Dit is weer zo’n avontuur dat ik graag meemaak.
Het avontuur begon 19/12/2018 toen we aankwamen in Guatemala City.
Vervolgens bezochten we Tikal op 04/01/2019 (Parque Nacional Tikal).
Op zich een avontuur maar het was pas afgelopen donderdag
toen ik door kreeg waar dit verhaal om ging.
Op 4 januari bezochten we in de ochtend en rond
het middaguur de tempels en de acropolis van Tikal.
Na afloop bezocht ik daar de twee musea.
Het ene museum toont reproducties van de stelae en het ander
is niet echt een museum. Het is het laboratorium dat door
de archeologen wordt gebruikt.
Daar is een hal met een aantal voorwerpen.
Bij een van die voorwerpen ligt deze tekst:
Kopie geschonken door de inwoners van Nederland aan de inwoners van Guatemala.
Dit is de tekst (let op er zitten wat fouten in de vertaling)
The place de Leiden is known since 1864, when it started to form part of the collection of the National Mueseum of Antiquities in Leiden, Holland.
It was found near to Puerto Barrios, Guatemala, by the German engineer J. V. van Brann.
It represents a scene of a noble keeping a holding a bar of power in form of a snake with two heads, from which emerge two gods- K’ihnich, the sun god and K’awiil, the god of real power and wealth.
From his belt emerge two bodies, most probably ancestors and the real bar presents a crowned jaguar with the name “God Fool”, whose attribute is the power of the Mayan noble class.
The governor is standing above the back of a captive from the war with both hands handcuffed.
The difference of scale between the governor and the captive is often represented in Mayan art as the sign of hierarchy and other people represented in a scene.
Een gift van Nederland aan Guatemala?
Wat is dat dan wel.
Dit is het voorwerp. Dit is een kopie van iets dat wij in Nederland hebben. Dit voorwerp heet dus de ‘Leiden plate’. Niet de ‘Leiden place’ uit bovenstaande tekst. Verder bleek al gauw dat het voorwerp niet in de collectie is van de ‘National Mueseum of Antiquities in Leiden’. Wij kennen dat als het Rijksmuseum van Oudheden. Het voorwerp is onderdeel van de collectie van het Museum Volkenkunde. Hrt lijkt erop dat de ‘vinder’ niet de ‘German engineer J. V. van Brann’ was maar de ‘Nederlandse ingenieur Van Braam’ (de initialen zijn mij niet duidelijk).
Dit is de achterkant van de hanger.
Dit was een soort van transcript van de hiërogliefen op de achterkant die naast de kopie lag.
Ik ging op zoek naar een foto van het origineel.
Het Museum Volkenkunde heeft er een maar die moet je kopen.
Beetje ouderwetse manier van doen.
Maar daardoor ging ik op internet zoeken en kwam nog wat
interessante dingen tegen.
Dit is de informatie bij het voorwerp in Leiden:
De ‘Leiden Plate’ is een hanger die in 1864 werd gevonden tijdens het graven van een kanaal in Guatemala.
Het object is wereldberoemd vanwege de datum die erop is gegraveerd, decennia lang de vroegste datering die uit de Maya tijdrekening bekend was.
In Guatemala staat de Leiden Plate op het bankbiljet van één quetzal afgebeeld.
De gliefentekst luidt: “Na de periode bestaande uit 8 baktuns, 14 katuns, 3 tuns 1 uinal en 12 kins, op dag 1 Eb, toen de vijfde Heer van de Nacht heerste en de maand Yaxkin begon, werd Balam-Ahau-Chan als heerser geïnstalleerd.”
Hiermee werd de troonsbestijging van Balam-Ahau-Chan gememoreerd, die plaatsvond op vrijdag 17 september 320.
Op de andere zijde staat Balam-Ahau-Chan afgebeeld met waardigheidstekens, zoals de dubbelhoofdige slangenstaf.
De heerser staat op een overwonnen vijand, die met gebonden handen op de grond ligt.
Het sieraad is zelf ook een statussymbool, zoals Balam-Ahau-Chan toont door aan zijn ceintuur drie ‘Leiden Plates’ te dragen.
Het nummer van dit voorwerp in de collectie is: RV-1403-1193.
Deze tekst roept ook weer vragen op:
‘Het sieraad is zelf ook een statussymbool, zoals Balam-Ahau-Chan
toont door aan zijn ceintuur drie ‘Leiden Plates’ te dragen’.
Op Pinterest heb ik één foto gevonden van het voorwerp.
Misschien is dit zelfs wel de foto van het museum.
Maar die drie hangers zie ik niet.
Dit is een foto van de echte ‘Leiden plate’. Dit soort afbeeldingen zijn voor mij moeilijk te ‘lezen’. Dat heeft vast te maken met mijn beperkte kennis. De kleurverschillen in de natuursteen helpen ook niet. Maar daarom was ik blij met de tekst op Wikipedia en de literatuurverwijzingen.
Op Pinterest stond ongeveer de volgende tekst:
Dit is een hanger gemaakt van jadeïet.
Hij werd in 1864 in Guatemala gevonden door de Nederlandse ingenieur J.A. van Braam.
Bij graafwerkzaamheden in de buurt van Puerto Barrios stuitte hij daar bij het verwijderen van een grafheuvel op enkele Maya voorwerpen.
De Leiden Plate is bekend omdat de datum die in de tekst voorkomt, lange tijd de oudst bekende Mayadatering was.
De troonsbestijging van de Maya vorst Balam-Ahau-Chan, wordt hier herdacht.
In onze tijdrekening komt de datum overeen met vrijdag 17 september 320 na Christus.
De afbeelding is dus een man die rijk versierd is.
Hij heeft een teken van macht in zijn handen,
een dubbelhoofdige slangenstaf en hij vertrapt een
gebonden, overwonnen krijger.
Wat helpt is dat er tekeningen gemaakt zijn van de afbeeldingen.
Dit is de voorkant volgens een tekening van de website van het Famsi. Een organisatie die ik verder niet ken.
De achterkant.
Famsi Resources
The Foundation (FAMSI) was created in 1993 to foster increased understanding of ancient Mesoamerican cultures.
The Foundation aims to assist and promote qualified scholars who might otherwise be unable to undertake or complete their programs of research and synthesis.
Projects in the following disciplines are urged to apply: anthropology, archaeology, art history, epigraphy, ethnography, ethnohistory, linguistics, and related fields.
Maar deze tekening helpt mij het meest. Ook van de Famsi Resources. Dit is een detail van een tekening met links de afgebeelde persoon met, interessant, de manier waarop hij zijn handen houdt. Rechts boven zie je dan de dubbelhoofdige slangenstaf.
De details van de tekening heb ik nog eens gecombineerd met de
foto van de ‘Leiden plate’. Met wit heb ik het gezicht van
de man ingekleurd, met bruin zijn handen en met geel de
dubbelhoofdige slangenstaf.
De drie gele delen vormen samen 1 voorwerp (de ‘ogen’ heb ik niet ingekleurd). Maar de man houdt het voorwerp achter zijn armen en handen, tegen zijn lijf geklemd. Aan de polsen draagt hij een sieraad dat ik bruin had kunnen inkleuren maar dat ik gelaten heb zoals het voorwerp is.
Er is een Engelstalige Wikipedia-pagina over
de Leiden plate. Ik heb de verwijzingen proberen te volgen.
Soms, bij artikelen in kranten of bladen lukt dat.
Meer academische teksten zitten helaas achter een betaalmuur.
Dat is jammer want het voorwerp wat ik in Tikal zag is een
gift. Volgens de tekst op Wikipedia is dat een gebruik dat
vaker voorkomt. De tekst waar de anekdote vandaag komt
is een boek dat je kunt lezen mits je lid wordt van de
website. Beetje te duur voor een anekdote.
Maar goed op Wikipedia kun je het volgende lezen:
Intro
The Leyden plaque, sometimes called Leiden plate or Leiden plaque, is a jadeite belt plate from the early classic period of the Maya civilization. Although the plate was found on the Caribbean coast of Guatemala, it may have been made in Tikal. The plate is now in the National Museum of Ethnology in Leiden, Netherlands, hence its official name.[1][2][3] It is one of the oldest Maya objects using the Mesoamerican Long Count calendar.
History
The plate was discovered by chance by a Dutch engineer, S.A. van Braam, in 1834.
He was part of a team employed by a lumber company to dig a canal near Puerto Barrios in Guatemala, in the lower Motagua Valley.
The team accidentally knocked down what looked like an ancient Central-American funeral mound.
There he found many objects in bronze and in jadeite, the little jade plate amongst them.
The plate was brought back to the Netherlands in 1864 and was gifted to the National Museum of Ethnology.
The first scientific description of the plate was made by Leeman in 1877, and many others followed, notably Holden in 1880 and Valentine in 1881, who started deciphering the inscriptions.
A lot of ground work on the dating of the plate was done in 1938 by Frances and Sylvanus Morley.
Their study remains one of the more conclusive made on the plate.
The date on the plate was used to study time and calendar in the Maya world, and the plate remains one of the earliest examples of the usage of a cyclical calendar in the Central-American world.
It is remarkable for being the oldest known usage of a Maya ordinal zero, which symbol (graphically derived from the drawing of a sitting man, typically representing a king’s crowning) appears two times, one to form the date “0 Yaxkin” from the first day of the seventh month of the festive year in Haab’ calendar, and one to denote the Moon-Bird king accessing its throne on the other side of the plaque.
Description
The plaque is a small rectangular object of pale green jadeite measuring 21.7 by 8.6 centimeters.
Its faces are carved with both drawings and glyphs.
A hole at its top hints that it was used as a pendant, probably as a waist plate.
While it was found far from its possible original location of Tikal in a post-classic archeological context, it dates from the Early Classic era.
It poses as an example of precious object preserved and used several centuries after its making, which is common in Mesoamerica.
The front face has a picture of a richly-dressed man.
His head and the lower part of his body are seen from profile, but his breast is turned toward the front, with the feet placed one behind the other.
It represents a victorious lord, possibly an otherwise-unknown ruler of Tikal, wearing six celts and some trophy heads around his waist, standing with bound captives he vanquished.
He also carries an atlatl, or two head serpent, in his hand.
The serpents have a human head in their mouth, a characteristic feature of the Sun God.
The posterior face is engraved with an inscription bearing traces of cinnabar, documenting the crowning of a king on 15 September 320 (Gregorian) in Long Count calendar.
The other face of the plate bears some glyphs giving one of the earliest registered dates of the Maya Classic period.
These inscriptions are composed of fifteen glyphs neatly carved in one column.
The date written is 8.14.3.1.12 1 Eb 0 Yaxk’in (15 September 320 A.D. using the Goodman-Martinez-Thompson correlation).
The plate probably represents the accession of a ruler.
This accession may have happened at the Moon-Zero-Bird Place and involved a ruler named Way Ko? Chanal Chak Wak.
The motif of the ascension of a ruler depicted on the Leiden Plate isn’t uncommon at all, and similar carvings are found on stelae and other celts around the Maya world.
For a long time authors considered “Moon-Zero-Bird”, to be the name of the king (despite carrying the NAL-“place” affix) and one of the first kings of the Tikal dynasty.
This interpretation is contested in recent publications: though the plaque may be tied with Tikal, there is no hard evidence of this, and “Moon-Zero-Bird” does not appear in Tikal dynastic listings.
It does, however, appear as a place name associated with creation and the Maize god at Tikal on Stela 31.
The Leyden plaque today
The Leyden plaque is now displayed in the Central-American gallery of the National Museum of Ethnology in Leiden, the Netherlands.
It is the most recognisable object of the museum collection, with replicas gifted to museum, politicians and organisations around the world.
Its image is also featured on the one quetzal bank note, the Guatemalan currency unit, after it was chosen as one of the national symbols of Guatemala in 2006.
Controversies remains regarding the return of the original Leiden plate in Guatemalan soil.
During a Maya exhibition in the Kimberley Museum in Texas in 1986, the National Museum of Ethnology of Leiden asked for a Declaration of Immunity From Public Seizure in order to protect the plate from being seized by a third party.
Op Wikipedia wordt een tekst genoemd van Frances and Sylvanus Morley.
Van hun kon ik een artikel vinden ( LeydenPlateMorley) dat erg interessant is.
Argusvlinder 