Heimans en Jac P Thijsse, Van vlinders bloemen en vogels, W. Versluys, Amsterdam, 1898.

Ik kende Eli Heimans niet en dat is onterecht.
Wikipedie helpt weer:

Samen schreven ze de serie Van vlinders, bloemen en vogels waarvan het eerste deel in 1894 verscheen. Daarna richtten ze het tijdschrift De Levende Natuur op, samen met J. Jaspers jr. De eerste aflevering verscheen in 1896.

In 1899 verscheen als volgende mijlpaal van hun samenwerking de eerste druk van de Geïllustreerde flora van Nederland, die later bekend zou worden als de “Heimans, Heinsius en Thijsse” (HH&T). Bij de eerste druk waren de schrijvers nog “Heimans en Thijsse”, maar aan de volgende drukken werkte ook H.W. Heinsius mee, zodat het werk meestal werd aangeduid met de naam Heimans, Heinsius en Thijsse. Deze flora was vooral ook bedoeld voor beginners. Anders dan de oudere flora’s bevatte deze flora niet alleen tekst maar ook illustraties, en bovendien werden zo min mogelijk moeilijke termen gebruikt. Heimans nam in 1901 samen met een aantal anderen het initiatief tot de oprichting van de “Nederlandse Natuurhistorische Vereniging”, later de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging. Tot zijn dood zette hij zich enthousiast voor deze vereniging in.

In 1901 solliciteerde hij voor een baan als leraar op de kweekschool, maar die werd gegeven aan zijn vriend Jac. P. Thijsse. Toen in 1904 de gemeente Amsterdam van het Naardermeer een vuilstortplaats dreigde te maken, organiseerden Heimans en Thijsse het verzet hiertegen. Uiteindelijk besloot de gemeenteraad, mede op grond van de verwachte kosten, dit plan niet uit te voeren. Heimans en Thijsse namen nu het initiatief tot het oprichten van een vereniging die het gebied moest aankopen. De Vereniging Natuurmonumenten werd in 1905 in Artis opgericht. Heimans werd echter niet in het bestuur gekozen – in tegenstelling tot Thijsse, die secretaris werd. Zowel het mislopen van zijn betrekking aan de kweekschool als het feit dat hij niet in het bestuur van Natuurmonumenten kwam, weet hij aan zijn joodse afkomst. De relatie met Thijsse bekoelde hierdoor enigszins.

Nog even alle ruimte voor de vlinders (ei, rups en pop).

Fantasievissen beschreven in een fantasietaal (Boekenzoo 10)

Posted on september 16, 2022 by Argusvlinder

Sommigen vinden het misschien saai: iedere dag een stukje Boekenzoo.
Maar de tentoonstelling is voorbij en ik het nog een paar foto’s
van prachtige boeken gereed staan.
Daarom maak ik het nu gewoon af. Vandaag met vissen.

Al eerder was te zien dat de tentoonstelling niet alleen oude boeken omvat. Michael Tingle vertelt en verbeeldt hier het Bijbelverhaal van Jonas en de walvis. Michael Tingle, Jonah and the whale, Avenue Press, Newton Abbot, 2004.

Het gedicht lijkt eenvoudig maar is heel doordacht:

Into an open mouth he swam
Which swallowed half the sea
And everywhere that Jonah went
His God was sure to be

Nog een voorbeeld van veel denkwerk. Het is niet zo eenvoudig om dergelijke fantasievissen te verzinnen. Probeer maar eens. Daarbij ontwikkelde Luigi Serafini een meetstelsel en een taal om de dingen te beschrijven. Allemaal dingen die je verwacht van een oud boek, een codex. Maar dit is uit 1983. Luigi Serafini, Codex Seraphinianus. Meulenhoff/Landshoff, Amsterdam.

Nog een poging een eind te maken over de verhalen over de eenhoorn door gewoon feiten te verzamelen en die te delen. Dat maakt het vorige boek zo bijzonder: verzonnen maar op zo’n manier dat iedereen het meteen door heeft en teglijk kan bewonderen voor wat het zijn: wonderlijke, prachtige gedachtenspinsels. Terug naar dit boek: Noël Antoine Pluche: Schouwtoneel der natuur of Samenspraaken over de bysonderheden der natuurlijke histori (deel 2), Christiaan Wyers, Amsterdam, 1739.

De narwal.

Niet alleen waren er boeken uit verleden en heden maar ook ten minste 1 uit een andere cultuur: Japan. Hiroshige, Een school vissen. The Metropolitan Museum of Art, Gary Schwartz, New York, Maarssen, 1980.

De leporello had wat weinig plaats en daarom stonden de bladen gekromd maar misschien was het opzet. De vissen zwemmen tenslotte is water dat aan de oppervlakte golft.

Strijdolifant (Boekenzoo 9)

Posted on september 15, 2022 by Argusvlinder

Deze plaat toont het ‘reguliere’ gebruik van de olifant door de mens: vervoermiddel of lastdier. Als je goed kijkt zie je ook een aantal kamelen.

Uit dit boek komt die afbeelding: Christoff Frik, Elias Hesse en Christopher Schweitzer, Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien van ’t jaar 1675 tot 1686. Drukker was Willem van de Water, Utrecht, 1694.

Het boek en de tekst was the zien op de tentoonstelling Boekenzoo,
eerder dit jaar in Huis van het Boek in Den Haag.

Ook de neushoorn komt er maar bekaaid af (Boekenzoo 8)

Posted on september 15, 2022 by Argusvlinder

In de tekst lijkt het te gaan over de ‘Rinoceron’. Dit boek is gedrukt door Gerard Leeu en heet ‘Dialogus Creaturarum Moralisatus’. Er waren eerder al afbeeldingen uit deze publicatie hier te zien. Gouda, 6 juni 1481. Maar een vreemd dier op de afbeelding.

In deze versie van Thomas Bartholinus maakt het dier op mij wel een heel vermoeide indruk. Thomas Bartholinus, De unicornu observationes novae, Henricus Wetstein is de drukker in Amsterdam in 1678. De naam van het boek is ook een beetje verdacht want het gaat over de ‘nieuwe waarnemingen van de eenhoorn’.

Hoe ontstond dit wat vreemde beeld?

C. Plinius Secundus (Plinius de Oudere): Vijf boeken handelende van de natuur. J. Morterre, Amsterdam, 1770, Neushoorn.

De afbeelding wordt langzaam beter maar de vele uitsteeksels horen er toch echt niet bij. De hoorn op de neus is in het echt niet gedraaid zoals op deze afbeelding. C. Plinius Secundus: Vijf boeken handelende van de natuur.

Woudt van wonderlicke sinne-fabulen der dieren (Boekenzoo 7)

Posted on september 13, 2022 by Argusvlinder

Een boek met fabels en dieren spelen de hoofdrol. Boven de afbeelding staat: ‘Onnut in Schijn, kan dienstich zijn’ en er onder: ‘Alle dingh koemt te pas’.

Dit is een afbeelding die te zien was in Huis van het Boek,
de tentoonstelling Boekenzoo.
Het boek is van Steven Perret, Woudt van wonderlicke sinne-fabulen
der dieren, I van Waesberge, Rotterdam, 1633, Een groep dieren.

Kijk je goed dan zie je ook de volgende bijzondere verschijning.

Tussen de leeuw en de beer, onder het varken. Wat is dat precies met die grote oren?

In het boek staan natuurlijk fabels. Korte verhalen met een sterke boodschap. Zoals hier het verhaal ‘Van den ezel, en de haes.’

Ik heb geprobeerd de tekst uit te typen, de spelling gelaten zoals het was,
alleen een ‘s’ getypt waar ik denk dat hij hoort.
Niet alle hoofdletters overgenomen.
Wel de komma’s geprobeerd over te nemen.

Van den ezel, en de haes.

De kloecke leeuw, doet groot bevel,
Als baes, en vooght van ’t beeste-spel;
Roept beer, en hert, kameel, en stier,
en swijn, en haes, en ’t ezel-dier,
Om sich ten krijgh te rusten op.
De ruyghe beer, (te kort van kop)
die sprack: Heer leeuw; hoort koninck, dwaes,
een ezel dom, en blooden haes,
en passen bij de krijghers niet;
D’een is te traegh, en d’ander vliet.
Wel aen, feyd’ leeuw; een ezel schrickt.
De vlugghe haes, de baen verklickt.
,,Die Wallen wacht, is alsoo goet,
,,als die in ’t Velt haes-op gaen doet.
,,Het is vol dienst, en noodich-nut,
,,Wat goet kan doen, en quaet beschut.

Een dom. en lompen boer, koemt alsoo wel te pas,
als een die rend, en zeylt, en loopt alomme ras.

Noyt quaet, in baet

Ik ben wel benieuwd wat ‘feyd’ leeuw’ betekent.

Wandeltocht door de dierentuin vervolgt zich (Boekenzoo 6)

Posted on september 11, 2022 by Argusvlinder

De spreekwoordelijke dierentuin dan wel te verstaan.
Het is mijn zesde bericht over de tentoonstelling Boekenzoo
die vandaag voor het laatst te zien is in Den Haag.
In het Huis van het Boek.

Het begint met voor mij een moeilijke afbeelding.
De afbeelding is duidelijk van een leeuw maar met erg veel
symbolen:
– een oog op de borst
– twee schuddende handen
– een ezel (?)
– een sleutel
– een zon achter de rug
– een duivel (?) die uit het lichaam komt
– een Jacobsschelp
– een soort van pijl door een poot
– een zalvende (?) hand

Dan aan de bovenkant nog een dier dat in iets bijt en naar rechts nog twee zaken (eieren ? en een kruid ?) die ik niet kan plaatsen. Op de linkerschouder vormen die meer vragen oproepen dan antwoorden. Op de tentoonstelling wordt het boek als volgt omschreven: Ars memorandi capitula evangeliorum, handschrift, Duitsland, circa 1475 – 1500. Geheugensteun voor het Evangelie van Lucas.

Daar heb ik dan een beetje een probleem mee.
Alle evangelisten hebben een dier als symbool.
Volgens Wikipedia:

Mattheus: gevleugelde man of engel
Markus: gevleugelde leeuw
Lucas: gevleugelde os of stier
Johannes: arend

Zie bijvoorbeeld hier:

Matthew the Evangelist, the author of the first gospel account, is symbolized by a winged man, or angel. Matthew’s gospel starts with Joseph’s genealogy from Abraham; it represents Jesus’ Incarnation, and so Christ’s human nature. This signifies that Christians should use their reason for salvation.
Mark the Evangelist, the author of the second gospel account, is symbolized by a winged lion – a figure of courage and monarchy. The lion also represents Jesus’ resurrection (because lions were believed to sleep with open eyes, a comparison with Christ in the tomb), and Christ as king. This signifies that Christians should be courageous on the path of salvation.
Luke the Evangelist, the author of the third gospel account (and the Acts of the Apostles), is symbolized by a winged ox or bull – a figure of sacrifice, service, and strength. Luke’s account begins with the duties of Zechariah in the temple; it represents Jesus’s sacrifice in His Passion and Crucifixion, as well as Christ being High priest (this also represents Mary’s obedience). The ox signifies that Christians should be prepared to sacrifice themselves in following Christ.
John the Evangelist, the author of the fourth gospel account, is symbolized by an eagle – a figure of the sky, and believed by Christian scholars to be able to look straight into the sun. John starts with an eternal overview of Jesus the Logos and goes on to describe many things with a “higher” christology than the other three (synoptic) gospels; it represents Jesus’s Ascension and Christ’s divine nature. This symbolizes that Christians should look on eternity without flinching as they journey towards their goal of union with God.

Een prachtig, handgeschreven boek.

Getijdenboek, Latijn en Frans, handschrift, Frankrijk. Circa 1490. Een duif als Heilige Geest.

Getijdenboek, Latijn, handschrift, Zuidelijke Nederlanden. Circa 1500 – 1525. Vogels in de marge.

Deze plaat komt uit een boek met een hele lange naam: Natuurkundige beschryving eener uitmuntende verzameling van zeldsaeme gedierten bestaande in Oost- en Westindische viervoetige dieren, vogelen en slangen, weleer levend voorhanden geweest zynde buiten Den Haag op het Kleine Loo van Z.D.H. den Prince van Oranje-Nassau. Een mond vol. De maker is Arnout Vosmaer en de uitgever was P. Meijer, Amsterdam, 1766 – 1788. Giraffe van de Prins.

Geen idee waar ZDH voor staat.
Wat die meneer daar bij de giraf doet weet ik niet
en waarom hij niet genoemd wordt al helemaal niet.
De term ‘kameelpaard’ vind ik erg leuk.

Er is nog een hele reeks foto’s op voorraad dus
als de boeken niet meer te zien zijn in Den Haag
zal een deel ervan hier nog permanent te zien zijn.

Olifanten nog aan toe (Boekenzoo 5)

Posted on september 10, 2022 by Argusvlinder

Weet je nog niet wat je morgen gaat doen?
Weet dan dat je morgen in Den Haag nog een bezoek kunt brengen
aan de Boekenzoo. Huis van het Boek.
Hele mooie boeken over dieren.
Voor jong en oud!

Eerder waren er al foto’s over deze tentoonstelling
te zien, vandaag zijn de olifanten aan de beurt.

Dit handschrift (!) uit ongeveer 900 – 1000 (!) heeft ook een tekening gemaakt door iemand die of heel slecht kon tekenen of die zelf nog nooit een olifant had gezien. Dat laatste ligt het meest voor de hand. De naam van de schrijver en de titel wordt soms een beetje anders geschreven. Sextus Placitus Papyriensis, Libr medicinae ex animalibus pecoribus et bestiis vel avibus concordantiae, handschrift, Frankrijk, circa 900 – 1000.

Even concentreren op die aandoenlijke olifant.

Dit boek heeft dan weer een hele stoere uitvoering van de olifant, ‘Olifant met strijdtoren’. Speculum humanae salvationis, handschrift, Duitsland (?), circa 1400 – 1500.

Dit boek is niet alleen bijzonder vanwege de afbeeldingen met in het bijzonder de olifant maar ook vanwege de versiering van de tekst.

Misschien wel stoer maar nog steeds niet angstaanjagend, zou ik denken.

Zo kennen we hem weer. Bartholomaeus Anglicus, Van den proprieteyten der dinghen (Proprietatibus Rerum), Jacob Bellaert, Haarlem, 24 december 1485, eerste realistisch getekende olifant. Zoek de Eenhoorn!

Wil je meer weten over Bartholomaeus, kijk dan even in Wikipedia.

Bartholomaeus Anglicus (Nederlands: Bartholomeus Engelsman) (voor 1203 – 1272) was een in Engeland geboren geleerde en franciscaan, professor aan universiteit van Parijs en lector in Magdeburg . Hij schreef De proprietatibus rerum, een voorloper van de encyclopedie.

Veel plezier morgen!

Een staart meer of minder

Posted on september 8, 2022 by Argusvlinder

Het bezoek aan de Summerschool History of the book was al helemaal
geweldig toen ik hoorde over de Zeemonnik.
Blijkt dat er nog een te zien was in het Huis van het Boek op
de tentoonstelling Boekenzoo (nog te zien t/m zondag).

De zeemonnik in Pierre Belon de Mans: La nature & diversité des poissons avec leur pourtraicts représentez au plus pres du naturel, uitgever Charles Estiennes, Parijs, 1555.

Gerard Leeu, Twispraec der creaturen, Zeemeermin verleidt een jongeman, Gouda, 23 juni 1482.

Rie Cramer, Pieternelletjes sprookjesreis, W. de Haan, Utrecht, 1921.

Jacob Meydenbach, Hortus Sanitatis, Zeemeermin met dubbele staart, Mainz, 23 juni 1491. Ach ja, een staart meer of minder….

Reconstructie van een zeemeermin (Boekenzoo 3)

Posted on september 7, 2022 by Argusvlinder

De opmerkelijke dieren in oude boeken riepen heel wat vragen op:
zeemonnik, zeebischop, zeemeerman, zeemeermin, eenhoorn,
reuzeslangen en nog veel meer.
Mensen willen die zien of willen de geneeskrachtige werking
ervaren van de hoorn van een eenhoorn.

Het leverde een rage op net als iedere nieuwe iPhone in
deze tijd. Alleen duurde de rage niet drie weken maar jaren.
De rage had geen vat op miljoenen mensen zoals nu maar
een interessante bovenlaag van de bevolking.

Dan zijn er altijd kwakzalvers die poeders verkopen of misschien
we het echter dier.
Zo ontstond er een handeltje in zeemeerminnen.

Nagemaakte zeemeermin. Gemaakt van dierlijk materiaal: half aap en half vis. Een reconstructie van de oude praktijken uit 2008. Eigendom van Muzee Scheveningen.

Op de tentoonstelling Boekenzoo in het Huis van het Boek wordt
het zo verteld:

De leeuw, zijn ingewanden en de dodo (Boekenzoo 2)

Posted on september 6, 2022 by Argusvlinder

Het zou logischer zijn de serie van ‘Boeken die geschiedenis schreven’
eerst af te maken maar die tentoonstelling kun je niet meer gaan zien.
De Boekenzoo nog voor een paar dagen.
Grijp je kans.

De Boekenzoo slaagt er goed in het verhaal van ‘dieren in boeken’ te vertellen. Dat is een thema dat breed wordt opgepakt met oude maar ook nieuwe boeken. Allerlei technieken. Een bijzondere techniek is de diepdruk. Daar komt geen inkt aan te pas maar door de druktechniek ontstaat er een reliëf in het papier. Erg mooie techniek voor omslagen. Hier een reliëf van een dodo uit 2013: Richard Price: Going, Going .. Gone, Dodo in diepdruk. Illustraties zijn van Ron King, de uitgever is Circle Press, Bosham, 2013.

Dodo

A racket,
a melody.

Comic,
a tragedy.

That song,
that song.

Een klein boekje: Leonard Baskin, Miniature natural history. First series, deel 4: Extinct. Heinemann, Londen, 1983.

Lewis Carroll, De avonturen van Alice. Met illustraties van John Tenniel. Ad Donker, Rotterdam, 1947.

In dit enorme boek komt dan de leeuw en zijn ingewanden aan bod. Claude Perrault, Mémoires pour servir a l’histoire naturelle des animaux, Imprimerie Royale, Parijs, 1676.

‘De leeuw’ is niet het enige dier in dit boek maar bij de leeuw ligt het boek open. Rechts deze afbeelding. Links de legenda.

Daar staat de verwijzing naar het hart: Le coeur.

De tentoonstelling gaat nog verder met van alles.
Ook wordt de fraude aan de orde gesteld als mensen niet bestaande,
opgezette ‘dieren’ maakt, verkoopt en argeloos ten toon stelt.
Maar ook neushoorns, olifanten, insecten, te veel om op te noemen.
Later meer.

Boekenzoo (1)

Posted on september 3, 2022 by Argusvlinder

Vandaag ging ik naar Den Haag om de Boekenzoo te gaan bekijken,
een tentoonstelling over dieren en boeken in Het Huis van het Boek.
Deze tentoonstelling is heel erg de moeite van het bekijken waard.
Voor volwassenen maar ook voor kinderen.
Een heel mooie combinatie van boeken en activiteiten die
iedereen kan aanspreken.

Probleem: volgend weekend is het laatste weekend van de tentoonstelling.
Daarom nu al gelijk een eerste reeks foto’s van boeken die ik
interessant vind. Er zullen nog meer delen volgen met foto’s
maar tegen die tijd is de tentoonstelling beëindigd.

Huis van het Boek, Boekenzoo, Valentin le Campion, Eenhoorn, Houtgravure, Eenhoorn Pers, Breda, 1951.

Valentin le Campion is de maker van deze prachtige gravure,
natuurlijk niet vreemd dat een houtgravure met een eenhoorn
wordt uitgegeven door de Eenhoorn Pers.
Dan valt mij dat natuurlijk extra op omdat ik in Breda woon.

Bernhard von Breydenbach is de schrijver van een verslag over een pelgrimage: Peregrinatio in terram sanctam. De Illustratie is van Erhard Reuwich uit Utrecht. Mainz, 11 feb 1486.

Wikipedia helpt me verder:

De Peregrinatio in terram sanctam of Sanctae Peregrinationes van Bernhard van Breydenbach, een wiegendrukweergave van een pelgrimstocht naar Jeruzalem en is gepubliceerd in 1486 met illustraties getekend door Reuwich. Breydenbach was een rijke domheer van de Dom van Mainz die de pelgrimstocht maakte in 1483-1484 en nam, zoals het boek uitlegt: “Erhard Reuwich van Utrecht, een ‘getalenteerd kunstenaar’ mee, om tekeningen van de bezienswaardigheden te maken.” Breydenbach werd kort na zijn terugkeer diaken van de kathedraal. De groep bestond verder uit nog twee vrienden: een ridder en een kok. Veel onderzoekers geloven dat de tekst eigenlijk bedoeld was “alsof het verteld was” aan een Duitse monnik die de reis niet meegemaakt had.

De tocht duurde van april 1483 tot januari 1484 en ging via Venetië, waar men drie weken verbleef. Daarna vertrok men per schip naar Korfoe, Methone en Rodos – allemaal nog bezit van het toenmalige Venetië. Na Jeruzalem en Bethlehem en andere plaatsen in het Heilige Land, gingen ze naar de Sinaïberg en Caïro. Van daar gingen ze met een boot de Nijl af naar Rosetta en vervolgens terug naar Venetië.

Het is hoogst ongebruikelijk voor een tekenaar van deze tijd om vermeld te worden. Er is een grote kans dat Reuwich ook de drukker was. Het boek vertelt eveneens dat hij de eerste editie drukte (in Latijn) in zijn huis in Mainz.

Dit zijn alle biografische gegevens die van Reuwich tot op heden bekend zijn. Vermoed wordt dat hij ook houtsnijwerk met andere illustraties van planten ontwierp voor een kruidenboek die in Mainz in 1485 is gedrukt. In december 1486 wordt er geschreven over een Meester Erhard von Mainz die de gebrandschilderde raamlijsten in de Amtskellerei in Amorbach in Beieren installeerde; dit zou Erhard Reuwich geweest kunnen zijn.

Innovaties:

De Sanctae Peregrinationes of Peregrinatio in terram sanctam waren de eerste geïllustreerde reisboeken en markeerden een stap vooruit in boekillustratie in het algemeen. Het besteedt aandacht aan vijf grote uitvouwbare houtsnijwerken: de eersten die ooit in het Westen zijn gezien, inclusief een spectaculair stuk houtsnijwerk van 16 meter bij 3 meter met een panoramisch beeld van Venetië. Het boek bevat ook een kaart met drie vlakken van Palestina en Egypte en een beeld van Jeruzalem in het midden en panorama’s van vijf andere steden: Iraklion, Methone, Rodos, Korfoe en Parenzo. Er waren ook studies van kostuums uit het Nabije Oosten en een Arabisch alfabet – eveneens de eersten in hun soort die gedrukt zijn. Er zijn beeltenissen gemaakt van dieren, waaronder een krokodil, kameel en eenhoorn

De colofon van het boek is een levendig wapen van de aartsbisschop van Mainz, met de eerste kruisarcering in houtsnijwerk.

Op de pagina met de dieren staat onder andere deze eenhoorn:

Het valt niet mee foto’s te maken van boeken, zeker niet oude, middeleeuwse
boeken, maar dat is begrijpelijk. Papier en perkament zijn gevoelig voor licht.

Getijdenboek waarvan de afbeeldingen vermoedelijk gemaakt zijn door de illustrator die wordt aangeduid als Navolger van de Meesters van de Gouden Ranken, handschrift uit de Zuidelijke Nederlanden, circa 1440. De afbeelding stelt voor: De Heilige Margaretha en de duivel met hoorn.

Dit was nog maar het begin.
Echt een schitterende tentoonstelling.

Argusvlinder

De avonturen van de Argusvlinder

Tagarchief: Boekenzoo

Dit kan geen toeval zijn!

In duisternis sluit ik de Boekenzoo-reeks af

Krokodil eet man (Boekenzoo 12)

Gelukkig scheen de maan nogal helder (Boekenzoo 11)

Fantasievissen beschreven in een fantasietaal (Boekenzoo 10)

Strijdolifant (Boekenzoo 9)

Ook de neushoorn komt er maar bekaaid af (Boekenzoo 8)

Woudt van wonderlicke sinne-fabulen der dieren (Boekenzoo 7)

Wandeltocht door de dierentuin vervolgt zich (Boekenzoo 6)

Olifanten nog aan toe (Boekenzoo 5)

Een staart meer of minder

Reconstructie van een zeemeermin (Boekenzoo 3)

De leeuw, zijn ingewanden en de dodo (Boekenzoo 2)

Boekenzoo (1)

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk: