…moet je creatief worden met het bewaren van je gereedschap.
Deze week ben ik begonnen met het leeghalen van mijn werkplaats
in de FutureDome in Breda en om mijn boekbindgereedschap,
materialen en machines naar huis te verplaatsen.
Het is woekeren met ruimte.
De blokpers en de boekenpers hebben een nieuw plaatsje gevonden onder de kapstok.
Terwijl ik aan een dummy aan het werken was,
lag onder bezwaar het volgende boekblok al klaar.
Het boekblok betreft ‘The Art of bookbinding’ van
Joseph William Zaehnsdorf (1853 – 1930).
Het boek is van 1880 en de versie die ik als dummy
ga inbinden is uitgegeven door Atelier de Ganzenweide.
Het is geen middeleeuws boek maar de afmetingen
komen bijna exact overeen met de beschrijving van Peter Goddijn
bij zijn beschrijving van ‘Band met houten platkernen,
gesloten scharnieren, opliggende bindingen, vaste rug,
romaanse aanrijging, chevronkapitaal, platsluiting en
titelraampje (11e eeuw)’.
De beschrijving probeer ik te volgen.
Volgens de beschrijving van Goddijn (Westerse boekbindtechnieken van de Middeleeuwen tot heden, pagina 24) hoort de kapitaalsnede 2 bij 2 mm te zijn. Dat had ik ook aangebracht. Maar na de ervaring met de eerste dummy maak ik het toch groter: 5 bij 5 mm. Je ziet op deze foto ook het perkamenten dekblad dat om het eerste katern zit.
De beschrijving van dit boek (‘The Art of bookbinding’) dat je
gewoon in de boekhandel kunt kopen is op de website van Bol als volgt:
Originally published in 1880 this early work on book binding is a comprehensive and informative look at the subject. The contents are extensively illustrated, The information on book binding makes for absorbing reading throughout. Many of the earliest books, particularly those dating back to 1900s and before, are now extremely scarce and increasingly expensive.
Met platten. Ik heb 1 voor 1 de katernen ontdaan van het hoekje. Met een mes een boekblok in een keer doorsnijden lukte me de vorige keer niet. Nu zitten er wel kleine verschillen tussen de hoekjes maar de functie is om voldoende ruimte te maken voor het kapitaalband. Dat is er nu.
Hier wordt het boekblok in de houten blokpers gezet. Ik ga voor het eerst een boek niet prikken in de rug maar ik ga op de plaatsen waar de bindingen komen (3 plaatsen) en de plaatsen waar de kettingsteek komt (2 plaatsen voor het basiskapitaal) inzagingen maken.
Vijf zaagsneden in de rug van het boekblok terwijl het in de blokpers geklemd ligt.
Het resultaat.
Compleet met houten platten en de drie leren riempjes (van een oude tas). De perkamenten kapitaalkernen moet ik nog maken.
De volgende stap is het aftekenen van de platkernen zodat daar de gaten in geboord kunnen worden. Dat is een spannend moment. Vooral de twee gaten voor de kapitaal kern. De platten zijn geen massief hout maar een soort multiplex. Toen ik bij de eerste dummy probeerde deze gaten te maken dreigde de hoek af te breken. Dat moet ik hier zien te voorkomen. Bij de dummy heb ik toen de pogingen gestaakt. Hier wil ik dat het wel lukt.
Op de band van het boek met materiaal van de boekbinder Elias P. van Bommel wil ik een soort monogram. Dat ben ik dus aan het ontwerpen. Ik ben er nog niet uit.
Intussen zit het al ingenaaide boek in de blokpers.
Mijn huidige project is de “Omslagband met directe strengeling”
zoals beschreven in hoofdstuk 3.2 van het boek van Peter Goddijn.
Het betreft een 18e eeuwse binding, de zogenaamde langsteekband.
Daarvoor ben ik bezig om 4 katernen te maken de gedeeltelijk
bestaan uit geprinte bladen.
De afbeeldingen die ik print op die bladen komen uit de catalogus
‘Kriezels, aubergines en takkenbossen’ die bij een tentoonstelling
in Museum Meermanno is verschenen.
In de catalogus probeert Anne S. Korteweg randversieringen in Noordnederlandse
handschriften van de 15e eeuw te verdelen in categorieën en
het op die manier mogelijk te maken te bepalen
wanneer en waar een boek is gemaakt.
De bladen die niet met afbeeldingen zijn voorzien zijn de
pagina’s die je kunt gebruiken om de modellen van de
randversieringen na te tekenen.
Om het boek voldoende dikte te geven heb ik nog drie blanco katernen
toegevoegd. Dat brengt het totaal op 7 katernen (oneven is
mooier dan een even aantal). De bladen hebben nu alles bij elkaar
drie kleuren.
Nu de katernen gereed zijn begin ik aan de strengels.
Dit zijn de vier centrale katernen. Ze bestaan uit bedrukte (donkerder bruin papier) en onbedrukte vellen (geel papier). Hun gewicht is vergelijkbaar. De formaten komen nog niet overeen en daarom ga ik het boekblok snijden.
Voor ik de vellen bedruk maak ik een proefdruk. Die bind ik apart in als vier deeltjes. Hier een voorbeeld van een bedrukt blad.
Hier zitten de katernen voor een nachtje in de blokpers.
Dit zijn de vier boekjes die ik van de proefdrukken gemaakt heb. Genummerd (snijden en spatten).
Dit zijn de katernen uit de blokpers. Je ziet de verschillende kleuren papier.
Hier is het boekblok gesneden. Dat is misschien bij een oud boek niet de manier. Als je de indruk van handgeschept papier wilt hebben dan is dit niet de manier om dat te doen.
De katernen zijn geprikt. Zie dat ik de blauwe katernen op een andere plaats en maat op 2 plaatsen geprikt heb. Dat doe ik om de strengels dadelijk zoveel mogelijk ruimte te geven in de rug.
Een strengel is in dit verband een smalle strook perkament die na bevochtiging opgerold wordt zodat er een soort garen ontstaat. Omdat Goddijn spreekt over het bevochtigen met stijfsel heb ik het deze keer gelegd in een mengsel van water en PVA (boekbinderslijm). De vorige keer heb ik alleen water gebruikt. Eens zien hoe dit werkt.
Je zet het vochtige perkament aan een kant vast op een stuk karton of iets dergelijks en dan draai je het perkament (dat heel soepel is geworden door het vocht) rond zodat er een soort koordje ontstaat. Naast stengel wordt dit ook een nestel genoemd. Als de strengels straks droog zijn worden ze weer hard maar blijven ze wel gedraaid. Zo gaan ze straks dienen als garen om de katernen aan de rug te binden.
Eigenlijk heb ik geen restperkament om strengels van te maken. Bovendien is perkament duur. Nu heb ik stukken die korter zijn dan ik nodig heb. Daaruit heb ik een stuk gesneden van 6mm breed. Dat snij ik in de lengte bijna helemaal doormidden. In plaats van een kang stuk van 40 centimeter heb ik nu twee stukken van 20 cm die aan een kant nog aan elkaar zitten. Als je die vochtig maakt behandel ik het net zo als een lange strook. Ergens in het midden blijft er dan een stukje uitsteken. Ik denk dat ik dat er straks afknip.
Ik heb de andere huurders van de FutureDome op de hoogte gebracht: Pas op! Hier worden strengels gemaakt.
Vandaag eens zien of de strengels goed gedroogd zijn.
Dit is een stuk gereedschap dat ik al heel lang
wilde hebben. Het ontbrak gewoon in mijn werkplaats.
Via de Stichting Handboekbinden kon ik deze blokpers kopen.
Daar ben ik heel blij mee.
Gisteren is hij ook direct aan het werk gezet.
Zoals je kunt zien heb ik in mijn werkplaats ook een kleine metalen boekenpers. Met deze grote houten pers heb ik dus meer mogelijkheden (formaat en dikte) en kan ik twee zaken tegelijk in de pers hebben.
Hier is de lichtval beter. Intussen zitten er de eerste twee katernen in voor de ‘Omslagband met directe strengels’.
Argusvlinder 