Flora Batava in Italië? (Flora Batava 4)

Posted on september 26, 2022 by Argusvlinder

De afgelopen tijd was ik in Italië.
Op zich heeft dat niets met de titel van dit bericht te maken,
maar in Italië, in Florence, in het Museo Nazionale Antropologia
ed Etnologia zag ik in de boekwinkel een boek uit 2009 liggen
dat ging over de geschiedenis van de natuurwetenschappen in Italië.

Het boek was nogal prijzig en ik had al een stappeltje
museumgidsen gekocht en dat moet dan allemaal weer
mee naar huis.
Ik bladerde het even door en zag toen de volgende foto staan.

De foto op deze pagina toont de Flora Italiana. Geschreven door Filippo Parlatore. Parlatore ontwikkelde de eerste 5 delen (1848 – 1874) die daarna compleet gemaakt werden met nog eens 5 delen door Teodoro Caruel. Hoe zou dat werk zich verhouden tot de Flora Batava? Maar goed, foto’s maken van een boek in een boek/souvenirwinkel. Ik heb het boek maar gauw teruggelegd.

Op Wikipedia vind je een artikel over Filippo Parlatore.
Ook over Teodoro Caruel bestaat er een Wikipedia-pagina.
Beide pagina’s zijn niet in het Nederlands beschikbaar.

De boeken van de Flora Italiano vind je wel op internet en een
eerste, snel onderzoek levert op dat het om niet geillustreerde
werken gaat.
Daarin zie je volgens mij dat de nadruk of op de wetenschap alleen
ligt of dat er iemand zich ook zorgen maakt om de verkoop.

Maar terug naar de Flora Batava-middag van de Summerschool
History of the Book in Artis.

Marieke van Delft liet ons het vorige project van de familie Sepp zien: Nederlandsche Vogelen door Cornelius Nozeman en uitgegeven door Christiaan Sepp en Zoon, 1770.

Het boek Nederlandsche vogelen heeft weer zo’n
fantastische titel(omschrijving):

Nederlandsche vogelen;
volgens hunne huishouding,
aert, en eigebschappen beschreeven
door
Cornelius Nozeman,
leeraer der Remonstranten
en mede-directeur van ’t Bataefsch genootschap
der proefondervindelyke wysbegeerte
te Rotterdam;
alle naer ’t leeven geheel nieuw en naeuwkeurig
getekend, in ’t koper gebragt, en natuurlyk
gekoleurd
door, en onder toezicht van
Christiaan Sepp en Zoon

Met bijzondere platen zoals deze over 2 pagina’s: Milvi Nidus, staat er bovenaan de pagina, nest van de western marsh-harrier of de bruine kiekendief. De huidige wetenschappelijke naam is Circus Aeruginosus.

Nog een voorbeeld: de Columba Aenas of holenduif.

Voor de Flora Batava (vanaf 1800 verschenen) waren er al wel flora’s. Dit is daar een voorbeeld van. David de Gorter maakte de Flora VII Provinciarum belgii foederati indigena in 1781. Maar dat is een boek zonder de prachtige afbeeldingen.

Volgens mij ligt hier het boek van David de Gorter open bij de mossen.

Tijdens de middag in de Artis Bibliotheek kon ik niet iedere keer
als eerste met de camera bij de boeken staan.
Dus gebruikte ik soms de tijd om eerder getoonde boeken nog een keer
vast te leggen zoals het mij schikte. Daar was voldoende ruimte voor.
Dus…

Dat we dezeversie uit 1735 van Linnaeus mochten hanteren vond ik wel bijzonder. Caroli Linnaei (Carl Linnaeus), Systema Naturae, 1735, Theodorum Haak, Joannis Wilhelmi de Groot. Het ziet er zo eenvoudig uit. Het is wel groot maar dat kun je van deze foto moeilijk afleiden. De impact van dit werk is enorm.

Nog een prachtige plaat uit de Flora Batava: de Aristolochia Clematitis of de Pijpbloem. Zoek eens op internet. Je zult zien dat dit soort platen, een beetje afhankelijk van kwaliteit en uit welke druk van het boek de plaat afkomstig is, gaan tussen de 300 en 1500 euro per stuk.

De titelpagina van: Beschouwing der wonderen Gods in de minstgeachte schepzelen of Nederlandsche insecten van Jan Christiaan Sepp.

Dit is de Vlaamse gaai uit Nederlandsche Vogelen van Cornelius Nozeman, Christiaan Sepp en Zoon waren de uitgever in 1770. Garrulus is de Latijnse naam.

De laatste van vandaag: 2 vogels, de spreeuw en de waterspreeuw. Nederlandsche vogelen, Cornelius Nozeman, Christiaan Sepp en Zoon, 1770, De Sturnus en Cinclus.

Er ging echt een wereld voor me open en het werd nog beter!

Wat hebben de aardappel, aubergine en tomaat gemeen? (Flora Batava 3)

Posted on september 23, 2022 by Argusvlinder

Het zijn drie cultuurvarianten die voorkomen in de nachtschade-familie.
Een andere variant van deze familie komt in dit stukje aan de orde.

We waren druk bezit met de Flora Batava en Linnaeus en toen kwam
een deel van de Flora Batava op tafel dat nog volledige uit losse
delen bestaat.

Dit is het voorblad van de stapel die in een daarvoor bestemde map zit die met lintjes kan worden afgesloten. Het betreft deel 6. De plant die hieronder te zien is kwam voor in aflevering 78. Zoek maar eens op op internet.

Ieder deel (ten minste dit deel) begint met onder andere een lijst met platen. Door de jaren heen wijkt dat een beetje af (vorm, lettertype), maar in grote lijnen is dat wel het geval. De plant die hier volgt heet nu ‘Bitterzoet’, maar toen ‘Klimmende Nachtschade’ of ‘Solanum Dulcamara’.

Plaat met beschrijving.

Dit is een voorbeeld van een eerdere reeks waar uitgever Sepp ervaring mee had: ‘Beschouwing der wonderen Gods in de minstgeachte schepzelen of Nederlandsche insecten’.

De hele ‘titel’ heeft nogal wat voeten in de aarde:

Beschouwing der wonderen Gods in de minstgeachte schepzelen of Nederlandsche insecten
naar hunne aanmerkelyke huishouding, verwonderlyke gedaantewisseling en andere wetenswaardige byzonderheden,
volgens eigen ondervinding beschreven, naar ’t leven naauwkeurig getekent,
in ’t koper gebracht en gekleurd
door
Jan Christiaan Sepp

Dus de platen werden eerst in koper gesneden (kopergravure)
en daarna met de hand ingekleurd. Dat was bij de Flora Batava ook.
Later zal de kleurenlithografie worden ingezet om het kleuren,
of ten minste de basis, te drukken.
Alles afhankelijk van de prijs.
De prijs per aflevering bepaalde de grootte en uitvoeringskwaliteit.

Mannetjesereprijs (Flora Batava 2)

Posted on september 22, 2022 by Argusvlinder

Dit is het eerste voorbeeld dat we bekeken. Flora Batava, Mannetjesereprijs of Veronica Officinalis (Latijnse naam). Het werkte een beetje als volgt. Mensen in het land vonden een interessante plant en stuurde die op naar de redacteur. Die beoordeelde dan de opgestuurde plant, gaf een tekenaar de opdracht de plant na te tekenen, zocht intussen de gegevens bij elkaar over de plant, bekeek de eerste versie van de tekening, gaf eventueel aanwijzingen voor verbeteringen en dan als de plaat goed was ging het geheel naar de drukker.

Dat is in hoofdlijnen zo.
Maar dat roept nog wel een paar vragen op die nog niet
beantwoord zijn voor mij.
Hoe wisten mensen dat ze planten konden insturen?
Hoe stuur je in 1800 een plant op zodat die nog goed
genoeg is bij aankomst om hem te tekenen?

Hier zie je hoe informatie werd verzameld en vastgelegd over de plant. Hier waar de planten vandaan komen. Hier bijvoorbeeld dat de plant is ingeleverd door Favrod en dat die hem vond in een bosje bij Amersfoort.

Blijkbaar was er ook niet echt een programma, zo van: weegbree is aan de
beurt in week 27 dan moeten de inzendingen in week 20 binnen zijn
zodat we genoeg tijd hebben voor het verzamelen van gegevens en het
tekenen, corrigeren en drukken (maken van kopergravures) van de plaat.
Mijn voorbeeld is een totaal verzinsel maar als je de ambitie hebt
alle planten van Nederland in beeld te brengen hoe organiseer je dat dan?

Hier informatie over het gebruik. Blijkbaar werd een aftreksel van deze plant ‘Europese thee’ genoemd en Linnaeus geeft aan dat ook in Zweden een aftreksel van de plant als thee wordt gedronken. Dit brengt ons bij Linnaeus.

Toen Linnaeus in Nederland verbleef zorgde Nederlandse sponsors er voor dat de eerste versie van zijn Systema Naturae werd uitgebracht. Een exemplaar van deze versie van 1735 is ook in het bezit van de Artis bibliotheek. Linnaeus bracht structuur aan in de natuur (zoveel als hij kon) en plaatste bijvoorbeeld de walvis bij de vissen. Had een aparte groep van nog nader in te delen dieren: paradox. Deelde ook de mens in als onderdeel van de natuur, namelijk als zoogdier. Geen onbelangrijke stappen. Caroli Linnaei, Systema Naturae, 1735, Theodorum Haak, Joannis Wilhelmi de Groot.

Een versie van dit boek is ook te vinden op internet.

Eerst moest ik denken aan het radioprogramma ‘Vroege vogels’. Het vraagt aan de luisteraars speciale waarnemingen of zelfs geluidsfragmenten op te sturen. Die informatie gebruikt men dan in hun programma’s. Dan gebruik je het verloop van de seizoenen als een leidraad. Maar ja: radio, vaste groep luisteraars en geen ambitie om compleet te zijn. Hoe doe je dat in 1800. Bij ideeen: ik hoor ze graag. Flora Batava, de plant heet ‘Mannetjesereprijs’ of Veronica Officinalis. Dat de namen van planten en dieren in het Latijn altijd uit twee delen bestaan danken we ook aan Linnaeus.

De plant werd in zijn geheel afgebeeld, inclusief de wortels maar daarnaast ook de zaden, knoppen en de bloemen.

Die platen zijn een voor een al kunstwerken op zich zelf.

Hier nog even de paradox-groep. Gaandeweg zullen alle dieren in deze groep of ingedeeld worden of naar het rijk der fabelen worden verwezen. Hier zie je bijvoorbeeld de pelikaan, de eenhoorn (monoceros), phoenix en de draak nog in het rijtje van Linnaeus staan.

Als laatste voor vandaag nogmaals de beschrijving.

Als de plaats in de wetenschap en de prestaties van Linnaeus
niet direct duidelijk zijn dan kun je op Wikipedia je
geheugen goed verversen.

Via de website van Plantaardigheden is de Flora Batava
helemaal te zien en lezen.

Flora Batava (1)

Posted on september 21, 2022 by Argusvlinder

Het lijkt een beetje alsof ik een soort van serial blogger ben geworden.
Maar toeval wil dat ik het geluk had deel te nemen
aan een aantal zaken die ik interessant en vooral ook mooi vond.
Dat deel ik graag hier.

Een van die dingen was een middag over de Flora Batava (ik wist niet
wat dat was) onder leiding van Marieke van Delft (die ik van naam
kende) in het kader van de Summerschool Historie of the Book.
Een activiteit van het Allard Pierson in Amsterdam.

Vandaag als inleiding een aantal van de slides die Marieke van Delft
met ons doornam als inleiding.
De Flora Batava is een reeks van uitgaves die over een periode van
meer dan 100 jaar verscheen met de ambitie om een beeld te geven
van de planten die in Nederland voorkwamen.
Zoek maar eens op op Wikipedia.

Belangrijk voor de uitgever was een vast aantal platen per boekje. Per aantal boekjes kon je die dan laten inbinden. Idee was dat mensen intekenden op het project en zo iedere keer een boek ontvingen.

De uitgeversfamilie Sepp had daar ervaring mee want werkten ook mee aan deze reeks over insekten: ‘Beschouwing der wonderen Gods in de minstgeachte schepzelen of Nederlandsche insecten […de titel is nog langer…] naar het leven naauwkeurig getekent. 1754 – 1925’. Dergelijke overzichten bestonden dus al wel langer maar dan niet met illustraties. Dat maakten deze uitgaves zo bijzonder.

De redacteuren, verantwoordelijk voor de tekst en de opzet van de tekeningen: J. Kops (de eerste en dus ‘bedenker’ van de opbouw), F.W. van Eeden (vader van), L. Vuyck en W.J. Lütjeharms.

De uitgevers (de risico-nemers): J.C. Sepp, De Breuk samen met F.S. van de Pavord Smits, Erven Loosjes, Vincent Loosjes en Martinus Nijhoff.

Voor de eerste tekeningen werd gebruik gemaakt van platen van een Engelse uitgave. Daarna: G.J. van Os, C.J. van Hulstijn, A.J. Kouwels, Mej La Chapelle, G. van Merkesteijn, J.J. Zuidema Broos, D.J.H. Joosten, Mej. H.C. van de Pavord Smits.

Het plan voor de reeks was in aanleg een particulier idee dat werd gesteund door de overheid door steeds garant te staan voor een aantal exemplaren.

Binnenkort de boeken die we die middag hebben gezien.

Boekbinden in augustus (laatste deel)

Posted on augustus 28, 2022 by Argusvlinder

Augustus is bijna voorbij en woensdag ben ik met een
heel ander boekenavontuur bezig:
Summerschool on the History of the Book van het Allard Pierson
en de vakgroep Boekwetenschap.
Een mond vol om toeschouwer te zijn bij een lezing op de woensdagmiddag.
Maar Hector de Backer in de vertaling en druk van Boris Rousseeuw
wilde ik vandaag nog afkrijgen. Hoe te binden?

Zo komt het boek uit de boekenpers. Het boek is goed gedroogd en de schutbladen en het boekblok zitten mooi in de boekband. Nu de boekhoekjes nog. Het is de eerste keer dat ik die gebruik en ik twijfel over hoe die het best te bevestigen zijn. Spoiler alert: de maat van het hoekje en dan met name de randen die om de plat moet komen te zitten zijn erg belangrijk. Mijn boekband is eigenlijk te dik voor de hoekjes. Nee je ziet geen gezichtje op de boekband, dat is de vleug in de fluwelen bekleding.

Maar de hoekjes zitten er om. Ik heb PVA in de hoekjes gesmeerd. In dit geval ook aan de binnenkant van de ‘halve maan-vorm’ die op de buitenkant van de plat komt. Of dat helpt? De tijd gaat hij uitwijzen. Ik heb de hoekjes geklemd met een tang. De tang die ik gebruikte had geen platte bek en dat is waarschijnlijk wel beter. Maar als de maat niet 100% past op het boek en je met de tang kracht moet zetten dan is het erg eenvoudig ongewenste deuken te veroorzaken in het hoekje die je er niet uit krijgt. Dit zal nog heel wat experimenteren vragen voor ik dit echt goed krijg.

Aan de binnenkant heb ik nog een ‘verborgen opslagplekje’ gemaakt. Deze kleine envelop die ik kreeg van mijn moeder was het hoesje van een kleine CD. De CD is bij het vuil gegaan maar het hoesje dient nu als opslagplaats.

Nu kan ik de lezingen eindelijk gaan lezen!

Dit is het in het Nederlands vertaalde “Comment relier?” van de befaamde Belgische bibliofiel en verzamelaar Hector de Backer (1843-1925); een lezing in twee delen die De Backer in 1918 hield voor de leden van de “Société des Bibliophiles et Iconophiles de Belgique” (door hem gesticht en voorgezeten) en die hij nadien in het Frans eigen beheer liet drukken in kleine oplage. Het was hiermee zijn bedoeling om met name de jongere leden van de vereniging, die nog steeds bestaat, een technische en artistieke leidraad te geven voor het (laten) binden van hun boeken.

De vertaling van 12.400 woorden is gedrukt op gevergeerd crème Conqueror papier van 120 gram en beslaat 52 blz., met twee illustraties. 21 x 13 cm (smalle A5). De oplage bestaat uit 50 genummerde exemplaren en verschijnt gebonden of in losse katernen. Drukken op naam is mogelijk zonder meerkost.

Argusvlinder

De avonturen van de Argusvlinder

Tagarchief: Allard Pierson

Flora Batava in Italië? (Flora Batava 4)

Wat hebben de aardappel, aubergine en tomaat gemeen? (Flora Batava 3)

Mannetjesereprijs (Flora Batava 2)

Flora Batava (1)

Boekbinden in augustus (laatste deel)

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk:

Delen:

Vind ik leuk: