Dat de duisternis niet valt zoals we meestal zeggen, maar opklimt uit de aarde

Over schrijven, zwijgen en de wereld tussen mensen, God en natuur

IMG_7300UitgeverijFragmentPaulVanTongerenNescio

‘Nescio’ is Latijn voor ‘Ik weet het niet’ — een toepasselijk pseudoniem
voor een schrijver die slechts een klein maar intrigerend oeuvre naliet
van zo’n 200 pagina’s.
Maar als ik Paul van Tongeren in zijn twee essays mag geloven blijkt er
niet zoveel van dat ‘niet weten’.
Misschien had ‘Ik weet het niet zeker’ nog treffender geweest als pseudoniem.

In het eerste van twee artikelen die onlangs samen in boekvorm verschenen bij
Uitgeverij Fragment valt te lezen dat volgens Van Tongeren het werk
zich beweegt tussen drie polen: de mensen, God en de natuur.

De manier waarop Van Tongeren verwoordt hoe de verhalen van Nescio
zich bewegen tussen die drie polen is fascinerend. Jammer genoeg is het alweer
enige tijd geleden dat ik De uitvreter, Titaantjes en Dichtertje las,
maar juist daardoor las ik Van Tongerens analyse met hernieuwde nieuwsgierigheid.

‘De mensen daarentegen zijn druk bezig met van alles en nog wat; ze sloven zich af en denken dat dat enig doel dient.’

‘God alleen heeft niks noodig. En dat is nu juist ’t groote verschil tussen God en ons.’ God weet dat er geen doel is,…

De natuur….enerzijds is ze als de mensen: altijd in beweging, altijd strevend en bezig om iets voort te brengen. Maar anderzijds is ze dat in een oneindigheid, de oneindigheid van het altijd maar weer opnieuw, de oneindigheid die elk streven van zijn doel en van zijn zin berooft.

Dat is een wereldbeeld dat enige aandacht vraagt om te kunnen proberen
de gedachtegang te volgen.

Het tweede artikel las ik ook met veel interesse en geeft tegelijkertijd
misschien wel de reden waarom ik met regelmaat een bericht op mijn
blog wil schrijven:

…spreken over (kunst, geschiedenis en) literatuur waarvan je houdt…, blijft altijd een bewijs van onvermogen. Elke poging om uitdrukking te geven aan je ontroering bevestigt een dubbel onvermogen. Enerzijds het onvermogen om werkelijk recht te doen aan wat je leest en de ontroering in woorden te vangen; en anderzijds het onvermogen om het bij die ontroering te laten, om de teksten in stilte te genieten zonder er zelf weer over te willen spreken.

Erg zonnig is het misschien allemaal niet maar wel goed doordacht
en het geeft heel veel leesplezier.
Jammer dat het boek geen introductie of nabeschouwing heeft die
de artikelen in het perspectief van de literaire kritiek
plaatst. Want precies dát weet ik dan weer niet zeker.

IMG_7301UitgeverijFragmentPaulVanTongerenNescioColofon

Uitgeverij Fragment, twee artikelen van Paul van Tongeren samen in ‘Nescio over God, mens en natuur’. De artikelen zijn ‘Paradijselijk niet-weten’ en ‘Maar die van God is vervuld gaat aan gruwelijke oneindigheid ten gronde’. 2025, boekverzorging Huug Schipper, drukwerk Raddraaierssp en bindwerk In de nok.


Het Been, het Boek en de Cello

Ik ben een liefhebber van margedrukwerk.
Net als commercieel drukwerk kent ook margedrukwerk een grote variatie
aan vormen en uitvoeringen.
Het zijn precies die vormen en uitvoeringen die dat margedrukwerk
zo interessant maken, soms geldt dat ook nog eens voor de inhoud.

Met enige regelmaat koop ik werk van de Statenhofpers uit Den Haag.
Ongeveer 10 dagen geleden kocht ik ‘Het aanwezige been’
geschreven door Arnon Grunberg.
Ik ben geen kenner van Grunbergs werk.
Van zijn bekendste werken heb ik er opmerkelijk genoeg
nog geen een gelezen.
Ik schaam me (heel even).

Maar Grunberg waardeer ik vanwege zijn standpunten in het publieke
debat, zijn brede interesse in literatuur en zijn optredens.

IMG_7171StatenhofpersArnonGrunbergHetAanwezigeBeen

Statenhofpers, Arnon Grunberg, Het aanwezige been.


Maar als er dan een kort verhaal van hem verschijnt bij een
uitgever/margedrukkerij als de Statenhofpers dan koop ik dat.
Want zoals steeds bij boeken van de Statenhofpers, is het een prachtig
verzorgd boek geworden, met oog voor detail.

Grunberg schreef het verhaal voor de Cello Biënnale, waarom het
verhaal toen niet gebruikt werd, weet ik niet.
Het lijkt me er heel geschikt voor.

Vervolgens werd het aangeboden aan de Carbolineumpers
van Boris Rousseeuw. De bekende Vlaamse margedrukker, waarvan
eerder op mijn blog aankopen langs kwamen, overleed voordat
het verhaal kon verschijnen.

IMG_7172StatenhofpersArnonGrunbergHetAanwezigeBeen

Statenhofpers, Arnon Grunberg, Het aanwezige been.


Nu zijn het Jaap Schipper en Christianne Duchateau die het
werk uitgeven.
Met een mooie, eenvoudige maar opvallende band met de naam van de
auteur en de titel van het boek opzij van de rug in gouddruk.
Het uitgeversmerk staat midden op de band, in relief – blinddruk,
in handgeschept Khadi (papier) uit Nepal.
Dat papier voelt aan als vilt en bevat oneffenheden en
kleurnuances, die het zo interessant maken.

IMG_7173StatenhofpersArnonGrunbergHetAanwezigeBeen

Het boek bevat een piëzografie (reproductie) van een tractorschilderij!
De twee ‘hoofdstukken’ beginnen ieder met een grote hoofdletter
in rood gedrukt.
Voor de tekst gebruikten de zetter Chang Chi Lan-Ying en de drukker
Jan de Jong het lettertype Monotype Goudy Old Style en Goudy Titling.
Een lettertype ontworpen in de Verenigde Staten en uitgebracht door Monotype.

IMG_7174StatenhofpersArnonGrunbergHetAanwezigeBeenGabriëlKousbroekTraktorschilderij

De piëzografie van het olieverfschilderij van een tractor door Gabriël Kousbroek.


Dus een boek waar weer veel aan te beleven valt en dan heb ik het
nog niet over de inhoud gehad.

Het eerste deel van het verhaal ademt een sterk Amerikaanse sfeer uit.
Deel twee van het verhaal neemt plotseling een afslag en richt
zich op de benen van een van de personen.
In deel één van het verhaal heeft die persoon beide benen nog
maar in deel 2 mist de persoon het linkerbeen.

Dat linkerbeen is niet het been van de titel, want die spreekt
van ‘het aanwezig been’.
Zeker voor een leek lijken beide benen van een cellist belangrijke
lichaamsdelen bij het spelen op de cello.

Een voor de hand liggende afsluiter is dan dat Grunberg ons
in dit verhaal op het verkeerde been zet.
Maar wat is, in dit verband, het verkeerde been….

IMG_7175StatenhofpersArnonGrunbergHetAanwezigeBeen


Om het oeuvre van Arnon Grunberg een beetje in context te plaatsen,
hier een kleine greep uit zijn bekendste titels:

Tirza – Een beklemmende roman over een vader-dochterrelatie die ontspoort. Bekroond met o.a. de Libris Literatuur Prijs en verfilmd. Wordt vaak gezien als zijn magnum opus.

De asielzoeker – Een rauw en ontregelend verhaal over liefde, verlies en zelfopoffering. Werd bekroond met de AKO Literatuurprijs.

Blauwe maandagen – Zijn debuutroman, deels autobiografisch, waarmee hij in één klap doorbrak. Bekroond met het Gouden Ezelsoor voor bestverkochte debuut.

Moedervlekken – Een psychologische roman over een psychiater die zijn grip op het leven verliest. Zeer goed ontvangen en vaak besproken.

De dood in Taormina – Een recentere roman die veel lof kreeg en goed verkocht, met Grunbergs kenmerkende mix van ironie en existentiële vragen

Bron: Copilot.

Tijd van het jaar

Zo na de vakanties en voor de feestdagen, dat is het ideale
moment voor veel (vrijwilligers)organisaties om hun jaarevent
te organiseren.
In het geval van Drukwerk in de Marge komt dan ook hun
nieuwsbrief uit met ook deze keer weer een hele mooie omslag.

IMG_3113MarieVandevoordeNieuwsbrief190DrukwerkInDeMarge

De omslag van Nieuwsbrief 190 is gemaakt door de Vlaamse Marie Vandevoorde. Voor alle duidelijkheid: ik ken haar niet. Maar ik vind het een bijzonder geslaagde omslag. Op haar recent verworven Korrex Nurnberg (model drukpers), met lijnen van divers materiaal en ornamenten, maakte ze in drie drukgangen deze omslag. De derde drukgang was voor de tekst.


Maar het bericht gaat over de beurzen die er aan zitten
te komen:

IMG_3112DrukKunstBeurs19-20Oktober204

De DrukKunstBeurs op 19 & 20 oktober.


IMG_3111BoekAmbachtBeurs2042November2024

De BoekAmbachtBeurs op 2 november.


Beide beurzen zijn aan te raden.
Op beide beursen kun je veel materiaal kopen,
cursussen volgen of bijvoorbeeld nieuw margedrukwerk kopen.

Weer een boek?

Met enige regelmaat koop ik boeken.
Als het kan ook nieuw margedrukwerk.
Meestal laat ik die boeken hier zien nadat ik er op
zijn minst iets in gelezen heb. In dit geval is dat
nog niet het geval maar de boeken van Factortum Pers
zijn steeds zo mooi ingebonden dat ik die graag laat zien.

IMG_9049FactotumPersGeertDeKoningErIsEenTijdMarcelMöring

Dit is het boek ‘Er is een tijd’. Het is uitgegeven door Factorum Pers, gebonden door Geert de Koning en heeft een inleiding gespreven door Marcel Möring.


IMG_9050FactotumPersGeertDeKoningErIsEenTijdMarcelMöringIMG_9051FactotumPersGeertDeKoningErIsEenTijdMarcelMöringIMG_9052FactotumPersGeertDeKoningErIsEenTijdMarcelMöring

Zo mooi kan ik geen boeken inbinden, zeker niet in een reeks.


IMG_9054FactotumPersGeertDeKoningErIsEenTijd

Enkele fragmenten uit het bekende bijbelboek Prediker. Prediker is een scherp waarnemer en brengt treffend onder woorden wat hij om zich heen ziet. Hij filosofeert over het leven. Van hem komt ook de uitspraak: ‘Er is niets nieuws onder de zon’. Het verkopen laat ik graag over aan Factotum Pers. Ik begrijp dat deze uitvoering nog verkrijgbaar is.


Film noir

Misschien leeft bij veel mensen een beeld van margedrukkers
als van ploeterende drukkers met inkt op hun schort, een bril
en zethaken met loden letters.
Maar er zijn ook mensen die een heel andere invulling geven
aan het idee van een margedrukker.
Zoals bijvoorbeeld Uitgeverij Fragment.
Onlangs toonde ik van die uitgever het boekje Jazzkarton.
Deze keer gaat het om een werk over film.

UitGeverijFragmentKevinTomaFilmNoirEenOde

Kevin Toma, Film Noir – Een ode.


Film noir is een bijzonder genre waar Kevin Toma een definitie
van geeft in dit boekje met prachtige afbeeldingen.

IMG_6920UitGeverijFragmentKevinTomaFilmNoirEenOde

Gloria Grahame en Humphrey Bogart.


Maar als ik iets mag afdingen op dit boekje dan zijn het
de volgende twee dingen:
= de foto’s verdienen om heel glossy te worden afgedrukt.
Het drukwerk in het boekje is niet slecht maar door het formaat
en de zacht kartonnen omslag, komen de afbeeldingen net
te kort. Natuurlijk voor de prijs van 15 euro is het
ontwerp en het drukwerk een topprestatie, maar ……
= het verhaal is minder overtuigend dan dat van Jazzkarton.
Het is geen slecht verhaal maar daar waar Jazzkarton meer dan
overtuigd door de persoonlijke beleving van de schrijver
bij de artiesten en platen, daar is Kevin Toma te vaak
een soort van droge Wikipedia.

IMG_6921UitGeverijFragmentKevinTomaFilmNoirEenOde

De voorkant van het boekje is een fantastische foto (Rita Hayworth in Gilda). Maar al na een paar keer openen van het boekje scheurt het oppervlak van de foto waardoor het wit van het papier door de foto heen komt. Jammer.


IMG_6922UitGeverijFragmentKevinTomaFilmNoirEenOde

Gene Tierney in Leave Her to Heaven.


IMG_6923UitGeverijFragmentKevinTomaFilmNoirEenOde


Margedrukwerk op een andere manier. Een interessant
verhaal over een onderbelicht genre film.
Mooi geïllustreerd een genot om te lezen en door te bladeren.

De Schenkelworkshop 21

De laatste foto van het vorige bericht over het boek
‘Soep’, met de titel De Schenkelworkshop,
eindigde met een foto van een linosnede die weer
wat verder was bewerkt dan een vorige versie.
Maar met inkt erop is beter te zien wat de volgende
drukgang voor effect kan hebben.
Dat zien we vandaag in dit bericht.

IMG_4897DeSchenkelworkshop

Dit is het startpunt voor vandaag. De lino zoals bijgesneden de vorige keer, maar nu met een rode inkt. De rode inkt zal gezet worden op de zwarte basis, het schenkelmonument, zoals dat de vorige keer te zien was. De rode driehoekige vorm is de plaats waar 3 schenkelvormen over elkaar liggen.


IMG_4898DeSchenkelworkshop

Dit is het eerste testresultaat. De karakteristieke schenkel blijft gewoon zwart. De andere schenkelelementen worden door een arcering verder ingekleurd.


IMG_4900DeSchenkelworkshop

Dan de testafdruk op het gele papier. Deze afdruk (en de vorige trouwens ook) zijn echt alleen testafdrukken en komen niet in het uiteindelijke boek.


IMG_4901DeSchenkelworkshop

Dit is wel een afdruk die in het boek zal worden opgenomen.


IMG_4902DeSchenkelworkshop

Dat is ook het geval voor deze afdruk. Je ziet net aan de linkerkant dat dit een van de pagina’s is waarin het boek-in-boek idee wordt uitgewerkt. De beide afbeeldingen zullen uiteindelijk niet gelijk zijn aan elkaar (nog los van verschillen als gevolg van het drukproces).


IMG_4903DeSchenkelworkshop

Na de afdruk in rood komt er nog een volgende drukgang. Alle delen waar de schenkelvormen elkaar overlappen, die dus dubbel zijn, krijgen ook een dubbele kleur opgedrukt. Daarvoor is alles van de lino weggesneden wat niet die volgende kleur krijgt. Met uitzondering van de buitenranden en de enige plaats waar de schenkelvormen elkaar driedubbel overkappen. Die driedubbele plaats blijft massief maar is wel bijgesneden ten opzichte van de rode afdruk. Daar zien we later deze week hopelijk weer wat van.


Naast het afdrukken van de lino’s ben ik aan het nadenken
over een paginagrootte lino-afdruk met als thema ‘Soep’.
Meestal maak ik geen schetsen maar dat ben ik nu toch
aan het proberen.
Om letters bij het linosnijden te betrekken probeer ik met
millimeterpapier meer gevoel te krijgen voor wat er komt
kijken bij letterontwerp.

IMG_4904DeSchenkelworkshop


Sint Veit – Gereed

Voor mensen die de eerdere stappen in het proces gezien
of gevolgd hebben: het inbinden van “Sint Veit”, de
tekst van Aart van der Leeuw met illustraties van Henri
van Straten is gereed.
Gisteren kon ik het uit de boekenpers halen en nu
kan ik het boekje laten zien.
= ingebonden in leer;
= nadat het woord ‘morgen’ met afficheletters was gedrukt
met zwarte inkt op het leer;
= nadat een linosnede met de kop van een haan was afgedrukt
over een klein stukje van de tekst, ook op het leer;
= als schutbladen werd paste paper gebruikt die ik een tijdje
geleden als experiment gemaakt had.
Nu kan ik het laten zien.

IMG_4646SintVeit

De tekst ‘morgen’ en de kop van de haan zijn gebaseerd op een zin die ik toevallig las op de eerste pagina met tekst. Daar stond: ‘Nu brak de morgen aan’. Een eerste test voerde ik uit met het woord ‘brak’ maar ‘morgen’ vond ik uiteindelijk geschikter. Gisteren, toen ik voor het eerst een stuk van de tekst las, zag ik dat op de eerste pagina ook een haan voorkomt.


IMG_4647SintVeitSchutbladVoor

Het schutblad, voor in het boekje. De schutbladen zijn gekozen vanwege hun kleur. De vormen op het paste paper speelden bij de selectie geen rol. Behalve dat ik het een goed idee vond om het drukste blad voor in het boek te gebruiken.


IMG_4648SintVeitAartVanDerLeeuw

Titelblad met de vermelding van Uitgeverij Boekblok en Atelier de Ganzenweide, de schrijver (Aart van der Leeuw) en de illustrator (Henri van Straten).


IMG_4649SintVeitIllustratieHenriVanStraten

Vandaag toon ik twee van de illustraties. Het gaat om linosnedes/houtsnedes. Dat is ook de reden waarom de haan op de bekleding van het voorplat staat.


IMG_4650SintVeitIllustratieHenriVanStraten

Nog een voorbeeld. De lino’s/houtsnedes zijn mooi.


Wikipedia:

Henri Van Straten (Antwerpen, 5 oktober 1892 – spoorloos verdwenen op 7 september 1944) was een Vlaams kunstenaar.

Samen met Frans Masereel, Jan-Frans Cantré, Jozef Cantré en Joris Minne hoorde Henri Van Straten tot de bekende Vijf, die na de Eerste Wereldoorlog de Vlaamse houtsnijkunst renoveerden. Van Straten was een van de oprichters van de vereniging Lumière.

IMG_4651SintVeitSchutbladAchter

Het tweede schutblad.


IMG_4652SintVeit

Leren van wat niet goed ging en op naar het volgende project.