Van Siebold tot spruitjeslucht in Den Haag

Een reflectie op hoe internationale invloeden onze ‘typisch Nederlandse’ identiteit vormden, en hoe diezelfde identiteit nu wordt opgeëist door een verwarde menigte in Den Haag.

Graag zou ik de losgeslagen horde mensen die afgelopen
weekend rellend en vernielend door Den Haag trokken.
Het kantoor van D66 was een duidelijk doelwit.
De horde werd opgehitst door ‘sprekers’ op het Malie-veld
en hen zou ik er op willen wijzen dat het
‘Nederland van vroeger’ echt complexer is
dan witte mensen die één keer per dag
in de spruitjeslucht boerenkool aten.

De boerenkool wordt overal op de wereld verbouwd
en gegeten.
De aardappel (voor de stamp) is vanuit Zuid-Amerika
geïmporteerd en de spruitjes heten in het Engels niet
voor niets Brussels sprouts.

Het is het ophitsen door de crimineel GeertW en zijn
politieke vrienden, die deze horde mensen al jaren
verwarren met onjuiste ideeën.
Ze worden gekenmerkt door gebrek aan kennis en
gevoel voor geschiedenis.

Vandaar dat het volgende citaat me extra opviel
in een boek dat ik aan het lezen ben.
Kijk eens goed in je Nederlandse tuin:

“Het is Siebolds verdienste dat hij ondanks alle obstakels (…) volhield in zijn streven de Europese tuinen met de nieuwste Japanse sier- en eetbare planten te verrijken. In Nederland zijn in ieder geval de Japanse esdoorns, lelies en coniferen niet meer weg te denken. Iedereen kent de namen (…) onze boerenhortensia, (…) blauwe regen, clematis, magnolia, hartlelie en de Japanse speelbal. Siebolds planten vormden de basis voor een ongekend aantal variëteiten en kruisingen die de huidige Nederlandse tuinen en plantsoenen hun fraaie uiterlijk geven. (…)
Het zou niet onterecht zijn Siebold voor deze verrijking van de Nederlandse/Europese horticultuur de waardering te geven die hij verdient, want die ontbreekt nu – uitgaande van het grote publiek, de gebruikers van zijn sierplanten – totaal.”

Latijnse namen en botanische details heb ik voor nu uit
bovenstaande tekst weggelaten.

IMG_7767ArletteKouwenhovenBrandendeIJverSieboldDeBiografie

Arlette Kouwenhoven, Brandende ijver, Siebold de biografie. Pagina 221.


Voor alle duidelijkheid, Siebold is de Duitse:

Jonkheer Philipp Franz Balthasar (Franz) von Siebold (Würzburg, 17 februari 1796 – München, 18 oktober 1866) was een van de westerlingen die in Japan lessen in westerse medicijnen gaf. Van 1823 tot 1829 was hij geneesheer op Dejima, de Nederlandse handelsnederzetting bij Nagasaki. Hij werd bekend door zijn verzamelingen op het gebied van de Japanse flora en fauna en volkenkunde. Hij voerde zijn onderzoek uit met hulp van tolken en Japanse studenten, en vanaf 1825 met zijn assistent Heinrich Bürger.

Zijn collectie Japanse kunstvoorwerpen, alsmede twee andere collecties met voorwerpen uit Nederlands-Indië en van eilanden in de Grote Oceaan die hij na terugkeer in Nederland had verworven, werden aangekocht door de Nederlandse staat. Die collecties vormden de basis voor het in 1837 geopende Rijks Ethnographisch Museum, een voorloper van het Museum Volkenkunde.

Het Japanmuseum Sieboldhuis (Leiden):

Japanmuseum SieboldHuis is een onafhankelijke stichting (Stichting Japanmuseum SieboldHuis), opgericht in 1999 om uiting te geven aan de bijzondere en lange relatie tussen Japan en Nederland.

In 2005 opende het museum haar deuren. Naast tijdelijke tentoonstellingen met uiteenlopende Japan-gerelateerde onderwerpen met het mooiste uit het oude en nieuwe Japan, biedt het SieboldHuis met de vaste Siebold-collectie Prenten, lakwerk, keramiek, fossielen, herbaria, geprepareerde dieren, munten, kleding, oude landkaarten en honderden andere schatten. Alles is tussen 1823 en 1829 in Japan verzameld door de arts Philipp Franz von Siebold. Deze voorwerpen komen uit de collecties van Naturalis Biodiversity Center, Wereldmuseum Leiden en de Universiteit Leiden.

Silk Roads

In oktober 2024 ging ik naar Londen voor een paar dagen.
Het belangrijkste doel was een bezoek aan de tentoonstelling
Silk Roads is het British Museum.

Het sloot mooi aan op mijn reis kort daarvoor naar China en
met name Dunhuang en Xi’an. Schakels in de zijderoute.

Vandaag (23 februari 2025) is de laatste dag dat de tentoonstelling te zien is.

Bij de tentoonstelling verscheen een catalogus:

IMG_3202SueBrunningLukYu-pingElisabethRO'ConnellTimWilliamsSilkRoadsTheBritishMuseum

Sue Brunning, Luk Yu-ping, Elisabeth R. O’Connell, Tim Williams, Silk Roads, The British Museum. De tentoonstelling probeert af te rekenen met het beeld van 1 weg, 1 route van het Westen naar Azië en zet de volledige breedte en diepte van de Zijderoutes op de kaart. De tentoonstelling begin in Japan en Korea, en gaat via China naar de landen ten zuiden van Rusland zoals Oezbekistan, via Afghnisthan en India, Persië, het Midden Oosten en Noord Afrika, naar Turkije, het veste land van Europa, Engeland en Scandinavië. Het doorbreekt het beeld van de statische geschiedenis zonder migratie met een beeld van een dynamische, verbonden wereld. Al ver voor het Internet-tijdperk.


DSC00116LondenBritishMuseumSilkRoadsSilkRoadTxtDSC00117LondenBritishMuseumSilkRoadsNotOneRoadButManyJourneysTxtDSC00118LondenBritishMuseumSilkRoadsBuddhaMadeInSwatValleyPakistanAD500s-Mid600sExcavatedNearBuildingsDatingAD800

Londen, British Museum, Silk Roads, Buddha, made in the Swat Valley in Pakistan, AD 500s -mid 600s, excavated near buildings in Sweden dating AD 800s. Dus gemaakt in Pakistan tussen 500 en 650 na Christus en gevonden bij gebouwen in Zweden die dateren uit 800 na Christus.

DSC00119LondenBritishMuseumSilkRoadsBrodeningHorizonsPakistanInSweden


De tentoonstelling begint in het oosten.
Op een kaart zie je Japan, Korea en China.
De plaats die in China genoemd wordt, Chang’an,
kennen we vandaag als Xi’an.

DSC00120LondenBritishMuseumSilkRoadsKeyPlacesAlongTheSilkRoadsInEastAsiaMapDSC00121LondenBritishMuseumSilkRoadsConnectionsInTheEastTxtDSC00122LondenBritishMuseumSilkRoadsNaraJapanTxt

Het avontuur begint in Nara, de hoofdstad van de prefectuur Nara. Tussen 710 en 784 de hoofdstad van Japan.


DSC00123LondenBritishMuseumSilkRoadsTheDawnOfTheLandOfTheRisingSunNihonShokiImperalEditionKeichoEraJapan1599

The dawn of the Land of the Rising Sun (Nihon shoki), Imperal edition, Keicho era, Japan, 1599.

DSC00124LondenBritishMuseumSilkRoadsTheDawnOfTheLandOfTheRisingSunImperalEditionKeichoEraJapan1599Txt


DSC00125LondenBritishMuseumSilkRoadsBodhisattvaWithOneLeg600sGiltBronze

Bodhisattva with one leg, 600s, gilt bronze. Een beetje een vreemde naam voor een beeldje. Een been is goed zichtbaar omdat het opgetrokken is maar er verschijnt op een andere plaat toch echt een voet onder de kleding.

DSC00126LondenBritishMuseumSilkRoadsBuddhismTakesRootTxt

De religie waarvan de bodhisattva een uiting is komt oorspronkelijk uit India en heeft dus al een lange weg afgelegd.


DSC00127LondenBritishMuseumSilkRoadsMiniatureWoodenPagodasNaraPrefectureJapanAD764-770

Miniature wooden pagodas, Nara Prefecture, Japan, AD 764 – 770.


DSC00128LondenBritishMuseumSilkRoadsOneMillionPagodasPrintedDharaniNaraPrefectureJapanAD764-770

One million pagodas, printed Dharani, Nara Prefecture, Japan, AD 764 – 770.

DSC00129LondenBritishMuseumSilkRoadsSpreadOfBuddhismByTheCourtTxt


Aziatisch Brons

DSC00810RijksmuseumAziatischBronsWierookbranderInDeVormVanEenKreeftJapanCa18e-19eEeuwBrons

Amsterdam, Rijksmuseum, Aziatisch Brons, Wierookbrander in de vorm van een kreeft, Japan, circa 18e – 19e eeuw, brons.

DSC00811RijksmuseumAziatischBronsWierookbranderInDeVormVanEenKreeftJapanCa18e-19eEeuwBronsDSC00812RijksmuseumAziatischBronsWierookbranderInDeVormVanEenKreeftJapanCa18e-19eEeuwBronsTxt


DSC00814RijksmuseumAziatischBronsWierookbranderInDeVormVanLotusbladerenJapan19eEeuwBrons

Wierookbrander in de vorm van lotusbladeren, Japanm 19e eeuw, brons.

DSC00815RijksmuseumAziatischBronsWierookbranderInDeVormVanLotusbladerenJapan19eEeuwBronsTxt


DSC00816RijksmuseumAziatischBronsOlielampMetKrishnaEnLakshiKerelaIndiaCa16e-17eEeuwBrons

Olielamp met Krishna en Lakshmi, Kerela, India, circa 16e – 17e eeuw, brons.

DSC00817RijksmuseumAziatischBronsOlielampMetKrishnaEnLakshiKerelaIndiaCa16e-17eEeuwBronsTxt


Aziatisch Brons

DSC00802RijksmuseumAziatischBronsHatakeyamaKojiEightFacesJapan2019BronsEnGoud

Amsterdam, Rijksmuseum, Aziatisch Brons, Hatakeyama Koji, Eight Faces, Japan, 2019, brons en goud.

DSC00803RijksmuseumAziatischBronsHatakeyamaKojiEightFacesJapan2019BronsEnGoudDSC00804RijksmuseumAziatischBronsHatakeyamaKojiEightFacesJapan2019BronsEnGoudTxt


DSC00805RijksmuseumAziatischBronsWierookbranderInDeVormVanEenVogelChinaCa220-589Brons

Wierookbrander in de vorm van een vogel, China, circa 220 – 589, brons.

DSC00806RijksmuseumAziatischBronsWierookbranderInDeVormVanEenVogelChinaCa220-589BronsTxt


Ik twijfel nog steeds of ik de voorwerpen eigenlijk wel mooi vind.
Maar de ruggen van de twee dieren vond ik opmerkelijk.

DSC00807RijksmuseumAziatischBronsWierookbrandersInDeVormVanNgheVietnamEerstehelft15eEeeuwBrons

Wierookbranders in de vorm van Nghe, Vietnam, eerste helft 15e eeeuw, brons.

DSC00808RijksmuseumAziatischBronsWierookbrandersInDeVormVanNgheVietnamEerstehelft15eEeeuwBronsDSC00809RijksmuseumAziatischBronsWierookbrandersInDeVormVanNgheVietnamEerstehelft15eEeeuwBronsTxtDSC00813RijksmuseumAziatischBronsWierookbrandersInDeVormVanNgheVietnamEerstehelft15eEeeuwBrons


Daar heb ik nou het lak aan…

Het Rijksmuseum in Amsterdam heeft een grote tentoonstelling
over lakwerk uit Japan.
De techniek om kleine voorwerpen als doosjes af te werken met
lakwerk ken je misschien ook uit China maar de Japanse traditie
mag er zijn.
Helaas is er bij de tentoonstelling geen naslagwerk verschenen.
Dat is jammer want het is een kunstvorm waarvan niet iedereen
meteen veel kennis heeft.

IMG_8308YuasaKagyoIIDienbladGebruikenVanDeKeichoPeriodeJapan1947RijksmuseumAmsterdamIMG_8309YuasaKagyoIIDienbladGebruikenVanDeKeichoPeriodeJapan1947RijksmuseumAmsterdamTxT

Mijn toelichtingen bevatten niet de correcte Japanse schrijfwijze. Met mijn toetsenbord zou dat niet meevallen om dat wel te realiseren. Yuasa Kagyo II, Dienblad ‘Gebruiken van de Keicho-periode’, Japan, 1947.


IMG_8310DomotoGosaburoSchrijfdoosHetGenotVanHerfstplantenJapanCa1910-1925RijksmuseumAmsterdamIMG_8311DomotoGosaburoSchrijfdoosHetGenotVanHerfstplantenJapanCa1910-1925RijksmuseumAmsterdamTXT

Alleen al om kennis te nemen van de elegante schrijfcultuur… Domoto Gosaburo, Schrijfdoos ‘Het genot van herfstplanten’, Japan, circa 1910 – 1925.


IMG_8312Maki-e

De tentoonstelling toont niet alleen voorwerpen maar geeft ook achtergrondinformatie. Al kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat die informatie beknopt is. Het gesprenkelde beeld of Maki-e.


IMG_8313HaginoShobeiSchrijfdoosWaaierMetEenPortretVanAriwaraNoNarihiraJapan1927RijksmuseumAmsterdamIMG_8314HaginoShobeiSchrijfdoosWaaierMetEenPortretVanAriwaraNoNarihiraJapan1927RijksmuseumAmsterdamTXT

Hagino Shobei, Schrijfdoos ‘Waaier met een portret van Ariwara no Narihira, Japan, 1927.


IMG_8315MikiHyoetsuIIDienbladVoorEenWierrookbranderMetEenSpiaalpatroonJapanCa1930-1945RijksmuseumAmsterdamIMG_8316MikiHyoetsuIIDienbladVoorEenWierrookbranderMetEenSpiaalpatroonJapanCa1930-1945RijksmuseumAmsterdamTXT

Miki Hyoetsu II, Dienblad voor een wierrookbrander met een spiaalpatroon, Japan, circa 1930 – 1945.


IMG_8317MoriyaShoteiPapierEnSchrijfdoosErwtenplantenJapan1930RijksmuseumAmsterdamIMG_8318MoriyaShoteiPapierEnSchrijfdoosErwtenplantenJapan1930RijksmuseumAmsterdamTXT

Moriya Shotei, Papier- en schrijfdoos ‘Erwtenplanten’, Japan, 1930.


IMG_8319OtomaruKodoSchrijfdoosEnPapierplankjeInrectenJapan1928RijksmuseumAmsterdamIMG_8320OtomaruKodoSchrijfdoosEnPapierplankjeInrectenJapan1928RijksmuseumAmsterdamTXT

Otomaru Kodo, Schrijfdoos en papierplankje ‘Insecten’, Japan, 1928.


Volgens mij geeft de tentoonstelling geen beeld van de stand
van het ambacht vandaag in Japan.
Dat vind ik een gemiste kans.
Verder was het een mooie ervaring.

Sekishu washi

Sekishu washi is traditioneel, handgemaakt papier
uit Japan. Het werd en wordt gemaakt in de Iwami-regio.
Gelijk allemaal vergeten.
Japan is in, Japans eten, Japanse producten.
Mij trekt Japan niet zo.
Maar de kunst kan door de schijnbare eenvoud
erg mooi zijn.
En Japans papier heeft bijzondere eigenschappen en
kan daardoor veel verfijnder zijn dan het papier
dat in bulk in West-Europa wordt gemaakt.

IMG_6693YurikoMiyoshiHandgemaaktJapansPapierSekishuHandmadePaperSample

Sekishu, handmade paper sample. Dit is de eerste pagina van het pakket dat ik kocht.


Op de BoekKunstBeurs stond de etsmaker Yuriko Miyoshi.
Deze kunstenares wil ook ambassadeur zijn van het handgemaakte
Japanse papier en verkocht mij een pakket met 15 vellen papier.

Die 15 vellen, daar wil ik een boekje mee maken.
Het papier is een klein beetje kleiner dan A4, de
eigenschappen van het papier en hun uiterlijk
verschillen enorm.
Soms is het papier glad, dan zacht of ruw. Doorzichtig
of waterdicht, soms egaal soms met stukjes bast van
een boom.
Kozo is wel heel vaak het materiaal waaruit het papier
is gemaakt. Dat staat voor of vezels van de papiermoerbeiboom,
gampi en/of mitsumata plant.

Papiermoerbei of broussonetia papyrifera:

De schors bestaat uit sterke vezels , die worden gebruikt voor de fabricage van papier van hoge kwaliteit. De jonge bladeren en twijgen worden gebruikt als hertenvoer.

Gampi is papier van een heestersoort:

Wikstroemia canescens (soort) – Kleine heester die van nature voorkomt in het Himalaya-gebergte en andere bergachtige streken in Azië, met tal van dunne takken waaruit vezels worden gewonnen. Deze worden als geneesmiddel tegen diarree gebruikt.

De plant waarvan mitsumata wordt gemaakt is:

Edgeworthia chrysantha, The bark fibres of this plants are used for making the handmade Japanese tissue called “mitsumata paper”. Along with kōzo and gampi, it is used for making traditional Japanese paper (washi). Among other applications, mitsumata is used for banknotes as the paper is very durable

Genoeg geleerd voor vandaag.

IMG_6694YurikoMiyoshiHandgemaaktJapansPapierSekishu-washiSample

15 vellen. 15 ingewikkelde namen. 15 gram gewichten, informatie over basismateriaal en de toepassing van het papier.


IMG_6695YurikoMiyoshiHandgemaaktJapansPapierSekishuKozo-shi

Ieder vel papier is voorzien van een toelichting in de vorm van een kaartje. Hopelijk kan ik dat eenvoudig van het papier verwijderen. De aanduiding van de papiersoort is een beetje ingewikkeld maar ik denk dat dit gaat om de doorzichtige papiersoort met de naam Sekishu Kozo-shi (zeg maar papier (shi) gemaakt van kozo en afkomstig uit Sekishu).


IMG_6696YurikoMiyoshiHandgemaaktJapansPapierHarusame-shi

Dit papier sprong meteen in het oog. Het is nabehandeld, ik vermoed, door na het zeven druppels water op het resultaat te laten vallen. Dat vervormd het papier door op de plaats van de druppel vezels opzij te duwen en in dit geval zelfs gaten te veroorzaken. Harusame-shi. Ik zag op internet dat hiervan ook machinaal gemaakte varianten van te koop zijn.


IMG_6697YurikoMiyoshiHandgemaaktJapansPapierSekishuKozo-shi

Deze Sekishu Kozo-shi is gemengd met stukjes zwarte bast van een plant. Dat geeft een leuk effect.


IMG_6698YurikoMiyoshiHandgemaaktJapansPapierKawahira

De manier van papier maken is erkend door UNESCO als immaterieel (of levend) werelderfgoed. Kawahira.


IMG_6699YurikoMiyoshiHandgemaaktJapansPapierSekishuwashiKubotaBinchotanSuki-komiWashiKakishibuSome-gami

Het papier komt in verschillende kleuren. Sekishuwashi Kubota / Chiri-iri Washi is heel stevig en licht van kleur, Binchotan Suki-komi Washi bevat houtskool en is daarom zwarter. Het heeft ook een eigen geur! Kakishibu Some-gami is gekleurd met sap van de Kaki (vrucht) waardoor het de bruine kleur heeft en meer water afstotend is.


Weer een heel avontuur.
Nu nog een boekje er van maken.

Het snoer der ontferming

Alleen die titel al!
Een grote literatuurfan ben ik niet.
Ik lees ook niet veel literatuur.
Maar toen ik van een ‘nieuwe’ Louis Couperus hoorde,
dacht ik: dat is misschien interessant.
Op internet vond ik een link naar De Parelduiker,
een literair tijdschrift. Dat kocht ik.

DeParelduikerSlauerhoff

De Parelduiker, Een parelduiker vreest den modder niet (Multatuli). Deze editie (jaargang 23, 2018, nummer 4) gaat vooral over Slauerhoff maar er staat ook een artikel in over Couperus in Japan.


Het artikel over Couperus is van de hand van H.T.M. van Vliet.
Van Vliet beschrijft hoe Couperus als een reisjournalist van de Haagse Post
met zijn vrouw naar Indië, China en Japan gaat.
De reis verloopt niet echt soepel en dat vindt zijn weerslag
in de zogenaamde Reisbrieven die in de Haagse Post verschenen.
Na de reis verschenen die brieven in boekvorm.
Thuis gekomen en na een ziekte verwerkte Couperus zijn ervaringen en
zijn studies in een aantal verhalen.
Die verschenen na zijn dood in boekvorm.
Deze maand verscheen er een nieuwe versie waarin de verhalen uitgebreid
worden toegelicht door Van Vliet en voorzien van afbeeldingen
die zeker of mogelijk Couperus hebben beïnvloed.

DeParelduikerHetSnoerDerOntfermingCouperus

Het boek: ‘Het snoer der ontferming’, is inmiddels uit. Ik ben het al aan het lezen en kom daar snel op terug. Tot nu toe (pagina 73) ben ik diep onder de indruk.


Breda Photo: Taichi Gondaira

 photo DSC_5290.jpg

Vandaag gezien bij SBK Breda.
Mooie kwetsbare foto’s van Japanse dames
bevestigd op een rol.

 photo DSC_5289TaichiGondaira.jpg

Taichi Gondaire.

De foto op de rol met de verschillende soorten papier, met stempel.
Een prachtige combinatie.
Maar ook de foto alleen is mooi.

 photo DSC_5289TaichiGondairaD.jpg