Flora Batava

Posted on juni 2, 2023 by Argusvlinder

Op de tentoonstelling waren een paar strooiranden te zien. Ze zijn altijd weer een lust voor het oog.

De strooiranden van Getijden- en gebedenboek, Zuidelijke Nederlanden, eind 15e eeuw. De annunciatie, de aankondiging aan Maria van haar zwangerschap. In een getijdenboek worden de gebeden ‘georganiseerd’ naar de tijd waarop de gebeden dienen te worden gebeden. De metten in de Mariatijd zijn de plaats waar de aankondiging aanleiding geeft tot overpeinzingen.

Gebedenboek van Libertus Schaloun, Sint-Truiden, circa 1570 – 1580.

Getijdenboek, Zuidelijke Nederlanden, begin 16de eeuw.

In duisternis sluit ik de Boekenzoo-reeks af

Posted on september 19, 2022 by Argusvlinder

De tentoonstelling is voorbij dus is het zaak
om ook mijn reeks Boekenzoo niet te lang te laten doorlopen.
Ik pak de draad op bij de insekten.

Getijdenboek in het Nederlands. Het betreft een handschrift uit de Zuidelijke Nederlanden. Circa 1525. Insecten in de marge; en wat voor een marge!

De verhalen met allerlei monsters doen de ronde en blijven dat doen. Olaus Magnus, Historiae de gentibus septentrionalibus is een boek met dergelijke verhalen en afbeeldingen. Joannes Bellerus is de drukker van deze versie uit Antwerpen. Circa 1571. Het origineel verscheen in 1555 en Wikipedia vermeldt bijvoorbeeld dat in 1822 Sir Walter Scott er nog verwijzigen naar maakt. Dus met recht een gezaghebbend monument.

Dit zeemonster verwerkt even een heel schip!

Woorden schieten tekort.

Apenliefde van een moederaap ging wel heel ver.

Ook Vondel heeft er zo ideeen over: Joost van den Vondel, Vorstelijcke warande der dieren, Sander Wybrantsz, Jan Blom, Andries Vinck, en Aert Dircksz. Oossaen zijn de drukkers in Amsterdam in 1682.

De hele titel schijnt dan te zijn:
Vorstelijcke warande der dieren : waer in de zeden-rijcke philosophie,
poëtisch, morael, en historiael, vermakelijck en
treffelijck wort voorgestelt:
met exempelen uyt de oude historien, in prose;
ende Uytleggingen, in Rijm verklaert,

Die lange titel las ik op deze copie die op internet te vinden is. Daar kun je ook een beetje uit opmaken waarom er zoveel namen bij de drukkers/uitgevers staan.

Terug naar de moederliefde bij apen:

Dit is dan het laatste boek en de laatste afbeelding die ik heb vastgelegd. Er was nog veel meer te zien. Ik heb er veel plezier aan beleefd: Frans Coenen jr: In duisternis. Illustrator: Ferdinand Hart Nibbrig. Uitgever: LJ Veen, Amsterdam, 1902. Vleermuis op de band.

Wandeltocht door de dierentuin vervolgt zich (Boekenzoo 6)

Posted on september 11, 2022 by Argusvlinder

De spreekwoordelijke dierentuin dan wel te verstaan.
Het is mijn zesde bericht over de tentoonstelling Boekenzoo
die vandaag voor het laatst te zien is in Den Haag.
In het Huis van het Boek.

Het begint met voor mij een moeilijke afbeelding.
De afbeelding is duidelijk van een leeuw maar met erg veel
symbolen:
– een oog op de borst
– twee schuddende handen
– een ezel (?)
– een sleutel
– een zon achter de rug
– een duivel (?) die uit het lichaam komt
– een Jacobsschelp
– een soort van pijl door een poot
– een zalvende (?) hand

Dan aan de bovenkant nog een dier dat in iets bijt en naar rechts nog twee zaken (eieren ? en een kruid ?) die ik niet kan plaatsen. Op de linkerschouder vormen die meer vragen oproepen dan antwoorden. Op de tentoonstelling wordt het boek als volgt omschreven: Ars memorandi capitula evangeliorum, handschrift, Duitsland, circa 1475 – 1500. Geheugensteun voor het Evangelie van Lucas.

Daar heb ik dan een beetje een probleem mee.
Alle evangelisten hebben een dier als symbool.
Volgens Wikipedia:

Mattheus: gevleugelde man of engel
Markus: gevleugelde leeuw
Lucas: gevleugelde os of stier
Johannes: arend

Zie bijvoorbeeld hier:

Matthew the Evangelist, the author of the first gospel account, is symbolized by a winged man, or angel. Matthew’s gospel starts with Joseph’s genealogy from Abraham; it represents Jesus’ Incarnation, and so Christ’s human nature. This signifies that Christians should use their reason for salvation.
Mark the Evangelist, the author of the second gospel account, is symbolized by a winged lion – a figure of courage and monarchy. The lion also represents Jesus’ resurrection (because lions were believed to sleep with open eyes, a comparison with Christ in the tomb), and Christ as king. This signifies that Christians should be courageous on the path of salvation.
Luke the Evangelist, the author of the third gospel account (and the Acts of the Apostles), is symbolized by a winged ox or bull – a figure of sacrifice, service, and strength. Luke’s account begins with the duties of Zechariah in the temple; it represents Jesus’s sacrifice in His Passion and Crucifixion, as well as Christ being High priest (this also represents Mary’s obedience). The ox signifies that Christians should be prepared to sacrifice themselves in following Christ.
John the Evangelist, the author of the fourth gospel account, is symbolized by an eagle – a figure of the sky, and believed by Christian scholars to be able to look straight into the sun. John starts with an eternal overview of Jesus the Logos and goes on to describe many things with a “higher” christology than the other three (synoptic) gospels; it represents Jesus’s Ascension and Christ’s divine nature. This symbolizes that Christians should look on eternity without flinching as they journey towards their goal of union with God.

Een prachtig, handgeschreven boek.

Getijdenboek, Latijn en Frans, handschrift, Frankrijk. Circa 1490. Een duif als Heilige Geest.

Getijdenboek, Latijn, handschrift, Zuidelijke Nederlanden. Circa 1500 – 1525. Vogels in de marge.

Deze plaat komt uit een boek met een hele lange naam: Natuurkundige beschryving eener uitmuntende verzameling van zeldsaeme gedierten bestaande in Oost- en Westindische viervoetige dieren, vogelen en slangen, weleer levend voorhanden geweest zynde buiten Den Haag op het Kleine Loo van Z.D.H. den Prince van Oranje-Nassau. Een mond vol. De maker is Arnout Vosmaer en de uitgever was P. Meijer, Amsterdam, 1766 – 1788. Giraffe van de Prins.

Geen idee waar ZDH voor staat.
Wat die meneer daar bij de giraf doet weet ik niet
en waarom hij niet genoemd wordt al helemaal niet.
De term ‘kameelpaard’ vind ik erg leuk.

Er is nog een hele reeks foto’s op voorraad dus
als de boeken niet meer te zien zijn in Den Haag
zal een deel ervan hier nog permanent te zien zijn.

Boekenzoo (1)

Posted on september 3, 2022 by Argusvlinder

Vandaag ging ik naar Den Haag om de Boekenzoo te gaan bekijken,
een tentoonstelling over dieren en boeken in Het Huis van het Boek.
Deze tentoonstelling is heel erg de moeite van het bekijken waard.
Voor volwassenen maar ook voor kinderen.
Een heel mooie combinatie van boeken en activiteiten die
iedereen kan aanspreken.

Probleem: volgend weekend is het laatste weekend van de tentoonstelling.
Daarom nu al gelijk een eerste reeks foto’s van boeken die ik
interessant vind. Er zullen nog meer delen volgen met foto’s
maar tegen die tijd is de tentoonstelling beëindigd.

Huis van het Boek, Boekenzoo, Valentin le Campion, Eenhoorn, Houtgravure, Eenhoorn Pers, Breda, 1951.

Valentin le Campion is de maker van deze prachtige gravure,
natuurlijk niet vreemd dat een houtgravure met een eenhoorn
wordt uitgegeven door de Eenhoorn Pers.
Dan valt mij dat natuurlijk extra op omdat ik in Breda woon.

Bernhard von Breydenbach is de schrijver van een verslag over een pelgrimage: Peregrinatio in terram sanctam. De Illustratie is van Erhard Reuwich uit Utrecht. Mainz, 11 feb 1486.

Wikipedia helpt me verder:

De Peregrinatio in terram sanctam of Sanctae Peregrinationes van Bernhard van Breydenbach, een wiegendrukweergave van een pelgrimstocht naar Jeruzalem en is gepubliceerd in 1486 met illustraties getekend door Reuwich. Breydenbach was een rijke domheer van de Dom van Mainz die de pelgrimstocht maakte in 1483-1484 en nam, zoals het boek uitlegt: “Erhard Reuwich van Utrecht, een ‘getalenteerd kunstenaar’ mee, om tekeningen van de bezienswaardigheden te maken.” Breydenbach werd kort na zijn terugkeer diaken van de kathedraal. De groep bestond verder uit nog twee vrienden: een ridder en een kok. Veel onderzoekers geloven dat de tekst eigenlijk bedoeld was “alsof het verteld was” aan een Duitse monnik die de reis niet meegemaakt had.

De tocht duurde van april 1483 tot januari 1484 en ging via Venetië, waar men drie weken verbleef. Daarna vertrok men per schip naar Korfoe, Methone en Rodos – allemaal nog bezit van het toenmalige Venetië. Na Jeruzalem en Bethlehem en andere plaatsen in het Heilige Land, gingen ze naar de Sinaïberg en Caïro. Van daar gingen ze met een boot de Nijl af naar Rosetta en vervolgens terug naar Venetië.

Het is hoogst ongebruikelijk voor een tekenaar van deze tijd om vermeld te worden. Er is een grote kans dat Reuwich ook de drukker was. Het boek vertelt eveneens dat hij de eerste editie drukte (in Latijn) in zijn huis in Mainz.

Dit zijn alle biografische gegevens die van Reuwich tot op heden bekend zijn. Vermoed wordt dat hij ook houtsnijwerk met andere illustraties van planten ontwierp voor een kruidenboek die in Mainz in 1485 is gedrukt. In december 1486 wordt er geschreven over een Meester Erhard von Mainz die de gebrandschilderde raamlijsten in de Amtskellerei in Amorbach in Beieren installeerde; dit zou Erhard Reuwich geweest kunnen zijn.

Innovaties:

De Sanctae Peregrinationes of Peregrinatio in terram sanctam waren de eerste geïllustreerde reisboeken en markeerden een stap vooruit in boekillustratie in het algemeen. Het besteedt aandacht aan vijf grote uitvouwbare houtsnijwerken: de eersten die ooit in het Westen zijn gezien, inclusief een spectaculair stuk houtsnijwerk van 16 meter bij 3 meter met een panoramisch beeld van Venetië. Het boek bevat ook een kaart met drie vlakken van Palestina en Egypte en een beeld van Jeruzalem in het midden en panorama’s van vijf andere steden: Iraklion, Methone, Rodos, Korfoe en Parenzo. Er waren ook studies van kostuums uit het Nabije Oosten en een Arabisch alfabet – eveneens de eersten in hun soort die gedrukt zijn. Er zijn beeltenissen gemaakt van dieren, waaronder een krokodil, kameel en eenhoorn

De colofon van het boek is een levendig wapen van de aartsbisschop van Mainz, met de eerste kruisarcering in houtsnijwerk.

Op de pagina met de dieren staat onder andere deze eenhoorn:

Het valt niet mee foto’s te maken van boeken, zeker niet oude, middeleeuwse
boeken, maar dat is begrijpelijk. Papier en perkament zijn gevoelig voor licht.

Getijdenboek waarvan de afbeeldingen vermoedelijk gemaakt zijn door de illustrator die wordt aangeduid als Navolger van de Meesters van de Gouden Ranken, handschrift uit de Zuidelijke Nederlanden, circa 1440. De afbeelding stelt voor: De Heilige Margaretha en de duivel met hoorn.

Dit was nog maar het begin.
Echt een schitterende tentoonstelling.

‘Strange fruit’ is nooit ver weg

Posted on juni 8, 2022 by Argusvlinder

In het werk van Kara Walker is een voorstelling die je kunt
omschrijven als een uitbeelding van de song ‘Strange fruit’
van bijvoorbeeld Billie Holiday.

Strange Fruit is een jazznummer, beroemd gemaakt door de Amerikaanse jazzzangeres Billie Holiday. Het is gebaseerd op het gedicht Bitter fruit uit 1937 dat Abel Meeropol onder het pseudoniem ‘Lewis Allan’ publiceerde.

Strange Fruit werd door Billie Holiday voor het eerst gezongen in 1939, in Café Society, Sheridan Square, Greenwich Village, New York. Nadat Columbia Records het nummer had geweigerd, nam ze het op voor Milt Gablers platenlabel Commodore Records. Dankzij de zeggingskracht van de tekst en de indringende vertolking werd het lied een populaire jazzstandard met tal van opnamen en covers door andere artiesten. Samen met de uitvoeringen door Billie Holiday zijn die van Nina Simone de bekendste.

Ik kwam op dit onderwerp door een afbeelding in het boek
‘Book of Hours’ van Kara Walker.

Kara Walker, Book of Hours, pagina 6, Autumn. Maar in mijn hoofd noem ik het steeds ‘Strange Fruit’.

Als je aan een ‘Book of hours’ of aan een Getijdenboek denkt
dan denk je aan een typisch middeleeuwse boekvorm waarin
gebeden en religieuze teksten bij elkaar gebracht werden
voor persoonlijke devotie.
De teksten hielpen je na te denken over God, recht, onrecht,
liefde, dood, ethiek enz.

Dus als een modern kunstenaar als Kara Walker zegt die vorm te kiezen
dan wil ik dat beter begrijpen.

Eerst eens even gekeken of mijn definitie van hierboven van
het begrip Book of Hours correct is. Wikipedia:

The book of hours is a Christian devotional book used to pray the canonical hours (In the practice of Christianity, canonical hours mark the divisions of the day in terms of fixed times of prayer at regular intervals). The use of a book of hours was especially popular in the Middle Ages and as a result, they are the most common type of surviving medieval illuminated manuscript. Like every manuscript, each manuscript book of hours is unique in one way or another, but most contain a similar collection of texts, prayers and psalms, often with appropriate decorations, for Christian devotion. Illumination or decoration is minimal in many examples, often restricted to decorated capital letters at the start of psalms and other prayers, but books made for wealthy patrons may be extremely lavish, with full-page miniatures. These illustrations would combine picturesque scenes of country life with sacred images.

Vervolgens nog dit over de indeling van een Book of Hours:

A typical book of hours contains the Calendar of Church feasts, extracts from the Four Gospels, the Mass readings for major feasts, the Little Office of the Blessed Virgin Mary, the fifteen Psalms of Degrees, the seven Penitential Psalms, a Litany of Saints, an Office for the Dead and the Hours of the Cross. Most 15th-century books of hours have these basic contents.

Dus samengevat:
Een getijdenboek was een boek met teksten voor persoonlijke devotie en overweging.
Het is een typische vorm van een middeleeuws boek. Er zijn er veel gemaakt en daarom
Zijn er nu ook nog veel te vinden in collecties en bibliotheken.
De getijdenboeken verschillen allemaal van elkaar maar inde kern bevat een getijdenboek
een kalender met de Christelijke feestdagen. Delen uit de vier evangeliën, de misteksten
voor de belangrijkste feestdagen, speciale gebeden voor de maagd Maria, enkele series psalmen,
een gebed dat de belangrijkste heiligen opsomt, een cyclus met gebeden voor de doden en
de gebeden van de kruisweg.

Nu wil Kara Walker ons waarschijnlijk niet tot gebed aanzetten met haar versie
maar waarschijnlijk wel aan het denken zetten over de onderwerpen die
haar na aan het hart liggen.

Dus als een kunstenaar een boek uitbrengt met de titel ‘Book of hours’
dan ga ik in ieder geval op zoek naar de indeling van dat boek.
Die indeling kan zo eenvoudig zijn als: lente, zomer, herfst en winter;
maar kan ook wat ingewikkelder zijn.
De bovengenoemde opsomming van Wikipedia van de indeling
zoals die in de middeleeuwen voorkwam geeft dat al aan.

In het boek van Kara Walker staat achterin een overzicht van de afbeeldingen
en die zijn in groepen opgedeeld.
Het overzicht (List of Works) staat op pagina’s 137 – 143.
Eens zien hoe dat in elkaar zit.

p. 3 – 23, geen titel, 31 afbeeldingen
p. 25 – 31, Six from The Book of Hours, 6 afbeeldingen
p. 33 – 42, Book of Hours (Paradise), 10 afbeeldingen
p. 45 – 54, Book of Hours (ICBM’s for HBCM’s), 10 afbeeldingen
p. 57 – 71, Book of Hours, 15 afbeeldingen
p. 73 – 83, Book of Hours (2020), 11 afbeeldingen
p. 85 – 91, Book of Hours (Beating back the devil), 7 afbeeldingen
p. 93 – 108, geen titel, 14 afbeeldingen
p. 111 – 118, Book of Hours (Summer), 8 afbeeldingen
p. 121 – 135, Book of Hours (Self and other), 12 afbeeldingen

Dus 10 delen of hoofdstukken.
Uit

Het stelt me wel voor een paar problemen:
ICBM’s staat vast niet voor ‘intercontinental ballistic missile’ of
kernraket. Hoewel et eerste werk wel een soort van raket kan zijn.
HBCM staat dan vast weer niet voor de naam van de rock group
of lied: His Blood Covers Me.
Als je op die term zoekt vind je wel veel teksten uit de bijbel
die over bloed gaan.
Maar ik heb het gevoel dat dit avontuur op een dood spoor loopt.

Terug naar de eerste twee delen. Daar zag ik naast het hierboven
opgenomen ‘Autumn’ de volgende afbeeldingen die me opvielen:

Kara Walker, Book of Hours, pagina 18: It comes to this. Met een Trump rechts als poppenspeler die de marionet toeroept: ‘My Will Is Your Freedom’ (Mijn wil is jouw vrijheid).

Het werk is niet altijd zwart en donker. Kara Walker, Book of Hours, pagina 21: Dreamer.

Dit waren voorbeelden van werk uit het eerste ‘hoofdstuk’.
Uit ‘Six from The Book of Hours’ volgt een voorbeeld:

Kara Walker, Book of Hours, pagina 31: Mother and Daughter. Het idee dat je in je leven steunt op je ‘voorganger’ komt vaak terug in het werk.

Uit ‘Book of Hours (Paradise)’ toon ik hier twee voorbeelden:

Kara Walker, Book of Hours, pagina 41: No Title.

Kara Walker, Book of Hours, pagina 42: No Title. Bij de afbeelding staat volgens mij geschreven ‘Albino Negrix’.

Het avontuur met dit boek is nog lang niet ten einde.

Allard Pierson: manuscripten

Posted on maart 11, 2022 by Argusvlinder

Handgeschreven boeken, daar gaan de meeste foto’s over
in dit bericht.
Het Allard Pierson heeft in de collectie ook de
Bijzondere collecties van de Universiteitsbibliotheek
van Amsterdam.
Een schitterende verzameling heel uiteenlopende voorwerpen:
van circuspamfletten tot middeleeuwse, handgeschreven boeken.
Ik zag er een paar maar was eigenlijk al te moe om
de tentoonstelling ‘Amsterdam creatieve stad’ de volledige
aandacht te geven.
Wie weet binnenkort.

Allard Pierson, Bijbel, deel 2, manuscript, Amsterdam circa 1425.

Allard Pierson, Bijbel, deel 2, manuscript, Amsterdam circa 1425. Zelfde boek/blad, ander perspectief.

Allard Pierson, Getijdenboek met een miniatuur van de Aankondiging, manuscript, Haarlem – Utrecht, circa 1448.

Penwerk en bladgoud. Getijdenboek, manuscript, Haarlem – Utrecht, circa 1448.

Miniatuur van de engel Gabriël die Maria aankondigt dat ze zwanger zal worden. Getijdenboek, manuscript, Haarlem – Utrecht, circa 1448.

Versierde hoofdletter. Getijdenboek, manuscript, Haarlem – Utrecht, circa 1448.

Allard Pierson, Getijdenboek met kruisiging, manuscript, Haarlem – Leiden, circa 1475 – 1500.

De pelikaan die zijn borst open pikt om zijn jong te voeden als symbool voor Christus. In de marge van Getijdenboek met kruisiging, manuscript, Haarlem – Leiden, circa 1475 – 1500.

Allard Pierson, Koorbijbel, deel 5, manuscript, Amsterdam, circa 1450 – Haarlem circa 1480.

Detail van Koorbijbel, deel 5, circa 1450 – Haarlem circa 1480.

En dan, van veel later in de geschiedenis….

Allard Pierson, Album amicorum van Catharina Wassenbergh: Souvenir de l’amitié.

Kracht van Kronieken IV

Posted on september 26, 2021 by Argusvlinder

Dit is dan de manier waarop je het Berghse Kroniekenhandschrift op de tentoonstelling kunt zien. Dat valt dan altijd een beetje tegen omdat het boek natuurlijk ingebonden is en je niet al de bladzijdes tegelijk kunt tonen. Maar dat wordt dan weer goed gemaakt door het boek te tonen tussen veel andere, gerelateerde boeken en voorwerpen. Onbekende auteur, Berghse Kroniekenhandschrift, Rijnland, 1450 – 1460.

Dit is de openliggende tekstpagina.

Dit is de openliggende afbeelding. Dit is niet een afbeelding van een specifiek persoon maar een soort van archetype van ‘De Vorst’.

Het gebeurde nogal eens dat een boek uit elkaar gehaald werd om bladen los te verkopen. Zou verboden moeten worden. Met de digitale mogelijkheden van nu is dat niet nodig en kun je ieder detail in beeld brengen. Daarom nog even focus op de afbeelding.

Er is nog meer te zien aan het boek. Je ziet aan de zijkanten bijvoorbeeld de klavieren (zeg maar de tabbladen). Van bijvoorbeeld perkament werd een soort van knoopje gemaakt dat aan een belangrijke pagina werd vast gemaakt. Bijvoorbeeld aan het eerste blad van iedere kroniek. Je ziet het klavier in het bovenste groene vierkant. Het andere groene rechthoek laat zien dat er waarschijnlijk ook sluitwerk aan de buitenkant van het boek zit.

Bij de tentoonstelling is een boek verschenen over het
handschrift van Johan Oosterman. Het boek is bedoeld
voor een breed publiek.
In het boek staat een mooie foto van het gesloten handschrift.

Daar zijn duidelijk de klavieren te zien en het boek heeft ooit sluitwerk gehad. Je ziet er ook ander beslag. In het midden en op de vier hoeken zitten metalen steuntjes. ‘Het Berghse kroniekenhandschrift – Begin van de Gelderse geschiedschrijving’ door Johan Oosterman. Pagina 20.

Getijdenboek, Arnhem, circa 1460 – 1480.

Getijdenboek, Arnhem, circa 1460 – 1480. Initiaal in detail.

Getijdenboek, Brugge, 1475 – 1500. Geen penwerk meer met goud in de marge maar een compleet geschilderde lijst rond de tekst.

Hiëronymusbijbel, Noord Frankrijk, circa 1250. Hiëronymus was de monnik/kerkvader die de bijbel in het latijn vertaalde. In deze versie is een soort van selfie van hem te zien in de eerste letter. Daarin zie je dat hij druk met het manuscript bezig is. Hij heeft een mes in zijn ene hand en een schrijfstift in de andere. Het mes diende om eventuele fouten weg te krabben van het perkament.

De versiering beslaat de volledige hoogte van de tekst (en meer). Hiëronymusbijbel, Noord Frankrijk.

Hiëronymusbijbel, Noord Frankrijk. Prachtig penwerk.

Hier zit Hiëronymus. Hij moet een beetje bukken om goed in beeld te komen. Hiëronymusbijbel, Noord Frankrijk.

Hiëronymus schrijft in de Hiëronymusbijbel, Noord Frankrijk, circa 1250.

Dit is een later voorbeeld van een boek waarin gegevens staan die in een handschrift als het Berghse Kroniekenhandschrift werden opgenomen. Dit is een kroniek speciaal rond Willem II. Gegevens (datums, gebeurtenissen) uit een dergelijk boek dienden als bron voor zo’n groter, meeromvattende kroniek. Kroniek over Willem II van Bergh, ‘s-Heerenberg, 1637.

Volgens mij begint de tekst met ‘In de naam van de vader, de zoon en de heilige geest’ en op dit fragment is goed te zien dat de binding zichtbaar is geworden door een scheur in het perkament. Kroniek over Willem II van Bergh, ‘s-Heerenberg, 1637.

In Kasteel Huis Bergh waren ook de ‘reguliere’
kunstwerken te zien.
Zo zijn twee voorkanten (voorplatten) van boeken
in de collectie aanwezig.
Vond ik toepasselijk bij Kracht van Kronieken.

Voorplat, Jezus aan het kruis met links Maria en rechts Johannes. Bovenaan het voorplat twee engelen, een met de zon en de ander met de maan, Limoges. Circa 1190 – 1210. De basis is van koper. Het kruis, de lendendoek en het andere beslag is email.

Zelfde voorplat maar nu het bovenaanzicht. De vorige foto laat zien hoe dik de voorplat is.

Dit lijkt me de engel met de zon.

Nog een voorplat. Een die helemaal is opgebouwd. De belangrijke afbeelding in het midden is verzonken in de lijst met mooie stenen. Voorplat, Heilige Petrus, Engeland, 12e eeuw. Opnieuw is koper de basis met daarop bergkristal en halfedelstenen.

Petrus heeft in de ene hand een grote sleutel en in de andere een boek. Voorplat, Heilige Petrus, Engeland, 12e eeuw.

De tentoonstelling was zeer de moeite waard.
Ik kan die iedereen aanraden.
Bij de tentoonstelling verschijnen twee boeken:

Het Berghse kroniekenhandschrift – Begin van de Gelderse geschiedschrijving door Johan Oosterman. Dit heb ik intussen gelezen en in een nog te schrijven bericht kom ik daar nog op terug. Het boek is heel leesbaar voor iedereen.

Het tweede boek is de meer wetenschappelijke editie. Voor alle duidelijkheid, geen van beide boeken is een echte catalogus van de tentoonstelling. Dit tweede boek is een bundeling van essays over het Berghse Kroniekenhandschrift. Ik ben al wel in dit boek begonnen en de toon van het boek is compleet anders als dat van Johan Oosterman (in het voordeel van Johan Oosterman die overigens ook één van de essays in dit boek schreef). Het Berghse Kroniekenhandschrift, redactie Wim van Anrooij & Jeanne Verbij-Schillings.

Kracht van Kronieken III

Posted on september 22, 2021 by Argusvlinder

Er komt veel informatie tot je op de tentoonstelling ‘Kracht
van Kronieken’, die je gelukkig middels een paar boeken
thuis nog eens rustig tot je kunt nemen.
Eigenlijk wil je dan nog een keer gaan kijken.

Maar nu vervolg ik mijn fotoserie.

In de illustraties van middeleeuwse kronieken komen veel wapenschilden terug. Er worden zelfs hele boeken aan gewijd. Wapenboek van Hendrik van Heesel, Holland (Den Haag). Circa 1456. Leuk die puntschoenen. Links het wapen van de Heren van den Bergh.

Dit is een prachtig Getijdenboek. Voor de tentoonstelling gaat het vooral om de mooie afbeelding die hieronder volgt maar die hoofdletter aan het begin van de tekst (Initiaal) is zo mooi! Getijdenboek, Rijnland, Keulen, 1486.

De rijkheid van de versieringen in een boek is vooral afhankelijk waarvoor men het boek wil gaan gebruiken. Het is minder afhankelijk van de inhoud van de tekst al bestaat daar natuurlijk wel heel vaak een relatie tussen. Een gebedenboek is vooral voor prive-gebruik en zo rijk versierd voornamelijk voor iemand van adel. Getijdenboek, Rijnland, Keulen, 1486.

Dit boek is van een andere kwaliteit dan het vorige. Het is ook een getijdenboek maar de afbeelding op de linkerpagina is er pas later ingelijmd. Niets mis mee maar minder kostbaar. Getijdenboek met ingelijmde tekening (links), Noord Frankrijk (Amiens). Eind 15e eeuw. Dis is een boek uit de collectie van Kasteel Huis Bergh.

Vanwege het linkse wapen (van de familie Van den Bergh) en omdat dit zo’n prachtig juweel is: Koormantelspeld van de Heilige Vitus, circa 1335. Een koorkap is een mantel met een speld als sluiting.

Veel van de kronieken proberen te reconstrueren wat een bijzondere oorsprong de familie van hun graaf, koning of keizer is. Bij een stad als Nijmegen (Ymmaghen) is het eenvoudig de oorsprong te herleiden naar de Romeinen en wie beter dan Julius Caesar? Die jeeste van Julius Caesar, Govert van Ghemen, Holland (Gouda), 1486 – 1487. Caesar eerder als ridder dan Romeins veldheer. ‘Die jeeste’ betekent ‘het waargebeurde verhaal’.

Een van de belangrijke kronieken in het Berghse Kroniekenhandschrift is de Pausenkroniek. Daarbij ging men vaak terug op een tekst die iemand anders al eerder had geschreven, om dat, indien nodig, aan te passen en te vervolmaken. De ‘Chronicon Pontificum et Imperatorum’ werd daar vaak voor gebruikt. Er bestaan dan ook veel versies van deze tekst. Ook daarin een afbeelding met de Paus en de Keizer. Dit is de versie: Martinus von Troppau, Pausen en Keizerkroniek, Chronicon Pontificum et Imperatorum, Hagenau. Circa 1460.

Het wapen van de Bisschop van Utrecht is hier duidelijk te zien. Dit betreft de Kattendijkekroniek, Noord Holland. Mogelijk uit de omgeving van Haarlem. Circa 1491 – 1493. Maar let nog eens goed op die afbeelding:

Het is een ingekleurde houtsnede van een lezende Bisschop!

Wordt vervolgd!

Een dag dwalen door Middeleeuwse tuinen

Posted on juni 28, 2019 by Argusvlinder

Vorige week ben ik een dagje gaan dwalen door tuinen,
Middeleeuwse tuinen, om precies te zijn.
Dat deed ik onder andere in Leiden maar het begon in Breda.

De dag begon met een wandeling naar het station. Dan kom ik langs het Kasteel van Breda en loop ik door het Valkenberg. In de ochtend was het er rustig maar al gelijk zonnig.

Even later zat ik in Leiden in een tuin. Een tuin met extra aandacht voor de verschillende planten. Een krijgt hier ook wat aandacht vanwege de mooie vorm.

In de tuin, die verder helemaal leeg was, zat ik naast deze plant: een vijg. Naast de prachtige grote bladeren vallen de vruchten meteen op.

De tuinen die afgebeeld worden in handschriften volgen vaak het patroon dat je ook ziet in de tuinen uit de Perzische of Moslim-wereld. Het bestaan (of juist het niet bestaan) van dat verband intrigeert me. In New Delhi bezochten we ooit Humayun’s grafmomument. Volgens de UNESCO het eerste tuin-grafmonument. Het was pas gerestaureerd door onder andere schenkingen van het Aga Khan Development Network. Het was prachtig om in deze tuin eens al de waterwerken in werking te zien. Overal fonteinen en waterwegen. Je ziet die vaker in India maar vaak is er geen water te zien. Nu werden die mooie groenen tuinen ineens echt. Het zijn dat soort tuinen die ik me voor de geest haal als ik een handschrift zie met een Maria of een sultan in een tuin.

De overgang van de tuin buiten naar de tentoonstelling over tuinen binnen werd prima gemaakt door deze gieter van aardewerk, Utrecht, circa 1575.

Middeleeuwse Tuinen
Aardse paradijzen in oost en west
1200 – 1600

Een lustoord wordt door een heldere stroom bevloeid,
waar vogels harmonieus hun liedjes fluiten,
waar tulpen bloeien in een rijk palet,
waar vruchten zich tot dichte trossen sluiten.
Daar draagt onder de schaduw van de bomen
de lentewind een bont tapijt naar buiten.

Saadi, De rozentuin, 1258.

Een tuin is een omheind stuk grond, afgebakend van de wilde natuur, waar water en schaduw is, beplant met bloemen en bomen.
Er bestaan in de Middeleeuwen verschillende soorten tuinen.
Sommige zijn nuttig, zoals kruidentuinen, groentetuinen en wijngaarden.
Andere zijn vooral aangenaam, met bloemen, pergola’s bomenlanen en fonteinen.
In de praktijk bevatten de meeste tuinen zowel nuttige als aangename delen, zeker bij kastelen en paleizen, waar de tuin een statussymbool is.

In de periode van ongeveer 1200 – 1600 zijn er veel overeenkomsten tussen tuinen in het christelijke Europa en het islamitische oosten.
Europese kloostertuinen zijn gebaseerd op Perzische vierdelige tuinen (chahar-bagh).
In beide cultuurgebieden zijn tuinen symbolen van het goddelijke.
Er is Latijnse en Arabische poëzie over rozen en liefde in de tuin en zowel de sultan als Maria wordt afgebeeld in een besloten hof.
Bovendien stellen christenen én moslims zich het paradijs voor als een prachtige tuin.

De tentoonstelling volgt de aangekondigde thema’s. Ik ben op zoek naar bewijs dat Perzië Europa beïnvloed heeft. Bomen waaronder de plataan en wilg in een Perzisch herbarium, Kitab aga ib al-makluqat (Kitāb ‘ağā’ib al-maḫlūqāt), 1200 – 1400.

Vermoedelijk is dit de plataan.

Geweldig; diptamnus of adderkruid, solago (heliotroop) en peonya (pioenroos) in een herbaria handschrift, Pseudo-Apuleius (de schrijver), 1300 – 1400.

Mandragora (alruin), Marua (majoraan) En maurubium (malrove) in gedrukt boek met houtsnedes, Hortis Sanitatis, Mainz, 23 juni 1491.

De wortel van de alruin werd gezien als een mensvorming ding met heel bijzondere eigenschappen. Zoek het internet er maar eens op na. Hoe dan ook, het leverde mooie prenten op.

Gedrukt plantenboek met houtsnedes ‘Den Groten Herbarius met al sijn figueren, Antwerpen, 17 juni 1514.

Drs P. was een verrassing maar sluit heel goed aan:

Tussen eeuwenoude muren
Waar de schoonheid bloeit en geurt
Waar men ’t fluisteren der uren
Bijna lijfelijk bespeurd
In de laatste zonnestralen
Roept het klokje mij naar ’t lof
Doch ik wil nog even dralen
In mijn stille kloosterhof.

Daar u hier nu toch bent, nodig ik u gaarne uit
Om mijn bloemen en mijn vele plantjes te bekijken
Roomse kervel, Engelgras en Benedictus-kruid
Staan er prachtig bij zoals u ziet.

Bij die Paternoster-boom ziet u de Papenschoen
Kandelaartjes, Monnikskap en Rozenkransje prijken
Mijtertje en Slofje, die het ook uitstekend doen
En allicht ontbreekt het Kaarsje niet.

Jammerlijk genoeg schiet ook het onkruid welig op
Afgodskruid en Judaspenning zijn niet uit te roeien
Heksenkrans en Tovernoot, Alruin en Duivelskop
Wist ik maar vanwaar dat ontuig kwam.

Addertong, Menistenzusje, Galgenjong, Kalvijn
Zouden in een kloostertuin niet mogen kunnen groeien
Weet u dat hier Vrouwenharen voorgekomen zijn
Zelfs een Scharrel en een Tripmadam.

Maar ik moet u nu verlaten
Dadelijk begint het lof
Anders kon ik blijven praten
Want er is voldoende stof
Dat verklaart waarom ik lieden
Gaarne in mijn tuin ontvang
Mocht u nog wat willen wieden
Gaat u dan gerust uw gang.

Een tuin zonder tuinman (of vrouw) dat kan niet. Francesco Villamena, portret van tuinman, gravure, 1576 – 1624.

Dit was voor mij een grote ontdekking. Ik had nooit van een duimgieter gehoord. Gelukkig was er een filmpje met een demonstratie. eenvoudig maar heel effectief. Om secuur te kunnen gieten gebruik je een duimgieter, ook wel aangeduid met de Franse naam chantepleure, vanwege het zingende geluid dat hij maakt als hij ‘huilt’.

Maand maart in een gebedenboek, Luik, Maastricht, 1500 – 1525.

dit boek lag een beetje moeilijk open. Goed bedoeld maar je ziet nu alle pagina’s slecht. Dat mijn foto ook niet best is helpt dan niet. Paar te paard en Jager met honden, vogelkooi in de marge, getijdenboek, Middelnederlands, Vlaanderen, circa 1480.

Het maken van foto’s viel niet mee maar is een extra reden om dit zelf te gaan bekijken. Strooirand met vogels in een getijdenboek, Zuid Nederland, 1500 – 1525.

Dichter Hafiz en zijn ‘geliefde van middernacht’ in een tuin, Diwan (verzamelde gedichten) van Hafiz, 1489.

Tristan en Isolde schakend in de liefdestuin (Der minnen loep of verloop van liefdes), Dirc Potter, 1486. De afbeelding lijkt wel met waterverf gemaakt. Dat zegt meer van mij dan van de afbeelding maar de kleuren zijn zo mooi.

Vooral de gekleurde rand fascineerde me.

Hoe stoer staat de tekst hier niet rond de afbeelding? De Sassanidische koning Khosrow II en zijn geliefde Shirin in een tuin onder een baldakijn, Shahnama van Ferdowsi, Iran, 1500 – 1600.

Nog een voorwerp dat ik niet kende. Even iets heel anders. Vuurklok van slibaardewerk met duiven, hanen en een fantasie wapen, Alkmaar, Luttik, Ouddorp, 1560 – 1580.

We zijn aangekomen bij de tuin in de decoratieve kunst: groot tegelveld met arabesken en gestileerde lotusbloemen, Syrië, Damascus, 1500 – 1600.

Blauwe stervormige tegel in Ladjarvadina-waar, Iran, Kashan, 1250 – 1300.

Detail.

Maria met Christus in hortus conclusus in een getijdenboek, Zuid Holland, Leiden, 1480 – 1500.

Twee afbeeldingen naast elkaar met prachtige randen. Annunciatie en Maria met kind in bloemenranden, Getijdenboek in Middelnederlands, 1510 – 1530.

Let op de flap waarmee het boek afgesloten kan worden (links). Een koning houdt audiëntie in een tuin met bomen en dieren, Shahnama van Ferdowsi, Iran, 1437.

Deze was al eerder te zien maar ik kan het niet laten. Maria met kind, Falnameh (Waarzeggersboek), India 1550 – 1600.

Als een eerste toegift (zie het als een concert), een herhaling van drie pagina’s die hier boven al te zien waren.

‘Noli me tangere’ is een terugkerend thema in de kunst. De ontmoeting van Christus met Maria Magdalena in een tuin na zijn verrijzenis. Ook in boeken. Noli me tangere in de bloemenrand in een getijdenboek in het Middelnederlands. Meester met de zwarte ogen, Holland, circa 1490.

Even aandacht voor ‘gewoon’ penwerk in bovengenoemd boek.

Noli me tangere in Horae et preces, Meester van Gijsbrecht van Brederode, circa 1460.

Noli me tangere, ingekleurde houtsnede in een album van Jacob Cornelisz van Oostzanen, circa 1530.

Als afsluiting een afbeelding met tekst in het Hebreeuws. Dus de voorstellingen van tuinen beperkte zich niet tot de eerder genoemde culturen.

Magische miniaturen

Posted on maart 26, 2018 by Argusvlinder

Afgelopen zaterdag ben ik naar de tentoonstelling
Magische miniaturen geweest.
Naar mijn gevoel krijgt deze tentoonstelling
veel te weinig aandacht in de media.
De tentoonstelling is in het Catharijne Convent in Utrecht.

Dansende figuur, in breviarium, Bute-meester. Noordoost Frankrijk, circa 1270 – 1280. Deze verluchter (schilder) is herkenbaar aan de bol-vormige neuzen van zijn figuren!

Dat terwijl er een indrukwekkende hoeveelheid kunstwerken
worden getoond op deze tentoonstelling.
Prachtige schilderingen in boeken.
Allemaal uit Zuid Nederland (Bourgondie).

Wat te denken van dit Getijdenboek. Dit boek is uit 1530 en we kennen de namen van de persoon die het boek geschreven heeft (Met de hand!) en van de persoon die de prachtige schilderingen gemaakt heeft. Super. Getijdenboek, Brabant, circa 1530. De kopiist (schrijver) is Franciscus Verheyden en de verluchting (schilder) is de Meester van Morgan. Foto van mij.

Dit is de bladzijde van de maand juni. In het getijdenboek zit een altijddurende kalender met ten minste een bladzijde voor iedere maand. Deze foto is ingescand van de catalogus.

Deze afbeelding is van dezelfde maand als de eerste in de reeks. Waarom drie keer bijna dezelfde afbeelding? Om aan te geven dat we nu de unieke kans hebben deze werken met eigen ogen te zien. Je ziet aan de foto’s dat de helderheid, de kleur enz, steeds anders is. Zelf gaan kijken. There’s nothing like the real thing.

Op de tentoonstelling zijn een kleine 70 boeken te zien.
De meeste aandacht gaat uit naar de ontwikkeling
die de schrijvers en schilders van deze boeken hebben doorgemaakt.
Hoe men begon met eenvoudige met de hand geschilderde hoofdletters
en uiteindelijk hele schilderijen met diepgang wist te realiseren
in de hoofdletters of naast/om de tekst of op speciale pagina’s.

Dit boek ‘Enguerrand De Monstrelet Chroniques, Deel I, Brugge. Circa 1495. Verluchter: Meester van de gebedenboeken’ is eigendom geweest van Engelbert II van Nassau. Hij was graaf van Nassau, Dietz en Vianden, heer van Breda en de Lek, Roosendaal, Nispen en Wouw.

De afbeelding (miniatuur) is eigenlijk een soort actiefoto. Het toont de moord op Jan zonder Vrees (Jan I van Bourgondië), hertog van Bourgondië, graaf van Vlaanderen, Artesië en Charolais, paltsgraaf van Bourgondië, heer van Mâcon, Chalon, Mechelen en verscheidene andere plaatsen, hij was een prins uit het Huis Valois-Bourgondië. Tegenwoordig zou je zo’n afbeelding op nu.nl, het journaal of in de krant verwachten. Let eens op de diepte van de afbeelding.Hoe de gebouwen en de rivier je de afbeelding ‘intrekken’ naar de blauwige horizon. Het gebruik van de blauwe kleur om diepte te creeren zien we bijvoorbeeld ook bij de Mona Lisa.

Het was enorm genieten.
Ik raad iedereen aan een kijkje te gaan nemen.

Kaarten uit Arnhem

Posted on november 30, 2015 by Argusvlinder

Omdat ik helemaal vanuit Breda naar Arnhem was gereisd
op de vroege zaterdagochtend, kreeg ik na afloop van
de eerder beschreven rondleiding in het Erfgoedcentrum Rozet
een paar kaarten mee (denk ik).
Op de kaarten staan afbeeldingen van de prachtige pagina’s
zoals die in de collectie van Bibliotheek Arnhem voorkomen.
Die collectie heet de ‘Gelderland collectie’.

Daarmee heb ik nu de kans een paar van die kaarten te tonen.
Sommige afbeeldingen hebben we afgelopen zaterdag ook
mogen zien.

Dit is de Tempel van Salomo in Middeleeuwse gothische stijl uit het boek Fasciculus Temporum. Een wereldkroniek uit 1473, geschreven door Werner Rolevinck.

Een Initiaal, de eerste letter waarmee de eerste brief van Paulus aan de Thessalonicenzen begint. Uit een Latijnse bijbel uit 1433.

Nog een initiaal. Hier het begin van het bijbelboek Deuteronomium. Dit is een bijbel met commentaar van Nicolaas de Lyra. In 1498 gedrukt door Johannes Froben in Basel. Johannes (of Johann) Froben was bevriend met Erasmus.

Dit is nog een pagina uit Fasciculus Temporum. Hier zien we Christus als Salvator Mundi in het midden. De vier circels om hem heen bevatten de namen van de vier evangelisten. De twaalf circels daar weer omheen zijn de apostellen. Werner Rolevinck, 1473.

De beginpagina van het Klein Officie van de Heilige Maagd. Het ‘Klein Officie’ is een gebed voor dagelijks gebruik. Hier is het een deel van het getijdenboek van Margariet Block, 1469.

Versierde initiaal als begin van de Getijden van de eeuwige wijsheid. 1469.

In het volgende artikel uit Trouw, geschreven door Anne Bollmann,
wordt ingegaan op het fenomeen Getijdenboek en op de
‘Getijden van de eeuwige wijsheid’ in het bijzonder.

Kloosterleven, maar dan thuis
Anne Bollmann − 28/06/2008

In en rond Deventer kwam in de veertiende eeuw rond Geert Grote een groep christenen op die in het dagelijks leven het kloosterleven nastreefde. Houvast vonden zij bij een getijdenboek dat hun dag en gebed structureerde.

In de late middeleeuwen, temidden van voortdurend dreigende oorlog, pest en hongersnood, kwam de Moderne Devotie op. Mensen wilden op een directe en individuele manier dichter bij God komen. Geert Grote (1340-1384) leidde deze religieuze hervormingsbeweging, die vanuit de IJsselstreek het religieuze leven in de Nederlanden en in de Duitstalige gebieden ingrijpend veranderde.

Met een getijdenboek in de volkstaal heeft Grote de leek die geen Latijn kende maar wel een grote behoefte aan spirituele verdieping had, een leidraad gegeven om zelf actief deel te nemen aan de eigentijdse gebedscultuur.

Als hulpmiddel om de participatie van de leken in het spirituele leven te ordenen en te kanaliseren heeft het getijdenboek van Grote een enorme verspreiding gekend. Het is het meest gelezen Middelnederlandse boek geweest. Meer dan achthonderd exemplaren zijn bewaard gebleven, waarvan ongeveer driehonderd handschriften het onderdeel ’de Getijden van de Eeuwige Wijsheid’ bevatten.

Een getijdenboek is een verzameling van gebedsteksten die naar vorm en inhoud nauw aansluiten bij het officiële gebed van de kerk zoals dat met name in kloosters gebeden werd (en nog wordt). Voor de middeleeuwers gold het kloosterleven als het christelijke leven bij uitstek; leken die iets meer aan religie wilden doen, gingen dus kloostergebruiken imiteren, zonodig in een handzame vorm, zoals in dit geval.

Het getijdenboek structureert de gebedscultuur op het ritme van de dag, de week en het jaar. Leidraad is het liturgische dagschema van de acht vaste momenten die „getijden” worden genoemd. De vierentwintig uren van de dag zijn verdeeld in tijdseenheden van drie uur: de metten (middernachtelijk gebed, 24.00 uur), de lauden (morgenlofprijzing, 3.00 uur), vervolgens de vier gebedstijden die het eerste (priem), derde (terts), zesde (sext) en negende (noon) uur kenmerken en de dag van 6.00 tot 15.00 uur indelen. Om 18.00 uur volgt de avondlofprijzing (vespers) en om 21.00 uur rondt de dagsluiting (completen) de dag liturgisch af.

In werkelijkheid is deze strakke dagindeling nooit strikt gevolgd, maar telkens aangepast aan het spirituele leven van de gemeenschap in parochiekerk, lekenconvent, klooster of kapittel. Op de vaste gebedstijden werden de kerkklokken geluid. Terwijl kloosterlingen op deze tijdstippen baden in de kerk, zeiden de leken een kort gebed (een schietgebedje of onzevader). Op die manier gaven de getijden structuur aan het geloofsleven van de christenen.

De Getijden van de Eeuwige Wijsheid zijn een vertaling en bewerking van de Cursus de Aeterna Sapientia. De dominicaan Heinrich Seuse (1295-1366) had, geïnspireerd door zijn intensieve meditatie over de lijdende Christus, deze tekst geschreven om ook anderen te motiveren tot een vernieuwing van hun levensgevoel door middel van de verinnerlijking van hun spirituele beleving en ervaring. De Cursus de Aeterna Sapientia is een voortvloeisel uit de mystieke godservaring van Heinrich Seuse na zijn innerlijke ommekeer (conversio). In visioenen en dromen maakte God hem duidelijk dat de lijdende Christus – de Eeuwige Wijsheid – als de belichaming van het Goddelijke het antwoord op al zijn vragen was. De Getijden van de Eeuwige Wijsheid richten zich met name op de mystieke verinnerlijking van het woord van God, het zich openen voor de ervaring van Zijn troost, liefde (minne) en genade.

De ritmische tekst verwoordt in veel variaties het verlangen naar de liefde Gods en de emoties op het moment van het genot van die liefde. Centraal staat de vreugde van de ziel die door God wordt bemind. De Eeuwige Wijsheid onttrekt de mens aan zijn aardse bestaan en zorgt dat gevoelens van angst en onmacht naar de achtergrond verdwijnen. Maar de mystieke vereniging met God is onmogelijk zonder de kennis en het intensieve beleven van het lijden van Christus. De passiemeditatie speelt in de Getijden van de Eeuwige Wijsheid dan ook een belangrijke rol: ’Plaats mijn minne der wijsheid in uw wonden*in de tekens van uw pijnen, opdat ik verder moge vorderen in u*’

Geert Grote herkende in het bekeringsverhaal van Seuse veel van zijn eigen conversio. Zelf veranderde Grote van een welgestelde en hooggeleerde patriciërzoon in een man die in vrijwillige armoede een godgewijd leven leidde, zonder hang naar wereldse dingen. Door eenzelfde verlangen naar diepe geestelijke verinnerlijking bewogen ging Grote tijdelijk het klooster in voor intensieve meditatie.

Door de Getijden van de Eeuwige Wijsheid van Seuse op te nemen in zijn getijdenboek heeft Grote de op zich nuchtere en op ascese gerichte vroomheid in de Noordoostelijke Lage Landen een uitzonderlijk mystieke tint gegeven. In een wereld van voortdurende crises beantwoordden de Getijden van de Eeuwige Wijsheid aan het verlangen van de christenen naar zingeving en zelfvinding. In dit opzicht verschilt de middeleeuwse mens niet van de mens in het begin van de eenentwintigste eeuw.

Anders dan de meeste andere getijden zijn de Getijden van de Eeuwige Wijsheid niet gebonden aan een bepaald moment in het gebedsschema of aan een bepaalde situatie in het geloofsleven, maar zijn ze flexibel inzetbaar. Mede hierom zijn de Getijden van de Eeuwige Wijsheid bijzonder geschikt voor het gebruik in de hedendaagse, geseculariseerde cultuur. De gebedsteksten nodigen uit tot meditatief lezen om daarmee de persoonlijke geloofservaring te intensiveren.

Anne Bollmann is mediëviste aan de Rijksuniversiteit Groningen en bij het Antwerpse Ruusbroecgenootschap.

Argusvlinder

De avonturen van de Argusvlinder

Tagarchief: getijdenboek

Flora Batava

In duisternis sluit ik de Boekenzoo-reeks af

Wandeltocht door de dierentuin vervolgt zich (Boekenzoo 6)

Boekenzoo (1)

‘Strange fruit’ is nooit ver weg

Allard Pierson: manuscripten

Kracht van Kronieken IV

Kracht van Kronieken III

Een dag dwalen door Middeleeuwse tuinen

Magische miniaturen

Kaarten uit Arnhem

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen: