Foundable

Posted on november 3, 2025 by Argusvlinder

Wanneer het idee zich niet laat maken, maar zich aandient

Toeval speelt een centrale rol in het denken van de DADA-kunstenaars.
Daarnaast ontwikkelden zij, vooral Marcel Duchamp, een werkwijze
die ze een ReadyMade noemden.
Duchamp wilde hiermee de nadruk verschuiven naar het idee
achter het kunstwerk,
niet op het ambacht of de schoonheid.

Zijn bekendste ReadyMade, Fountain, dateert uit 1917.
Daarvoor nam hij een urinoir, voorzag het van een pseudoniem
en presenteerde dat als een kunstwerk.
Het veroorzaakte opschudding in de kunstwereld.

Dat wil zeggen dat andere elementen zoals
kleur, vorm of materiaalgebruik,
nog best een rol kunnen spelen.
Maar het gaat de kunstenaar toch vooral om
het idee.
Dat idee
was er natuurlijk altijd al.

Bram de Klerck in de NRC van 16/10/2025.

Afgelopen zaterdag las ik nog een artikel in de NRC
(donderdag 16 oktober, Bram de Klerck, C14-15)
waar een poging werd gedaan om de beeldmotieven
in één specifiek werk van Fra Angelico te duiden.
Daarbij werd ook ingegaan op de ideeën achter die motieven

Wat is de betekenis van de ommuurde tuin achter de gordijnen en achter Maria?
Antwoord: de ommuurde tuin is een middeleeuws symbool van de maagdelijkheid van Maria.

Waarom zien we het hoofd van de knielende heilige Cosmas zo nadrukkelijk?
Antwoord: als gezicht zien we een portret van Cosimo de Medici, de opdrachtgever.

Dus het idee was er altijd al in de kunst.
Niet iedereen zal iedere boodschap direct begrepen hebben.
Door het verloren gaan van symbolen in de tijd tussen de 15e eeuw
en nu, hebben we nu hulp nodig om de boodschap te begrijpen.

Maar ook bij hedendaagse kunst is vaak niet meteen
duidelijk wat het idee achter een werk is.
Ik zie dat als een groot probleem in de communicatie tussen
kunstenaar, zijn werk en de toeschouwer.

Vaak wordt betoogd dat de toeschouwer een actievere rol
zou moeten vervullen, in het (voor zichzelf) bepalen wat
die ervaart bij een werk.
Maar als we willen dat mensen waardering gaan ontwikkelen voor
bijvoorbeeld Cy Twombly, dan helpt het niet als kunstenaars
en curatoren zwijgen of onbegrijpelijke teksten voortbrengen.

Laat ik terugkeren naar mijn Foundable.
Bij de ReadyMade maakte Duchamp nog een keuze voor een urinoir.
Bij een Foundable ontbreekt die keuze volledig.
Het diende zich vanmorgen onverwacht aan.
Ik liep door de Molenstraat en zag het ineens.
Gelijk maakte ik een foto, en het idee om er een bericht
over te schrijven ontspon zich spontaan.

Mijn foto van een Foundable in de Molrstraat in Breda.

De vormen blijken van betekenis.
Kijk eens naar het stramien dat door de stenen en de put worden gevormd.
Van de put zien we een paar letters en cijfers, rechtsboven.
De platgelopen kauwgom, een soort van cirkel,
de witte vlek in het midden in de bovenste helft.
Dan die figuur die uit één lijn lijkt te bestaan:
een soort van letter ‘C’ in spiegelbeeld.
Het materiaal lijkt op papierwol.
Bij een Foundable is er helemaal geen vooropgezet idee.
De maker is onbekend, een collage van toevalligheden met
de gemeente die verantwoordelijk is voor de bestrating,
een toevallige kauwgom etende passant,
een persoon die verpakkingsmateriaal heeft verloren
en de wind die de papierwol er, tijdelijk, heeft weggelegd.
Vervolgens maakte ik de foto die waarschijnlijk
nu niet meer te herhalen valt.
Een Foundable.
Als er al een idee of bedoeling is, dan is dat
ik het een mooie vorm en een mooie compositie vond.
Maar verder niet.

Suzanne Duchamp – Zonder lijst (Deel II)

Posted on oktober 22, 2025 by Argusvlinder

Kijken naar haar werk, zonder keurmerk, zonder genie, zonder ruis.

Er speelt iets in de museale wereld dat me dwars zit.
Het speelt breder dan alleen in de museale wereld,
maar dáár is het voor mij het duidelijkst voelbaar.

Kunst onder de aandacht brengen van een breed publiek
is ingewikkeld, maar het is een kerntaak van musea.
Toch zie ik een ongewenste verschuiving:
van de rol van missionaris naar die van marketeer.

De taak om mensen inhoudelijk te informeren over kunst
verschuift steeds vaker naar het simpelweg binnenhalen
van bezoekersaantallen.

Laat ik eens twee voorbeelden nemen.

Voorbeeld 1

Op de website van H’art wordt een tentoonstelling van de
Roemeense beeldhouwer Brancusi als volgt geïntroduceerd:

Brancusi, The Birth of Modern Sculpture
H’ART Museum presenteert: Brancusi, The Birth of Modern Sculpture.
Voor het eerst komt een toonaangevende collectie kunstwerken van Constantin Brancusi (1876-1957) naar Amsterdam. De kunstenaar wordt wereldwijd beschouwd als de grondlegger van de moderne beeldhouwkunst. De tentoonstelling is gemaakt in samenwerking met het Parijse museum Centre Pompidou. Naast meer dan 31 meesterwerken, inclusief de originele sokkels die Brancusi zelf ontwierp, worden ook foto’s en films van zijn hand getoond.

Website geraadpleegd op 13/10/2025.

In bovenstaande tekst zitten tenminste drie problemen:

= ‘De kunstenaar wordt wereldwijd beschouwd als de grondlegger van de moderne beeldhouwkunst.’

Dat is nogal een bewering.
De meeste Nederlanders kennen waarschijnlijk Constantin Brancusi
niet eens. Ik ken maar 1 werk van de man. De kans is aanwezig
dat dit meer van mij zegt dan van Brancusi maar ik durf dat
te betwijfelen.
De claim dat hij ‘wereldwijd’ als grondlegger wordt gezien,
dat vraagt om meer onderbouwing dan een one-liner.
Daar komt bij dat H’art een reputatie heeft van het maken
van goede tentoonstellingen op basis van de collectie van
het Russische Hermitage. Niet echt een museum voor moderne kunst.
Op basis van die reputatie, kan ik de ‘grondlegger’-uitspraak
niet klakkeloos aannemen.

= ‘Naast meer dan 31 meesterwerken’

Behalve misschien van Picasso zijn er in mijn ogen geen moderne
kunstenaars met meer dan 5 meesterwerken. Ik begrijp dat dit
heel subjectief is, maar mensen maken nu eenmaal geen meesterwerken
aan de lopende band. Kunstenaars maken een continue ontwikkeling
door waarbij er ook meesterwerken worden gemaakt.
Het is juist die ontwikkeling die zo interessant is.

Misschien maken de sokkels, foto’s en films deel uit
van Brancusi’s artistieke ontwikkeling.
Maar het kan evengoed een manier zijn om de tentoonstelling
visueel op te vullen—zeker gezien de hoge entreeprijs.

= ‘in samenwerking met het Parijse museum Centre Pompidou’

Centre Pompidou sluit dit jaar zijn deuren voor een verbouwing
die gepland staat tot in 2030. Dat komt natuurlijk heel goed uit
voor H’art die zelf net de transitie moet maken van het Hermitage
naar andere bronnen. Dat doet niets af van de kunstwerken die
nu in de tentoonstelling te zien zijn. Maar je kunt wel de vraag
stellen: ‘Waarom dan Brancusi’? Daarnaast wordt Centre Pompidou
hier haast gebruikt als keurmerk: als het daar vandaan komt,
dan is het goed.

Voorbeeld 2

Op de radio hoorde ik een reclamespot voor een tentoonstelling
met werk van Mark Manders in Museum Voorlinden.

In 2021 zag ik werk van hem in het Noordbrabants Museum.
Op mijn weblog plaatste ik toen twee foto’s, naast werk van Marc Mulders.
Het werk dat ik toen zag was
Unfired Clay Torso (2014), gemaakt van brons, verf en hout.

De radiospot zit ongeveer als volgt in elkaar:
1: Introductie van Voorlinden en Mark Manders,
2: de slogan ‘Stap in het geniale brein van deze kunstenaar‘,
3: gaat weer over Voorlinden.

Voorlinden is een prachtig museum in een schitterende omgeving.
Ik kan het iedereen aanraden.

Maar in de slogan wordt de tentoonstelling meteen platgeslagen.
De kunstenaar is een genie.
Ja, dan ben je uitgepraat.
Als bezoeker valt daar niets tegen in te brengen.
Een genie maakt immers ook alleen geniale werken.
Dit is een overtreffende trap van ‘meesterwerk’.
Wat het werk betekent, wat het ons wil zeggen,
dat doet er niet meer toe. Het is geniaal! Punt.

Deze manier van mensen naar musea lokken leidt tot problemen.

Er wordt een loopje genomen met feitelijkheid.
Al zullen marketeers zeggen dat ze slechts ‘de grenzen opzoeken’.
Maar hun slogans vervangen de complexiteit van het werk
door een consumptief uitje.

Dit betekent voor de kunstenaar:
het werk wordt een decor voor de mythe, niet andersom.

Voor de bezoeker:
het bezoek wordt gestuurd, ingevuld, en ontdaan van eigen ervaring.

Voor de instellingen:
het is een economische strategie, vermomd als culturele verheffing.

Deze benadering zorgt ervoor dat de mogelijke meesterwerken van morgen
nauwelijks worden opgemerkt.

Ook de geschiedenis zelf heeft lang bepaald
wie of wat zichtbaar mocht zijn.
Niet alleen door keuzes van musea of professoren,
maar ook door familiale overtuigingen.
Abraham Mendelssohn had 4 kinderen. De oudste was zijn dochter Fanny.
Zoals we nu weten, was zij een begaafd pianist en componist,
net als een van haar jongere broers: Felix.
Maar Abraham Mendelssohn schreef ooit aan zijn dochter Fanny:

“Muziek wordt misschien Felix’ beroep, terwijl het voor jou
franje kan en moet zijn.”

Een zin die niet alleen haar talent marginaliseerde,
maar ook de publieke ruimte voor haar als vrouwelijke kunstenaar verkleinde.

Zulke opvattingen waren geen incidenten, maar patronen die zich
blijven herhalen. Ze werkten breed door in een maatschappij
waarin mannen bepaalden wat er gebeurde,
en vrouwen structureel buiten beeld bleven.

Daarom ben ik blij dat ik het werk van Suzanne Duchamp heb gezien.
Zonder lijst van meesterwerken,
zonder keurmerk,
zonder het genie van haar broers.
Zodat ik zelf kon kijken, vergelijken, ervaren.

Kunsthaus Zürich, Suzanne Duchamp, Untitled (self-portrait in profile with cat). circa 1920, ink and pencil on paper.

Suzanne Duchamp, Workshop of joy, 1920, gouache, watercolor, pencil and ink on paper.

Suzanne Duchamp, Marcel’s unhappy readymade, 1920, oil on canvas.

Suzanne Duchamp, Solitude – Funnel, 1921, oil, enamel, cut-and-pasted papers, ink and pencil on canvas.

Suzanne Duchamp, On the bench, circa 1923, oil on canvas.

Suzanne Duchamp, Self portrait, 1922, oil on canvas.

Man Ray, Suzanne Dechamp, circa 1925, gelatin silver print.

Suzanne Duchamp, The underworld, 1961, oil on canvas.

Nieuwsgierig naar deze vrouwelijke Dadaïst en de ontwikkeling
die ze doormaakte?
De kans is er, en waarschijnlijk een stukje dichter bij huis dan Zürich.
In de SCHIRN Kunsthalle Frankfurt is van 10 oktober 2025 tot 11 januari 2026
de tentoonstelling ‘Suzanne Duchamp – Retrospectieve’ ook te zien.
Een zeldzame gelegenheid om haar werk opnieuw te ontmoeten,
dan compleet, in een andere stad, onder een ander licht.
Veel kijkplezier!

Suzanne Duchamp – Deel I

Posted on oktober 14, 2025 by Argusvlinder

Haar blik is gericht op ons—niet uitdagend, niet afwezig, maar aanwezig.

Zestien foto’s vormen het begin van deze reeks.
Drie daarvan tonen Suzanne Duchamp, niet als icoon, maar als maker.
Eén vergroot op de muur: Suzanne achter de camera, haar blik gericht op het moment van vastleggen. Geen pose, maar een daad.
Eén achter een kaptafel, haar blik recht op ons gericht, terwijl haar reflectie in het raam nieuwsgierig om de hoek lijkt te kijken.
Eén met dubbele belichting: Jean Crotti (echtgenoot) verschijnt achter haar, als een schaduw, als een echo. Geen romantiek, maar een visuele onderhandeling.

Suzanne Duchamp was lange tijd onbekend.
Niet omdat ze niets maakte, maar omdat ze maakte als vrouw.
Zuster van Marcel Duchamp,
de man van het urinoir als kunstwerk.
Vrouw van Jean Crotti,
een Dadaïst, maar geen naam die musea groot op gevels zetten.

Haar werk werd vaak benoemd via anderen, als bijschrift, als echo, als randverschijnsel.

De 3 portretten, deze rituelen van zichtbaarheid:
ze tonen een maker die zich niet wil laten reduceren tot relaties – en de curator van deze tentoonstelling in Kunsthaus Zürich begrijpt dat.

Uitvergroot zelfportret op de muur van het museum: Suzanne Duchamp aan het werk.

Kunsthaus Zürich, Suzanne Duchamp, Potrait of Jacques Villon, oil on canvas.

Suzanne Duchamp, Young girl with dog, 1912, oil on canvas.

Zij zit. Centraal.
Op een eenvoudige stoel met rechte rug.
Een hoed, een geplooide jurk, een linkerarm die in rust hangt.
Haar blik is gericht op ons: niet uitdagend, niet afwezig, maar aanwezig.
Een dame, nieuwsgierig. Niet erotisch, maar onderzoekend.
Haar rechterbeen zichtbaar, onderbeen en enkel vrij, een schoen die zich toont als accent.
Links in beeld: een gordijn.
Daarachter, in het open raam, haar reflectie.
Die beweegt zich naar voren, lijkt om de hoek te kijken.
In de spiegeling draagt ze een sieraad, een halsketting die in het origineel verborgen blijft.
Twee houdingen, één aanwezigheid.
Suzanne Duchamp als dubbelganger van zichzelf.
Zittend en bewegend.
Rustig en nieuwsgierig.
Binnen en buiten.

Eerlijk gezegd kan ik me niet meer herinneren of dit de juiste orientatie is op de poster te tonen. Gevoelsmatig zeg ik ‘Ja’ maar bij Dada weet je dat nooit. Marcel Duchamp, Dada 1916 – 1923, 1953. Exhibition ooster, letterpress in black and red ink on lightweight paper.

Suzanne Duchamp, Double exposure of Suzanne Duchamp and Jean Crotti, 1918, photograph.

Zij zit. Frontaal.
Hoofd iets naar beneden, iets naar rechts.
Lang gezicht, gesloten ogen misschien. Of een blik die zich onttrekt.
Een jurk, een jas, een boord — niet duidelijk, maar aanwezig.
Voor haar: een tafel. Achter haar: een schaduw.
In die schaduw: Jean Crotti.
Niet naast haar, maar door haar heen.
Zijn hoofd zichtbaar in haar haar.
Zijn ogen misschien open.
De strepen van het gordijn lopen door hun gezichten.
Geen achtergrond, maar raster.
Geen dubbelganger, maar versmelting.
Een romantisch beeld, maar niet sentimenteel.
Een gedeeld portret.
Een gedeelde zichtbaarheid.

Suzanne Duchamp, Untitled, 1916, india ink and watercolour on paper.

Suzanne Duchamp, Broken and restored multiplication, 1918 – 1919, oil and silver paper on canvas.

Suzanne Duchamp, Radiation of two solitary separates apart, 1916 – 1920, oil, gold paint, string, wax, plastic, glass beads and tinfoil on canvas.

We hebben stilgestaan bij drie foto’s van Suzanne Duchamp.
Portretten die haar tonen als maker, als aanwezigheid, als ritueel.
In de catalogus krijgen ze waarschijnlijk minder ruimte dan werken als Young Girl With Dog (1912) of Broken And Restored Multiplication (1918–1919).
Daar ligt de nadruk vaak op stijl, op experiment, op aansluiting bij stromingen.
Maar deze foto’s spreken een andere taal.
Een taal van positionering, van zichtbaarheid, van dubbelheid.
Ze tonen niet alleen wat ze maakte, maar hoe ze zich liet zien.

Suzanne Duchamp was lange tijd onbekend.
Of dat terecht is, laat ik aan de lezer.
De curator kiest er in ieder geval voor om haar in de spotlight te zetten.
Niet als icoon, maar als maker.
Niet als bijschrift, maar als begin.

De Kooning & Scully: een ontmoeting in Zürich

Posted on september 16, 2025 by Argusvlinder

Regelmatig maak ik berichten waarin kunst een rol speelt.
Die berichten ontstaan uit mijn regelmatige bezoeken aan
tentoonstellingen en vaste museumcollecties.
Dat doe ik al jaren en het blijft steeds opnieuw weer een avontuur.
Vermoedelijk is dat voor de meeste mensen een avontuur maar
met misschien niet altijd een positieve nasmaak: misschien met
vragen of met verwarring.

Gelukkig is de ene tentoonstelling de andere niet.
Je geniet op een heel andere manier van Rembrandt dan van kunst uit
het oude China — om maar iets te noemen.

Afgelopen week zag ik veel werken in onder andere Kunsthaus Zürich.
Een groot Zwitsers museum met uitgebreide collecties,
vooral kunst van na 1900.

Zo was er een tentoonstelling over Suzanne Duchamp, een Dada-kunstenares,
onbekend gebleven, vrouw én zus van de beroemde Marcel Duchamp.
Daarnaast toont het museum een aantal grote particuliere verzamelingen,
samengebracht tot één permanente collectie

In dit bericht wil ik de lezer meenemen in de ervaring van het zien
van twee werken uit de collectie. De keuze is willekeurig:
het zijn simpelweg de volgende twee foto’s die ik in Zürich maakte.
Geen vooraf bedacht plan, maar precies zoals ik het zelf beleefde.

De reden voor beide foto’s is dezelfde:
De Kooning en Scully zijn internationaal bekende kunstenaars
die je zelden in Nederlandse collecties tegenkomt.
Alleen al daarom wilde ik hun werk vastleggen.

Op die zaterdagochtend, kort na tien uur, liep ik
het Kunsthaus Zürich binnen. Een groot museum met twee
losstaande gebouwen tegenover elkaar, verbonden door
een ondergrondse passage. Elk gebouw heeft een eigen ingang.

Vooraf gaf Copilot me al een indruk van wat er te zien
zou zijn, maar ik besloot mijn eigen weg te gaan.
Mijn voorbereiding was beperkt: ik wist alleen dat ik
werken uit het (abstracte) expressionisme zou zien.
Ik stap een grote witte zaal binnen, met gedempt licht en
aan elke wand één of twee werken.
Soms staat er een beeld in het midden.
In een van de zalen met werken uit de
Hubert Looser Foundation zie ik twee ogenschijnlijk
totaal verschillende werken:
. Willem de Kooning’s Untitled XI en
. Sean Scully’s Red Doric 10.3.2013.

Kunsthaus Zürich, Willem de Kooning, Untitled XI, 1982, öl auf leinwand en daaronder Sean Scully, Red Doric 10.3.2013, 2013, pastell auf papier.

Meteen rijzen er drie vragen:
1. Waarom is dit kunst
2. Waarom hangen deze werken in een en dezelfde ruimte en
3. Waarin verschillen ze.

Waarom is dit kunst?
Moderne kunst — en zeker abstracte kunst — stelt niet altijd
een herkenbaar onderwerp centraal.
In plaats daarvan draait het vaak om:
= een uitdrukking (expressie) van gevoel of een gedachte
zichtbaar in vorm, kleur en ritme;
= hoe het gemaakt is, de keuzes van materiaal en techniek
door de maker;
= een reactie op kunst zelf: onderzoeken wat een schilderij
is, wat is compositie, wat is betekenis?
= wat het met jou als toeschouwer doet: het is een uitnodiging
om te voelen, te denken, te dromen of te reageren;
= de ruimte voor interpretatie: omdat iedereen, elke keer,
iets anders ziet blijft het werk levend

Bij het latere werk van De Kooning zoals Untitled XI,
zie je bijvoorbeeld dat hij met brede, vloeiende penseelstreken
een werk maakt waarbij ook leegtes ontstaan – plekken waar
de verf stopt, maar het kijken doorgaat.
Het is geen afbeelding van iets, maar het roept misschien
vragen op als: welke sfeer past hierbij, is het wel af,
waar verwijst het naar, zou de maker antwoorden hebben,
heb ik antwoorden?

Bij Scully’s Red Doric zie je een vol vel papier. Blokken,
soms horizontaal en soms verticaal, maar die samen de ruimte
volledig vullend. De naam van het werk verwijst naar
klassieke architectuur (Dorische zuilen), maar die vormen
zijn vertaald naar kleurvariaties en ritme.
Die massieve ‘muur’ van kleur kan verrassend ‘zacht’ aanvoelen
– met pastelverf zijn het donzige vlekken geworden.

Kortom: het is kunst omdat het een visuele taal spreekt die
niet letterlijk is, maar gevoelsmatig, filosofisch of zintuiglijk.

Waarom hangen deze werken in dezelfde ruimte?

Op het eerste gezicht lijken ze totaal verschillend:
De Kooning: organisch, vloeiend, intuïtief.
Scully: geometrisch, gestructureerd, bedachtzaam.
Maar ze delen een aantal diepere overeenkomsten:

Beide kunstenaars werken zonder concrete voorstelling
te schilderen (abstract).
Ze gebruiken kleur en vorm als manier om het gesprek
met de kijker aan te gaan.

Ze zijn beide vertegenwoordigd in de
Hubert Looser Foundation, die juist het gesprek tussen
stromingen wil tonen.
Door ze samen te tonen, nodigt het museum je uit om te
vergelijken, te voelen, te zoeken naar verbanden.
Niet om een verhaal te volgen, maar om je eigen
interpretatie te vormen.

Waarin verschillen ze?

Het gaat om kunst, hoe ga ik dan kijken?

Laat het ‘moeten’ los

Ik moet niets.
Ik hoef niet meteen te begrijpen wat ik zie.
Moderne kunst is vaak niet bedoeld om direct te verklaren,
maar om te ervaren.

Ik vraag mezelf niet: “Wat betekent dit?”
Maar: “Wat doet dit met mij?”

Bijvoorbeeld:

Bij De Kooning voel ik me ongemakkelijk.
Is het door de beweging, de ongrijpbaarheid.

Van Scully wordt ik rustig. De kleuren spreken me aan.
De herhaling, de structuur, het donzige beeld.
Dat gevoel is de ingang.

Stel eenvoudige vragen

Ik hoef geen kunsthistoricus te zijn.
Wat zie ik? (vormen, kleuren, ritme)
Wat voel ik? (onrust, rust, spanning, leegte)
Wat zou dit kunnen zijn? (een herinnering, een ritueel, een ruimte)

Bij De Kooning zie ik een dans van verf.
Bij Scully een muur met donzige stenen.
Ik hoef het niet te weten, ik mag het bedenken.

Gebruik de ruimte als gids

Als deze werken samen hangen, dan is dat een keuze van iemand (met
meer kennis over achtergronden, enz).

Wat gebeurt er tussen deze werken?
Wat zegt de ene tegen de andere?
Wat verandert er in mijn blik als ik van het ene naar het andere kijk?

Bijvoorbeeld:

De Kooning beweegt. Scully staat stil.
De ene is haast een wervelwind, de andere een fundament.
Spreken ze over chaos en orde?

Meer praktisch

Hoe ga je om met zoveel kunst op een tentoonstelling?
Een kleine tentoonstelling toont al snel twintig werken,
en grote exposities kunnen er honderden bevatten.

Hoe ik dat oplos is met mijn camera.
Bezoekers van mijn blog hebben dat waarschijnlijk al gezien.
Veel werken eindigen op mijn computer als digitale file.

Ik maak foto’s intuïtief: ‘wat een kleuren’, ‘dit is groot’,
‘zoiets heb ik nog nooit gezien’, ‘wat is dat?’,
‘is dat van X?’, ‘oh, mooi!’, alles wat me raakt of
opvalt leg ik vast.
En eerlijk gezegd: een foto maken kost me niets, dus beter
een foto te veel dan te weinig.

Thuis verwerk ik de foto’s tot een blogbericht.
Daarbij ontdek ik vaak dingen die ik tijdens het museumbezoek
niet had gezien of gevoeld.

Als het kan ga ik vaker naar dezelfde tentoonstelling of
collectie. Maar dat kan maar zelden.

Al maak ik dan veel foto’s, het aantal werken dat me
werkelijk raakt is soms heel beperkt. Veel minder dan
het aantal foto’s dat ik maak maar soms heb je meer kennis
nodig om werk te kunnen waarderen. Dat kost tijd.
Dus misschien de volgende keer.
Aan een beperkt aantal werken besteed ik dan veel tijd
in het museum, soms al vooraf en zeker ook achteraf.

En gelukkig is er, tot nu toe, nog steeds een volgende keer….

Verlengde leporello

Posted on juli 28, 2019 by Argusvlinder

Van het begin af aan had ik een beetje een
haat/liefde verhouding met de beschrijving van de
verlengde leporello zoals die stond in Handboekbinden.
Mij werd niet duidelijk wat men wilde bereiken.
Nu ik een boek gemaakt heb naar het ontwerp (want
door omstandigheden zoals beschikbaar materiaal,
heb ik er een eigen draai aan gegeven) snap ik het beter.

Nu is mij wel duidelijk wat men wil bereiken en is het
een vorm die ik in de toekomst zeker ga gebruiken.
Ik heb vaak katernen die qua dikte zich niet
altijd mooi aan de regels houden.
Vaak is dat omdat ik van alles in zo’n boek wil bewaren.
Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat ik handgeschept papier
gebruik en dat is niet altijd even mooi strak en vlak.

Mijn versie heeft bijvoorbeeld geen voorflap en de hoogte is niet overal 14 centimeter zoals in de beschrijving staat. De katernen waren nogal netjes en dun. Gevolg is dat de rug dikker is dan de katernen bij elkaar. Dart ga ik wel oplossen.

Van een aantal oudere projecten had ik nog ‘restjes’ liggen. Er waren nog dingen van mijn Dada-project, van mijn poging om met pallethout houtsnedes te maken, al dan niet in combinatie met gelli plate en ik heb een keer handgeschept papier gebruikt om te drukken. Dat leverde deze drukminiatuurtjes op. Ze zijn of 10 x 10 centimeter of zijn een strook van 8 centimeter hoog en 10 breed.

Als ik de drukminiatuurtjes inplak levert het dit bovenaanzicht op. Nu moet ik de rug eigenlijk wat verdikken zodat de rug en de katernen evenveel ruimte innemen. Dan past het allemaal weer mooi in de boekenkast.

Dada-boek is gereed

Posted on februari 3, 2019 by Argusvlinder

Het is een heel avontuur geweest maar nu is het dan zo ver.
Het boek is gereed en ik ben tevreden.
Een volgende keer kan het nog beter, dat zie je zo dadelijk.
Maar ik ben er blij mee.

Mijn dada-boek, boek met dadadichten. Begonnen met een instructie op een kaart van een collegadrukker die ik zag op internet. Nu ben ik een dummy en een boek verder. Heb weer veel geleerd.

Veel heb ik nagedacht over hoe ik de aansluiting tussen de band en het boekblok mooi kon krijgen. Dat is goed gelukt.

Het gebruik van het spinnenwebpapier, moeilijk, is uiteindelijk goed gekomen. De kleuren van het spatwerk met ecoline zijn mooi. Ook de stukken handgeschept papier doen het mooi in dit boek.

Ik begon heel trouw volgens de instructie van Tristan Tzara (Sami Rosenstock) maar moest dat wel loslaten. Dat leidde tot mooie pagina’s.

De stappen die genomen zijn om tot de afbeeldingen in dit boek te komen, staan toegelicht in een klein boekje dat op de achterste plat bevestigd is. Een late vondst. Echt dadaïstisch: het was toeval. Ik was vergeten de tekst in het boekblok op te nemen dus ik moest op het laatste moment iets anders bedenken.

Het boek is pas een paar keer geopend. Misschien kan het nog wat mooier komen te liggen door het nog een paar keer te openen.

Als je de constructie van de dummy (onder) vergelijkt met het eindresultaat dan zie je zo de verbetering die heeft plaatsgevonden. Maar een volgende keer kan het nog beter.

Na de dummy: het resultaat

Posted on januari 30, 2019 by Argusvlinder

Het Dada-boek nadert zijn voltooiing.
Dat mag ook wel want er is lang aan gewerkt.
Allemaal het resultaat van een tekst op een briefkaart van een
collega drukker: Pluuspers.

Afgelopen dagen ben ik druk bezig geweest een klein, dun
boekje te maken dat een toelichting geeft op het proces van
idee tot eindresultaat.
Dat klem ik op de achterplat van het boek.

Hier zie je het kleine boekje achter een breed lint op de achterplat van de boekband. De titel is ‘Woordwolk’.

Zo gaat de titel er uit zien. De letters die ik uit een krant geknipt heb zitten nog niet helemaal vast maar al wel op hun plaats. Het boek ligt nu onder bezwaar te dragen want ik heb de constructie in de band geplakt. Het boek is dus zo goed als af.

Dada

Posted on januari 27, 2019 by Argusvlinder

Vrijdagavond ben ik nog even in mijn werkplaats geweest.
Weer een paar kleine stapjes gezet aan het Dada-boek.
Het is nu zo ver gereed dat ik er zeker van wil zijn dat ik
het op zijn laatst niet verknoei.

Eerst ook het tweede halve schutblad op de boekband aangebracht. Vervolgens kon dit onder bezwaar om te drogen.

De concertina waarop de katernen van mijn boek genaaid zitten had ik al aan 1 kant in de constructie gelijmd. Vandaag ook de tweede kant gelijmd. De concertina kan nog steeds bewegen. Daardoor moeten de pagina’s helemaal vlak open kunnen liggen. De constructie met boekblok gaat dadelijk in een keer in de boekband.

Je ziet dat de katernen van het boekblok heel mooi aansluiten op de constructie. Daar ben ik heel blij mee.

Zo ziet het boekblok er aan de staart (onderkant) uit. Daar zit ruimte in maar dat wordt veroorzaakt door de verschillende soorten (soms handgeschept) papier.

Hetzelfde geldt voor de kop.

Dada-bundel weer een klein stapje verder

Posted on januari 24, 2019 by Argusvlinder

Er was weinig tijd gisteren om aan de Dada-bundel te werken.
Dat was niet zo erg omdat na een paar handelingen de band in wording
weer moet drogen. Die ligt nu dus onder bezwaar.
Maar een nieuwe boekband in combinatie met een laagstaande
winterzon levert ook een leuke foto op.

Deze band-in-wording kwam onder bezwaar uit waar het had liggen drogen. Het linnen was op de platten en de rugdelen gelijmd en dat moet goed drogen voor je verder kunt. Toen ik de band onder bezwaar haalde kwam hij in een smalle strook zonlicht terecht. Dat leek me leuk voor op een foto.

Op deze foto zijn eigenlijk twee dingen te zien: ik gebruik twee driehoeken om het schutblad op de juiste plaats te plakken en er is sprake van een half schutblad.

Een schutblad heeft een paar functies:
– versterking van de binding: het verbindt de boekband met het boekblok;
– mooie afwerking; het verbergt het grijs bord van de platten, verbergt de rand
van het linnen of eventueel het leer van de bekleding en geeft een extra,
stevige bladzijde aan het begin en einde van het boekblok;
– bescherming van band en boek: het vormt een extra beschermlaag voor boekband
en boekblok tegen dingen als vocht en stof.

Door de constructie die ik bedacht heb denk ik dat een extra verbinding tussen het
boekblok en de boekband ongewenst is. In dit geval zou ik het schutblad hebben
moeten lijmen op het minder stugge spinnenwebpapier van het boekblok.
Ik ben bang dat die pagina’s daarvoor minder zichtbaar
gaan worden bij het openen van het boek.
De afwerkingsfunctie heeft het zeker. Misschien wel meer dan anders.
Want op deze manier wordt de overgang van de plat naar rug verborgen.
Daarom dat ik in plaats van een volledig schutblad (dat 2 pagina’s omvat)
gebruik maak van een schutblad dat heel de voorplat bedekt (op
een klein randje na waar je het rode linnen ziet) en dat over het scharnier
een stukje de rug inloopt. Dit noem ik een half schutblad.

Om er voor te zorgen dat het schutblad op een goede afstand van de rand
van de boekband komt, dezelfde afstand voor de hele bovenkant (en bij een goed
gesneden blad automatisch aan de onderkant) en voor de hele voorkant;
heb ik twee driehoeken tijdelijk op mijn werkblad geplakt met tape.
Daar schuif ik de boekband onder en pas en meet net zolang tot de band ligt
zoals ik hem wil hebben. Dan lijm ik het schutblad in en plak ik het
precies in de vrije ruimte van de boekband.
Op bovenstaande foto is dit aan de rechterkant van de boekband al gebeurt.
Nu komt de linkerkant aan de orde.

Inmiddels ligt dit onder bezwaar.

Daarnaast heb ik de achterkant van de concertina al in de constructie gelijmd.
De volgende keer doe ik dan met de voorkant.
Dan kan ik nog een titel op de boekband aanbrengen (?) en moet
de constructie nog in de boekband gelijmd worden.

Weer stappen verder met Dada-bundel

Posted on januari 21, 2019 by Argusvlinder

Ben gisteren weer verder gekomen met mijn Dada dichtbundel.
Als linnen voor de band heb ik een rode kleur gekozen.
Het linnen heb ik vervolgens op maat gemaakt voor mijn band.

Hier zie je de platten en de andere delen van het skelet van de boekband al liggen op het rode linnen. De binnenkant van het linnen is wit.

Vervolgens heb ik de hoeken van het linnen afgesneden met behulp van een handig stukje gereedschap van iBookbinding. Met dit tooltje kun je afhankelijk van de dikte van het karton op de juiste manier een rechte hoek afsnijden. Het tooltje is gemaakt met een 3D-printer.

De band ligt nu onder bezwaar maar op deze foto die even daarvoor is gemaakt zie je de band zover als hij nu gereed is samen met de centrale constructie die op de rug bevestigd gaat worden nadat het boekblok met de concertina is vastgelijmd aan de constructie. Dan mis ik nog het schutblad. Misschien een leeslint? Misschien iets van een titel?

Dada

Posted on januari 20, 2019 by Argusvlinder

Dit is het ‘skelet’ van de boekband die ik bedacht heb. Misschien blijkt het onpraktisch te zijn maar ik heb het in ieder geval voor mezelf bedacht en ben het boek nu aan het realiseren. Dit is een verbeterde versie van een eerdere dummy. Hier zie je de twee platten, de rug en de twee stroken die tussen de rug en de platten komen. De rug en die twee stroken ‘omarmen’ straks de centrale constructie die de kleine concertina vasthoudt waarop de katernen genaaid zijn.

Hier zie je hoe de constructie de concertina kan gaan vasthouden en dan straks tussen de banddelen wordt ingeklemd. Nu ga ik eerst de constructie inpakken zodat het er straks beter gaat uitzien dan bij de eerdere dummy. Ik worstel nog een beetje met de schutbladen. Als ik die toevoeg moeten die op het spinnenwebpapier bevestigd worden. Of dat zo’n goed idee is betwijfel ik.

Het bekleden heb ik eerst ‘droog’ geprobeerd (boven). Toen ik een idee had hoe het kon gaan werken heb ik de definitieve bekleding gesneden (onder).

Het resultaat is prima. Natuurlijk gelijk weer passen en meten op de band.

Daarna heb ik de verschillende delen van de band met een stuk kraftpapier aan elkaar gemaakt. Overal precies 5mm tussen de losse delen gelaten. Die open ruimtes zijn straks de scharnierende delen van de band.

Dada

Posted on januari 16, 2019 by Argusvlinder

Het Dada-boek van mij heeft even stil gelegen.
De bindwijze die ik bedacht heb, werkte redelijk op de dummy,
maar hij moet goed werken bij het echte boek.
Wat bij de dummy mis ging is dat ik iets te weinig precies heb gewerkt
(maar dat is misschien eigen aan een dummy), maar het
boekblok sloot niet mooi aan op de band.

Hier zie je de gebrekkige aansluiting van het laatste katern (links) op de band (rechts). Je ziet dat ik een constructie heb gemaakt waarbij alleen in het midden van het boek, bij het naaiwerk en de concertina. Dat geeft het boek een minder mooi aanzicht. Bovendien is die constructie nog als grijs bord zichtbaar en dat is onder andere het geval vanwege het feit dat die constructie 1 a 2 millimeter boven de band uitsteekt. Dat moet ik bij het definitieve boek allemaal gaan voorkomen.

Daarom nu veel passen en meten. Snijden en opnieuw snijden.
Bijsnijden en schuren.
De nieuwe constructie, die nog beplakt gaat worden ziet er
als volgt uit.

Je ziet links de constructie in voorbereiding. Dan zie je het groene Zaansch bord, de concertina waarop de katernen genaaid zijn, en rechts de katernen. Ik heb dunner grijs bord gebruikt voor de buitenvorm van de constructie. Aan de binnenkant heb ik stroken dikker grijs bord aangebracht ter versterking. Het verticaal gezien middelste vak, is het vak waarin de concertina straks geplakt gaat worden. Dat zorgt ervoor dat de katernen straks helemaal open kunnen en altijd een beetje ruimte hebben om te bewegen. Niet veel maar genoeg om het openen mogelijk te maken. De constructie is bijna net zo hoog als het boekblok. Dat gaat straks, naar ik hoop, een beter beeld geven aan het boek. Eerstvolgende stap is het bekleden van de constructie en dan maak ik de band af.

Mooi Marginaal

Posted on januari 13, 2019 by Argusvlinder

Als je mijn blog nu bekijkt lijkt het alsof we altijd
op vakantie zijn, maar dat is natuurlijk niet waar.
Het kost alleen veel tijd en plaats
om mijn herinneringen op te slaan.

Gisteren ben ik weer in mijn werkplaats in de FutureDome
geweest en omdat ik een beetje zit aan te hikken
tegen de manier waarop ik mijn Dadaboek aan het inbinden ben,
ontsnap ik soms naar een ander project.

Zo ben ik gisteren bezig geweest met Mooi Marginaal.
Omdat ik ook lid ben van Drukwerk in de marge
ontving ik begin dit jaar een ingebonden versie van ‘Mooi Marginaal 2012 2017′.
Hetzelfde boek heb ik gekocht, in losse katernen, via de Stichting Handboekbinden en
ben ik aan het inbinden.
Maar bij zo’n project wil ik ook iets van mij toevoegen.
Gisteren ben ik bezig geweest met een ontwerp voor de band.

Mooi Marginaal 2012 – 2017.

Dat ontwerp is nog in een heel vroeg stadium.
Wat ik gisteren gemaakt heb, is inmiddels ingescand en ben ik aan
het bewerken. Dan krijg je iets als:

Dada

Posted on december 16, 2018 by Argusvlinder

Het boek heeft ruim 2 dagen onder bezwaar gelegen. Maar om het boek niet verkeerd te platten heb ik een aantal stukken vulwit zo opgesteld dat het boekblok er precies tussen past en het boek niet verder dan de hoogte van het boekblok wordt ingedrukt.

Tijd om het boekblok schoon te snijden. Dat viel nog noiet mee bij smalle randjes. Het spinnenweb papier is weerbarstig. Het laat zich niet zo eenvoudig snijden.

Het boekblok is schoongesneden. Ik klem de concertina, van Zaansch bord waarop de katernen zijn genaaid, met een metalen knijper een beetje bij elkaar. Zo blijft voor nu het boekblok het best in vorm.

Vervolgens heb ik de platten gesneden. Stapje voor stapje gaan we naar het eindresultaat. Ik zit er aan te denken om de band te bekleden met een rode Geit skiver (dun geitenleer).

Knoopjes en druppels lijm

Posted on december 12, 2018 by Argusvlinder

De knoopjes in het naaigaren en de druppels lijm hebben zo hun eigen dynamiek. Dus toen ik vandaag het opgedroogde boekblok oppakte bleven de katernen eenvoudig staan.

Maar door de vouwen nog een keer aan te zetten komt het allemaal weer op zijn plaats. Nu ligt dit boek in spe onder bezwaar. Ik heb rond het boek metalen voorwerpen gelegd (vulwit) met een acceptabele hoogte. Allemaal dezelfde hoogte. Dus het gewicht van het bezwaar kom niet vol op het boek.

Nog meer Dada

Posted on december 11, 2018 by Argusvlinder

Het was even stil rond mijn Dada-bundel.
Eerst heb ik een dummy gemaakt en de zelf uitgedachte binding
uitgeprobeerd. Die moet nu wel een beetje anders worden.
Afgelopen weekend heb ik het werk aan het boek weer
opgepakt. Te beginnen met een strook Zaansch Bord.

Wat was deze Dada-bundel ook al weer?
Tristan Tzara, een van de voormannen van de Dada-beweging heeft
eens een soort recept geschreven hoe je met een krantenartikel
een dada-gedicht (ik noem die dadadicht) kunt maken.
Een aantal van die gedichten heb ik gemaakt met zelf opgelegde
beperkingen, mogelijkheden en onmogelijkheden.
Soms tref je de knipsels aan in het boek, soms de gedrukte tekst.
Het boek bevat een katern die dit allemaal in detail beschrijft.
Natuurlijk maak ik maar 1 exemplaar.

Uit dit stuk Zaansch Bord ga ik een kleine concertina maken. Ik gebruik deze vorm omdat ik dan een stevige binding kan maken die toch genoeg ruimte in de rug heeft om de af en toe dikkere pagina’s een plaats te geven.

Bergjes en dalen van 1 centimeter hoog.

De katernen en de concertina-rug die alles aan elkaar maakt.

Dan eerst gaatjes prikken. In de katernen….

….en in de concertina-rug.

Dan een heel eenvoudige steek en twee knoopjes in het garen.

Aangevuld met druppels lijm.

Dada en August Strindberg en zijn Celestographs

Posted on november 4, 2018 by Argusvlinder

De dummy voor mijn dada-boek is bijna af dus ben ik daar
vanmiddag aan verder gegaan.

De constructie heb ik gemaakt rond het genaaide boekblok. Dat is niet zo slim. Het is beter de constructie op zich zelf te maken en ze dan later samen te voegen. Nu kwam er nogal wat kunst- en vliegwerk bij kijken om de constructie te maken. Het lukte natuurlijk wel. Het bracht ook gelijk de grootste missers in beeld. De ‘concertina’ heb ik te onzorgvuldig gemaakt. Daarom zijn de gevouwde delen verschillend van hoogte. Dat wreekt zich.

De boekband heb ik voorzien van een ‘schutblad’. De functie is hier alleen maar decoratie. Het is niet nodig om de constructie steviger te maken. In het midden heb ik de eerste strook karton vastgeplakt die de constructie en het boekblok aan de band gaat bevestigen.

Tijd om de constructie in de boekband te gaan lijmen.

Na enige tijd drogen is de achterkant het volgende dat ik ga lijmen. Bij deze dummy doe ik geen poging de constructie te verbergen. Dat ga ik bij het definitieve boek wel doen.

De laatste woorden die ik over heb om dadadichten te maken heb ik allemaal op een hoop gegooid en ik ga ze in een astronomische woordenwolk vastleggen.

Daarvoor gebruik ik als startpunt papier van IGEPA. Dit papier bevat de zogenaamde Celestographs van August Strindberg. Deze man is bij ons beter bekens om zijn toneelstukken maar hij was ook fotograaf. Hij maakte onder andere foto’s van sterrenhemels zonder daarbij gebruik te maken van een camera. Het papier is Lessebo Design Natural, ongestreken papier met opdikking 1.3. Het weegt 115 gr/m2.

Zo is de laatste pagina geworden. Die zit nu voor een paar dagen in de boekenpers om goed te drogen.

Na een tijdje drogen ziet de dummy er dan zo uit. Ik gad het boekblok gesneden voordat ik de illustraties er in aanbracht. Dat wil je in de omgekeerde volgorde doen als de illustraties de randen van het papier raken.

Zo ligt het boek open. Ik ga het komende week nog eens goed bekijken om te zien of ik de constructie nog kan verbeteren.

Dummy en Dada

Posted on november 3, 2018 by Argusvlinder

Afgelopen woensdag heb ik gewerkt aan zowel de dummy
als aan het Dada-boek. Weinig foto’s.

De dummy die ik maak, maak ik vooral om de boekconstructie uit te kunnen werken en testen. Maar er moet iik iets in. Daarom dat ik het herfstnummer van ‘See all that’ met z’n prachtige foto’s gebruikt om het dummyboek te vullen. Hier zie je links een fragment van een foto van Koos Breukel van zijn zoon Casper en rechts een stuk van een zelfportret van Paul Gaugain.

De rechterpagina hierboven, een van de pagina’s van mijn Dada-boek, had een spatwerk dat niet helemaal af was. Dit heb ik nu aangevuld met tekst: de stukken die ik eerder bij het spatten gebruikte om letters te spatten, vormen nu de tekst. De twee staande stroken van de onderste letter ‘A’ zie je terug op de rechterpagina in de gespatte letter ‘A’.

Dada – Vervolg en See All This

Posted on oktober 29, 2018 by Argusvlinder

Pas geleden schreef ik al iets over het blad See All this en de
prachtige foto’s die er in staan.
De mooiste foto’s heb ik uit het blad gesneden.
Twee of drie stukken tekst ook.
Dat levert een mooie set op waar ik een boekje over kan maken.
Een soort kijken naar kunst.

Als ik de foto’s een beetje uitspreid op mijn werkbank dan krijg je een beeld van de diversiteit van de foto’s.

Vervolgens heb ik de boekband verder af gemaakt. Ik heb een blauw boekbindlinnen gebruikt. De band ligt nu onder bezwaar te drogen.

Dat gaf me tijd om verder te werken aan de laatste pagina’s
die ik nog nodig heb voor mijn dichtbundel.
Het beeld is wel poëtisch geworden maar niet perse een gedicht.

Een tijd terug heb ik een proefset karton aangevraagd bij een papierproducent.
Het bedrihf heet IGEPA en stuurde voorbeelden van hun papier zoals het bedrukt
is door hun klanten (vermoed ik).
Het geeft een heel goed beeld wat met hun papier en karton te doen is
en het geeft mij ideeën over kleuren, afwerking en gramgewicht.
Een dan de foto’s gebruik ik voor de voorlaatste pagina.

In dit voorbeeld gaat het om papier met foto’s van de Amerikaanse fotograaf Sam Falls met de naam Plein Air. Het papier heet EOS 2.0, houtvrij, crème wit papier, opdikking 2.0 – 90 gram/m2.

Dat resulteerde in dit werk. Probleem is een beetje dat ik nog steeds veel woorden heb en nog maar 1 pagina moet vullen. Eens zien hoe ik dat ga oplossen. Ik heb toch al heel wat tekst gebruikt en het artikel was niet groot. Maar dit resultaat spreekt me wel aan.

Dada – vervolg

Posted on oktober 28, 2018 by Argusvlinder

Met de reparatie heb ik toch ook nog wel tijd om aan
mijn Dada-project te werken.

Hier zie je nu alle katernen, om en om voorzien van een beschermblad van bespat spinnenwebpapier.

Dit is de boekband in wording voor de dummy. Ik heb al gezien dat ik te veel ruimte geef tussen de middelste drie delen van de rug. Die mogen vaster tegen elkaar. Dat geeft meer stevigheid.Ik ga de rug toch afmaken om te zien of ik nu nog schutbladen nodig heb of niet. Ik vermoed dat het niet nodig is, niet voor de stevigheid van het boek maar misschien wel om een mooiere afwerking te krijgen.

Argusvlinder

De avonturen van de Argusvlinder

Tagarchief: dada

Foundable

Suzanne Duchamp – Zonder lijst (Deel II)

Suzanne Duchamp – Deel I

De Kooning & Scully: een ontmoeting in Zürich

Verlengde leporello

Dada-boek is gereed

Na de dummy: het resultaat

Dada

Dada-bundel weer een klein stapje verder

Weer stappen verder met Dada-bundel

Dada

Dada

Mooi Marginaal

Dada

Knoopjes en druppels lijm

Nog meer Dada

Dada en August Strindberg en zijn Celestographs

Dummy en Dada

Dada – Vervolg en See All This

Dada – vervolg

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen: