De dansende god in Zürich

Introductie:

Een reis naar Zwitserland bracht me niet alleen terug naar
oude herinneringen, maar leidde ook tot een nieuwe ontmoeting
met een eeuwenoud beeld: Shiva Nataraja, de dansende god.
In deze blog neem ik je mee langs persoonlijke motieven,
culturele ontdekkingen en een bijzondere vondst in
het Museum Rietberg in Zürich.

Tussen bergen en bronzen goden:

De afgelopen dagen was ik in Zwitserland.
Ik had twee aanleidingen om naar Zwitserland te reizen.

In het verleden ben ik meerdere keren op vakantie geweest
naar Zwitserland: eerst op bezoek bij een kennis die
daar werkte, later zonder bezoek,
omdat die kennis inmiddels weer in Nederland woonde.
Vaak reisde ik met de trein – een feest in Zwitserland –
maar soms ook met eigen vervoer.
Nostalgie was dus mijn eerste aanleiding.

De tweede aanleiding was mijn fascinatie voor Shiva Nataraja,
een bronzen beeld uit de collectie Aziatische kunst
in de Philipsvleugel van het Rijksmuseum.

DSC00721RijksmuseumAziatischBronsShivaNatarajaTamilNaduIndiaCa12deEeuwBrons

Amsterdam, Rijksmuseum, Shiva Nataraja, anoniem, circa 1100 – circa 1200. Shiva in zijn gedaante als Nataraja (Koning van de dansers), omringd door een vlammenkrans en afgebeeld in de anandatandava-houding, is tegelijkertijd de schepper en de vernietiger van de wereld. Onder zijn voet ligt een dwergje: het symbool van de onwetendheid. Rijkversierde bronzen beelden van hindoegoden werden op feestdagen meegedragen in processies. Door ringen aan de sokkel werden dan draagstokken gestoken.


In de boekhandel vond ik het boek ‘Oog in oog met de goden’
van Alexander Reeuwijk.

IMG_7758AlexanderReeuwijkOogInOogMetDeGodenEenZoektochtNaarIndiaseBronzenEnHunMakers

Alexander Reeuwijk, Oog in oog met de goden – Een zoektocht naar Indiase bronzen en hun makers.


In het boek beschrijft Reeuwijk wat de Shiva Nataraja is en
hoe die in Amsterdam terecht is gekomen.
In het boek onderzoekt Reeuwijk bijna als een detective
hoe bronzen beelden uit de Chola-dynastie (12e eeuw)
uit Zuid-India in Europa en Amerika terechtkwamen.

Hij gaat nog veel verder, hij gaat op bezoek in Zuid-India
bij hedendaagse ontwerpers en makers van dit soort
bronzen beelden. Blijft er zelfs een tijd wonen (en
als mijn informatie correct is, doet hij dat nog steeds,
ieder jaar een paar maanden).

IMG_7759AlexanderReeuwijkOogInOogMetDeGodenEenZoektochtNaarIndiaseBronzenEnHunMakersPag362

Dan op pagina 362 van zijn boek noemt hij ‘de grootste en
toonaangevendste musea ter wereld (op het gebied van dit
soort beelden).
Hij noemt Musée Guimet in Parijs, het British Museum en het
Victorie & Albert museum in Londen, het Museum of fine arts
in Boston, het Government Museum in Chennai.
Ze bezitten allemaal een of enkele exemplaren.
Ook het Museum Rietberg in Zürich bezit een exemplaar.
Maar dit is een naam die ik tot dan toe niet kende.

Mijn vrije dagen voor 2025 waren nog bijna onaangetast,
dus alle reden om naar Zürich te gaan.

In het Museum Rietberg gebruik ik mijn camera als notitieblok.
Om kunst te kunnen duiden of begrijpen, is het
volgens mij belangrijk om eerst zo objectief mogelijk
vast te stellen wat je ziet.
Reeuwijk beschrijft dat op pagina 14 en 15 van zijn boek
voor het Amsterdamse exemplaar.
In deze blog toon ik mijn foto’s van het exemplaar in Zürich.

DSC05373ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronze02

Zürich, Museum Rietberg, Shiva Nataraja, Indien, Tamil Nadu, Distrikt Tanjavur, Chola-dynastie, 12 jahrhundert, bronze.

DSC05374ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05375ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05376ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05377ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05378ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05379ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05380ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05381ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05382ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeTxtDSC05384ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05656ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05657ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05658ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05659ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05660ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05661ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05662ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeDSC05663ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeIMG_7688ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronzeIMG_7689ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronze

De foto’s zijn gemaakt tijdens twee bezoeken aan het museum met twee verschillende camera’s waardoor kleurnuances mogelijk zijn.


De storm in het gras

Reflecteren op kunst ervaar ik als een ingewikkeld proces.

Je kijkt of hoort een werk. De informatie die er bij
geleverd wordt is vaak beperkt. Soms heet het werk ‘Zonder titel’
of ‘Tweede symfonie’.

In welke traditie is het werk gemaakt, waar bevindt het zich
in de ontwikkeling van de kunstenaar, wat was de aanleiding
en zo kun je nog veel meer vragen.

Wat zie ik eigenlijk. Welke (emotionele) reactie roept het
bij mezelf op. Vind ik het mooi of interessant?

Maar hoe zorg je ervoor dat je niet in die voor mij
holle marketing frases gaat schrijven,
die je leest als het over kunst gaat?

De laatste weken kwam dit weer aan de orde
bij de berichten over de tentoonstelling van
Karel de Neree tot Babberich en Magdalena Abakanowicz.

Opnieuw kwam het voor mij in beeld tijdens mijn bezoek aan Zwitserland.
Daar was ik de afgelopen dagen in Zürich en Basel en ik zag er veel kunst.
Ik ging voor het Museum Rietberg, een museum voor niet-westerse kunst.
Denk aan kunst uit bijvoorbeeld India, China en Midden-Amerika.
Maar ik bezocht ook Kunsthaus Zürich en Kunst Museum Basel.
Beide musea tonen Middeleeuwse en moderne, abstracte kunst.

Intuïtief wordt ik dan aangetrokken tot bepaalde werken
maar ik vind het ingewikkeld om onder woorden te brengen
wat me dan precies aantrekt.

Een tijdje terug zag ik op de website van Drukwerk in de Marge
de aankondiging ‘Boek en expositie Kunstwerk in Reflectie’.

Het boek kocht ik en het lag voor de deur bij
terugkomst uit Basel.

IMG_7755KunstwerkInReflectieGrafischCentrumGroningenIMG_7756KunstwerkInReflectieGrafischCentrumGroningenColofon

Uit Kunstwerk in Reflectie (pagina 8 en 9):

Maar naast deze prenten staan geen aan de literatuur ontleende teksten, maar reacties, ‘reflecties’, van mensen die de prent bekeken en weergaven wat deze bij hen opriep.

Het was van meet af aan de bedoeling de reflecteerders te vragen hoe zij een in het Grafisch Centrum vervaardigd kunstwerk zien, wat het oproept. Het ging er vooral om hen op deze manier ‘een stem te geven’ en de mogelijkheid te bieden creatieve bronnen te ontdekken en delen met anderen.

Alle reflecteerders schreven, na het inleidende gesprek, hun reflectie op een prent met potlood op een vel papier dat een week later werd overhandigd.

IMG_7757KunstwerkInReflectieGrafischCentrumGroningenOnnoBroeksmaPag33

Voorbeeld van een werk van Onno Broeksma en de reflectie van een onbekende schrijver.


De afbeelding doet mij denken aan gras
dat met wortel en al is losgerukt,
met rondvliegende losgescheurde plantendelen.

Het geeft mij het gevoel
van iets stormachtigs,
gevuld met angst en vrees.


Ik had gehoopt dat het boekje iets meer was ingegaan
op het proces dat men heeft gebruikt om mensen
te helpen de teksten te maken die bij de beelden
zijn samengebracht in het boek.

Het zal me niet tegenhouden om de komende tijd terug te komen
op de volgende twee werken, in de vorm van blogberichten.

DSC05373ShivaNatarajaIndienTamilNaduDistriktTanjavurCholaDynastie12jhBronze

Zürich, Museum Rietberg, Shiva Nataraja, Indien, Tamil Nadu, Distrikt Tanjavur, Chola dynastie, 12 jh, bronze.

DSC05838MaxErnstVaterRhein1953ÖlAufLeinwand

Basel, Kunst Museum Basel, Max Ernst, Vater Rhein, 1953, Öl auf leinwand.


De foto’s lijken niets met elkaar te maken te hebben.
Het een is een eeuwenoud bronzen beeld van een Hindoeïstische god
terwijl het andere werk abstract, grafisch, westers
en redelijk modern is.
Toch lijkt het me interessant om deze eens tegen het licht te houden.
Er zit iets in de symboliek en de energie van beide werken
die met elkaar te verbinden is, lijkt me.
Wat denk jij?

India 24/25: Delhi, dag 3 – kun je dwalen door ambitie

Mijn bezoek aan het Mehrauli Archaeological Park begon niet
met een reisgids, maar met een boek.
In The City of Djinns van William Dalrymple las ik
over de gelaagde geschiedenis van Delhi,
een stad gebouwd op de resten van zichzelf.
Dalrymple beschrijft hoe hij door Mehrauli dwaalt,
langs vergeten tombes, half afgebouwde minaretten
en poorten die ooit de toekomst moesten inluiden.
Zijn fascinatie werkte aanstekelijk.

Later vond ik het park terug in de Lonely Planet,
dit keer met praktische aanwijzingen:
hoe je er komt, wat je kunt zien, en waarom het de moeite waard is.
Die combinatie — literaire nieuwsgierigheid en concrete reisinfo —
bracht me hier op dag drie.
Mehrauli is geen plek van grote toeristische drukte,
maar van stille verhalen en stenen die iets willen zeggen,
als je de tijd neemt om te luisteren.

Omdat er zoveel te zien is en ik het een beetje behapbaar wil houden,
heb ik mijn ervaringen en foto’s verdeeld over drie berichten.
Aan het eind van de middag keer ik terug naar Paharganj, waar ik
nog een wandeling maak door een heel ander soort Delhi.
Ook die indrukken vind je terug in een vierde bericht over deze dag.

Mehrauli Archaeological Park bezocht ik nog een keer aan het einde
van mijn reis. Nu ging ik met een riksja en een chauffeur die
ook wel een keer mee wilde naar binnen. Aan het eind van de
reis ging ik met de metro.

Sommige stenen reiken naar de hemel, anderen blijven steken in de grond.
Delhi’s ambitie ligt niet in wat voltooid is, maar in wat werd nagestreefd.
Hier dwaal ik langs torens zonder top, monumentale graven zonder koepel en
poorten die de tijd trotseren.

Locaties:
Alai Minar, Balban’s Tomb, Tomb of Iltutmish, Ala’i Darwaza
Thematiek:
Macht, onvoltooide dromen, architectonische revolutie

DSC00964IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkQutubMinar

Qutub Minar (het complex met de grote pilaar in de verte) en Mehrauli Archaeological Park voelen aan als een complex. Maar ze zijn als twee bezienswaardigheden georganiseerd. Mehrauli Archaeological Park is het gebied op de voorgrond. Een terrein dat deels nog aanvoelt als een wildernis terwijl Qutub Minar een georganiseerde toeristische bestemming is.


DSC00966IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkEenEchtParkDSC00981IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkBalbansTombBalbansTombGateBloemenEnZaaddozenDSC00982IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkBalbansTombBalbansTombGatePauwInDeBuurtVanDSC00983IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkBalbansTombBalbansTombGate

Mehrauli Archaeological Park ligt en staat vol monumenten. Sommige liggen verscholen in het groen.

DSC00984IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkBalbansTombBalbansTombGate

India, New Delhi, Mehrauli Archaeological Park. Onderweg naar Balban’s Tomb en Balban’s Tomb Gate. Alleen wist ik dat nog niet.

DSC00985IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkBalbansTombBalbansTombGateC1287CE

Balban’s Tomb. Dit complex is belangrijk omdat het wordt beschouwd als de plek waar de eerste echte Islamitische boog in India werd toegepast.

DSC00986IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkBalbansTombBalbansTombGateC1287CEDSC00987IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkBalbansTombBalbansTombGateC1287CE

Balban’s Tomb Gate.

DSC00988IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkBalbansTombBalbansTombGateC1287CEDSC00989IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkBalbansTombBalbansTombGateC1287CEDSC00990IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkBalbansTombBalbansTombGateDSC00991IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkBalbansTombBalbansTombGateZichtVanafDSC00992IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkBalbansTombBalbansTombGatePauwDSC00993IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkBalbansTombBalbansTombGate


DSC01028IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkAlaiMinar1300-1316CE

Qutub Minar (Unesco World Heritage) was een triomfpilaar. Spelling is soms ook Qutb Minar of Qutab Minar. Een van de opvolgers wilde ook zo iets. Maar dan 2 maal zo groot. De bouw van Alai Minar begon rond 1300 en werd na de dood van de opdrachtgever in 1316 CE gestaakt. Om een idee te geven van de grootte: rechtsonder, waar de trappen beginnen, zie je wit, zwart en rode stipjes. Dat zijn volwassen mensen.

DSC01029IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkAlaiMinarTxtDSC01030IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkAlaiMinar1300-1316CE


DSC01031IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkTombOfIltutmishAD1211-1236

De ingang van de Tomb of Iltutmish, AD 1211 – 1236. Het is een van de eerste islamitische mausolea in India en wordt beschouwd als een belangrijk voorbeeld van vroege Indo-Islamitische architectuur. Oorspronkelijk had het een koepel, maar die is inmiddels verdwenen.

DSC01032IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkTombOfIltutmishAD1211-1236DSC01033IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkTombOfIltutmishAD1211-1236DSC01034IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkTombOfIltutmishAD1211-1236DSC01035IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkTombOfIltutmishAD1211-1236DSC01036IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkTombOfIltutmishAD1211-1236DSC01037IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkTombOfIltutmishAD1211-1236DSC01038IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkTombOfIltutmishAD1211-1236DSC01039IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkTombOfIltutmishAD1211-1236DSC01040IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkTombOfIltutmishAD1211-1236

Langs deze kant ben ik er uit gelopen.


DSC01082IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkAla’iDarwaza1311CE

Ala’i Darwaza, 1311 CE. Het bouwwerk is bijzonder omdat het wordt beschouwd als het eerste monument in India dat volledig volgens islamitische bouwtechnieken en ornamentiek werd gerealiseerd, met kenmerken zoals: hoefijzer-vormige bogen (voor het eerst in India), een echte koepel (een technisch hoogstandje in die tijd), het gebruik van rood zandsteen en wit marmer en Islamitische kalligrafie en geometrische patronen.

DSC01084IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalParkAla’iDarwaza1311CEDSC01085IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalPark(QutubMinarEn)Ala’iDarwaza1311CE

Met Qutub Minar op de achtergrond.

DSC01086IndiaNewDelhiMehrauliArchaeologicalPark(QutubMinarEn)Ala’iDarwaza1311CE

Met Qutub Minar er achter en naast.


India 24/25: Delhi, dag 2 — Onder het baldakijn van papier

In een paleis dat nooit echt bestond,
ergens tussen herinnering en droom,
stonden Adhira en Aadesh stil onder een baldakijn
van papieren zijde en schaduw.
Hun gezichten waren glad en glanzend,
als figuren uitgesneden uit een oude ansichtkaart.
De gasten — even stil, even plat —
keken toe met ogen die niets zagen,
maar alles wisten.

Adhira droeg een sari van zonlicht,
Aadesh een sherwani geweven uit vergeten verhalen.
Ze spraken geen geloften,
want hun stemmen waren van karton.
Maar de wind fluisterde tussen de koepels,
en de muren van het paleis knikten zacht:
dit is genoeg.

Buiten het decor, in een wereld van stof en pixels,
keek iemand toe.
Niet uit begrip, maar uit verwondering.
En dat was precies wat het beeld nodig had om te leven.

DSC00962IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiAdhiraWedsAadesh


India 24/25: Delhi, dag 2 – wandelen en spiegelen

Na de fietstocht die heel geslaagd was.
Die niet verstoord was de lunchtvervuiling,
ging ik te voet naar de Jama Mashjid en
vervolgens terug naar het hotel.

Over de luchtvervuiling waren er berichten in de
Nederlandse pers zoals Nu.nl:

Nl nl

Dat het erg was ga je op de foto’s zien.

DSC00943IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiSpiceMarketDSC00944IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiIngangFathepuriMasjidVanafStraatkant

Dit is wat je in het straatbeeld ziet van de Fatehpuri Mashjid.

IMG_3381IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiByzondereGebouwenDSC00945IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjid

Bij de Jama Mashjid aangekomen heb ik eerst buiten het complex gelopen omdat één ingang open is voor buitenlandse bezoekers. Maar er zijn veel meer ingangen, vooral voor de lokale Moslims.


Gebouwd door: Mogolkeizer Shah Jahan tussen 1650 en 1656.

Stijl: Indo-islamitische Mogolarchitectuur, met rood zandsteen en wit marmer.

Capaciteit: Biedt plaats aan meer dan 25.000 gelovigen tegelijk.

Locatie: In het hart van Oud-Delhi, nabij Chandni Chowk en tegenover het Rode Fort.

Herkomst van de naam: “Masjid-i-Jehān-Numā” betekent “moskee die de wereld weerspiegelt”.


DSC00946IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjidDSC00947IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjidDSC00948IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjidIMG_3384IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjidDSC00949IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjidDSC00950IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjidDSC00951IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjidDSC00952IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjidDSC00953IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjidDSC00954IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjidDSC00955IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjidDSC00956IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjidDSC00957IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjidDSC00958IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjidDSC00959IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiJamaMasjidMijnSchoenen

Mijn schoenen staan, haast onzichtbaar, onder de bank.


DSC00961IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiBehangwinkel

Dit is een winkel in Old Delhi waar men behangpapier verkoopt.


DSC00963IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiInDeMiddagVeelDrukkerInOldDelhi

Intussen werd het al wel drukker in de straten.

IMG_3382IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiTerugNaarHotelIMG_3383IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhi


De gids van de fietstocht heb ik om hulp gevraagd
om er achter te komen of mijn treinkaartje voor
de rit naar de volgende bestemming correct was.
Hij hielp graag.
Voor treinen wordt in het reserveringssysteem
gewerkt met verschillende groepen reserveringen (quota).
In de praktijk heb ik daar geen last van gehad en heb
ik het genegeerd.
Het lijkt me een administratieve laag over de gegevens
die misschien, in sommige gevallen meer flexibiliteit
aan reizigers kan geven, maar ik had vooraf trein en
slaapplaats gereserverd.

Mensen zijn verbaasd dat ik zo lang in Delhi wil blijven.
De smog is een reden waarom ze dat zeggen.
Maar ik kan al wel verklappen dat ik me in die tien
dagen niet verveeld heb en dat ik aan het einde
van mijn verblijf nog een keer een paar dagen
in Delhi ben gebleven.

India 24/25: Delhi, dag 2 – de stad ontwaakt onder mijn wielen

De foto’s van de eerste dag in New Delhi (zie mijn vorige bericht)
geven slechts een glimp van de avonturen die ik die dag heb beleefd.
Bij sommige momenten voelde ik geen behoefte om foto’s te maken
— soms beleef je dingen intenser zonder een camera ertussen.
Het oorspronkelijke plan was om tien dagen in Delhi te blijven,
waarbij ik ervan uitging dat de eerste dag vooral in het teken
zou staan van organiseren en regelen.

Ik kwam midden in de nacht aan in New Delhi,
na een directe vlucht vanuit Amsterdam.
Daarom had ik een goedkoop airporthotel geboekt — zodat ik
’s nachts niet ver hoefde te reizen, dacht ik toen.

Maar het hotel van twaalf euro per nacht bleek, met de taxi,
een half uur van de luchthaven verwijderd te liggen.
Achteraf gezien was dat niet zo slim van mij.
Ik kon het hotel niet vinden op Google Maps,
maar heb het toch geboekt.

Daarom had ik, voor de zekerheid, op het laatste moment
in Nederland toch maar een taxi gereserveerd.
Bij aankomst bleek dat nog best een avontuur — in India
kunnen dingen nu eenmaal makkelijk anders lopen dan gepland.

Misschien was een iets duurder hotel een betere keuze geweest,
zowel qua reistijd als qua comfort en hygiëne.
Het hotel was verre van schoon,
en de badkamer liet ik liever links liggen.
Ik kroop in mijn flinterdunne slaapzak en gebruikte een kussenovertrek
die ik speciaal voor dit soort situaties had meegenomen.

Rond drie uur ’s nachts viel ik eindelijk in slaap, maar
om acht uur dacht ik al: waarom zou ik hier nog langer blijven?
Gelukkig had ik wat ontbijtkoeken uit Nederland meegenomen, waardoor
ik me kon richten op de drie dingen die ik moest regelen:

= Ik had geld nodig.

= Met geld kon ik een taxi nemen naar het station bij Paharganj,
al wist ik toen nog niet dat het geboekte hotel daar gesloten was.

= Mijn e-sim, die ik in Nederland had gekocht, werkte niet.
En een data-abonnement was echt onmisbaar.

De rest van het verhaal van dag één kun je terugvinden
in mijn eerdere bericht — inclusief foto’s en indrukken.
Gelukkig vond ik uiteindelijk een prettig hotel,
en alles wat ik moest regelen lukte nog op die eerste dag,
zonder dat het me veel geld kostte.
Kortom: avontuur geslaagd, een paar uur slaap gepakt en
klaar voor dag twee.

Wat volgde laat zich het best vertellen in beelden:
een fietstocht vol indrukken, een moskee die de wereld weerspiegelt,
en een wandeling die me dichter bij Delhi bracht dan ik had verwacht.

IMG_3379IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiMetRiksjaNaarDeFietstocht

De fietstocht begint bij een starpunt in Old Delhi. Omdat Paharganj ruim een half uur lopen is van Old Delhi had ik een riksja geregeld.

IMG_3380IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiMetRiksjaNaarDeFietstocht

De fietsen stonden klaar. Er was 1 gids met een 1 assistent en 3 toeristen. Toevallig allemaal uit Nederland. De fietstocht kon beginnen.

DSC00911 01IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiMartelloTowerTxtDSC00911 02IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiMartelloTowerTxt

New Delhi, Martello Tower.

DSC00913IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiMartelloTower

Half verborgen is een parkachtig deel van Old Delhi liggen restanten van de oude verdedigingsmuur van Shahjahanabad, een van de steden die vandaag New Delhi vormen.

DSC00914IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiStartmuurDSC00915IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiMartelloTowerDSC00916IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiDelhiGate

In die muren zitten ook nog de oude stadspoorten zoals deze Delhi Gate die gerestaureerd werd op dat moment.

DSC00917IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiDelhiGateDSC00918IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiDelhiGate

Van eerdere bezoeken wist ik wel dat de luchtvervuiling er intens is maar door wat ik deze dag (en de komende dagen) zou ervaren, werd ik toch overvallen.

DSC00919IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiTypischHuisOudeStad

In Old Delhi vind je nog van deze grote huizen (haveli’s). Ze hebben typisch de deur in het midden van de gevel. Door die deur kom je dan al snel op een binnenplaats. De kamers zijn rond de binnenplaats gebouwd.

DSC00920IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiTypischHuisOudeStadNisNaastDeDeur

Naast de deur zie je nog kleinere gedecoreerde nissen. Daar kom je een lamp in plaatsen als een vorm van straatverlichting.

DSC00921IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiTypischHuisOudeStad

Compleet met trappen naar de deur, statige versieringen op de gevel en houten uitbouw.

DSC00922IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiNogRustigOpStraatLuchtvervuiling

De straten zijn nog rustig al zijn er al mensen op weg naar werk of naar een tempel. Aan het eind van mijn vakantie bezoek ik nogmaals Old Delhi. Op foto’s van die wandeling kun je goed zien hoe druk het kan zijn in de oude stad met zijn smalle straatjes. Maar nu vooral kalmte. Daarom kun je er zo vroeg ook fietsen.

DSC00923IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiChandniChowkMetro

Dit is Chandni Chowk. Een belangrijk plain in de oude stad. Het gebouw met het puntdak is van de metro. In de tijd van de Mogols leefde rond dit plein de mensen die voor de entertainment zorgen in het fort.

DSC00924IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiTheeInRoodAardewerk

Tijd voor thee uit rood aardewerk kommetjes. Later gaan we ook nog ergens ontbijten.

DSC00925IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiChandniChowkRoad

Chandni Chowk Road, de belangrijke verkeersader die vanaf het Rode Fort het centrum van Old Delhi inloopt. Nu zie je er veel voetgangers en ander niet doorgaand verkeer.

DSC00926IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiFathepuriMasjid

Tjdens de fietstocht bezoeken we de Fatehpuri Mashjid. Verborgen vanaf de straat stap je plotseling in een grote open ruimte.

DSC00927IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiFathepuriMasjidDSC00928IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiFathepuriMasjidDSC00929IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiFathepuriMasjidDSC00930IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiSpiceMarket

Dan gaan we te voet naar de spice market. De plaats waar in Old Delhi van ouds her allerlei kruiden worden verhandeld. Al in de straten rond het centrum van de handel verandert het karakter van de activiteiten.

DSC00931IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiSpiceMarketDSC00933IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiSpiceMarket

De bovenkant van de gebouwen…

DSC00934IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiSpiceMarket

…en de onderkant van het handelscentrum. Er zitten allerlei bedrijven en bedrijfjes. Sommige rond 1 product, anderen met een breed assortiment.

DSC00935IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiSpiceMarketDSC00936IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiSpiceMarket

Wij kijen eerst toe vanaf een soort galleij op de eerste verdieping.

DSC00937IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiSpiceMarket

Terug op straat gaat de handel in allerlei producten door. Kruiden maar ook meel, rijst, pasta en bijvoorbeeld bloemen.

DSC00938IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiSpiceMarketDSC00939IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiSpiceMarketDSC00940IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiSpiceMarketDSC00941IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiSpiceMarketDSC00942IndiaNewDelhiFietstochtOldDelhiSpiceMarketLotusBloem

De kleuren, de geuren, zelfs door de luchtvervuiling heen, zijn indrukwekkend. Tot aan een zak lotusbloemen aan toe.


India 24/25: Delhi, dag 1 — een fascinerende eerste indruk

In november 2024 vertrok ik opnieuw naar India.
Vijfenzeventig dagen lang — van midden november tot 1 februari 2025.
Alleen en ongeorganiseerd.

Toen ik het plan opvatte en begon met de planning
en ik het besprak met mensen in mijn omgeving,
stelde veel mensen dezelfde vraag.
Terug in Nederland kreeg ik steeds weer
dezelfde vraag.
Waarom?
In alle denkbare vormen.

Een eenvoudig antwoord heb ik niet.
Deze reis was de negende naar India.
Deze keer ging ik voor een deel naar plaatsen
waar ik al eerder geweest was. Soms lang geleden.
Ik bezocht ook plaatsen waar ik nog niet eerder was
en die ik niet eens kende toen ik in 1995
voor het eerst naar India ging.

India is altijd alles tegelijk:
mooi en vuil, kleurrijk en chaotisch, vriendelijk en overweldigend.
Het fascineert me. Nog steeds.

Met mijn foto’s probeer ik die veelheid te vangen.
Want dat is wat India voor mij is:
een voortdurende stroom van indrukken.

IMG_3369 01 IndiaNewDelhiPaharganjMainBazaar ClosedDueToRenovationIMG_3369 02 IndiaNewDelhiPaharganjMainBazaar ClosedDueToRenovation

Mijn reis begon in New Delhi, een stad die bij
georganiseerde reizen vaak zoveel mogelijk wordt vermeden.
Maar ik kwam er middenin terecht.
Het hotel dat ik geboekt had bleek gesloten:
“Closed due to renovation.”
Geen waarschuwing vooraf, geen alternatief. Typisch India.

Ik vond een ander onderkomen in Paharganj,
een wijk die ik nog niet kende.
Een plek voor backpackers, goedkope hotels,
straatverkopers en een eindeloze stroom van indrukken.

00 IndiaNewDelhiPaharganjMainBazaarIMG_3377IndiaNewDelhiPaharganjMainBazaarRooftopIMG_3376IndiaNewDelhiPaharganjMainBazaarRooftop

Ik at op een rooftop restaurant, boven de drukte.
Vanaf daar keek ik uit over de stad: neonlicht, riksja’s,
geroep vanaf de straat. India was begonnen.

Het contrast tussen de rust boven en de chaos beneden
was groot — maar precies dat maakt het fascinerend.
Alles tegelijk. Altijd.

DSC00904IndiaNewDelhiPaharganjMainBazaarDSC00905IndiaNewDelhiPaharganjMainBazaarBlockprintingDSC00906IndiaNewDelhiPaharganjMainBazaarDSC00907IndiaNewDelhiPaharganjMainBazaar

In de avond liep ik door de Main Bazaar van Paharganj.
Het was donker, stoffig, luidruchtig.
Alles rook naar uitlaatgassen, specerijen en iets ondefinieerbaars.
De chaos was tastbaar — een wirwar van mensen, geluiden en geuren.

Toch voelde het vertrouwd.
Alsof ik meteen weer in het ritme van India zat.
Niet met een zachte landing, maar met een duik in het diepe.

DSC00908IndiaNewDelhiPaharganjMainBazaarMeesteKlantenUitIndiaDSC00909IndiaNewDelhiPaharganjMainBazaarErWordtAanDeWegGewerktDSC00910IndiaNewDelhiPaharganjMainBazaarIMG_3374IndiaNewDelhiPaharganjMainBazaarOmgeving


Gelezen

IMG_6744HansPlompHeiligEnHels

Hans Plomp, India – heilig en hels.


Ik mocht dit boek lezen van een Indiaganger.
Hij heeft het boek gelezen ter voorbereiding van
zijn eerste reis naar India.
In dezelfd tijd ben ik ook naar India geweest,
10 weken. Voor mij was het mijn 9e bezoek.

Het boek bestaat uit 39 verhalen verdeeld
over 5 groepen.

Het leuke is dat de korte verhalen, een paar pagina’s
per verhaal, vlot geschreven zijn.
Het probleem met het boek is dat Hans Plomp India
nog sensationeler maakt dan het land al is.

Een voorbeeld, pagina 90:

Het is de hindoehuwelijksmaand. Overal trekken groteske optochten door de straten, waarbij de bruidegom verkleed als een maharadja te paard de stad wordt rondgezeuld, voorafgegaan door bizarre harmonieorkestjes. Deze spelen op glanzend opgepoetste tuba’s, hoorns en trompetten, achtergelaten door de Engelsen.

De woorden in vet zijn de pijnpunten voor mij:
grotekse
Hindoestaanse huwelijken verlopen volgens een bepaald patroon.
Een optocht met muziek (livemuziek of muziek uit grote speakers
die op een wagen staan). Voor een westerling is dat anders dan
zoals een bruiloft in het westen verloopt.
verkleed
Het woord ‘verkleed’ heeft een negatieve kleur voor een man
die zich zo netjes en mooi mogelijk aankleed. Een smoking
voor een westerse bruidegom noem je ook niet ‘verkleden’.
rondgezeuld
Ook hier uit Hans Plomp een oordeel. Natuurlijk mag dat.
Hij pretendeert niet een onafhankelijk journalist te zijn.
bizarre
Opnieuw een negatief oordeel. Natuurlijk is het lidmaatschap
van een huwelijksorkest geen vaste baan. Immers je bent
slechts een korte tijd van het jaar nodig. Maar dat maakt
het nog niet ‘bizar’.
achtergelaten
Dat de instrumenten van een huwelijksorkest door de Engelse
koloniale macht zijn achtergelaten zal in de jaren ’50
wel voorgekomen zijn maar is zeker niet de norm.
Het is een denigrerende opmerking.

Ook las ik de afgelopen weken een boekbespreking van twee
boeken over India.
De boeken zijn:
William Dalrymple, The Golden Road – How anciant India transformed the world.
Patrick Olivelle, Ashoka – Portrait of a philosopher king.
Het artikel is van de hand van Michiel Leezenberg (sic).

De boeken heb ik (nog) niet gelezen. Ik ben al wel begonnen
aan The Golden Road. Dat wil zeggen ik heb het hoofdstuk over Nalanda
gelezen omdat ik van plan was die plaats te bezoeken in november/
december vorig jaar.

IMG_6697 01 NRCMichielLeezenbergHoeIndiaDeModerneWereldHeeftGemaakt20250321IMG_6697 02 NRCMichielLeezenbergHoeIndiaDeModerneWereldHeeftGemaakt20250321IMG_6697 03 NRCMichielLeezenbergHoeIndiaDeModerneWereldHeeftGemaakt20250321

NRC, Michiel Leezenberg, Hoe India de moderne wereld heeft gemaakt, 21 maart 2025.


Ik ben een liefhebber van de boeken van William Dalrymple dus ben
ik bevooroordeeld maar ik vond de uitmijter van het artikel mooi:

Dalrymple sluit zijn boek af met de vraag of India in de eenentwintigste eeuw opnieuw een culturele hoofdrol in de wereldgeschiedenis zal kunnen gaan spelen. Dat zal menigeen verrassend in de oren klinken. Maar hij weet waar hij het over heeft, en schrijft het ook nog eens meeslepend op: ‘The Golden Road’ is het soort boek dat je zin geeft om meteen je koffers te pakken en al dat moois ter plaatse te gaan aanschouwen.

Dat heb ik afgelopen jaar dus ook gedaan.
Niet alleen zijn laatste boek was voor mij een inspiratie
maar ook zijn vorige boeken doen hard mee.

De eerlijke vinder

De oplettende luisteraar heeft al gezien dat het boek gereed is.
Maar ik heb nog een paar foto’s tegoed.
De laatste keer ging het textiel uit India met vlieseline onder de boekenpers.
Vandaag begin ik met het afsnijden van de hoeken.

IMG_6557BoekbindenLizeSpitEerlijkeVinder


IMG_6558BoekbindenLizeSpitEerlijkeVinderTextielGedroogd

Na de hoeken kan het textiel gelijmd worden met de boekbandbasis. Het geeft steeds een beter beeld van hoe het boek er uit komt te zien.


IMG_6559BoekbindenLizeSpitEerlijkeVinder

De omslagen kunnen omgevouwen en gelijmd worden. Eerst de lange zijdes. Dat vergroot de kans op mooie hoeken van de boekband.


IMG_6560BoekbindenLizeSpitEerlijkeVinder

Dit is dan de voorkant….

IMG_6561BoekbindenLizeSpitEerlijkeVinder

….en de achterkant.


IMG_6562BoekbindenLizeSpitEerlijkeVinderLijmpapier

Gebruik bij het lijmen van de schutbladeren een steviger soort papier als onderlegger. Dan kun je de randen van het schutblad goed voorzien van lijm.


IMG_6563BoekbindenLizeSpitEerlijkeVinderGereedVoorBoekenpers

Plaats in het dubbelgevouwen schutblad een stuk waterwerend papier, bijvoorbeeld bakpapier. Dat zorgt er voor dat het vocht van de lijm van het schutblad niet in je boekblok trekt als het boek in de boekenpers gaat.


IMG_6566Boekenweekgeschenk2023LizeSpitDeEerlijkeVinder2025GerwinVanDeWerfDeKrater

Het eindresultaat was al te zien maar ik herhaal het nog even. Links het ingebonden boekenweekgeschenk uit 2023: Lize Spit, De eerlijke vinder en rechts het geschenk voor 2025: Gerwin van de Werf, De Krater.


Jilani hand block print

Op 7 januari bezicht ik een block print werkplaats in de buurt
van Jodhpur. Ik was er op vakantie.

JilaniHandBlockPrintLogo

Dit is hun huidige logo op internet.


Daar zag ik hun geverfe en bedrukte stoffen.
Ik kocht er een kleine lap die ik ga gebruiken als bekleding van een boek.
Terwijl ik er was maakte ik er een paar foto’s.

IMG_4973IndiaJodhpurJilaniHandBlockPrintBlockPrint

Dit is een houten blok die ze gebruiken in de demonstratie. Het motieg zag ik een paar keer terugkomen in de stoffen en zit ook in het logo.


IMG_4974IndiaJodhpurJilaniHandBlockPrintBlockPrintIMG_4975IndiaJodhpurJilaniHandBlockPrintBlockPrintIMG_4976IndiaJodhpurJilaniHandBlockPrintBlockPrintIMG_4977IndiaJodhpurJilaniHandBlockPrintBlockPrint

De laatste foto had misschien mooier genomen kunnen worden. Het was voor mij toen niet meer dan de registratie van hun naam en adres. Ze hebben overigens een Facebook-pagina en hun adres is: Pali Main Road Luni Chouraha, Kakani, Jodhpur 342802 India.


India-reis in getallen

Getallen hoeven niet veel te vertellen.
Je kunt er ook goed mee liegen.
De interpretatie laat ik daarom maar aan de lezer.

Ik was 75 dagen in India: van 17 november 2024 tot 1 februari 2025.
In die tijd maakte ik foto’s met mijn camera en telefoon.
De dag met het kleinste aantal foto’s: 3 foto’s op dag 66
(reisdag van Agra naar Gwalior) en op dag 72 ook 3 (reisdag Gwalior naar Delhi).
De dag met grootste aantal foto’s: 259 foto’s op dag 61 (Kota).

Hieronder een overzicht van het aantal dagen per plaats, het aantal
hotels per plaats en het aantal foto’s. Met totalen.
Daarbij een klassering meeste foto’s per plaats en van gemiddeld
aantal foto’s per plaats.

IndiaInCijfers

Je kunt ook zeggen dat ik vandaag te veel tijd om handen had.


Overigens bleek in 2 gevallen het hotel dat ik boekte via Booking.com
niet meer te bestaan of in ieder geval niet open te zijn.

In Patna zijn 2 musea die volgens de informatie heel interessant zijn:
Patna Museum en Bihar Museum.
Echter in november 2024 was het Patna Museum gesloten vanwege uitbreiding.
De verwachting is dat het museum een jaar lang gesloten zal zijn.
Meer preciese gegevens heb ik niet.
Het Bihar museum is de moeite waard!

Gelezen: Oog in oog met de goden

Al lang geleden had ik gelezen over het boek ‘Oog in oog met de goden’
van Alexander Reeuwijk. Dat leek me het ideale boek om mee te nemen
op mijn reis naar India.

IMG_6269AlexanderReeuwijkOogInOogMetDeGodenEenZoektochtNaarIndiaseBronzenEnHunMakers2023Querido

Alexander Reeuwijk, Oog in oog met de goden – Een zoektocht naar Indiase bronzen en hun makers, Querido, 2023.


Ik ging dan wel niet naar Zuid-India maar ik ben op een vergelijkbare
manier als Alexander Reeuwijk, getroffen door de Nataraja van het Rijksmuseum.

DSC00717RijksmuseumAziatischBronsShivaNatarajaTamilNaduIndiaCa12deEeuwBrons

Het gaat om dit beeld: Rijksmuseum, Aziatisch Brons, Shiva Nataraja, Tamil Nadu, India, circa 12de eeuw, brons.


Reeuwijk beschrijft zijn ervaring als een soort van inleiding op het boek.
Hij beschrijft een bezoek aan het Rijksmuseum nadat het museum
10 jaar gesloten is geweest voor renovatie:

Pag 13 (eerste pagina van de tekst):

Het was vroeg in de ochtend toen ik als enige bezoeker de zaal binnenstapte. De zon viel door het raam de ruimte binnen en trok een streep over de houten vloer tot aan de lakenwitte muur aan de overzijde. Op de witte sokkels langs de wanden stonden stenen en bronzen hindoeïstische en boeddhistische sculpturen uit India en Zuidoost-Azië; aan de muren hingen stenen ornamenten, friezen en reliëfs, Al moet ik bekennen dat ik al die objecten pas later zag. Want zodra ik vanuit de gang de zaal in kwam, keek ik recht in de ogen van de Nataraja, de dansende Shiva, een grote bronzen sculptuur die op een sokkel midden in de zaal stond opgesteld. Ik kon er letterlijk en figuurlijk niet omheen en werd gevangen in zijn blik.

Als ik het Rijksmuseum bezoek dan zijn er 2 ruimtes waar ik
altijd naar toe ga: de eregallerij en het Aziatisch paviljoen.
Voor het ‘Joodse bruidje’ en de dansende Shiva.

IMG_6270AlexanderReeuwijkOogInOogMetDeGodenEenZoektochtNaarIndiaseBronzenEnHunMakers2023Pag13

Oog in oog met de goden – Een zoektocht naar Indiase bronzen en hun makers, pagina 13.


De eerste pagina’s heb ik nog in Nederland gelezen. De rest van het
boek heb ik in India gelezen. Het boek heeft in India een paar weken
‘stil gelegen’ maar uiteindelijk las ik het toch uit.

Dat lag niet aan het boek maar aan mij. Als ik een goed, interessant,
mooi of aantrekkelijk boek lees, dan wil ik het niet uitlezen. Om het
gevoel van het boek vast te houden.
Dat lukt overigens nooit want als ik het boek dan later toch weer oppak
is vaak de ervaring toch weer anders.

Één boek voor 10 weken is wat weinig maar je kunt maar zoveel meenemen.
Daarom nam ik me voor het boek gewoon nog een keer te lezen.
Ik ben intussen thuis en het boek voor de tweede keer aan het lezen.

Het boek beschrijft een ‘methode’ die we allemaal en voor all kunstwerken
kunnen gebruiken om meer gevoel bij het werk te krijgen. Op het eerste
gezicht een eenvoudige methode….

Pag 14:

Ik realiseerde me dat ik weliswaar eerder een Nataraja had gezien, maar nog nooit aandachtig had bekeken. Ik herkende de vorm, maar de details kende ik niet, laat staan dat ik wist wat het beeld betekende, wat het wil zeggen. Daarbij vroeg ik me af hoe ik zo’n beeld, dat niet uit mijn eigen cultuur stamt, eigenlijk moest benaderen.
Toen ik er recht voor stond, op ongeveer een meter, besloot het beeld tot in detail voor mezelf te beschrijven, zonder oordeel of interpretatie.

Volgens mij is wat Alexander Reeuwijk hierboven beschrijft voor ieder
kunstwerk een goede aanpak.
Onlangs heb ik het geprobeerd te doen met de informatie van
pagina 14 en 15 waar hij het beeld beschrijft in mijn achterhoofd.
Ik deed dat met mijn camera en toonde de foto’s hier.

IMG_6271AlexanderReeuwijkOogInOogMetDeGodenEenZoektochtNaarIndiaseBronzenEnHunMakers2023Pag14

Deel van pagina 14.


Hieronder een lijst in steno met details die Alexander Reeuwijk opsomt:
– Shiva op één been
– de cirkel
– vijftongige vlam
– twee monsterachtige koppen
– haren wijd gespreid
– haren reiken tot halo
– versierd met bloemetjes
– pijpenkrullen
– halvemaan
– schedel
– cobra
– kleine meerminachtige figuur
– vier armen
– rechts: splitsen bij de elleboog
– hand met trommel
– hand met vuurtje
– onderste rechterhand: toont handpalm
– onderste linkerhand wijst naar opgetrokken voet
– verentooi loopt uit op een monstertronie-verbinding
– alle vingers en tenen zijn geringd
– draagt oorbel
– draagt arm- en enkelbanden
– bovenarmen: ornamenten
– aan middel: ceintuur met sluiting met twee drakenbekken
– om de hals drie kettingen
– aan linkerschouder koord
– kantachtige lendendoek
– één voet op de rug van een dwerg met geloken ogen en een pruillip
– nog een cobra met opgezette nekribben
– dwerg wijst naar slang
= dwerg draagt versierde lendendoek, oorbellen, arm- en enkelbanden
– opengewerkte lotus
– gezicht is rond en vol
– Shiva draagt een versierde haarband
– Shiva heeft een volle mond
– Shiva heeft sierlijke, scherp belijnde lippen die licht krullen aan de uiteinden
– regelmatige neus en goed geportioneerd
– grote amandelvormige ogen met een derde oog op het voorhoofd

IMG_6272AlexanderReeuwijkOogInOogMetDeGodenEenZoektochtNaarIndiaseBronzenEnHunMakers2023Pag15

Alexander Reeuwijk, Oog in oog met de goden – Een zoektocht naar Indiase bronzen en hun makers, Querido, 2023, pagina 15. Waarschuwing: mijn stenolijst is niet compleet.


Om tot zo’n lijst te komen moet je aandachtig waarnemen en het is
erg waarschijnlijk dat je deze oefening meerdere malen moet doen
om tot een complete en correct samengestelde lijst te komen.
Goede methode, lijkt me.

Museum Rietberg (Zürich) wordt in het boek genoemd als een
van de musea met een goede Aziatische collectie.
Ik heb hun website bezocht (die veelbelovend is) waar
het Museum Rietberg ‘hun’ Nataraja als volgt beschrijft:

Shiva Nataraja: The Heavenly Dancer
As king of the dance, Shiva possesses immeasurable
energies with the help of which he determines the
becoming, existence and extinction of all creation. Shiva
creates the world but then allows it to disappear again.
In his auspicious cosmic dance (anandatandava) he
expresses five actions. Shiva shows himself as creator
whereby the creation is happening to the sound of the
drum. Shiva is the preserver of the cosmos as he shows
with his raised hand which grants protection. The flame
on his left hand symbolises destruction. With his foot
which subjugates the demon, Shiva banishes ignorance.
His downturned hand stands for spiritual liberation.
The polar opposition of man and woman is alluded to by
the female and male forms of ears. In his tangled hair,
Shiva catches the river goddess Ganga so that earth does
not shatter at her impact. The waves of energy which he
sends into the cosmos are symbolised by the flaming
circle. Though his figure seems to vibrate with energy, his
face appears in unchanging serenity, above the affairs
of the world

Van het boek wil ik verder niet te veel verraden. Maar het
gaat over de avonturen en het onderzoek van Alexander Reeuwijk.
Niet in de laatste plaats in India.

Dat doet hij op een enerverende manier met een scherpe
waarneming als basis (pagina 382):

Het zijn de laatste dagen van augustus. De moesson heeft zich vannact aangekondigd met een scheurend onweer, waarbij flits en donder precies samenvielen. Of nee, eigenlijk werd de verandering van het seizoen al een paar dagen geleden ingeluid door de vliegende termieten. Zodra de lucht vochtiger wordt en de eerste buien zijn gevallen, komen ze uit de grond en zwermen omhoog in de richting van het licht, op zoek naar een geschikte partner. Als ze die eenmaal hebben gevonden, storten ze zich op icarische wijze terug op aarde, werpen hun vleugels af en verdwijnen in de grond om een nieuwe kolonie te starten.

De titel van het boek ‘Oog in oog met de goden’ heeft een diepe
betekenis. Vooral voor de Hindoes die dit soort beelden aanschaffen
en aanbidden. Voor hen zijn de beelden geen decoratie of gedachtensteun.
Eenmaal met het juiste ritueel in de tempel geplaatst zijn het
de goden en staat men bij het bezoek aan de tempel dus
‘Oog in oog met de goden’.

like penetrating deeper and deeper into a midsummer dust storm

Gelezen:
City of Djinns een boek van William Dalrymple uit 1993.
In 1995 bezocht ik Delhi voor het eerst maar toen had ik van
William Dalrymple nog nooit iets gelezen.
Intussen een aantal boeken van hem verder en met een volgend
bezoek aan Delhi in het vizier een goede gelegenheid dit boek
eens te lezen.

IMG_2840WillianDalrympleCityOfDjinnsAYearInDelhi1993IllustrationsOliviaFraser

William Dalrymple, City of Djinns – A year in Delhi, 1993, illustrations by Olivia Fraser.


Soms is het vinden van informatie over India,

like penetrating deeper and deeper into a midsummer dust storm: the larger landmarks stood out but the details were all obliterated.

Pagina 320.

Na het lezen van het boek ben ik toch een heel ind verder.
Dalrymple schrijft over Delhi in een mengeling van
persoonlijke ervaringen, geschiedenissen, interviews
en een reisgids.
Steeds in korte verhalen van maximaal een paar bladzijden.
Heel beeldend.
Het Engels vraagt wel af en toe dat je een woord opzoekt
hoewel de context je al snel in de juiste richting duwt.

Het aantal onderwerpen dat wordt aangesneden is heel divers,
heel herkenbaar en brengt je geen moment in verwarring.
Dalrymple weet op een heel natuurlijke manier de onderwerpen
aan elkaar te rijgen in goed geschreven verhalen.

In het boek heb ik onderwerpen onderstreept en ik heb daar
een lijstje van gemaakt. Niet compleet maar met genoeg
onderwerpen om een idee te krijgen waar het zoals over gaat (en nog veel meer).

Hij begint bij zijn huisbaas.
We leren zijn vaste taxichaffeur, zijn familie en ander
huishoudelijk personeel kennen.
De red tape en ambtenarij is legendarisch en wordt geillustreerd
met duidelijke voorbeelden.
De religieze groepen: Sikhs, Moslims en Hindoes komen aan bod.
Partition, het ontstaan van de individuele landen na het vertrek
van de Britten uit Britsch India en de enorme impact op het leven
van miljoenen mensen.
De verschillen tussen Moghul Old Delhi – Punjabi New Delhi.
Shajehanabad.
Literatuur, non-fictie (bijvoorbeeld de Muraqqa’-e-Delhi, ik
heb een versie in vertaling gevonden op internet om te lezen).
Coronation Parc, een typisch koloniaal centrum dat de meeste
betekenis verloren heeft.
Hauz Khas.
Purana Qila.
Lal Kot.
Mehrauli.
Klimaat en seizoenen, festivals en muziek(instrumenten).
Dalrymple probeert ervaringsdeskundigen van Partition te
spreken en neemt de lezer mee in de gesprekken.
Route voor een wandeling door het Red Fort.
Koloniaal racisme (met grote parallellen, en verschillen,
met het Nederlands koloniaal verleden en ons racisme).
Engelbert Humperdinck & Cliff Richard,
Vogelgevechten en duiven,
In het jaar bezoekt Dalrymple en zijn vrouw een trouwpartij
maar gaan ook naar een begrafenis.
Begampur.
Tughlukabad.
Daulatabad.
Simla (hill station).
Mahabharata.
Bhaga-vad Gita.
Eerlijk gezegd: en nog veel meer.

Genoten heb ik er van.
Misschien u ook?

3 dingen uit India gevonden

Op de foto staan er maar twee.
De derde vondst was een foto van mezelf die ik heb laten maken
in een kraampje van een fotostudio in Pushkar.

Ik was een keer op de Pushkar Camel Fair.
Een sprookjesachtige bijeenkomst bij een stadje aan een heilig meer.
Veel dieren, veel mensen, een jaarmarkt en een
religieus feest als afsluiting.

IMG_2240TweeDingenUitIndia

Het notitieboekje kocht ik er.
Het papier is gemaakt van ‘woestijnpapier’, papier gemaakt van
de uitwerpselen van de dromedarissen.
In het Engels noem je die ‘Camel’.
Die dromedarissen zijn planteneters en waarschijnlijk
niet zo kieskeurig als onze koeien.
In de uitwerpselen zitten veel vezels die bewerkt, gevormd
en gedroogd tot een papiersoort worden.
De kraam die het boekje verkocht wilde meer producten
maken van bijvoorbeeld de haren van de dieren.
Dromedarissen zijn wat vroeger in onder andere onze landbouw de
paarden waren: trekdieren die je overal voor kon inzetten.
Voor de ploeg, voor het vervoer met een wagen of
voor snel vervoer voor 1 persoon, op de rug.
Mechanisatie neemt toe in India dus de behoefte
aan grote kuddes dromedarissen wordt kleiner.

De pauweveer zat netjes opgevouwen in een papieren
zakdoekje. Die zat er al heel wat jaren in.
Pushkar was in 2013, Gujarat in 2007.
Vermoedelijk komt de kleine veer uit 2007.

Het notitieboekje ga ik gebruiken als voorbereiding
voor mijn volgende reis naar India.

Hals

Gisteren kon ik de Frans Hals-tentoonstelling bezoeken
in het Rijksmuseum in Amsterdam.
Maar voordat ik daar ging kijken bezocht ik nog snel
even de eerste ruimte van het Aziatisch Paviljoen.
Dat doe ik eigenlijk altijd.

IMG_1964AmsterdamMetroRichtingZuid

Met de metro, richting zuid.

Ommetje

Dit was mijn Ommetje in Amsterdam.


IMG_1966FransHalsRijksmuseumAmsterdam


DSC09499RijksmuseumUmaOfParvatiIndiaTamilNaduBrons15-16eEeuw

Rijksmuseum, Uma of Parvati, India, Tamil Nadu, brons, 15-16e eeuw. Voorzijde.

DSC09501RijksmuseumUmaOfParvatiIndiaTamilNaduBrons15-16eEeuwDSC09502RijksmuseumUmaOfParvatiIndiaTamilNaduBrons15-16eEeuw

Daar moet ik devolgende keren beter op letten. Geen idee wat de schijf aan de achterzijde van het hoofd is.

DSC09503RijksmuseumUmaOfParvatiIndiaTamilNaduBrons15-16eEeuwTxt


DSC09504RijksmuseumShivaNatarajaIndiaTamilNaduBrons12deEeuwCholaStijl

Dit beeld was al vaker op mijn blog te zien: Shiva Nataraja, India, Tamil Nadu, brons, 12de eeuw, Chola stijl.

DSC09505RijksmuseumShivaNatarajaIndiaTamilNaduBrons12deEeuwCholaStijlHandenDSC09506RijksmuseumShivaNatarajaIndiaTamilNaduBrons12deEeuwCholaStijlHetDwergjeDSC09507RijksmuseumShivaNatarajaIndiaTamilNaduBrons12deEeuwCholaStijlTxtDSC09508RijksmuseumShivaNatarajaIndiaTamilNaduBrons12deEeuwCholaStijlAlDieArmenEnHanden

Al die armen en handen. Prachtig.

DSC09510RijksmuseumShivaNatarajaIndiaTamilNaduBrons12deEeuwCholaStijlDetailDSC09511RijksmuseumShivaNatarajaIndiaTamilNaduBrons12deEeuwCholaStijlDetail


DSC09512RijksmuseumVrouwlijkeNatuurgeestIndiaUttarPradeshMathuraZandsteen2deEeuw

Vrouwlijke natuurgeest, India, Uttar Pradesh, Mathura, zandsteen, 2de eeuw.

DSC09513RijksmuseumVrouwlijkeNatuurgeestIndiaUttarPradeshMathuraZandsteen2deEeuwDSC09514RijksmuseumVrouwlijkeNatuurgeestIndiaUttarPradeshMathuraZandsteen2deEeuwDSC09515RijksmuseumVrouwlijkeNatuurgeestIndiaUttarPradeshMathuraZandsteen2deEeuwTxt


Tree & Serpent (Boom en slang)

Met regelmaat lees ik de nieuwsbrief van The Met. The Met is
een belangrijk museum in New York met regelmatig aandacht voor Azië.
Op dit moment loopt daar de tentoonstelling ‘Tree & serpent’.
Het gaat over vroege Buddhistische kunst.

Grappig dat in het Boeddhisme de boom en de slang een heel
positieve symboliek heeft als de vertegenwoordigers in
kunstuitingen van de Buddh die er in persoon niet te zien is,
terwijl in de Christelijke symboliek deze twee elementen ook
voorkomn. Al was het maar in het verhaal van de Zondeval waarin
de slang, vanuit een boom, Eva overhaalt om van de appel
te eten.

De teksten zijn van de tentoonstelling.
De tentoonstelling gaat uit van de functie en vorm van de stupa.
In de video wordt daar ook op ingegaan.

Tree&Serpent

De museum website doet wat krampachtig over de ‘rechten’ van de afbeeldingen. Ik zou ook graag de voorwerpen in eigen persoon bekijken maar dat zou een wel erg duur avontuur worden. Maar er zijn toch drie voorwerpen te zien in dit bericht. In de film die gemaakt is en die op internet te vinden is, kun je deze en nog meer voorwerpen ook bekijken.


This is the story of the origins of Buddhist art. The religious landscape of ancient India was transformed by the teachings of the Buddha, which in turn inspired art devoted to expressing his message. Sublime imagery adorned the most ancient monumental religious structures in ancient India, known as stupas. The stupa not only housed the relics of the Buddha but also honored him through symbolic representations and visual storytelling. Original relics and reliquaries are at the heart of this exhibition, which culminates with the Buddha image itself.

Featuring more than 125 objects dating from 200 BCE to 400 CE, the exhibition presents a series of evocative and interlocking themes to reveal both the pre-Buddhist origins of figurative sculpture in India and the early narrative traditions that were central to this formative moment in early Indian art. With major loans from a dozen lenders across India, as well as from the United Kingdom, Europe, and the United States, it transports visitors into the world of early Buddhist imagery that gave expression to this new religion as it grew from a core set of ethical teachings into one of the world’s great religions. Objects associated with Indo-Roman exchange reveal India’s place in early global trade. The exhibition showcases objects in various media, including limestone sculptures, gold, silver, bronze, rock crystal, and ivory. Highlights include spectacular sculptures from southern India—newly discovered and never before publicly exhibited masterpieces—that add to the world canon of early Buddhist art.


01 RailingPillarWithNagaMucalindaProtectingTheBuddhaIndiaPauniBhandaraDisctrictMaharashtra2nd-1stCenturyBC

Railing pillar with naga Mucalinda protecting the Buddha. Pauni, Bhandara district, Maharashtra, Satavahana, 2nd–1st century bce, sandstone. Inscribed: Naga Mucarido [Mucalinda] and a female donor mahayasa. National Museum, New Delhi.


This enclosure railing pillar, from a monumental stupa some 135 feet in diameter, dates to the very beginning of the Buddhist figurative sculptural tradition in the Deccan. Its decoration is an inventory of early Buddhist imagery—the lotus, snake, tree, empty throne, and worshippers—and bears stylistic links to the early rock-cut caves of the Western Ghats mountain range. The monastery to which it belongs was likely founded in the third century bce, at the site of the ancient kingdom of Vidarbha (modern Nagpur). Its capital, Kundina, is described in the Sanskrit epic Mahabharata as a great and beautiful city, and is also referred to by the Greek scholar Ptolemy in Geography (mid-second century ce).


02 StupaDrumPanelWithProtectiveSerpentIndiaAmaravatiGreatStupaGunturDistrictAndhraPradeshSecondHalfFirstCenturyCE

Stupa drum panel with protective serpent. Amaravati Great Stupa, Guntur district, Andhra Pradesh, Sada, second half of 1st century ce. Limestone. British Museum, London.


This drum panel depicts an elegant stupa with a shrine, at center, framed by pilasters that resemble a stupa enclosure railing gateway. The entwined snake that occupies the shrine is the naga, the supreme protector of the relics housed within the stupa drum. A canopy of foliage-like umbrellas (chattras) crowns the structure, with the branches of the bodhi (wisdom) tree metamorphizing into a profusion of honorific umbrellas. Inscribed railings from the period link the donors to officials in the service of King Sivamaka Sada, the last of the Sada rulers, reigning in the second half of the first century ce.

03DomePanelDepictingARoyalWorshipperIndiaAmaravatiGreatStupaGunturDistrictAndhraPradeshSecondHalf1stCenturyCE

Dome panel depicting a royal worshiper Amaravati Great Stupa, Guntur district, Andhra Pradesh, Satavahana, 2nd half of the 1st century ce. Limestone. Inscribed in Prakrit, Brahmi script: Made by [?] son of Dhamadeva, the Virapuraka [resident of Virapura], the gift of [?] female pupil of Budharakhata. British Museum, London.


This panel from Amaravati is among the oldest portrait sculptures preserved from the Andhra territories. It depicts a Satavahana king with his hands in veneration. He is attended by a queen, a general (leaning on a war club), and women holding fly whisks and an umbrella. Although he lacks the other attributes of a Buddhist universal monarch—
notably the elephant, horse, Dharma-wheel, and jewel—his royal status as a king at worship is clear. An empty throne in the fragmentary upper register references the Buddha’s presence. The donor inscription records the gift as from a wealthy woman who took spiritual instruction from the monk Budharakhata.


Ik heb de catalogus gekocht.
De voorwerpen van het British Museum zag ik er in 2018
en daar schreef ik toen over.
Ook in mjn bericht uit 2021 over een bezoek aan het National Museum
in New Delhi zie je voorwerpen van de tentoonstelling terug.

Uffizi

Vandaag een ongelofelijke reeks van de hand van Filippo Lippi.

DSC04727FlorenceUffiziFilippoLippiAdorationOfTheChristChildWithTheYoungStJohnTheBaptistStRomualsAngelsTheHandsOfGodTheFatherAndTheHolyGohstAsADoveC1463TemperaOnWoodDSC04728FlorenceUffiziFilippoLippiAdorationOfTheChristChildWithTheYoungStJohnTheBaptistStRomualsAngelsTheHandsOfGodTheFatherAndTheHolyGohstAsADoveC1463TemperaOnWoodTXT

In volgorde zoals ik er langs gelopen ben: Florence, Uffizi, Filippo Lippi, Adoration of the Christ child with the young St. John the Baptist, St. Romuals, angels, the hands of God the Father and the Holy Ghost as a dove. Circa 1463. Tempera on wood.


DSC04729FlorenceUffiziFilippoLippiCoronationOfTheVirginC1439-1447TemperaOnWoodDSC04730FlorenceUffiziFilippoLippiCoronationOfTheVirginC1439-1447TemperaOnWoodTXT

Filippo Lippi, Coronation of the Virgin. Circa 1439 – 1447. Tempera on wood. Let op hoe mooi de hoofden van de engelen en heiligen steeds een andere kant op kijken.

DSC04731FlorenceUffiziFilippoLippiCoronationOfTheVirginC1439-1447TemperaOnWoodDSC04732FlorenceUffiziFilippoLippiCoronationOfTheVirginC1439-1447TemperaOnWood


DSC04733FlorenceUffiziFilippoLippiAdorationOfTheChristChildWStJosepfStJeromeStHilarionStMaryMagdalenAndAngelsC1455TemperaOnWoodDSC04734FlorenceUffiziFilippoLippiAdorationOfTheChristChildWStJosepfStJeromeStHilarionStMaryMagdalenAndAngelsC1455TemperaOnWood

Filippo Lippi, Adoration of the Christ child with St. Joseph, St. Jerome, St. Hilarion, St. Mary Magdalen and angels. Circa 1455. Tempera on wood.


DSC04735FlorenceUffiziFilippoLippiMadonnaAndChildWStFrancisStCosmasStDamianAndStAnthonyOfPadua1440-1445TemperaOnWoodDSC04736FlorenceUffiziFilippoLippiMadonnaAndChildWStFrancisStCosmasStDamianAndStAnthonyOfPadua1440-1445TemperaOnWood

Filippo Lippi, Madonna and Child with St. Francis, St. Cosmas, St. Damian and St. Anthony of Padua, 1440 – 1445. Tempera on wood. Dan zijn daar nog de predellas, zeg maar de onderste reeks schilderijen. Francesco Pesellino assisteert Filippo Lippi hier. Het gaat om de volgende afbeeldingen: St. Francis receives the stigmata and St. Cosmas and St. Damian heal Justinian (Copies), the Nativity, the Martyrdom ff St. Cosmas and St. Damian, the miracle of St. Anthony. De predellas zijn qua thema dus mooi afgestemd op het hoofdwerk.


Drie maal Hampi is scheepsrecht

In 1997 ging ik naar Goa, de voormalige Portugese
kolonie in India.
Terwijl we van een soort van strandvakantie genoten
gingen we ook naar Hampi. Hampi ligt in Karnataka.
Het is een van die vele magische plaatsen in India.
Een serie van ruïnes vormen de plaats.
Het zijn de overblijfselen van Vijayanagar, de hoofdstad
van het gelijknamige rijk.
Het is een UNESCO World Heritage site.

In die tijd maakte ik dia’s en dat is te zien aan
het beperkt aantal foto’s dat ik er nog van heb en
de kwaliteit van die foto’s.
Dat in combinatie met het nogal klantonvriendelijke
beleid van Photobucket zorgt er voor dat ik de foto’s
nu voor een derde keer op mijn weblog zet.
De provider is deze keer Flickr.

034GoaHampi

De dia’s lagen al niet meer op volgorde toen ik ze liet digitaliseren en dus zijn de foto’s ook niet meer in de juiste volgorde. De volgorde weet ik ook niet meer uit mijn hoofd. Misschien moet ik terug gaan. Maar de foto’s vind ik bijzonder.


036HampiZonsondergang

Dit was niet een van de eerste foto’s maar wel mooi.


038Hampi

De olifantenstallen.


039Hampi

Dit is een stukje van de buitenmuur van de Hazara Rama tempel.

039HampiB


040StepwellInHampi

Of ik al eerder een stepwell / tank had gezien weet ik niet. Indrukwekkend.


041StepwellInHampi


042Hampi


043HampiTempeldeelGebouwdAlsEenWagen

De ‘stone chariot’, een stenen racewagen. Het is de Garuda Srine van de Vitthala tempel.


044StenenWagenInHampi


046Hampi


047Hampi

Dit is de Vijaya Vithala tempel.


048Hampi


050Hampi

Dit beeld is gemaakt uit 1 steen: Yoga-Narasimha monolith.


051

De Virupaksha tempel. De pelgrims die naar Hampi gaan komen vaak voor deze tempel.