Zeker weet ik het niet.
Dus op het gevaar af dat dit een herhaling is:
Deze putdeksel kun je vinden in het Valkenberg in Breda. Komend vanuit de Willemstraat (=vanaf het station) neem je het eerste pad naar de JF Kennedylaan (dat is linksaf). Dan kun je hem niet missen.
De spreekwoordelijke dierentuin dan wel te verstaan.
Het is mijn zesde bericht over de tentoonstelling Boekenzoo
die vandaag voor het laatst te zien is in Den Haag.
In het Huis van het Boek.
Het begint met voor mij een moeilijke afbeelding.
De afbeelding is duidelijk van een leeuw maar met erg veel
symbolen:
– een oog op de borst
– twee schuddende handen
– een ezel (?)
– een sleutel
– een zon achter de rug
– een duivel (?) die uit het lichaam komt
– een Jacobsschelp
– een soort van pijl door een poot
– een zalvende (?) hand
Dan aan de bovenkant nog een dier dat in iets bijt en naar rechts nog twee zaken (eieren ? en een kruid ?) die ik niet kan plaatsen. Op de linkerschouder vormen die meer vragen oproepen dan antwoorden. Op de tentoonstelling wordt het boek als volgt omschreven: Ars memorandi capitula evangeliorum, handschrift, Duitsland, circa 1475 – 1500. Geheugensteun voor het Evangelie van Lucas.
Daar heb ik dan een beetje een probleem mee.
Alle evangelisten hebben een dier als symbool.
Volgens Wikipedia:
Mattheus: gevleugelde man of engel
Markus: gevleugelde leeuw
Lucas: gevleugelde os of stier
Johannes: arend
Zie bijvoorbeeld hier:
Matthew the Evangelist, the author of the first gospel account, is symbolized by a winged man, or angel. Matthew’s gospel starts with Joseph’s genealogy from Abraham; it represents Jesus’ Incarnation, and so Christ’s human nature. This signifies that Christians should use their reason for salvation.
Mark the Evangelist, the author of the second gospel account, is symbolized by a winged lion – a figure of courage and monarchy. The lion also represents Jesus’ resurrection (because lions were believed to sleep with open eyes, a comparison with Christ in the tomb), and Christ as king. This signifies that Christians should be courageous on the path of salvation.
Luke the Evangelist, the author of the third gospel account (and the Acts of the Apostles), is symbolized by a winged ox or bull – a figure of sacrifice, service, and strength. Luke’s account begins with the duties of Zechariah in the temple; it represents Jesus’s sacrifice in His Passion and Crucifixion, as well as Christ being High priest (this also represents Mary’s obedience). The ox signifies that Christians should be prepared to sacrifice themselves in following Christ.
John the Evangelist, the author of the fourth gospel account, is symbolized by an eagle – a figure of the sky, and believed by Christian scholars to be able to look straight into the sun. John starts with an eternal overview of Jesus the Logos and goes on to describe many things with a “higher” christology than the other three (synoptic) gospels; it represents Jesus’s Ascension and Christ’s divine nature. This symbolizes that Christians should look on eternity without flinching as they journey towards their goal of union with God.
Een prachtig, handgeschreven boek.
Getijdenboek, Latijn en Frans, handschrift, Frankrijk. Circa 1490. Een duif als Heilige Geest.
Getijdenboek, Latijn, handschrift, Zuidelijke Nederlanden. Circa 1500 – 1525. Vogels in de marge.
Deze plaat komt uit een boek met een hele lange naam: Natuurkundige beschryving eener uitmuntende verzameling van zeldsaeme gedierten bestaande in Oost- en Westindische viervoetige dieren, vogelen en slangen, weleer levend voorhanden geweest zynde buiten Den Haag op het Kleine Loo van Z.D.H. den Prince van Oranje-Nassau. Een mond vol. De maker is Arnout Vosmaer en de uitgever was P. Meijer, Amsterdam, 1766 – 1788. Giraffe van de Prins.
Geen idee waar ZDH voor staat.
Wat die meneer daar bij de giraf doet weet ik niet
en waarom hij niet genoemd wordt al helemaal niet.
De term ‘kameelpaard’ vind ik erg leuk.
Er is nog een hele reeks foto’s op voorraad dus
als de boeken niet meer te zien zijn in Den Haag
zal een deel ervan hier nog permanent te zien zijn.
Een heilige vrouw, een wiel als martelwerktuig en een zwaard: Catharina van Alexandrië.
Weet je nog niet wat je morgen gaat doen?
Weet dan dat je morgen in Den Haag nog een bezoek kunt brengen
aan de Boekenzoo. Huis van het Boek.
Hele mooie boeken over dieren.
Voor jong en oud!
Eerder waren er al foto’s over deze tentoonstelling
te zien, vandaag zijn de olifanten aan de beurt.
Dit handschrift (!) uit ongeveer 900 – 1000 (!) heeft ook een tekening gemaakt door iemand die of heel slecht kon tekenen of die zelf nog nooit een olifant had gezien. Dat laatste ligt het meest voor de hand. De naam van de schrijver en de titel wordt soms een beetje anders geschreven. Sextus Placitus Papyriensis, Libr medicinae ex animalibus pecoribus et bestiis vel avibus concordantiae, handschrift, Frankrijk, circa 900 – 1000.
Even concentreren op die aandoenlijke olifant.
Dit boek heeft dan weer een hele stoere uitvoering van de olifant, ‘Olifant met strijdtoren’. Speculum humanae salvationis, handschrift, Duitsland (?), circa 1400 – 1500.
Dit boek is niet alleen bijzonder vanwege de afbeeldingen met in het bijzonder de olifant maar ook vanwege de versiering van de tekst.
Misschien wel stoer maar nog steeds niet angstaanjagend, zou ik denken.
Zo kennen we hem weer. Bartholomaeus Anglicus, Van den proprieteyten der dinghen (Proprietatibus Rerum), Jacob Bellaert, Haarlem, 24 december 1485, eerste realistisch getekende olifant. Zoek de Eenhoorn!
Wil je meer weten over Bartholomaeus, kijk dan even in Wikipedia.
Bartholomaeus Anglicus (Nederlands: Bartholomeus Engelsman) (voor 1203 – 1272) was een in Engeland geboren geleerde en franciscaan, professor aan universiteit van Parijs en lector in Magdeburg . Hij schreef De proprietatibus rerum, een voorloper van de encyclopedie.
Veel plezier morgen!
Gisteren ging ik naar mijn tweede lezing / workshop
in het kader van de Summer school History of the book
in de Artis Bibliotheek.
Maar omdat ik wat vroeg was heb ik de Hortus Botanicus
in Amsterdam even bezocht.
Ik vermoedde dat dit prima ging passen bij het verhaal
van Marieke van Delft over de Flora Batava (en misschien
ook nog werk van Maria Sibylla Merian?).
In de grote kassen is een loopbrug van waar af je van boven op de planten kunt kijken. Altijd weer een heel ander perspectief dan je gewoon bent.
Maar de kas met vlinders maakt je heel opgewekt.
Ik nam te weinig tijd om er voor te zorgen dat ik de vlinders kon fotograferen vanaf de kop naar achter. Dit is precies andersom maar ook heel mooi. Die kleuren.
Een goede start van de dag.
Het bezoek aan de Summerschool History of the book was al helemaal
geweldig toen ik hoorde over de Zeemonnik.
Blijkt dat er nog een te zien was in het Huis van het Boek op
de tentoonstelling Boekenzoo (nog te zien t/m zondag).
De zeemonnik in Pierre Belon de Mans: La nature & diversité des poissons avec leur pourtraicts représentez au plus pres du naturel, uitgever Charles Estiennes, Parijs, 1555.
Gerard Leeu, Twispraec der creaturen, Zeemeermin verleidt een jongeman, Gouda, 23 juni 1482.
Rie Cramer, Pieternelletjes sprookjesreis, W. de Haan, Utrecht, 1921.
Jacob Meydenbach, Hortus Sanitatis, Zeemeermin met dubbele staart, Mainz, 23 juni 1491. Ach ja, een staart meer of minder….
Breda, Vlaszak, Blind Walls Gallery.
De foto’s vertragen mijn lopen tijdens de wandeling maar ja. ik ben er dan toch. Breda, Markendaalseweg. Verlengde Mark is bijna leeg.
De opmerkelijke dieren in oude boeken riepen heel wat vragen op:
zeemonnik, zeebischop, zeemeerman, zeemeermin, eenhoorn,
reuzeslangen en nog veel meer.
Mensen willen die zien of willen de geneeskrachtige werking
ervaren van de hoorn van een eenhoorn.
Het leverde een rage op net als iedere nieuwe iPhone in
deze tijd. Alleen duurde de rage niet drie weken maar jaren.
De rage had geen vat op miljoenen mensen zoals nu maar
een interessante bovenlaag van de bevolking.
Dan zijn er altijd kwakzalvers die poeders verkopen of misschien
we het echter dier.
Zo ontstond er een handeltje in zeemeerminnen.
Nagemaakte zeemeermin. Gemaakt van dierlijk materiaal: half aap en half vis. Een reconstructie van de oude praktijken uit 2008. Eigendom van Muzee Scheveningen.
Op de tentoonstelling Boekenzoo in het Huis van het Boek wordt
het zo verteld:
Het zou logischer zijn de serie van ‘Boeken die geschiedenis schreven’
eerst af te maken maar die tentoonstelling kun je niet meer gaan zien.
De Boekenzoo nog voor een paar dagen.
Grijp je kans.
De Boekenzoo slaagt er goed in het verhaal van ‘dieren in boeken’ te vertellen. Dat is een thema dat breed wordt opgepakt met oude maar ook nieuwe boeken. Allerlei technieken. Een bijzondere techniek is de diepdruk. Daar komt geen inkt aan te pas maar door de druktechniek ontstaat er een reliëf in het papier. Erg mooie techniek voor omslagen. Hier een reliëf van een dodo uit 2013: Richard Price: Going, Going .. Gone, Dodo in diepdruk. Illustraties zijn van Ron King, de uitgever is Circle Press, Bosham, 2013.
Dodo
A racket,
a melody.Comic,
a tragedy.That song,
that song.
Een klein boekje: Leonard Baskin, Miniature natural history. First series, deel 4: Extinct. Heinemann, Londen, 1983.
Lewis Carroll, De avonturen van Alice. Met illustraties van John Tenniel. Ad Donker, Rotterdam, 1947.
In dit enorme boek komt dan de leeuw en zijn ingewanden aan bod. Claude Perrault, Mémoires pour servir a l’histoire naturelle des animaux, Imprimerie Royale, Parijs, 1676.
‘De leeuw’ is niet het enige dier in dit boek maar bij de leeuw ligt het boek open. Rechts deze afbeelding. Links de legenda.
Daar staat de verwijzing naar het hart: Le coeur.
De tentoonstelling gaat nog verder met van alles.
Ook wordt de fraude aan de orde gesteld als mensen niet bestaande,
opgezette ‘dieren’ maakt, verkoopt en argeloos ten toon stelt.
Maar ook neushoorns, olifanten, insecten, te veel om op te noemen.
Later meer.
Toen ik vorige week naar de Summerschool History of the Book.
Dit jaar wordt dat gehouden in de Artis Bibliotheek.
Allemaal nieuw voor mij dus maakte ik wat foto’s
tussen de metro en de Artis Bibliotheek.
Metrostation in Amsterdam. Waterloo.
Vanuit de metro ben ik wat gaan rondlopen. Ik had meer tijd dan
strikt noodzakelijk.
Ik kwam uitgelopen bij het Nationaal Holocaust Namenmonument.
Het monument is ontworpen door Daniel Libeskind, niet onomstreden.
Vanaf de andere kant van de straat.
Even verder liep ik het Wertheimpark in.
Jan Wolkers, Gebroken Spiegels (Nooit meer Auschwitz).
De Artis Bibliotheek is een langgerekt gebouw. De muren zijn versierd met mensen die een rol speelden in de geschiedenis van de biologie (in de brede zin van het woord) en reliëfs van dieren.
Een deel van de Verlengde Mark wordt leeg (of in ieder geval naar een lager waterpeil) gepompt. Op dit punt zal de Mark nog verder verlengd worden.
Het beach volley strand op het Kasteelplein in Breda is vandaag opgeruimd.
Laan van Reagan en Gorbatsjov in Den Haag.
Gladde paling, waar komt zo’n sticker vandaan, waarom één? De rest van de stoep is leeg….
Vandaag ging ik naar Den Haag om de Boekenzoo te gaan bekijken,
een tentoonstelling over dieren en boeken in Het Huis van het Boek.
Deze tentoonstelling is heel erg de moeite van het bekijken waard.
Voor volwassenen maar ook voor kinderen.
Een heel mooie combinatie van boeken en activiteiten die
iedereen kan aanspreken.
Probleem: volgend weekend is het laatste weekend van de tentoonstelling.
Daarom nu al gelijk een eerste reeks foto’s van boeken die ik
interessant vind. Er zullen nog meer delen volgen met foto’s
maar tegen die tijd is de tentoonstelling beëindigd.
Huis van het Boek, Boekenzoo, Valentin le Campion, Eenhoorn, Houtgravure, Eenhoorn Pers, Breda, 1951.
Valentin le Campion is de maker van deze prachtige gravure,
natuurlijk niet vreemd dat een houtgravure met een eenhoorn
wordt uitgegeven door de Eenhoorn Pers.
Dan valt mij dat natuurlijk extra op omdat ik in Breda woon.
Bernhard von Breydenbach is de schrijver van een verslag over een pelgrimage: Peregrinatio in terram sanctam. De Illustratie is van Erhard Reuwich uit Utrecht. Mainz, 11 feb 1486.
De Peregrinatio in terram sanctam of Sanctae Peregrinationes van Bernhard van Breydenbach, een wiegendrukweergave van een pelgrimstocht naar Jeruzalem en is gepubliceerd in 1486 met illustraties getekend door Reuwich. Breydenbach was een rijke domheer van de Dom van Mainz die de pelgrimstocht maakte in 1483-1484 en nam, zoals het boek uitlegt: “Erhard Reuwich van Utrecht, een ‘getalenteerd kunstenaar’ mee, om tekeningen van de bezienswaardigheden te maken.” Breydenbach werd kort na zijn terugkeer diaken van de kathedraal. De groep bestond verder uit nog twee vrienden: een ridder en een kok. Veel onderzoekers geloven dat de tekst eigenlijk bedoeld was “alsof het verteld was” aan een Duitse monnik die de reis niet meegemaakt had.
De tocht duurde van april 1483 tot januari 1484 en ging via Venetië, waar men drie weken verbleef. Daarna vertrok men per schip naar Korfoe, Methone en Rodos – allemaal nog bezit van het toenmalige Venetië. Na Jeruzalem en Bethlehem en andere plaatsen in het Heilige Land, gingen ze naar de Sinaïberg en Caïro. Van daar gingen ze met een boot de Nijl af naar Rosetta en vervolgens terug naar Venetië.
Het is hoogst ongebruikelijk voor een tekenaar van deze tijd om vermeld te worden. Er is een grote kans dat Reuwich ook de drukker was. Het boek vertelt eveneens dat hij de eerste editie drukte (in Latijn) in zijn huis in Mainz.
Dit zijn alle biografische gegevens die van Reuwich tot op heden bekend zijn. Vermoed wordt dat hij ook houtsnijwerk met andere illustraties van planten ontwierp voor een kruidenboek die in Mainz in 1485 is gedrukt. In december 1486 wordt er geschreven over een Meester Erhard von Mainz die de gebrandschilderde raamlijsten in de Amtskellerei in Amorbach in Beieren installeerde; dit zou Erhard Reuwich geweest kunnen zijn.
Innovaties:
De Sanctae Peregrinationes of Peregrinatio in terram sanctam waren de eerste geïllustreerde reisboeken en markeerden een stap vooruit in boekillustratie in het algemeen. Het besteedt aandacht aan vijf grote uitvouwbare houtsnijwerken: de eersten die ooit in het Westen zijn gezien, inclusief een spectaculair stuk houtsnijwerk van 16 meter bij 3 meter met een panoramisch beeld van Venetië. Het boek bevat ook een kaart met drie vlakken van Palestina en Egypte en een beeld van Jeruzalem in het midden en panorama’s van vijf andere steden: Iraklion, Methone, Rodos, Korfoe en Parenzo. Er waren ook studies van kostuums uit het Nabije Oosten en een Arabisch alfabet – eveneens de eersten in hun soort die gedrukt zijn. Er zijn beeltenissen gemaakt van dieren, waaronder een krokodil, kameel en eenhoorn
De colofon van het boek is een levendig wapen van de aartsbisschop van Mainz, met de eerste kruisarcering in houtsnijwerk.
Op de pagina met de dieren staat onder andere deze eenhoorn:
Het valt niet mee foto’s te maken van boeken, zeker niet oude, middeleeuwse
boeken, maar dat is begrijpelijk. Papier en perkament zijn gevoelig voor licht.
Getijdenboek waarvan de afbeeldingen vermoedelijk gemaakt zijn door de illustrator die wordt aangeduid als Navolger van de Meesters van de Gouden Ranken, handschrift uit de Zuidelijke Nederlanden, circa 1440. De afbeelding stelt voor: De Heilige Margaretha en de duivel met hoorn.
Dit was nog maar het begin.
Echt een schitterende tentoonstelling.
Geheel onverwacht ontving ik gisteren een cadeau uit China.
Daar beleef ik nu al veel plezier aan en ik kan er hopelijk
nog jaren plezier van hebben.
Geen idee wat er in dit pakket zou kunnen zitten. Ik had helemaal niets in China besteld. Wel leuk om het Chinese handschrift en de Chinese karakters weer eens te zien. Op de foto zijn deze zoveel mogelijk weggehaald uit privacy overwegingen.
Toen de zak open was, bleek er een doos in te zitten en in de doos zaten deze voorwerpen.
Het bloempje op de buitenkant van de kaart (rechts) leek wel erg veel op de bloem die ik onlangs in Leiden plukte. Daarom heb ik ze naast elkaar gelegd maar het bleken toch heel andere bloemen te zijn. De kleur van de bloem komt wel een beetje overeen.
Deze deels houten doos leek belangrijk. Inpakken dat kunnen ze wel in China. De materialen zijn misschien op zich niet duur maar het is een mooi resultaat.
In de doos lag een foedraal waar een koordje met een kraaltje uit stak. We naderen de ontknoping.
Dit is een gepersonaliseerde boekenlegger. Aan een kant staat mijn naam en aan de andere kant de aanmoediging die volgens mijn Chinese vriend zo iets betekend als ‘Stay safe’. Het geheel, inclusief de kleinere enveloppen met inhoud, staan nu op een ereplaats in de kamer. Binnenkort ga ik over tot het gebruik van de boekenlegger die dan met mij mee kan gaan op avontuur van boek naar boek.
De spreuk viel me op tijdens een wandeling in Breda.
Ik liep op het Franciscanessenplein, voor het Liefdesgesticht.
Als je weerstand voelt, heb je een kans om iets te leren.
Argusvlinder 