Tagarchief: J.C. Sepp

Flora Batava in Italië? (Flora Batava 4)

Posted on by

De afgelopen tijd was ik in Italië.
Op zich heeft dat niets met de titel van dit bericht te maken,
maar in Italië, in Florence, in het Museo Nazionale Antropologia
ed Etnologia zag ik in de boekwinkel een boek uit 2009 liggen
dat ging over de geschiedenis van de natuurwetenschappen in Italië.

Het boek was nogal prijzig en ik had al een stappeltje
museumgidsen gekocht en dat moet dan allemaal weer
mee naar huis.
Ik bladerde het even door en zag toen de volgende foto staan.

IMG_8913FlorenceMuseoNazionaleDiAntropologiaEdEtnologiaBookFilippoParlatoreFloraItaliana5Delen1848-18745DelenTeodoroCaruel

De foto op deze pagina toont de Flora Italiana. Geschreven door Filippo Parlatore. Parlatore ontwikkelde de eerste 5 delen (1848 – 1874) die daarna compleet gemaakt werden met nog eens 5 delen door Teodoro Caruel. Hoe zou dat werk zich verhouden tot de Flora Batava? Maar goed, foto’s maken van een boek in een boek/souvenirwinkel. Ik heb het boek maar gauw teruggelegd.

Op Wikipedia vind je een artikel over Filippo Parlatore.
Ook over Teodoro Caruel bestaat er een Wikipedia-pagina.
Beide pagina’s zijn niet in het Nederlands beschikbaar.

De boeken van de Flora Italiano vind je wel op internet en een
eerste, snel onderzoek levert op dat het om niet geillustreerde
werken gaat.
Daarin zie je volgens mij dat de nadruk of op de wetenschap alleen
ligt of dat er iemand zich ook zorgen maakt om de verkoop.

Maar terug naar de Flora Batava-middag van de Summerschool
History of the Book in Artis.

DSC04339MVanDelftFloraBatavaNederlandscheVogelenCorneliusNozemanChristiaanSeppEnZoon1770

Marieke van Delft liet ons het vorige project van de familie Sepp zien: Nederlandsche Vogelen door Cornelius Nozeman en uitgegeven door Christiaan Sepp en Zoon, 1770.

Het boek Nederlandsche vogelen heeft weer zo’n
fantastische titel(omschrijving):

Nederlandsche vogelen;
volgens hunne huishouding,
aert, en eigebschappen beschreeven
door
Cornelius Nozeman,
leeraer der Remonstranten
en mede-directeur van ’t Bataefsch genootschap
der proefondervindelyke wysbegeerte
te Rotterdam;
alle naer ’t leeven geheel nieuw en naeuwkeurig
getekend, in ’t koper gebragt, en natuurlyk
gekoleurd
door, en onder toezicht van
Christiaan Sepp en Zoon

DSC04340MVanDelftFloraBatavaNederlandscheVogelenCorneliusNozemanChristiaanSeppEnZoon1770MilviNidusNestWesternMarsh-HarrierBruineKiekendiefCircusAeruginosus

Met bijzondere platen zoals deze over 2 pagina’s: Milvi Nidus, staat er bovenaan de pagina, nest van de western marsh-harrier of de bruine kiekendief. De huidige wetenschappelijke naam is Circus Aeruginosus.

DSC04341MVanDelftFloraBatavaNederlandscheVogelenCorneliusNozemanChristiaanSeppEnZoon1770ColumbaAenasHolenduif

Nog een voorbeeld: de Columba Aenas of holenduif.

DSC04343MVanDelftFloraBatavaDavidDeGorterFloraVIIProvinciarumBelgiiFoederatiIndigena1781

Voor de Flora Batava (vanaf 1800 verschenen) waren er al wel flora’s. Dit is daar een voorbeeld van. David de Gorter maakte de Flora VII Provinciarum belgii foederati indigena in 1781. Maar dat is een boek zonder de prachtige afbeeldingen.

DSC04342MVanDelftFloraBatavaDavidDeGorterFloraVIIProvinciarumBelgiiFoederatiIndigena1781

Volgens mij ligt hier het boek van David de Gorter open bij de mossen.

Tijdens de middag in de Artis Bibliotheek kon ik niet iedere keer
als eerste met de camera bij de boeken staan.
Dus gebruikte ik soms de tijd om eerder getoonde boeken nog een keer
vast te leggen zoals het mij schikte. Daar was voldoende ruimte voor.
Dus…

DSC04344MVanDelftFloraBatavaCaroliLinnaeiSystemaNaturae1735TheodorumHaakJoannisWilhelmiDeGroot

Dat we dezeversie uit 1735 van Linnaeus mochten hanteren vond ik wel bijzonder. Caroli Linnaei (Carl Linnaeus), Systema Naturae, 1735, Theodorum Haak, Joannis Wilhelmi de Groot. Het ziet er zo eenvoudig uit. Het is wel groot maar dat kun je van deze foto moeilijk afleiden. De impact van dit werk is enorm.

DSC04345MVanDelftFloraBatavaAristolochiaClematitisPijpbloem

Nog een prachtige plaat uit de Flora Batava: de Aristolochia Clematitis of de Pijpbloem. Zoek eens op internet. Je zult zien dat dit soort platen, een beetje afhankelijk van kwaliteit en uit welke druk van het boek de plaat afkomstig is, gaan tussen de 300 en 1500 euro per stuk.

DSC04347MVanDelftFloraBatavaBeschouwingDerWonderenGodsInDeMinstgeachteSchepzelenOfNederlandscheInsectenJanChristiaanSepp

De titelpagina van: Beschouwing der wonderen Gods in de minstgeachte schepzelen of Nederlandsche insecten van Jan Christiaan Sepp.

DSC04346MVanDelftFloraBatavaNederlandscheVogelenCorneliusNozemanChristiaanSeppEnZoon1770GarrulusVlaamseGaai

Dit is de Vlaamse gaai uit Nederlandsche Vogelen van Cornelius Nozeman, Christiaan Sepp en Zoon waren de uitgever in 1770. Garrulus is de Latijnse naam.

DSC04348MVanDelftFloraBatavaNederlandscheVogelenCorneliusNozemanChristiaanSeppEnZoon1770SturnusSpreeuwCinclusWaterspreeuw

De laatste van vandaag: 2 vogels, de spreeuw en de waterspreeuw. Nederlandsche vogelen, Cornelius Nozeman, Christiaan Sepp en Zoon, 1770, De Sturnus en Cinclus.

Er ging echt een wereld voor me open en het werd nog beter!

Mannetjesereprijs (Flora Batava 2)

Posted on by

DSC04326MVanDelftFloraBatavaMannetjesereprijsVeronicaOfficinalis01

Dit is het eerste voorbeeld dat we bekeken. Flora Batava, Mannetjesereprijs of Veronica Officinalis (Latijnse naam). Het werkte een beetje als volgt. Mensen in het land vonden een interessante plant en stuurde die op naar de redacteur. Die beoordeelde dan de opgestuurde plant, gaf een tekenaar de opdracht de plant na te tekenen, zocht intussen de gegevens bij elkaar over de plant, bekeek de eerste versie van de tekening, gaf eventueel aanwijzingen voor verbeteringen en dan als de plaat goed was ging het geheel naar de drukker.

Dat is in hoofdlijnen zo.
Maar dat roept nog wel een paar vragen op die nog niet
beantwoord zijn voor mij.
Hoe wisten mensen dat ze planten konden insturen?
Hoe stuur je in 1800 een plant op zodat die nog goed
genoeg is bij aankomst om hem te tekenen?

DSC04326MVanDelftFloraBatavaMannetjesereprijsVeronicaOfficinalis02Vindplaats

Hier zie je hoe informatie werd verzameld en vastgelegd over de plant. Hier waar de planten vandaan komen. Hier bijvoorbeeld dat de plant is ingeleverd door Favrod en dat die hem vond in een bosje bij Amersfoort.

Blijkbaar was er ook niet echt een programma, zo van: weegbree is aan de
beurt in week 27 dan moeten de inzendingen in week 20 binnen zijn
zodat we genoeg tijd hebben voor het verzamelen van gegevens en het
tekenen, corrigeren en drukken (maken van kopergravures) van de plaat.
Mijn voorbeeld is een totaal verzinsel maar als je de ambitie hebt
alle planten van Nederland in beeld te brengen hoe organiseer je dat dan?

DSC04326MVanDelftFloraBatavaMannetjesereprijsVeronicaOfficinalis03GebruikLinnaeus

Hier informatie over het gebruik. Blijkbaar werd een aftreksel van deze plant ‘Europese thee’ genoemd en Linnaeus geeft aan dat ook in Zweden een aftreksel van de plant als thee wordt gedronken. Dit brengt ons bij Linnaeus.

DSC04327MVanDelftFloraBatavaCaroliLinnaeiSystemaNaturae1735TheodorumHaakJoannisWilhelmiDeGroot

Toen Linnaeus in Nederland verbleef zorgde Nederlandse sponsors er voor dat de eerste versie van zijn Systema Naturae werd uitgebracht. Een exemplaar van deze versie van 1735 is ook in het bezit van de Artis bibliotheek. Linnaeus bracht structuur aan in de natuur (zoveel als hij kon) en plaatste bijvoorbeeld de walvis bij de vissen. Had een aparte groep van nog nader in te delen dieren: paradox. Deelde ook de mens in als onderdeel van de natuur, namelijk als zoogdier. Geen onbelangrijke stappen. Caroli Linnaei, Systema Naturae, 1735, Theodorum Haak, Joannis Wilhelmi de Groot.

Een versie van dit boek is ook te vinden op internet.

DSC04328MVanDelftFloraBatavaCaroliLinnaeiSystemaNaturae1735TheodorumHaakJoannisWilhelmiDeGroot

DSC04329MVanDelftFloraBatavaMannetjesereprijsVeronicaOfficinalis01Overzicht

Eerst moest ik denken aan het radioprogramma ‘Vroege vogels’. Het vraagt aan de luisteraars speciale waarnemingen of zelfs geluidsfragmenten op te sturen. Die informatie gebruikt men dan in hun programma’s. Dan gebruik je het verloop van de seizoenen als een leidraad. Maar ja: radio, vaste groep luisteraars en geen ambitie om compleet te zijn. Hoe doe je dat in 1800. Bij ideeen: ik hoor ze graag. Flora Batava, de plant heet ‘Mannetjesereprijs’ of Veronica Officinalis. Dat de namen van planten en dieren in het Latijn altijd uit twee delen bestaan danken we ook aan Linnaeus.

DSC04329MVanDelftFloraBatavaMannetjesereprijsVeronicaOfficinalis02DetailKnopZaad

De plant werd in zijn geheel afgebeeld, inclusief de wortels maar daarnaast ook de zaden, knoppen en de bloemen.

DSC04329MVanDelftFloraBatavaMannetjesereprijsVeronicaOfficinalis03Mooi

Die platen zijn een voor een al kunstwerken op zich zelf.

DSC04330MVanDelftFloraBatavaCaroliLinnaeiSystemaNaturae1735TheodorumHaakJoannisWilhelmiDeGrootParadox

Hier nog even de paradox-groep. Gaandeweg zullen alle dieren in deze groep of ingedeeld worden of naar het rijk der fabelen worden verwezen. Hier zie je bijvoorbeeld de pelikaan, de eenhoorn (monoceros), phoenix en de draak nog in het rijtje van Linnaeus staan.

DSC04331MVanDelftFloraBatavaMannetjesereprijsVeronicaOfficinalis

Als laatste voor vandaag nogmaals de beschrijving.

Als de plaats in de wetenschap en de prestaties van Linnaeus
niet direct duidelijk zijn dan kun je op Wikipedia je
geheugen goed verversen.

Via de website van Plantaardigheden is de Flora Batava
helemaal te zien en lezen.

Flora Batava (1)

Posted on by

Het lijkt een beetje alsof ik een soort van serial blogger ben geworden.
Maar toeval wil dat ik het geluk had deel te nemen
aan een aantal zaken die ik interessant en vooral ook mooi vond.
Dat deel ik graag hier.

Een van die dingen was een middag over de Flora Batava (ik wist niet
wat dat was) onder leiding van Marieke van Delft (die ik van naam
kende) in het kader van de Summerschool Historie of the Book.
Een activiteit van het Allard Pierson in Amsterdam.

Vandaag als inleiding een aantal van de slides die Marieke van Delft
met ons doornam als inleiding.
De Flora Batava is een reeks van uitgaves die over een periode van
meer dan 100 jaar verscheen met de ambitie om een beeld te geven
van de planten die in Nederland voorkwamen.
Zoek maar eens op op Wikipedia.

DSC04318MVanDelfFloraBatavaFeitelijkeGegevens

Belangrijk voor de uitgever was een vast aantal platen per boekje. Per aantal boekjes kon je die dan laten inbinden. Idee was dat mensen intekenden op het project en zo iedere keer een boek ontvingen.

DSC04319MVanDelftFloraBatavaBeschouwingDerWonderenGodsInDeMinstgeachteSchepzelenOfNederlandscheInsectenNaarHetLevenNaauwkeurigGetekent1754-1925

De uitgeversfamilie Sepp had daar ervaring mee want werkten ook mee aan deze reeks over insekten: ‘Beschouwing der wonderen Gods in de minstgeachte schepzelen of Nederlandsche insecten […de titel is nog langer…] naar het leven naauwkeurig getekent. 1754 – 1925’. Dergelijke overzichten bestonden dus al wel langer maar dan niet met illustraties. Dat maakten deze uitgaves zo bijzonder.

DSC04320MVanDelftFloraBatavaRedacteuren

De redacteuren, verantwoordelijk voor de tekst en de opzet van de tekeningen: J. Kops (de eerste en dus ‘bedenker’ van de opbouw), F.W. van Eeden (vader van), L. Vuyck en W.J. Lütjeharms.

DSC04321MVanDelftFloraBatavaBeschrijvingPlanten

DSC04322MVanDelftFloraBatavaJCSeppDeBreukFSVanDePavordSmitsErvenLoosjesVincentLoosjesMartinusNijhoffUitgeven

De uitgevers (de risico-nemers): J.C. Sepp, De Breuk samen met F.S. van de Pavord Smits, Erven Loosjes, Vincent Loosjes en Martinus Nijhoff.

DSC04323MVanDelftFloraBatavaGJVanOsCJVanHulstijnAJKouwelsMejLaChapelleGVanMerkesteijnJJZuidemaBroosDJHJoostenMejHCVanDePavordSmitsTekenen

Voor de eerste tekeningen werd gebruik gemaakt van platen van een Engelse uitgave. Daarna: G.J. van Os, C.J. van Hulstijn, A.J. Kouwels, Mej La Chapelle, G. van Merkesteijn, J.J. Zuidema Broos, D.J.H. Joosten, Mej. H.C. van de Pavord Smits.

DSC04324MVanDelftFloraBatavaWaarde

Het plan voor de reeks was in aanleg een particulier idee dat werd gesteund door de overheid door steeds garant te staan voor een aantal exemplaren.

Binnenkort de boeken die we die middag hebben gezien.