Deze week geprobeerd nog wat tijd te besteden aan het inbinden van ‘The Art of Bookbinding’ op een middeleeuwse manier. Er zijn nu 3 katernen genaaid. De draad waar ik mee werk is erg lang en daarom stropt de draad steeds. Binnenkort eens uitzoeken of werken met meerdere kortere draden niet effectiever is. Maar de kapitaalkernen gaan er mooi uitzien. Of het zo ook hoort weet ik niet maar dit resultaat kan ik straks met leer bekleden.
Weer even stilstaan bij het inbinden van ‘The Art of Bookbinding’.
De tweede dummy voor het inbinden van ‘Van den vos Reynaerde’.
De leren riempjes waarop het boekblok straks moet worden genaaid, zijn bevestigd aan het voorplat. Even passen of dit dadelijk allemaal goed gaat werken.
In plaats van een gaatje boren van de hoek aan de rugzijde van beide houten platten om straks het basiskapitaal aan te bevestigen, maak ik een insnijding. Dat werkt beter bij dit materiaal. Al bij beperkte druk loop ik het risico dat er stukken van de platten afbreken.
In het voorplat is ook een stuk uit het voorplat gehaald waar straks de sluitriem bevestigd zal worden.
De leren riempjes zijn ingesneden. Bij de vorige dummy had ik de tekening in het boek van Goddijn verkeerd geïnterpreteerd en het insnijden gedaan terwijl de voorplat al op het naaibankje lag. Dat is een stuk eenvoudiger als je het wat eerder doet.
Door het materiaal van de platten, dat geen massief hout is, is dit mijn beste stuk gereedschap: een guts.
De kern van het kapitaal (Goddijn noemt het ‘het basiskapitaal’) is van perkament. Hier zie je twee stroken perkament in het water liggen weken om er dadelijk strengels van te maken.
Omdat ik zo zuinig mogelijk ben met het perkament en omdat de instructies van Goddijn niet altijd heel helder zijn, zijn de stroken ongelijk van lengte. Ik weet namelijk niet precies welke lengte ik had moeten nemen. Goddijn zegt: ‘die zo lang zijn als driemaal de dikte van het boekblok’. Maar is dat exclusief of inclusief de platten? In mijn geval is het boek 2 cm dik, zijn de platten ieder 1 cm dik. Moet je dan 3 maal 2 of 3 maal 4 nemen? Volgens mij heb ik ongeveer 11 cm nodig. Dus de rekensom is volgens mij inclusief de dikte van de platten (3×4=12). Maar altijd zelf passen en meten!
De strengels zijn niet moeders mooiste maar ik denk dat het er mee door kan. Het lijkt me in ieder geval geen slecht idee om het perkament in een stukje papier te rollen.
Dan ziet dat er zo uit.
Na het perkament ingelijmd te hebben zet ik het nog even vast met een tang. Daarmee kan ik het perkament ook goed in de sleuf stoppen en wordt het heel plat.
Dit is dan het resultaat.
Hier zie je dat de voorplat gereed is om het boekblok te gaan naaien: het basiskapitaal en de leren bindingen zitten aan het voorplat vast.
‘The art of Bookbinding’ van Joseph Zaehnsdorf in een uitgave van Atelier de Ganzenweide.
Hier ligt het voorplat met het eerste katern op het naaibankje.
Dit is de tekening in het boek van Goddijn (pagina 27). In de tekst staat dan het volgende: ‘De katernen worden aan de ingesneden bindingen vastgemaakt met een dubbele wikkelnaaiing. Aan kop en staart worden ook de kapitaalkernen mee genaaid met een rondslag via het gat voor de kettingsteek’. Dat is prima maar dan moet je natuurlijk wel weten/begrijpen wat een dubbele wikkelnaaiing, een rondslag en een kettingsteek zijn. Het boek van Goddijn is vooral goed voor mensen die de kunst van het boekbinden al onder de knie hebben. Het is geen stap-voor-stap instructieboek.
Het eerste katern is genaaid en met het tweede is een begin gemaakt. Gelukkig zijn het niet zo veel katernen.
Maar die overige katernen volgen volgende keer.
Het staat niet stil rond het ‘Boek in blik’-project
maar de vorderingen zijn niet spectaculair.
Hier zie je het gesneden boekblok in de boekenpers met op de rug een stukje gaas gelijmd. De katernen zitten aan één kant aan elkaar genaaid. Het gaas moet de rest doen.
Dan heb ik het blik in een bankschroef gehad en met een handboor, een oude handboor, drie gaatjes bijgemaakt. Op iedere lange kant van het blik, zitten nu twee gaatjes: één net onder de rand en één vlak bij de bodem. Het idee is om leer te bevestigen op de rug van het boekblok met aan iedere kant een gat. Dan aan de buitenkant van het blik, aan de ronde kant, ook een stuk leer te bevestigen met weer twee gaten. Een koord kan zo via de buitenkant van het blik het boekblok bevestigen. Vermoedelijk meer voor de show dan voor de stevigheid. Ik denk dat ik de achterkant van het boekblok op de bodem van het blik ga bevestigen. Maar dit zijn allemaal nog maar ideeën.
Dit is de handboor die ik gebruikt heb. In het kokertje zitten de boortjes. Het lijkt wel een echte hobby te worden.
Gisteren natuurlijk gewerkt aan mijn nieuwste project.
Een middeleeuwse binding voor een boek in losse
katernen dat ik gekocht heb bij Atelier de Ganzenweide:
The Art of Bookbinding.
De versie van deze tekst dateert uit 1903 dus een
middeleeuwse band is dan niet helemaal op zijn plaats.
Zie het als een hommage.
Eén plat was gereed. Gisteren tijd om nummer twee uit te zagen.
Dat heb ik gedaan met een figuurzaag en ik moet zeggen:
ik slaag er steeds beter in de lijntjes te volgen bij het zagen,
de zaadbladen schieten minder vaak los en
de zaagbladen breken minder.
Dat betekent volgens mij dat ik de zaag beter zijn werk laat doen
en ik dus minder kracht zet.
Na het zagen volgde het schuren.
Met het eindresultaat ben ik nog niet ontevreden.
War nog moet gebeuren is dat de randen aan de buitenkant nog
wat afgevlakt moeten worden.
Hier zie je voor- en achterplat met ertussen de katernen van het boekblok.
Maar er was nog een klein karweitje: aan het boekblok,
aan de rugzijde moet een kapitaalsnede gemaakt worden.
Van ieder katern wordt een klein driehoekje van
2 x 2 millimeter afgesneden aan zowel de kop (bovenkant)
als de staart (onderkant).
Dat moet straks er voor gaan zorgen dat het kapitaal
(de bescherming tegen stof aan boven- en onderkant van
een boekblok en een kleine versiering aan het boek)
de juiste ruimte gaat krijgen.
Eigenlijk moet je dat voor het hele boekblok in één keer
afsnijden. Daar had ik geen goed mes voor bij me.
Dat gaat de volgende keer anders.
Nu heb ik steeds 4 of 5 katernen in een keer gedaan.
Dat levert verschillen op.
Tussen de platten ziet dat er dan zo uit.
Ik probeer zo veel mogelijk de werkzaamheden te doen
die ik kan doen totdat ik moet gaan boren.
Daar heb ik zelf geen machine voor en ook geen ervaring.
Dus dat wordt spannend.
Maar als je een papieren boekblok gebruikt voor deze binding
is het beter een perkamenten dekblad aan te brengen.
Een dekblad met een kim (een omgevouwen rand).
Het scharnier van de boekband schijnt het papier makkelijk
te beschadigen. Perkament is dan sterker. Dus je neemt een
stuk perkament ter grootte van een enkele bladzijde
met aan de rugzijde 1 centimeter extra.
Die extra centimeter past dan straks om het eerste katern.
Het perkamenten dekblad met aan de linkerkant een kim, een omgeslagen randje van 1 centimeter. Ik heb twee van deze dekbladen gemaakt, één voor elk buitenste katern. Die liggen nu in de boekenpers zodat de vouw er goed in zit.
Leer voor mijn volgende project. Daar zitten zoveel nieuwe dingen in dat ik eerst een boek ga maken bij wijze van test. De inhoud zal wel degelijk uit echte katernen bestaan. Maar pas het tweede boek zal Van den Vos Reynaerde zijn. Dit boek dat waarschijnlijk geschreven is tussen 1200 en 1300 verdient een middeleeuwse binding. die ga ik proberen te maken.
Het rode leer is geit. De leverancier noemt de kleur oxblood
(ossenbloed). De natuurlijke huid is een halve kalfshuid.
Als het goed is kan ik daar nog een aantal boeken uit maken.
Door de levertijd op een aantal dingen die ik binnen moet krijgen
voordat ik met het volgende boek uit Peter Goddijns
‘Westerse boekbindtechnieken van de Middeleeuwen tot heden’
kan beginnen, probeer ik een boek in te binden met
afdrukken van de nalatenschap van de boekbinder
Elias P. van Bommel.
Ik schreef er al eerder over. Het boek is deze keer uitgegeven
door de Stichting Handboekbinden.
De katernen zijn al genaaid.
Voor de band heb ik een afdruk van één van de clichés die
Van Bommel in zijn verzameling had gekozen.
Het is een tulp.
Die afdruk heb ik geprint en uitgesneden uit karton.
Het idee is dat deze tulp op de band komt te liggen en
dat de band bedekt wordt met boekbinderslinnen.
Dan moet die vorm mooi uitsteken op de band.
Eerder heb ik zoiets al eens geprobeerd maar door
een vraag te stellen op het boekbindersforum, heb
ik tips gekregen hoe je dit eigenlijk behoord te doen.
Het resultaat moet daarmee beter worden.
Het probleem is dat je op alle plaatsen langs de tulp
het linnen mooi tot op de voorplat vast wil hebben zitten.
De kwaliteit van het bedekkingsmateriaal speelt daarbij
een grote rol vermoed ik.
Binnenkort lees je hier welke twee methodes ik aangereikt kreeg
en welke ik toepas en wat het resultaat is.
Ik ben zelf héééél benieuwd.
Om verder te komen met mijn Omslagband met directe strengeling
moest ik nog een paar strengels bijmaken,
In tegenstelling tot vorige keer heb ik nu eens geen lijm aan het water toegevoegd. Ik wil het verschil ervaren. Hier zie je de smalle stroken perkament liggen in een bakje met schoon water. Het duurt maar even. Het perkament begint spontaan te krullen. Even daarna heb ik ze verwerkt en ‘opgedraaid’ waarna ze na droging nog het meest weghebben van een hard touwtje.
Als je een paar bindingen met de perkamenten strengels gedaan hebt, ontwikkel je vanzelf een eigen stijl. Na een eerste doorgang ga ik met de els nogmaals door het gat om het breed genoeg te maken voor een tweede doorgang. Daarbij steek ik de els altijd aan de ‘buitenkant’ van de perkamenten strengel die al door het gat zit. Op die manier is de kans kleiner (denk ik) het perkament te beschadigen dat al het eerste deel van de binding vormt. Het vouwbeen ligt er alleen maar bij op de foto om de strengels niet te laten terugschieten terwijl ik zelf de foto maak.
Als je dan het perkament bij de tweede doorgang door het eerste gat hebt gehaald, ziet de boekband er zo uit aan de buitenkant. Dan ga je weer strengelen. Dit keer met het perkament dat je net door de band hebt gehaald en als basis het perkament van de eerste doorgang. Hoe vaak je die twee om elkaar heen draait weet ik niet. Ik heb hier op een lengte van 3,5 centimeter gekozen voor 4 keer en steeds in dezelfde richting draaiend. Maar je kunt dit ook veel vaker doen. Peter Goddijn geeft daarover, in de stukken die ik gelezen heb, geen hints. Zal ook voor een deel worden bepaald door wat je zelf mooi vindt.
Alle katernen zitten vast. Ik ben best tevreden. Ik zie nog wel wat verbetermogelijkheden maar dit is het voor nu. Graag wil ik nu beginnen aan de sluiting maar de glazen kralen die ik besteld heb zijn nog steeds niet aangekomen. Ik ga morgen eens bellen.Na de kralen kan ik de schutbladen vastzetten tegen de voor- en achterplat. Dan ga ik nog een schutblad bedenken voor de sectie die de frontsnede en de flap vormen. Dan kan ik naar het volgende boek.
Ik ben wat aan het treuzelen geweest met het maken
en toepassen van een mal met de gaten om voor te prikken
om er dan met de strengels de katernen aan vast te maken.
Maar uiteindelijk is het er dan toch van gekomen.
Ik zie ook al wat er fout gaat maar ik maak het toch af.
Je begint het inbinden bij het laatste katern. Je ziet de voorgeprikte gaten al zitten. Bij het inbinden zullen die af en toe nog wat groter gemaakt moeten worden maar dat lukt best.
De eerste strengeling.
Zo ziet er dat dan aan de binnenkant uit.
Zo ziet het er uit voordat je de eerste doorgang met perkament gaat omstrengelen met de tweede doorgang. Aan de buitenkant.
De eerste vier katernen zijn in de omslagband gestrengeld. Er moeten er nog drie volgen. Dat komt waarschijnlijk later deze week.
In het proces zijn er wel wat strengels gesneuveld. Die kan ik nog wel gebruiken bij kleinere boeken. De reden is dat ik een beetje te zuinig ben geweest. Ik heb uit te kleine stukken perkament toch geprobeerd strengels te maken. Dat leverde een verdikking op waardoor je extra kracht moet zetten om de strengel door de band te krijgen. Die brak daar dan op af. Heel leerzaam!
Hier liggen model en eindproduct bij elkaar.
De glazen kralen die ik besteld heb zijn er nog niet
en ik was er nog niet helemaal uit hoe ik in het perkament
en het leer de gaten ga prikken om de katernen
met strengels te gaan inbinden.
Bovendien was het gisteren in de werkplaats erg warm.
Tijd voor wat afleiding en dus heb ik twee vellen
zwaarder papier omgewerkt naar schutbladen.
Het papier is 235 gram, met de computer en printer
heb ik de pagina’s voorzien (aan beide kanten)
van een bedrukking. Daarbij heb ik geput uit de
illustraties die straks ook in het boek te zien zijn.
(Afkomstig uit ‘Kriezels, aubergines en takkenbossen’)
Omdat tekst en afbeeldingen in het boek straks allemaal zwart/wit zijn, wil ik de gebruiker van het boek oproepen toch vooral veel kleur te gebruiken.
Maar dat doe je denk ik toch het beste met kleur. Dus met kwast en ecoline nog meer kleur toegevoegd.
Een vel wit papier zijn 4 bladzijdes. Eén bladzijde zal volledig tegen de perkamenten omslagband worden geplakt. Die heb ik dus niet bedrukt of van kleur voorzien maar de andere bladzijdes dus wel. Een kant door te spatten met ecoline.
De foto bij dit verhaal gaat niet veel tongen losmaken.
Ik weet het.
Toch ben ik druk bezig geweest.
Ik wil mallen maken voor de verstevigingsstukken
die de buitenkant van de rug gaan versieren
van de Omslagband met directe strengeling.
Ik heb besloten deze stukken te laten doorlopen van het achterplat,
over de rug tot op het voorplat.
Eerst wilde ik er leer voor gebruiken uit een tas.
Maar de echt stevige (hoek-) stukken waren te klein en de reststukken
die groot genoeg zijn van die tas, zijn van een dunnere leersoort.
Daar een stuk uitsnijden betekent dat ik me beperk voor het geval
ik dat materiaal nog een keer wil gebruiken om er een boek
mee in te binden.
Daarom besloten het uit een rood stuk afvalleer (geit skiver) te snijden.
Toen ik mallen maakte om die uit te proberen, om de maat en de
verhouding van de stukken leer tot de ruimte die nodig is om
het boek te binden met perkamenten strengels, liep ik
tegen allerlei problemen aan.
Daarom moet je vaak passen en meten in plaats van alleen opmeten
met een liniaal. Zet de band of de katernen of het boek even los in elkaar
om te zien of je nog goed zit. Ik zat fout en moest corrigeren.
Overigens heb ik in 1 mal al de gaten geprikt waar straks
de strengels door komen. Intussen is het rode leer gesneden en kan
het bij een volgende gelegenheid al op de rug gelijmd worden.
Hier pas ik de twee mallen nog een keer op de stapel katernen. Ik gebruik twee kleuren katernen: 4 bruine en 3 blauwe. Die bruine worden gestrengeld op de plaats die Goddijn in zijn boek aangeeft (op twee plaatsen per katern). De blauwe strengel ik tussen de verstevigingsstukken (met maar één strengel per katern). In de hoogte van de rug benut ik dan de volle hoogte terwijl ik de katernen meer ruimte geef dan wanneer ik alle katernen op dezelfde manier zou binden. Confused? You won’t be after the next episode of de Argusvlinder (vrij naar de aftiteling van de komedie Soap)
Mijn huidige project is de “Omslagband met directe strengeling”
zoals beschreven in hoofdstuk 3.2 van het boek van Peter Goddijn.
Het betreft een 18e eeuwse binding, de zogenaamde langsteekband.
Daarvoor ben ik bezig om 4 katernen te maken de gedeeltelijk
bestaan uit geprinte bladen.
De afbeeldingen die ik print op die bladen komen uit de catalogus
‘Kriezels, aubergines en takkenbossen’ die bij een tentoonstelling
in Museum Meermanno is verschenen.
In de catalogus probeert Anne S. Korteweg randversieringen in Noordnederlandse
handschriften van de 15e eeuw te verdelen in categorieën en
het op die manier mogelijk te maken te bepalen
wanneer en waar een boek is gemaakt.
De bladen die niet met afbeeldingen zijn voorzien zijn de
pagina’s die je kunt gebruiken om de modellen van de
randversieringen na te tekenen.
Om het boek voldoende dikte te geven heb ik nog drie blanco katernen
toegevoegd. Dat brengt het totaal op 7 katernen (oneven is
mooier dan een even aantal). De bladen hebben nu alles bij elkaar
drie kleuren.
Nu de katernen gereed zijn begin ik aan de strengels.
Dit zijn de vier centrale katernen. Ze bestaan uit bedrukte (donkerder bruin papier) en onbedrukte vellen (geel papier). Hun gewicht is vergelijkbaar. De formaten komen nog niet overeen en daarom ga ik het boekblok snijden.
Voor ik de vellen bedruk maak ik een proefdruk. Die bind ik apart in als vier deeltjes. Hier een voorbeeld van een bedrukt blad.
Hier zitten de katernen voor een nachtje in de blokpers.
Dit zijn de vier boekjes die ik van de proefdrukken gemaakt heb. Genummerd (snijden en spatten).
Dit zijn de katernen uit de blokpers. Je ziet de verschillende kleuren papier.
Hier is het boekblok gesneden. Dat is misschien bij een oud boek niet de manier. Als je de indruk van handgeschept papier wilt hebben dan is dit niet de manier om dat te doen.
De katernen zijn geprikt. Zie dat ik de blauwe katernen op een andere plaats en maat op 2 plaatsen geprikt heb. Dat doe ik om de strengels dadelijk zoveel mogelijk ruimte te geven in de rug.
Een strengel is in dit verband een smalle strook perkament die na bevochtiging opgerold wordt zodat er een soort garen ontstaat. Omdat Goddijn spreekt over het bevochtigen met stijfsel heb ik het deze keer gelegd in een mengsel van water en PVA (boekbinderslijm). De vorige keer heb ik alleen water gebruikt. Eens zien hoe dit werkt.
Je zet het vochtige perkament aan een kant vast op een stuk karton of iets dergelijks en dan draai je het perkament (dat heel soepel is geworden door het vocht) rond zodat er een soort koordje ontstaat. Naast stengel wordt dit ook een nestel genoemd. Als de strengels straks droog zijn worden ze weer hard maar blijven ze wel gedraaid. Zo gaan ze straks dienen als garen om de katernen aan de rug te binden.
Eigenlijk heb ik geen restperkament om strengels van te maken. Bovendien is perkament duur. Nu heb ik stukken die korter zijn dan ik nodig heb. Daaruit heb ik een stuk gesneden van 6mm breed. Dat snij ik in de lengte bijna helemaal doormidden. In plaats van een kang stuk van 40 centimeter heb ik nu twee stukken van 20 cm die aan een kant nog aan elkaar zitten. Als je die vochtig maakt behandel ik het net zo als een lange strook. Ergens in het midden blijft er dan een stukje uitsteken. Ik denk dat ik dat er straks afknip.
Ik heb de andere huurders van de FutureDome op de hoogte gebracht: Pas op! Hier worden strengels gemaakt.
Vandaag eens zien of de strengels goed gedroogd zijn.
of in dit geval: vossenharen,
ook nog even stilstaan bij het feit dat ik het tweede
katern voor de “Omslagband met directe strengeling” af heb.
Ik heb een hele reeks voorbeelden uit het boek “Kriezels,
aubergines en takkenbossen” overgenomen.
Het boek gaat over het penwerk of de randversieringen
in Noordnederlandse, vijftiende-eeuwse handschriften.
De samenstelling van het boek was in handen van Anne S. Korteweg.
Om niet steeds een leeg boek te moeten inbinden bestaan straks de vier katernen uit twee delen: een deel van 4 bladen met afbeeldingen van randversieringen en een blanco deel van 5 bladen. Zo kom ik toch aan een katern van 8 bladen. Dikke katernen die er voor zorgen dat er straks voldoende ruimte is om de katernen in te binden met perkamentstrengels maar die ook voldoende ruime laten om inscheuren te voorkomen.
Met mijn printer heb ik eerst een soort correctieversie geprint op gewoon papier. De versie die uiteindelijk in het boek gaat landen is gemaakt met een zwaardere papiersoort. Dat heb ik zo ook voor katern 1 gedaan.
Beide proefkaternen zijn ieder op zich ingebonden in een kaft die ik al had liggen.
Het boek “Kriezels, aubergines en takkenbossen” is zo interessant
omdat het categorieën van versieringen heeft proberen te identificeren
en die vervolgens te plaatsen in de tijd en in de plaatsen waar
deze boekdecoraties zijn ontstaan.
Zo kun je een handschrift uit Utrecht herkennen op basis van de
decoraties die in het boek zijn aangebracht.
Goed, ‘Omslagband met lias’ en ‘Pallieter’ zijn beide
ingebonden dus tijd om het naaien van De Amerikaanse Prinses
van Annejet van der Zijl af te maken.
Deze katernen zijn genaaid met een wit garen. Dit is een draad die voorzien is van was. Dat werkt fijn. Een beetje stroever en daardoor blijft de draad makkelijk goed zitten. Inclusief de blanco en illustratiekaternen zijn het 22 katernen.
De rug is voorzien van lijm. Daarna is een stuk gaas aangebracht. Nu wordt het tijd om na te denken over de kleur van het leeslint en de manier waarop de schutbladen worden aangebracht. Ik heb ook de rekening nog die ik van Atelier de Ganzenweide heb ontvangen bij het boek. Die wil ik in het boek verwerken. Nog even nadenken dus.
Vrijdagavond had ik een eerste poging gedaan
om de katernen te verbinden met de perkamenten band
zoals beschreven in het boek van Peter Goddijn:
‘Westerse boekbindtechnieken van de Middeleeuwen tot heden’.
Ik was niet blij met het resultaat.
Zaterdag kon ik een resultaat zien van een geslaagde poging
van een meer ervaren boekbindster op de Open Dag van de
Stichting Handboekbinden in Amsterdam.
Sommige dingen waren hetzelfde aan haar en mijn boekmodel maar
de binding bij haar was een stuk strakker.
Dus zondagmiddag een nieuwe poging. Minder voorzichtig als bij
de eerste poging lukte het nu veel beter. ik ben tevreden.
Het boekblok past weer prima. Ik heb van ieder katern twee vellen weggehaald. Het aantal vellen (12) was vooral gekozen om een goede spreiding te krijgen van de gaten die gebruikt worden bij het naaien. Dat heb ik nu al bereikt. Maar minder dikke katernen past misschien beter bij deze afmetingen. Voorlopig denk ik dat dit een goede keuze is maar de tijd zal het leren.
Nu ik deze hindernis met succes genomen heb volgt de volgende.
Natuurlijk.
Het is volgens Goddijn de bedoeling het eerste blad van
het eerste katern en het laatste blad van het laatste katern
te gaan benutten als schutbladen.
Probleem daarbij is dat vocht en perkament niet goed samen gaan.
Dus moet je daar voorzieningen voor treffen.
Vandaar dat ik eerst goed ben gaan passen en meten en
de stappen me voorstel die ik moet nemen om het eerste schutblad
en de band onder de pers te krijgen.
Zo ga ik het lijmen. Het katern beschermen met een lijmvel.
Zo ga ik het ingelijmde schutblad en de plat tussen twee vlakke planken bekleed met bakpapier leggen. Dat kan dan in zijn geheel in de pers. Ik kan niet zoals De Haas in Goddijn beschrijft de twee platten en twee schutbladen in één keer in een pers brengen. Ik moet het een voor een doen. Als de plat met schutblad in de pers zit, waar is dan de rest van het boek?
Dit is niet zomaar een rommelige stapel. Hier ondersteun ik de omslagband met een boek terwijl de plat en het schutblad in de pers zitten. En nu maar drogen en hopen dat het er allemaal mooi recht uitkomt.
In mijn laatste reguliere post over deze band heb ik zowel
de activiteiten aan de katernen als die aan de
perkamenten band besproken.
Maar daarna heb ik nog een middag aan het boekmodel kunnen werken.
Daarbij heb ik vooral gewerkt aan de omslag van de band.
In het boek van Peter Goddijn wordt daar een werkwijze
besproken van De Haas.
Ik heb besloten het anders te voen omdat ik niet beschik
over twee boekpersen en omdat ik nog weinig ervaring met
perkament heb en dat nu direct kan opdoen.
Ik heb er voor gekozen de omslag aan de rug als een apart strookje perkament te behandelen. Daarnaast heb ik twee klemmen gebruikt die niet speciaal voor boekbinden in de winkel te koop zijn. En de hulp van die twee klemmen was geen overbodige luxe. Je ziet dat het cacheren de volgende keer beter moet. Niet op het gele oppervlak maar hier en daar zitten golfjes in het papier. Uiteindelijk zie je daar waarschijnlijk niet veel van. Als laatste handeling gaat straks de buitenste pagina van de katernen (pagina 1 en allerlaatst van het boek) als schutblad tegen de band gelijmd worden.
Ook de stalen driehoeken komen goed van pas.
De kop en de staart (boven- en onderkant van de band) zijn al gereed. Alleen de voorzijde (de kant waar je het boek opent) moet ik nog doen.
De omslagband is gereed om met het rijgen van de katernen te beginnen. Overigens staat bij het volgende boekmodel van Peter Goddijn goed beschreven hoe je er voor kunt zorgen dat de gaten die je gebruikt bij het inbinden (rijgen) op de juiste, mooie plaats gaan komen. Dat ga ik vandaag nog uitproberen.
Zo ziet de band er dan uit van buiten. Je ziet dat het omvouwen en rillen behoorlijk wat spanning op het perkament zet. De band gaat nu nog voor bijna twee dagen onder bezwaar. Omdat ik de band mooi recht wil hebben maar ook omdat ik bijna twee dagen niet aan het boekmodel kan werken.
Dit gaat zo onder bezwaar.
Meer nog niet gepubliceerde foto’s heb ik niet op Flickr staan.
Dus ik hoop dat deze hosting site snel weer volledig functioneel online zal zijn.
Hendrik de Haas is een boekbinder die als eerste in Nederland
een instructieboek over boekbinden heeft gemaakt.
Zo heet het boek(model) dat ik ga maken in het boek van
Peter Goddijn: Westerse boekbindtechnieken van
de Middeleeuwen tot heden.
Het is een relatief eenvoudige vorm van het inbinden van een
aantal katernen in een perkamenten omslagband.
Het is relatief eenvoudig in de zin dat de band direct
met de katernen wordt ingebonden. Veel minder stappen voor de
handboekbinder dus veel minder kans op fouten.
Daar staat tegenover dat de tekst van Goddijn niet
altijd even vanzelfsprekend is.
De hele beschrijving zijn 4 kantjes en daar staan heel wat
afbeeldingen op. Toch heb ik die vier kantjes al vele malen gelezen
de afgelopen dagen, daarbij heb ik andere hoofdstukken van het boek
en een voorbeeld op internet geraadpleegd, om tot de volgens
mij juiste interpretatie van de tekst te komen.
Op internet staat een beschrijving en een foto van Boekmodel 14.
De naam lias komt van het latijnse ‘ligare’, dat ‘binden’ betekent.
Ik ken geen latijn maar rijgen lijkt me ook een goede vertaling.
Omslagband met lias. De foto’s heb ik gemaakt terwijl het boek op mijn schoot lag, dus die zijn soms vertekend. Wil je er meer van weten, koop dan het hele mooie boek.
Dit hierboven is de schets van een Omslagband met lias.
Bij het maken van een boek is er eigenlijk sprake van een hele
constructie die door de boekbinder wordt gemaakt.
Daarbij worden allerlei materialen gebruikt.
Hier wordt het perkament (in die tijd, 18e eeuw, een goedkoop materiaal)
er als het ware om heen geslagen en met de katernen, het papier,
aan elkaar geregen.
De sterkte van het boek komt vooral van de materialen zelf,
niet zozeer van de kunstige constructie.
De met rood onderstreepte zinnen laten zien dat de tekst niet altijd even helder is.
‘Vouw acht katernen van twaalf dubbelbladen elk.’
Een katern gevouwen met 12 bladen papier is veel, heel veel.
Normaal zie je 4 bladen in een katern, of 6.
Dan vond ik ook verwarrend dat bij het volgende boekmodel (Omslagband
met directe strengeling) een uitroepteken staat bij de opdracht
katernen te vouwen uit 10 bladen.
Dan de term ‘dubbelblad’.
Het boekbinden is een ambacht met enorm veel woorden die we alleen
bij het boekbinden gebruiken. Zeker als je dan ook nog kennis wilt nemen
van boekbinden in een andere taal, is de spraakverwarring compleet.
Een dubbelblad is een stuk papier dat je om te gebruiken in een katern
in twee gelijke stukken vouwt. Tekening 277 (rechtsonder) laat dat zien.
‘Maak de band niet te groot, bijvoorbeeld 16 x 12 (hxb) cm.’
Wat ik verwarrend vond is de term ‘band’. De band is getekend op
tekening 277. Je ziet daar duidelijk dat de band veel breder is dan hoog.
De schrijver bedoelt dat de voorkant van het te maken boek 16 centimeter hoog
wordt en de breedte van de voorkant van het boek 12 centimeter.
De band wordt dan 16 bij 24 centimeter + de ruimte nodig voor de rug.
De tekeningen zijn dan weer wel erg goed.
Hier zie je precies hoe het binden in zijn werk gaat en hoe je er voor zorgt dat je met één draad al de katernen aan het perkament kunt rijgen.
Dit zijn de eerste vier katernen. Ieder katern bestaat uit 12 bladen. Ze zijn groter dan de afmetingen die Goddijn opgegeven heeft. Het gaat in dit geval om papier dat overgebleven is van een eerder project. Om daar reepjes van af te halen vind ik zonde. Mijn papier lijkt niet op handgeschept. Het boek geeft aanwijzingen hoe je dat kunt imiteren. Ik twijfel nog om 8 katernen te gebruiken. Ik heb daar voldoende papier voor maar met 8 katernen maak je een boek met zo’n 384 pagina’s. Daar gaan er 2 af om als schutblad te worden gebruikt. Da’s veel. Als ik 4 katernen gebruik zijn het nog steeds 192 bladzijdes. Maar dan wordt het boek natuurlijk dunner. Ik denk er nog over. Intussen liggen de 4 katernen in de boekenpers (die stap staat niet in het boek.
Pagina 48 en 48* van Pallieter door Felix Timmermans. Deze uitgave in van Atelier de Ganzenweide in losse katernen. Een (deel van een) katern met een inbindinstructie en één deel van een katern met pagina 48*. Deze worden allemaal meegebonden.
Het boekblok is genaaid. Je kunt zien dat de eerste pagina van het boek de inbindinstructie (aanwijzingen worden ze genoemd door Rob Koch) is.
Het boek zit in de boekenpers en de rug is ingelijmd. Morgen ga ik dan het gaas op de rug aanbrengen en kan ik aan de band beginnen. Dan moet ik ook nog eens nadenken over het schutblad. De boekband wordt groen leer.
Gisteren ben ik begonnen met het voorbereiden van het naaien van de losse katernen van Pallieter tot een boekblok. Daarbij kwam ik op pagina’s die ik nog niet eerder gezien had. Zoals deze.Netheland, interessante term (de landelijke omgeving met het wijde land langs de rivier De Nethe).
Ik ben begonnen de katernen voor te prikken zodat het naaien straks eenvoudiger verloopt. Daarbij gebruik ik deze naaimal of prikmal.
De volgende keer kan het naaien beginnen.
Het ingenaaide boekblok heeft drie nachten in de pers gezeten. Dus het is gereed om met een stuk gaas nog steviger te maken. Daarna kan ik het gaan snijden. Dit gaas noem ik het binnengaas. Omdat ik dit boek wil maken met opgelijmde platten breng ik eerst een rug aan. Die rug wordt bekleed met dun leer. Dat leer versterk ik met het, u raadt het al: het buitengaas.
Tot nu toe maakte ik boeken met een boekband die voordat
hij werd aangebracht op het boekblok, helemaal was voorbereid:
Van karton sneed ik de platten (voor en achterkant van een boek)
en de rug. Die drie delen werden met elkaar verbonden met een stuk
kraftpapier en vervolgens bekleed met 1 stuk boekbindlinnen.
Dat vormt een stevig geheel waarbij de platten verbonden worden
met het boekblok door schutbladen.
Nu maak ik een losse rug van karton bekleed met leer.
Dun leer. Om de katernen bij elkaar te houden.
Het leer vormt zo dadelijk ook de bevestigingsplaats
en het scharnier voor de opgelijmde platten.
Om dat steviger te maken lijm ik daar een extra stuk
gaas tegen.
Het boekblok gaat dus opnieuw in de pers maar deze keer niet zozeer om het papier te persen maar om de katernen tegen elkaar te drukken terwijl het gaas er op wordt gelijmd.
Als het boekblok en het gaas goed gedroogd zijn, kan het boek in de snijmachine. Het boekblok heeft nog niet de goede maat. De katernen zijn ongelijk en niet alle pagina’s van het boek gaan open vanwege de vouwen in de katernen. Die gaan er nu af.
In de snijmachine. Langs drie kanten wordt het boek schoongesneden.
Dit is altijd een mooi moment. Als het goed gaat is het boekblok aan alle gesneden zijdes mooi glad. Alle pagina’s gaan nu ook goed open.
Ik ga het schutblad maar met een randje van 3 millimeter lijm op het eerste (en laatste) katern bevestigen. Dat is minder stevig dan normaal.
Hier zie je dat er een schutblad aan de bovenkant en aan de onderkant van het boekblok is aangebracht. Dat deel van het dubbelgevouwen schutblad dat tegen een katern komt is een paar millimeter korten aan boven- en onderzijde dan het deel dat straks tegen de platten komt. Daarom zie je hier en daar dat mooie blauw van de bloemen op de binnenkant van het papier.
Dit wordt de rug. Een reep karton op een dun stuk leer. Aan een kant is het leer rond. Dat is omdat ik het stuk zo gunstig mogelijk uit een huid gesneden heb. Voor het boek was dit niet nodig. Over het karton en het leer is vervolgens gaas gelijmd. Gewoon om dit stuk zo stevig mogelijk te maken. Naast de rug heb ik al met een stippellijn de kneep gemarkeerd. Dat deel zal niet gelijmd worden op het boekblok. Dat is de ruimte die de rug krijgt. Opnieuw met een lijmrand van een aantal millimeter om vervolgens de scharnier te worden voor de platten. Die bekleed ik toch met linnen. Ook rood. Die platten komen morgen aan de beurt.
Er restte mij niets anders dan het binnengaas vast te plakken op de schutbladen. Dat kan nu goed drogen.
De katernen heb ik war aangepast.
Allereerst heb ik de titelpagina aangepast.
Vervolgens een extra ‘katern’ ingevoegd.
Drie druksels waren eerder al op Zaansch bord aangebracht.
Dit dubbelgevouwen karton is een extra katern voor het boek.
Beginnende met het passen en afmeten van de gaten die geprikt gaan worden in ieder katern.
Dan de gaten prikken.
Als alle katernen geweest zijn kan zo dadelijk het naaien beginnen. Eigenlijk hadden de katernen eerst ‘doodgeperst’ moeten worden. akelig woord dat ik vandaag tegen kwam in een beschrijving van de Bradelband. Wat er bedoeld wordt is dat de katernen voor een langere tijd (24 uur) een een pers worden geperst zodat de katernen niet meer de natuurlijke neiging van gevouwen papier hebben om een beetje open te gaan staan.
Dan kan het naaien beginnen.
Als er een schutblad onder de opgelijmde platten gaan komen dan zijn dit ze. De kleuren blauw en bruin geven zo’n mooi effect.
Argusvlinder 