In mijn werkplaats was ik altijd steendruk met het binden van
boeken en ik was toen ook geïnteresseerd in het drukproces.
Een van de mensen die toegang had tot het deel van de
FutureDome waar mijn werkplaats zich bevond, liet een
folder achter van het Nederlands Steendruk Museum.
Afgelopen weekend ben ik er op bezoek geweest.

De grootste wow-factor zat hem in de link van Senefelder via
zijn uitvinding van de steendruk, via fotolithografie en
chromolithografie naar de chip machines van ASML.

Het Carolusgebouw in Valkenswaard is een complex met meerdere culturele organisaties. Het Nederlands Steendrukmuseum is er één van.

Het museum bestaat eigenlijk uit drie delen:
= het museum dat de uitvinding van Senefelder uitlegt en de ontwikkelingen
die er daarna op zijn voortgebouwd;
= een ruimte waar lithografische (toegepaste) kunst wordt getoond
= een werkplaats met een paar machines, veel lithostenen en veel ruimte
voor workshops.

Dit is een replica van de pers die Alois Senefelder gebruikte om zijn lithostenen af te drukken.

In een vitrine ligt deze lithosteen met ‘De aardappeleters’ van Vincent van Gogh.

Het lithografisch proces begon met het maken van zwart/wit afbeeldingen. Die kon je met losse loden letters niet maken. Dat proces ontwikkelde zich via het gebruik van negatieven en later kleur, tot een middel om reclame en verpakkingsmateriaal te maken. Zoals hier op blik. Haagsche hopjes en een blauw/wit Hollands tafereel gemaakt in Moskou voor een blik met chocolade.

Hier ligt een negatief op een steen waarmee later in het proces de afdrukken kunnen worden gemaakt. De steen is de drager en het begin van het proces. De kombinatie van de eigenschappen van de steen (glad te schuren, kalk, poriën), het tekenen met een geprepareerde tekenstift, Arabische gom en nog een paar stoffen, stappen en goed kunnen tekenen maakt de steendruk.

Hier zie je hoe de belichting in zijn werk ging.

Kunstenaars gebruikten de techniek en het museum heeft er een aantal voorbeelden van. Deze sprak me aan (boek), Jan Sluijters heeft een litho ontworpen in 1919 voor de boekband in deze vitrine.

Deze Netflix avant la lettre is een thuistheater (cyclorama) met een verhaal gemaakt uit afbeeldingen die gemaakt zijn met het lithografieproces.

Het product is gemaakt door Luxus Papierfabrik Berlin. Cyclorama: An expedition through Africa, circa 1890.

Een van de vrijwilligers gaf graag een demonstratie met deze pers uit 1900. Dit is een ‘kleine’ Snelpers. De pers heeft een mechanisme om de steen in te inkten, rollen om het papier in te voeren en te bedrukken en een bed dat de lithosteen beweegt. Één persoon kon de pers bedienen.

Hier ligt de steen nog voorin…….

…..en hier ligt hij achterin.

Dit is een ‘draagbaar’ model.

Binnenkort meer over de werkplaats.

Verander de drager van steen naar silicium (zand), print de afbeelding
met een materiaal waardoor elektriciteit loopt (halfgeleider) en je spreekt
van de chip. Dat is de link naar ASML.