Zwemmen of Baden: Over de Fijnheid van Herhaling

Posted on oktober 2, 2025 by Argusvlinder

In Archiefstuk 001 van mijn Bouillonistisch Archief
werd het boek Charms, 50 verhalen al genoemd.
Het allereerste verhaal, en meteen de allereerste zin, staat
op een absurdistische wijze stil bij soep.
Nu ik de 50 verhalen gelezen heb blijkt dat dit
eerste verhaal meteen een van de meest aansprekende is.

Daniil Charms, 50 verhalen, Statenhofpers. In de vertaling vanuit het Russisch door Jan Paul Hinrichs die ook het nawoord verzorgd.

Er is veel te genieten aan deze kleine parels van verhalen.
Steeds slaagt Charms erin je op het verkeerde been te zetten.
Een verhaal springt er wat mij betreft echt uit, een kort verhaal
van vier zinnen waarin Charms vrijwel dezelfde geschiedenis
twee keer verteld.
Het is heel ontregelend voor de lezer. Het is een techniek die
Charms op meer plaatsen inzet.
Toegegeven: als je deze techniek een paar keer voorbij ziet
komen verliest hij aan kracht.
Maar de 4 zinnen zijn top:

Op een keer ging Semjonov wandelen. Het was een heel warme dag en daarom besloot Semjonov te gaan zwemmen in de rivier.
Semjonov wandelde heel lang, werd uiteindelijk moe en ging uitrusten op het gras langs de rivier.
Het was een warme dag en Semjonov besloot te baden in de rivier.

Het subtiele verschil: eerst ‘zwemmen’, later ‘baden’.
Een verschuiving die nauwelijks betekenis draagt,
maar des te meer bijdraagt aan de ontregeling.

Op andere plaatsen waar je deze techniek ziet is er soms een
meer algemeen deel en een meer specifiek deel.
Zoals het heel specifiek gedateerde verhaal van 8 maart 1938.
Deel 1 begin bijvoorbeeld met ‘Wanneer iemand de slaap niet kan vatten’,
terwijl deel 2 begint met ‘Iemand die Oknov heet lag op bed, de benen
dom uitgestrekt en probeerde in te slapen.’

In de verhalen ligt de nadruk op het ontregelen. Het zijn
absurdistische, korte verhalen. Wat ik lastig vond,
was dat ik gaandeweg steeds meer weerzin voelde opkomen
tegen het mensbeeld dat Charms hanteert.
De meeste mensen in zijn verhalen zijn niet slim, ze laten
het onheil dat hen overkomt, gelaten over zich heen komen.
Natuurlijk, dergelijke typetjes zijn gewillige slachtoffers
in komische situaties.
Zou Charms dit soort verhalen ook hebben kunnen schrijven
over intelligente en actieve mensen?

Jan Hanlo, Beste advisanda, Brieven aan Hajo Wong (en Willem K. Coumans), Statenhofpers. Voorzien van toelichtingen door Wiel Kusters.

Het tweede boek: Hanlo, Beste advisanda, Brieven aan Hajo Wong
(en Willem K. Coumans) heb ik ook met veel plezier gelezen.
Gelukkig lost Hanlo zelf de vraag op die mij vanaf het begin
bezighield: wat wordt bedoeld met ‘advisanda’?

Het komt nog al eens voor dat een verzameling brieven van
een schrijver vooral gaat over ditjes en datjes.
Bij Hanlo is dat niet. Zelfs de teksten van de briefkaarten
gaan over literatuur. Daardoor vond ik ze veel leuker om te lezen.

Soms in het wel Taalkunde met hoofdletter ‘T’,
maar het blijft steeds inhoudelijk relevant.
Zoals bijvoorbeeld in de brief van 20 januari 1960 waarin Hanlo
al schrijvend over spelfouten een definitie van een
dichter of schrijver geeft:

Niemand kan een dichteres of dichter of schrijver tenslotte de les lezen: als zij geen komma’s willen schrijven, doen ze ’t niet, zij maken de nieuwe spel-gewoonten (zij niet alleen , ook het volk, maar niet de boekjes).

Zoals steeds verzorgt Chang Chi Lan-Ying het zetwerk, leent met van Helmut Salden de letters voor de boekband en drukt Jan de Jong de tekst. De fijnste letter vond ik die van Charms, 50 verhalen (het lettertype wordt in de reeks, per boek aangepast naar de inhoud).

Van Siebold tot spruitjeslucht in Den Haag

Posted on september 21, 2025 by Argusvlinder

Een reflectie op hoe internationale invloeden onze ‘typisch Nederlandse’ identiteit vormden, en hoe diezelfde identiteit nu wordt opgeëist door een verwarde menigte in Den Haag.

Graag zou ik de losgeslagen horde mensen die afgelopen
weekend rellend en vernielend door Den Haag trokken.
Het kantoor van D66 was een duidelijk doelwit.
De horde werd opgehitst door ‘sprekers’ op het Malie-veld
en hen zou ik er op willen wijzen dat het
‘Nederland van vroeger’ echt complexer is
dan witte mensen die één keer per dag
in de spruitjeslucht boerenkool aten.

De boerenkool wordt overal op de wereld verbouwd
en gegeten.
De aardappel (voor de stamp) is vanuit Zuid-Amerika
geïmporteerd en de spruitjes heten in het Engels niet
voor niets Brussels sprouts.

Het is het ophitsen door de crimineel GeertW en zijn
politieke vrienden, die deze horde mensen al jaren
verwarren met onjuiste ideeën.
Ze worden gekenmerkt door gebrek aan kennis en
gevoel voor geschiedenis.

Vandaar dat het volgende citaat me extra opviel
in een boek dat ik aan het lezen ben.
Kijk eens goed in je Nederlandse tuin:

“Het is Siebolds verdienste dat hij ondanks alle obstakels (…) volhield in zijn streven de Europese tuinen met de nieuwste Japanse sier- en eetbare planten te verrijken. In Nederland zijn in ieder geval de Japanse esdoorns, lelies en coniferen niet meer weg te denken. Iedereen kent de namen (…) onze boerenhortensia, (…) blauwe regen, clematis, magnolia, hartlelie en de Japanse speelbal. Siebolds planten vormden de basis voor een ongekend aantal variëteiten en kruisingen die de huidige Nederlandse tuinen en plantsoenen hun fraaie uiterlijk geven. (…)
Het zou niet onterecht zijn Siebold voor deze verrijking van de Nederlandse/Europese horticultuur de waardering te geven die hij verdient, want die ontbreekt nu – uitgaande van het grote publiek, de gebruikers van zijn sierplanten – totaal.”

Latijnse namen en botanische details heb ik voor nu uit
bovenstaande tekst weggelaten.

Arlette Kouwenhoven, Brandende ijver, Siebold de biografie. Pagina 221.

Voor alle duidelijkheid, Siebold is de Duitse:

Jonkheer Philipp Franz Balthasar (Franz) von Siebold (Würzburg, 17 februari 1796 – München, 18 oktober 1866) was een van de westerlingen die in Japan lessen in westerse medicijnen gaf. Van 1823 tot 1829 was hij geneesheer op Dejima, de Nederlandse handelsnederzetting bij Nagasaki. Hij werd bekend door zijn verzamelingen op het gebied van de Japanse flora en fauna en volkenkunde. Hij voerde zijn onderzoek uit met hulp van tolken en Japanse studenten, en vanaf 1825 met zijn assistent Heinrich Bürger.
…
Zijn collectie Japanse kunstvoorwerpen, alsmede twee andere collecties met voorwerpen uit Nederlands-Indië en van eilanden in de Grote Oceaan die hij na terugkeer in Nederland had verworven, werden aangekocht door de Nederlandse staat. Die collecties vormden de basis voor het in 1837 geopende Rijks Ethnographisch Museum, een voorloper van het Museum Volkenkunde.

Het Japanmuseum Sieboldhuis (Leiden):

Japanmuseum SieboldHuis is een onafhankelijke stichting (Stichting Japanmuseum SieboldHuis), opgericht in 1999 om uiting te geven aan de bijzondere en lange relatie tussen Japan en Nederland.

In 2005 opende het museum haar deuren. Naast tijdelijke tentoonstellingen met uiteenlopende Japan-gerelateerde onderwerpen met het mooiste uit het oude en nieuwe Japan, biedt het SieboldHuis met de vaste Siebold-collectie Prenten, lakwerk, keramiek, fossielen, herbaria, geprepareerde dieren, munten, kleding, oude landkaarten en honderden andere schatten. Alles is tussen 1823 en 1829 in Japan verzameld door de arts Philipp Franz von Siebold. Deze voorwerpen komen uit de collecties van Naturalis Biodiversity Center, Wereldmuseum Leiden en de Universiteit Leiden.

Het Been, het Boek en de Cello

Posted on juni 25, 2025 by Argusvlinder

Ik ben een liefhebber van margedrukwerk.
Net als commercieel drukwerk kent ook margedrukwerk een grote variatie
aan vormen en uitvoeringen.
Het zijn precies die vormen en uitvoeringen die dat margedrukwerk
zo interessant maken, soms geldt dat ook nog eens voor de inhoud.

Met enige regelmaat koop ik werk van de Statenhofpers uit Den Haag.
Ongeveer 10 dagen geleden kocht ik ‘Het aanwezige been’
geschreven door Arnon Grunberg.
Ik ben geen kenner van Grunbergs werk.
Van zijn bekendste werken heb ik er opmerkelijk genoeg
nog geen een gelezen.
Ik schaam me (heel even).

Maar Grunberg waardeer ik vanwege zijn standpunten in het publieke
debat, zijn brede interesse in literatuur en zijn optredens.

Statenhofpers, Arnon Grunberg, Het aanwezige been.

Maar als er dan een kort verhaal van hem verschijnt bij een
uitgever/margedrukkerij als de Statenhofpers dan koop ik dat.
Want zoals steeds bij boeken van de Statenhofpers, is het een prachtig
verzorgd boek geworden, met oog voor detail.

Grunberg schreef het verhaal voor de Cello Biënnale, waarom het
verhaal toen niet gebruikt werd, weet ik niet.
Het lijkt me er heel geschikt voor.

Vervolgens werd het aangeboden aan de Carbolineumpers
van Boris Rousseeuw. De bekende Vlaamse margedrukker, waarvan
eerder op mijn blog aankopen langs kwamen, overleed voordat
het verhaal kon verschijnen.

Statenhofpers, Arnon Grunberg, Het aanwezige been.

Nu zijn het Jaap Schipper en Christianne Duchateau die het
werk uitgeven.
Met een mooie, eenvoudige maar opvallende band met de naam van de
auteur en de titel van het boek opzij van de rug in gouddruk.
Het uitgeversmerk staat midden op de band, in relief – blinddruk,
in handgeschept Khadi (papier) uit Nepal.
Dat papier voelt aan als vilt en bevat oneffenheden en
kleurnuances, die het zo interessant maken.

Het boek bevat een piëzografie (reproductie) van een tractorschilderij!
De twee ‘hoofdstukken’ beginnen ieder met een grote hoofdletter
in rood gedrukt.
Voor de tekst gebruikten de zetter Chang Chi Lan-Ying en de drukker
Jan de Jong het lettertype Monotype Goudy Old Style en Goudy Titling.
Een lettertype ontworpen in de Verenigde Staten en uitgebracht door Monotype.

De piëzografie van het olieverfschilderij van een tractor door Gabriël Kousbroek.

Dus een boek waar weer veel aan te beleven valt en dan heb ik het
nog niet over de inhoud gehad.

Het eerste deel van het verhaal ademt een sterk Amerikaanse sfeer uit.
Deel twee van het verhaal neemt plotseling een afslag en richt
zich op de benen van een van de personen.
In deel één van het verhaal heeft die persoon beide benen nog
maar in deel 2 mist de persoon het linkerbeen.

Dat linkerbeen is niet het been van de titel, want die spreekt
van ‘het aanwezig been’.
Zeker voor een leek lijken beide benen van een cellist belangrijke
lichaamsdelen bij het spelen op de cello.

Een voor de hand liggende afsluiter is dan dat Grunberg ons
in dit verhaal op het verkeerde been zet.
Maar wat is, in dit verband, het verkeerde been….

Om het oeuvre van Arnon Grunberg een beetje in context te plaatsen,
hier een kleine greep uit zijn bekendste titels:

Tirza – Een beklemmende roman over een vader-dochterrelatie die ontspoort. Bekroond met o.a. de Libris Literatuur Prijs en verfilmd. Wordt vaak gezien als zijn magnum opus.

De asielzoeker – Een rauw en ontregelend verhaal over liefde, verlies en zelfopoffering. Werd bekroond met de AKO Literatuurprijs.

Blauwe maandagen – Zijn debuutroman, deels autobiografisch, waarmee hij in één klap doorbrak. Bekroond met het Gouden Ezelsoor voor bestverkochte debuut.

Moedervlekken – Een psychologische roman over een psychiater die zijn grip op het leven verliest. Zeer goed ontvangen en vaak besproken.

De dood in Taormina – Een recentere roman die veel lof kreeg en goed verkocht, met Grunbergs kenmerkende mix van ironie en existentiële vragen

Bron: Copilot.

Zoals ik het lees

Posted on april 8, 2025 by Argusvlinder

Dit boek is aan mijn aandacht ontsnapt.
‘The way I read it – Zoals ik het lees’ van Billy Collins,
in de vertaling van Harrie Jonkman, verscheen al begin 2024.
Ik kocht het veel later en heb het nu gelezen.

Billy Collins, The way I read it – Zoals ik het lees, in een vertaling door Harrie Jonkman, met portretten van Sam Drukker. Statenhofpers, Den Haag.

Billy Collins is een Amerikaanse dichter en uit zijn dichtwerk
van 1988 to 2022 werd een selectie gemaakt en voorzien van enkele
portrettekeningen van Sam Drukker.
Het boek verscheen bij de Statenhofpers samen met ‘Anker’, een
gedicht van Mensje van Keulen met een lino-afdruk van de hand
van Olivia Ettema.

Gedichten lees ik niet veel en ik heb er ook niet echt ervaring mee.
Maar het boek is mooi uitgegeven zoals meestal bij de Statenhofpers.
De beelden ie Collins in zijn werk oproept zijn mooi en dat maakt
het dat ze leuk zijn om te lezen.
Een voorbeeld van pagina 14:

Winter syntax

A sentence starts out like a lone traveler
heading into a blizzard at midnight,
tilting into the wind, one arm shielding his face,
the tails of his thin coat flapping behind him.

Zoals je ziet geen rijm,
er is geen opvallend metrum.
Vorm is er wel.
Zinnen breken af, net als bij andere dichters,
op inhoudelijk onlogische plaatsen om te vervolgen
op een volgende regel.

Het goede nieuws is dat er meerdere gedichten zijn over poëzie
in deze bundel. Op pagina 18 staat ergens in het midden van de pagina:

Introduction to Poetry

I want them to waterski
across the surface of a poem
waving at the author’s name on the shore.

But all they want to do
is tie the poem to a chair with rope
and torture a confession out of it.

They begin beating it with a hose
to find out what it really means.

Het beeld van de waterskiër die zwaait naar
de schrijversnaam aan de kust vind ik mooi en
vol humor.
Die humor kom je vaker tegen.

In het Engels twee woorden. In de Nederlandse vertaling slechts één woord. Maar het Latijn voor ‘Ga met me mee’ is iets anders dan ‘handboek’ of ‘gids’. Soms, zoals hier, zijn de gedichten net raadsels.

De hele ‘Introduction to Poetry’.

De opvattingen van Collins over gedichten blijkt duidelijk
uit de afbeelding hierboven met ‘Introduction to Poetry’.
In de bundel komt dit meerdere keren aan bod.
Eigenlijk spreekt hij mij hier streng toe!
Hij schetst een haast fysieke ervaring van gedichten in plaats
van altijd weer die verstandelijke benadering.

Nog een laatste voorbeeld van de droge humor.
Je kunt het boek beter zelf lezen dan dat ik
nog meer voorbeelden geef.

Regendruppelétude

Posted on april 6, 2025 by Argusvlinder

De afgelopen dagen las ik onder andere in het boekje ‘Vestdijk –
Concerten te Doorn’, deel 17 in de Saldencahiers.
Dit is een reeks boekjes van de margedrukker die gaat onder de naam
Statenhofpers Den Haag (Jaap Schipper en Christianne Duchateau).

Het leuke voor mij aan deze reeks is de mooi verzorgde uitvoering van de boeken,
het gevarieerde aanbod aan auteurs (waarvan ik geregeld nog nooit iets
gelezen heb) en het handzame formaat.

Deze keer betreft het een deel met recenties geschreven door Simon
Vestdijk van muziekvoorstellingen in Doorn rond het einde van de
Tweede Wereldoorlog en het eerste bevrijdingsjaar. In totaal 6 stukken
die bestemd waren voor de krant.

Dus niet persé groot literair werk maar het toont een kant van Vestdijk
die weinig met schrijven te maken heeft en daarom waarschijnlijk
interessant voor kenners van zijn werk.
Dat ben ik in ieder geval niet.

Toen ik door de stukken las kreeg ik de aandrang om de muziek te
beluisteren waarvan Vestdijk de uitvoering beschrijft.
Van de ‘Regendruppelétude’ van Frédéric Chopin, had ik nog nooit gehoord.
Maar op internet waren meerdere uitvoeringen te horen.
Zoek die van Lang Lang maar eens op.

Statenhofpers, Den Haag, Saldencahiers 17, Simon Vestdijk – Concerten te Doorn. Met een inleiding door Peter van Schijndel en een portret van Vestdijk door Karel Kindermans, Chang Chi Lan-Ying en Jan de Jong waren verantwoordelijk voor het zet- en drukwerk.

Al lezend kwam bij mij ook de vraag binnen over de waarde van recenties.

In de podcast ‘Klassiek Inside’ (!) worden regelmatig twee elkaar tegensprekende
recenties voorgelegd aan (de vertegenwoordiger van) de uitvoerenden. Bijvoorbeeld
een stuk uit het NRC en de Volkskrant.
Met de vraag wat de uitvoerenden daar nou van vonden.
Soms lees je bijna magische teksten.

Ook Vestdijk schrijft van die zinnen in geheimtaal die blijkbaar horen
bij de wereld van klassieke muziek:

Pagina 32:

“In het ‘Intermezzo’ in A groote terts en in Schubert was echter een gunstig evenwicht tusschen opvatting en karakter der muziek bereikt, waarbij technische verwerkelijking en doorvoelde voordracht hand in hand gingen.”

Pagina 35 (een zin die vaker voorkomt in de 6 stukken):

“die over een uitnemend geschoold orgaan blijkt te beschikken.”

Dergelijke zinnen maken me zo nieuwsgierig dat ik bij die uitvoering had willen zijn.
Maar daarvoor zal toch echt tijdreizen moeten worden uitgevonden.

Ik heb genoten van het boek!

Boeken als…

Posted on november 21, 2024 by Argusvlinder

Deze keer beginnen we aan ‘Boeken als ruimte’.

Huis van het Boek, Boeken als ruimte, Caius Julius Solinus, De situ orbis et memorabilibus mundi, Venetië, drukker Nicolaus Jenson, 1473.

Dionysius Carthusianus, Tractaet vanden loefliken leven der gheechte der menschen over gheset in duutsche ter Goude (Gouda), Gheraert Leeu, 1479.

Dijt bouck behoert toe Joest Janssen Morbeck, diet vijnt ende weder brijnt die sale hebben selveren penninck.

W.G. Van der Hulst, Van den bozen koster, Nijkerk, Gallenbach, 1999, illustraties Tjeerd Bottema.

Gautier de Châtillon, Alexandreïs, Frankrijk, 13de eeuw. De man met broden op zijn hoofd.

Taylor Jenkins Reid, Carrie Soto is back, New York, Ballantine Books, 2022.

Boeken als…

Posted on november 19, 2024 by Argusvlinder

Boeken als icoon. Getijdenboek, Zuidelijke Nederlanden, circa 1460.

Boeken als icoon, ruimte, cultuur, hulpmiddel, expressie, herinnering. Huis van het Boek.

In de marge laaft een bijzonder wezen zich aan een bloem.

Het ontbreken van een kuskruis leidde er in dit boek toe dat de verf afgebladderd is rond de voeten van Christus. De vetvlek lager heeft een andere oorzaak.

Getijdenboek, Zuidelijke Nederlanden, circa 1460.

Getijdenboek, Atelier Simon Bening, Zuidelijke Nederlanden, eerste helft 16e eeuw.

Nederlands paspoort (facsimile).

Boeken als icoon, Shani Leseman, Talismagic, 2022 – 2024, ceramic, pigment.

Boeken als…

Posted on november 17, 2024 by Argusvlinder

In het huis van het Boek in Den Haag is een tentoonstelling
met als titel ‘Boeken als…’.
Een veel vrijere tentoonstelling dan ik gewend ben van hen.
Natuurlijk gaat het over boeken. Maar het perspectief waarin het
boek geplaatst wordt is minder vanzelfsprekend.
Het appeleert aan de vraag ‘Wat is een boek’ en gaat daar
creatief mee om.

Huis van het Boek, Boeken als…icoon, ruimte, cultuur, hulpmiddel, expressie, herinnering.

Dan begin de tentoonstelling met een grote kast met daarin
een groot aantal beeldjes. Voorstellingen van keramiek.
Allemaal om de vraag te stellen in hoeverre een boek een icoon is.

Dit is een van de groep beeldjes die de openingsblikvanger vormen. Het werk is onderdeel van de serie Talismagic. Shani Leseman, Talismagic, A talisman for healing, 2022 – 2024, ceramic, pigment.

Huis van het Boek, Boeken als icoon, Ethiopische kitab, vermoedelijk 19e eeuw.

Huis van het Boek, Boeken als icoon, Miniatuur Bijbel, Miniatuur Koran.

Huis van het Boek, Boeken als icoon, Miracoli del B. Anthonio Pellegrino, Italië, 1540.

Geen hogere BTW

Posted on september 24, 2024 by Argusvlinder

De volgende ‘kassabon’ kreeg ik bij het Huis van het Boek
in Den Haag op Prinsjesdag.

Ode aan Antwerpen

Posted on december 26, 2023 by Argusvlinder

Vandaag een reeks met wel heel bijzondere dieren.

Pieter Coecke van Aelst, Drieluik met kruisiging van Christus, circa 1530, Museum Catharijneconvent. Hier nog niets met dieren maar wel een bijzondere boodschp: de dood, het offer, van Christus als verlossing van de erfzonde.

Een van de zijluiken van een drieluik. Pieter Aertsen, Koning Balthasar, circa 1560, Rijksmuseum. Een eerste afbeelding met opmerkelijke dieren:

Nog een fragment. Kun je nagaan hoe groot de totale voorstelling moet zijn geweest. Pieter Aertsen, Aanbidding van de herders (Fragment), 1554, Amsterdam Museum.

De os, de planken die het paneel vormen lijken wel los te zitten.

Pieter Pietersz., De kruisiging, circa 1590 – 1600, olieverf op paneel, The Phoebus Foundation. Op dit schilderij zijn zelfs de paarden bedroefd. Vooral het rechterpaard.

Pieter Pietersz., Boetvaardige Maria Magdalena, laatste kwart van de 16e eeeuw, olieverf op paneel, Museum Catharijneconvent. Let op de originele lijst met een stichtelijke spreuk.

Een feest…of toch niet? Joachim Beuckelaer, Keukenscene met Jezus en de Emmaüsgangers, circa 1560 – 1565, Den Haag, Mauritshuis. Je moet goed zoeken om de Emmaüsgangers te zien. In al die overvloed is het brood ook heel onopvallend weggestopt. Het breken van het brood zal bij de Emmaüsgangers leiden tot de herkenning van Christus. Veel vogels op dit werk.

De Emmaüsgangers rechts bovenin het schilderij.

Huybrecht Beuckeleer, De Heilige Familie met de Heilige Anna, 1563, olieverf op paneel, The Phoebus Foundation. Op de achtergrond, rechtsboven een kleine figuur op een trap.

Men heeft in Vriesland veel voetpaden, doch de boeren weeten er geen dan die om hun dorp zijn.

Posted on september 26, 2023 by Argusvlinder

Vorige maand was ik in Den Haag.
Ik ging even langs de Nationale Bibliotheek.
Ik ervaar het gebouw als erg gesloten maar zelf beweren ze
dat ze heel open zijn. Dus ik probeer iedere keer weer te
zien waar ze dan zo open zijn.
Deze keer heb ik er koffie gedronken en heb de tentoonstelling
‘Op de kaart’ bezocht.
Vreemd genoeg heeft het Alard Pierson museum in Amsterdam,
gelijktijdig, een tentoonstelling met bijna dezelfde titel.
De twee tentoonstellingen kunnen niet meer van elkaar verschillen.
Zouden die mensen niet met elkaar spreken?
In Amsterdam is iedere vierkante centimeter benut om nog
een interessante kaart te tonen.
In Den Haag is de grote ruimte bezet door een paar eilanden
met een gelimiteerd aantal kaarten.
Op hun website kan ik niets over de tentoonstelling vinden.
Beide tentoonstellingen zijn de moeite waard om te bezoeken.

De schrijver van dit reisverslag is een heel interessant figuur. Zoek het maar eens op. Reisverslag door Dirk van Hagendorp, 1823. Dat touwtje als boekenlegger/leeslint trok meteen mijn aandacht.

‘Men heeft in Vriesland veel voetpaden, doch de boeren weeten er geen dan die om hun dorp zijn. Men dient dus in alle dorpen naar de weg te vragen.’

Nog een reisverslag in een mooi handschrift. Dat is te lezen lijkt me.

Het gaat over Afrika, meer precies Het Koninkrijk Mutapa. Monomotapa was een koninkrijk tussen de rivieren Zambezi en Limpopo in het tegenwoordige Zimbabwe en Mozambique. Het werd bevolkt door de Shona. Het betreft het verslag van de zoektocht van Johannes Monna en Leendert Spruit naar Monomotapa, 1728.

Dit is een heel andere kaart. Niet gemaakt door westerse kaartenmakers. Deze kaart betreft Indië, het district Selotiga op Java. Werkelijk een kunstwerk. Maker onbekend, Tinkir en omgeving, 15 april 1825.

De volgende foto’s zijn van een heel belangrijk stuk geschiedschrijving.
Een zeekaart van het WIC voor de handel in slaafgemaakten.
Maar het is ook een mooie kaart.

A Jacobsz, West Indische Paskaert, 1650. WIC zeekaart voor de handel in slaafgemaakten.

Mr. Floris Balthasar, Kaartboek Hoogheemraadschappen Rijnland, Delfland en Schieland, 1611.

Olivia Ettema, Muurbloemen, Mixed media, geinspireerd door de Flora Batava, 1800 – 1934.

Flora Batava

Posted on juli 10, 2023 by Argusvlinder

Een laatste serie foto’s gemaakt toen ik de tentoonstelling
gezien had (?) en terug liep naar de uitgang.

Missaal, Gent, 1363 – 1366. Geniet van de volgende foto’s met details.

Even iets heel anders. Ook prachtig. Marek Šindelka, Klimaatverdriet.

Bijenorchis, Ophrys apifera, Flora Batava, deel 24 (1915). Handgekleurde litho naar ontwep van Pavord Smits.

Alleen hiervoor zou ik nog een keer teruggaan.

Flora Batava

Posted on juni 27, 2023 by Argusvlinder

Planten als ornament:

Theo Nieuwenhuis ontwierp deze kalenderbladen voor 1898 – 1899. De uitgevers waren Scheltema & Holkema. Het onderwerp van september was de aardappel.

Nog een ontwerp van Theo Nieuwenhuis, een perkamenten boekband. Gemaakt bij het afscheid van prof.dr. MWF Treub, Amsterdam 1905.

Op een tentoonstelling in Den Haag over planten en boeken mag het werk van Louis Couperus niet ontbreken. Hier Eline Vere met een boekband naar ontwerp van Willem Wenckebach. PN van Kampen, 1889.

Herman Gorter, Mei. Stichting De Roos, 1950. Houtgravure van Dirk van Gelder.

Flora Batava

Posted on juni 21, 2023 by Argusvlinder

De tentoonstelling gaat niet alleen in op de Flora Batava en de
totstandkoming maar staat ook stil bij andere aspecten
van planten als onderdeel van het boek.
Bijvoorbeeld de plant als ornament.

Een voorbeeld daarvan is dit werk van John Ruskin: The Nature of Gothic – A chapter of the Stones of Venice, Hammersmith, Kelmscott Press, 1892.

Vrij naar Wikipedia:

‘The Stones of Venice’ is een verhandeling over kunst en architectuur in Venetië geschreven door John Ruskin. In ‘The Nature of Gothic’ beschrijft hij zijn ideeen over hoe de maatschappij zou moeten worden ingericht. De eerste edities van dit werk kwamen uit van 1851 tot 1853.
Wanneer hij spreekt over ‘Gothic’ dan bedoelt hij de gotiek.

Onder neogotiek (Engels: Gothic Revival) wordt een 19e-eeuwse stroming in de bouwkunst verstaan die zich geheel heeft laten inspireren door de middeleeuwse gotiek. Het is een reactie op de strakke, koele vormen van het classicisme met zijn uitgesproken rationele karakter. De neogotiek ontstond uit de romantische belangstelling voor de middeleeuwen.

William Morris, Sidney C. Cockerell, A note by William Morris on his aims in founding the Kelmscott Press, Hammersmith, Kelmscott Press, 1898.

Dit is dan een mooi voorbeeld van middeleeuws gebruik van planten als ornament: Werner Rolevinck van Laer, Fasciculus Temporum, inhoudende die cronijcken van ouden tijden, Utrecht, Johan Veldener, 1480. De vertaling van Fasciculus Temporum die ik op internet las is: “Little bundles of time”.

Gezien

Posted on juni 19, 2023 by Argusvlinder

Afgelopen zaterdag ging ik voor een soort dubbelbezoek
naar Den Haag:
– ik wilde voor de tweede keer de Flora Batava tentoonstelling
zien in Huis van het boek;
– ik ging de opera Zauberflöte The next generation zien en horen
in Amara (huis voor cultuur, educatie, events en ontmoeting).
Tussen die twee zaken zou ik ergens gaan eten.

Het liep een klein beetje anders.

Eerst maar eens zien of ik Amare kan vinden. Nou dat was geen probleem. Nu naar Huis van het Boek.

Maar het was warm.
Ik kwam wel dicht in de buurt maar besloot toch
op een terras op een van de kanalen te gaan zitten.
In de schaduw, op het water, een beetje deinzend.
Wie doet je wat.

Tussen de elegante bomen op het Voorhout: Voorhout Monumentaal 2023. Wie doet je wat? Michael Jacklin, Rest Image II, stafijzer.

Marieke Bolhuis, SHE is GIANT, EPS staal, polyurea, DD lak.

Atelier van Lieshout, Milkman, cortenstaal. Persoonlijk had ik het ‘Boer met stikstof op zijn hoofd’ genoemd.

Armando, Kopf, brons.

Zeger Reyers, Vanaf hier mag alles.

Eten deed ik bij een uitstekend Indiaas restaurant.
Werkelijk erg goed.

Toen was het tijd voor de voorstelling. Zauberflöte.
Hier met een Nederlandstalig libretto.
De opera speelt zich af in de toekomst.
Een figuur die wel erg veel weg heeft van Trump starft op toneel.
De taal is direct, er wordt geen blad voor de mond genoemen.
In grote lijnen wordt het oorspronkelijke verhaal van Emanuel Schikaneder
aangehouden.
Het is een bekende verhaalopbouw:
je stelt de deelnemers voor, je stuurt ze op een tocht met
opdrachten en daarin verwerk je muzikale hoogstandjes.
Die waren er!
Aan het eind komt alles goed.
Dus uitstapjes naar extreem rechts, klimaat, gelijkheid van
vrouw en man. Ze liggen voor de hand en passen goed.

Wolfgang Amadeus Mozart, Emanuel Schikaneder, Zauberflöte – The Next Generation. Helaas was het niet druk in Amare want de voorstelling is de moeite waard. Ik heb me prima vermaakt.

Het was nog een eindje met de train maar hij ging!

Flora Batava

Posted on juni 2, 2023 by Argusvlinder

Op de tentoonstelling waren een paar strooiranden te zien. Ze zijn altijd weer een lust voor het oog.

De strooiranden van Getijden- en gebedenboek, Zuidelijke Nederlanden, eind 15e eeuw. De annunciatie, de aankondiging aan Maria van haar zwangerschap. In een getijdenboek worden de gebeden ‘georganiseerd’ naar de tijd waarop de gebeden dienen te worden gebeden. De metten in de Mariatijd zijn de plaats waar de aankondiging aanleiding geeft tot overpeinzingen.

Gebedenboek van Libertus Schaloun, Sint-Truiden, circa 1570 – 1580.

Getijdenboek, Zuidelijke Nederlanden, begin 16de eeuw.

Flora Batava

Posted on mei 28, 2023 by Argusvlinder

Vanmorgen waren de redacteuren van de nieuwe versie
van de Flora Batava te horen in Vroege vogels.
Die nieuwe versie komt komende week uit en dus is
de reclamecampagne gestart.
Wel of geen boek, de tentoonstelling in Huis van
het boek is de moeite waard, zoals ik probeer te tonen
in een reeks van berichten over de boekenreeks en
over boeken over de planten in Nederland in het algemeen.

De houtsneden werden steeds verzorgder zoals de komende voorbeelden proberen te laten zien. In die voorbeelden speelt het Groot Weegbree een soort van centrale rol.

Otto Brunfels, Herbarum vivae eicones ad naturae imitationem, Straatsburg, Johann Schott, 1532. Plantago Major of het Groot Weegbree zie je op de voor de kijker rechtse pagina.

Nog meer weegbree maar ook bramen.

Herbarum arborum fruticum frumentorum ac leguminum images … ad viuum depictae, Frankfurt, Christian Egenolph, 1546.

Abraham Munting, Naauwkeurige beschrijving der aardgewassen, Leiden, Pieter van der Aa, 1696. Parietaria of Glaskruid staat hier centraal.

Flora Batava

Posted on mei 26, 2023 by Argusvlinder

Op de tentoonstelling Flora Batava in het Huis van het boek zie je een prachtige reeks waarvan hierboven de eerste: Herbarium Latinus, Mandragora is de naam van de plant, het boek is gedrukt in Leuven door Johan Veldener in 1484.

Dit boek heeft dezelfde afbeelding. Dezelfde houtsnede maar hier is die niet ingekleurd en afgedrukt in spiegelbeeld. Zelfde titel, zelfde jaar, andere plaats, andere drukker: Herbarium Latinus, Mandragora, Mainz, Petrus Schoeffer, 1484.

Nog een boek, dezelfde houtdruk maar deze keer niet in spiegelschrift. Andere drukker, andere plaats en ander jaar: Herbarium Latinus, Mandragora, Passau, Johannes Petri, 1485.

Nog een prachtig boek met mooie afbeeldingen: Lambert van St. Omaars, Liber Floridus, Lille, 1460.

Misschien een idee om dit alles met eigen ogen te gaan
bekijken in Den Haag?

Flora Batava

Posted on mei 23, 2023 by Argusvlinder

Ook vandaag een bericht over de tentoonstelling in Den Haag
bij het Huis van het Boek, over de uitgavenreeks Flora Batava.
De tentoonstelling is een samenwerkingsverband tussen
Huis van het boek, de Koninklijke Bibliotheek, Naturalis
Biodiversity Center en Wageningen University.

Deze laatste twee organisaties noem ik ten onrechte pas
voor het eerst in deze reeks. De aquarellen zijn vooral uit hun
verzamelingen afkomstig.

De Wageningen Universiteit heeft op dit moment zelf
ook een tentoonstelling over dit onderwerp.
Mijn indruk is dat een bezoek aan Wageningen wel de moeite
waard is maar met beperkte openingstijden, niet eenvoudig.

De tentoonstelling beperkt zich niet tot de Flora Batava zelf. Ook andere boeken, uit andere persiodes, die planten en dieren tot onderwerp komen, zijn op de tentoonstelling te zien zoals bijvoorbeeld dit boek van C. Cool en H.A.A. van der Lek, Paddenstoelenboek, 1935, 3e editie, Amsterdam, uitgegeven door Versluys.

Hier is een gedroogd exemplaar van de plant die is afgebeeld en wordt besproken, ingeplakt. Helemaal links. De plant, de Muurleeuwenbek groeit, zoals de naam al aangeeft, op stenen. Vandaar de voorstelling op een baksteen.

Flora Batava, Deel 2, Muurleeuwenbek of Cymbalaria Muralis, 1807, handgekleurde kopergravure met gedroogd exemplaar.

De redacteur was bij deze aquarel vooral niet tevreden over de kleuren: Flora Batava, Deel 10, Populiervuurzwam of Phellinus Populicola, aquarel met opmerking van de redacteur, 1849.

Flora Batava

Posted on mei 22, 2023 by Argusvlinder

Op de tentoonstelling Flora Batava kunnen de verschillende stadia van het ‘productieproces’ van de boekenreeks worden bekeken. Hier een voorbeeld uit Deel I, Grote brandnetel of Urtica Dioica, 1800, handgekleurde kopergravure.

Flora Batava, Deel I. Werk van G.J.J. van Os, Gele plomp of Nuphar Lutea, 1800, handgekleurde kopergravure met originele tekening (rechts).

Flora Batava, Deel 3, Vogelwikke of Vicia Cracca, 1814, handgekleurde kopergravure. ‘Een zeer aangenaam voeder’.

Maar planten en bloemen hebben naast geneeskrachtige functies
ook nut als voedsel of nog voor andere dingen:

Jacob Christian Schaeffer, Proefnemingen en Monster-bladen om papier te maaken zonder lompen, Amsterdam, JC Sepp, 1770.

Martinus Houttuyn, Handleiding tot de Plant- en Kruidkunde volgens het zamenstel van C. Linnaeus, Amsterdam, Lodewijk van Es, circa 1800, Deel I.

Argusvlinder

De avonturen van de Argusvlinder

Tagarchief: Den Haag

Zwemmen of Baden: Over de Fijnheid van Herhaling

Van Siebold tot spruitjeslucht in Den Haag

Het Been, het Boek en de Cello

Zoals ik het lees

Regendruppelétude

Boeken als…

Boeken als…

Boeken als…

Geen hogere BTW

Ode aan Antwerpen

Men heeft in Vriesland veel voetpaden, doch de boeren weeten er geen dan die om hun dorp zijn.

Flora Batava

Flora Batava

Flora Batava

Gezien

Flora Batava

Flora Batava

Flora Batava

Flora Batava

Flora Batava

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen: