Biblioteca Riccardiana

De tweede (en derde) bibliotheek van die dag in Florence.
Een familiebibliotheek in een prachtig gebouw, in prachtige ruimtes.

De persoon die me opving en toeliet (ik had eerder met
de bibliotheek emails uitgewisseld) gaf me een Italiaans/Engelse
gids die ik thuis helemaal doornam.
Maar bij mijn bezoek maakte ik vooral veel foto’s.
Zeker ook van de boeken maar ook van de inrichting.
De foto’s van de boeken zien er soms uit als een stilleven.

DSC05635FlorenceBibliotecaRiccardianaDSC05636FlorenceBibliotecaRiccardianaDSC05637FlorenceBibliotecaRiccardiana

Stel je eens voor dat je de sleutels kreeg en dat je al die kasten eens kon doornemen. Hoeveel tijd zou je er dan in doorbrengen? Florence, Biblioteca Riccardiana.


DSC05638FlorenceBibliotecaRiccardiana

Met Griekse dichters, denkers, kaartenmakers, schrijvers, boekbinders, verluchters,….


DSC05639FlorenceBibliotecaRiccardianaDSC05640FlorenceBibliotecaRiccardianaBoekensteun

De opstelling was zo dat men er ook les kan geven of lezingen. Voor de boeken moderne boekensteunen.


DSC05641FlorenceBibliotecaRiccardianaDSC05643FlorenceBibliotecaRiccardianaDSC05644FlorenceBibliotecaRiccardianaDSC05645FlorenceBibliotecaRiccardianaConradGessnerHistoriaAnimalium

Kort voor het bezoek aan Florence hoorde ik voor het eerst over Conrad Gessner. Hier een van zijn werken: Historia animalium.


DSC05646FlorenceBibliotecaRiccardianaLaurentiusBeyerlinckMagnumTheatrumVitaeHumanae

Laurentius Beyerlinck, Magnum Theatrum Vitae Humanae, viel me op.


DSC05647FlorenceBibliotecaRiccardianaDSC05649FlorenceBibliotecaRiccardianaDSC05650FlorenceBibliotecaRiccardianaDSC05651FlorenceBibliotecaRiccardianaDetailOfAFacsimileDanteAlighieriDivinaCommediaInfernoEPugatorio

Detail of a facsimile van Dante Alighieri, Divina Commedia – Inferno e Pugatorio.

DSC05652FlorenceBibliotecaRiccardianaDetailOfAFacsimileDanteAlighieriDivinaCommediaInfernoEPugatorioTxt


DSC05659FlorenceBibliotecaRiccardianaDSC05660FlorenceBibliotecaRiccardianaDSC05661FlorenceBibliotecaMoreniana

Dit is weer een andere bibliotheek of verzameling. Maar het bord tegen de muur spreekt van Biblioteca Moreniana. Dus daar hou ik me dan ook aan. In deze ruimte stond apparatuur om boeken te digitaliseren.


DSC05666FlorenceBibliotecaMorenianaGerardMercatorAtlasSiveCosmographicaeMeditationesDeFabricaMundiEtFabricaFiguraEditioSecundaAmsterdam1607

Gerard Mercator, Atlas sive Cosmographicae meditationes de fabrica mundi et fabrica figura, editio secunda, Amsterdam, 1607.

DSC05667FlorenceBibliotecaMorenianaGerardMercatorAtlasSiveCosmographicaeMeditationesDeFabricaMundiEtFabricaFiguraEditioSecundaAmsterdam1607Calvijn

Met onderaan bij het Meer van Geneve Johannes Calvijn.

DSC05668FlorenceBibliotecaMorenianaGerardMercatorAtlasSiveCosmographicaeMeditationesDeFabricaMundiEtFabricaFiguraEditioSecundaAmsterdam1607Txt


DSC05669FlorenceBibliotecaMorenianaDSC05670FlorenceBibliotecaMorenianaDSC05672FlorenceBibliotecaRiccardianaDSC05675FlorenceBibliotecaRiccardianaDSC05676FlorenceBibliotecaRiccardianaActaSanctorumDSC05688FlorenceBibliotecaRiccardianaIMG_2202FlorenceBibliotecaRiccardiana

De gids die ik kreeg en die ik met veel plezier gelezen heb. Als ik in zo’n bibliotheek kom dan denk ik ‘misschien eerder, een andere loopbaan moeten kiezen?’


Palazzo Vecchio

IMG_8808PalazzoVecchioTheHallOffGeographicalMapsIMG_8807PalazzoVecchioTheHallOffGeographicalMapsOmvangRestauratieDSC05068PalazzoVecchioTheHallOffGeographicalMapsTXT

Een van de grootste verrassingen van het bezoek aan Florence. Palazzo Vecchio, The hall of geographical maps. Cosimo had het plan geval een ruimte helemaal te wijden aan de aarde en de sterrenhemel. De cosmos. De ruimte zou een instrument van studie en interesse maar ook van politiek worden.


DSC05069PalazzoVecchioTheHallOffGeographicalMapsIndiaDSC05070PatagonieEnVuurland

India, Patagonië en Vuurland.


DSC05072PalazzoVecchioTheHallOffGeographicalMapsDSC05073PalazzoVecchioTheHallOffGeographicalMaps

Een restauratie was in volle gang.


IMG_8806PalazzoVecchioTheHallOffGeographicalMapsIMG_8803PalazzoVecchioTheHallOffGeographicalMapsLaGermaniaEnNederland

Ik kon mijn ogen niet geloven. Wat een werk, wat een kennis. Niet al die kennis kwam uit Italië. Zo zou werk van Ortelius geruikt zijn. Op de laatste foto Germania met links het gebied dat we nu Nederland noemen.


Ik vond achter een betaalmuur een artikel over de kaarten:

CHARISMATIC COSMOGRAPHY IN LATE CINQUECENTO FLORENCE (2009)
MARK ROSEN
University of Texas at Dallas
Arts & Humanities

One of the most significant projects of the Renaissance involving cosmographical decoration was the remarkably ambitious (and only partly completed) Guardaroba of Duke Cosimo I de’ Medici, begun in 1563. It is located in the Florentine ducal home and center of authority, the Palazzo Vecchio, and was described in contemporary correspondence as being the “cosmography of Duke Cosimo” – a lavishly decorated chamber expressing the duke’s interpretation of the physical universe. In creating a new state room to house the Medici collection of artworks and precious objects, Cosimo and his primary artistic advisor, Giorgio Vasari, assembled a team of artists, artisans, humanists, geographers, and scientists to give concrete shape to Cosimo’s cosmos (a pun which was widely acknowledged in his day). The ostensible aim of this room was to re-create the structure of the known universe in miniature, placing maps and astrological imagery at the center of its complex program. In its intended form, the Guardaroba was probably the most significant attempt in sixteenth-century Italy to visualize and demonstrate on a grand visual scale a sovereign’s cosmography.

The initial plans for the Guardaroba were only partly followed and ultimately were greatly scaled back after Cosimo died in 1574. A much abbreviated form of the room was completed by Cosimo’s two successors, his sons Francesco I (ruled 1574-1587) and Ferdinando I (ruled 1587-1609).

It was intended as a collecting area, with cabinets circling the four walls of the room; on those cabinets were to be painted 57 maps of the regions of the world, broken down according to the ancient Ptolemaic divisions as well as updated with more recently explored areas. The objects of the Medici collection would then be placed behind those maps inside the cabinets, according either to place of origin or perhaps according to type of object; in either case, a system designed to give order to the collection was keyed to the maps. Further fleshing out the program were antique portrait busts placed atop the cabinets, three hundred uniformly sized portraits of great leaders of recent centuries, images of plant and animal life, a preexisting planetary clock made in the early sixteenth century by Lorenzo della Volpaia, and, painted on the ceiling, a great astrological chart showing all the currently known constellations. Also planned for the room were two globes, one terrestrial and the other celestial, which would sit hidden in a compartment above the painted constellations until the duke or a courtier pulled a switch to open a panel in the ceiling that would then let the two globes slowly descend to the floor – clearly the most theatrical effect of the ensemble.
The fabrication of the space, however, encountered a number of setbacks primarily owing to changes in patronage.

IMG_1289PalazzoVecchioTheHallOffGeographicalMaps

De tekst in dit boekje sluit grotendeels aan op bovenstaande tekst van Mark Rosen.

IMG_1290PalazzoVecchioIMG_1291PalazzoVecchioDSC05075PalazzoVecchioTheHallOffGeographicalMapsOverview

De laatste foto geeft een overzicht van alle kaarten.


IMG_8804PalazzoVecchioTheHallOffGeographicalMaps


De volgende foto’s kun je rekenen bij de ruimte met de kaarten
maar ook bij een andere ruimte. Het gaat me om de deuren.

IMG_8800PalazzoVecchioGiulianoDaMaianoFrancescoDeGiovanniFrancioneDesignSandroBotticelli1480

De deuren zijn prachtig ingelegd om zo afbeeldingen te maken. Zo zie je hier een soort van raam in de deur.


IMG_8801PalazzoVecchioDanteGiulianoDaMaianoFrancescoDeGiovanniFrancioneDesignSandroBotticelli1480

Zoals deze Dante door Giuliano da Maiano en Francesco de Giovanni ook Francione genoemd. Het ontwerp is van Sandro Botticelli, 1480.

IMG_8802 01 PalazzoVecchioDanteAlighieriInfernoNelMezzoDelCamminDiNostraVitaGiulianoDaMaianoFrancescoDeGiovanniFrancioneDesignSandroBotticelli1480IMG_8802 02 PalazzoVecchioDanteAlighieriInfernoNelMezzoDelCamminDiNostraVitaGiulianoDaMaianoFrancescoDeGiovanniFrancioneDesignSandroBotticelli1480

De tekst is: ‘Nel mezzo del cammin di nostra vita (In het midden van onze levensweg)’, de beginregel van Inferno, het eerste deel uit de Goddelijke komedie.


Palazzo Vecchio

Het gebouw heeft geen eenvoudig programma.
De inrichting van de verschillende ruimtes is in verschillende tijden
gebeurt. Er is samenhang tussen de kamers die samen een appartement
vormen en ook de appartementen ondeling hebben inhoudelijke
afhankelijkheden. Een beetje veel voor een zomerse wandeling.
De afbeeldingen in de berichten over het Palazzo Vecchio zijn willekeurig.
Je ziet was me opviel, wat ik mooi vond. Het is verre van compleet.
Zo zie je in de berichten weinig foto’s van de inrichting
van de ruimtes. De voorwerpen die in de ruimtes staan.
Vandaag een paar voorbeelden.

DSC05045PalazzoVecchioApartmentsOfEleonora

Florence, Palazzo Vecchio, Apartments of Eleonora.


DSC05046PalazzoVecchioApartmentsOfEleonoraRoomOfEstherGiorgioVasariGiovanniStradanoFramBattistaBotticelli1561-1562

Even een waarschuwing vooraf: met dit bericht wordt niet geprobeerd een politiek statement te maken. Apartments of Eleonora, Room of Esther, Giorgio Vasari, Giovanni Stradano, frame: Battista Botticelli, 1561 – 1562.

DSC05047PalazzoVecchioApartmentsOfEleonoraRoomOfEstherGiorgioVasariGiovanniStradanoFramBattistaBotticelli1561-1562


DSC05048PalazzoVecchioCabinetWithMythologicalScenesDesignLeonardVanDerVinne

Palazzo Vecchio, Cabinet with mythological scenes. Design by Leonard van der Vinne.


Leonard van der Vinne was een Vlaming die voor een deel van zijn loopbaan
actief was in Italië. Ik vond het volgende over hem op internet:

Known as an intarsiatore (intarsia artist) and cabinetmaker, Flemish master Leonard van der Vinne specialized in inlay techniques, helping to spread the taste for inlaid floral patterns made of exotic wood, ivory, and mother-of-pearl throughout Europe. He moved to Italy to work in the Medici manufactory from 1659 until his death in 1713. Later in his career, Van der Vinne more often collaborated with other artists to construct objects inlaid with hardstone panels known as pietre dure.

DSC05051PalazzoVecchio

Grappige afbeelding met een stiekem hoofdje aan de bovenkant.


DSC05052PalazzoVecchioUnknownSculptorMascheraDiDanteAlighieriPlaster16th-17thCentDSC05053PalazzoVecchioUnknownSculptorMascheraDiDanteAlighieriPlaster16th-17thCentTXT

Unknown sculptor, Maschera di Dante Alighieri, plaster, 16th – 17th (?) century. Compleet met Dan Brown.


DSC05054PalazzoVecchioApartmentsOfThePriorsChapelOfThePriorsRidolfoBigordiRidolfoDelGhirlandaio1511-1514Fresco

Een andere tijd, een andere sfeer: Apartments of the priors, Chapel of the priors, Ridolfo Bigordi ook bekend als Ridolfo del Ghirlandaio, 1511 – 1514, fresco.

DSC05055PalazzoVecchioApartmentsOfThePriorsChapelOfThePriorsTheHolyTrinityAmongTheEvangelistsJohannesAdelaarMarcusLeeuw

Met daarboven dit plafond: Apartments of the priors, Chapel of the priors, The Holy Trinity among the evangelists: Johannes (Adelaar) en Marcus (Leeuw). De andere evangelisten zijn ook afgebeeld maar niet op deze foto te zien.

DSC05056PalazzoVecchioApartmentsOfThePriorsChapelOfThePriorsRidolfoBigordiRidolfoDelGhirlandaio1511-1514FrescoTXT


DSC05057PalazzoVecchioApartmentsOfThePriors

Apartments of the priors, Chapel of the priors, Mariano Graziadei da Pescia, Madonna col bambino, San Giovannino e Santa Elisabetta, circa 1511 – 1514.


DSC05058PalazzoVecchioApartmentsOfThePriorsAudienceChamberFrancescoDeRossiSalviati1543-1545FrescoCamillusTheGeneralParadesInTriumph

Weer een compleet andere sfeer. Om indruk te maken. Apartments of the priors, Audience Chamber, Francesco De Rossi, ook bekend als Salviati, 1543 – 1545, fresco. Het werk heeft een erg lange titel: After conquering the Etruscan city of Veii, to be seen on the background, Camillus the general parades in triumph, crowned by Fame and preceded by a chariot with the statue of Juno (godin van het huwelijk).


Camillus op Wikipedia:

Marcus Furius Camillus (circa 446-365 v.Chr.) was een belangrijk Romeins staatsman en militair van Patricische afkomst. …

Camillus veroverde in 396 v.Chr. de Etruskische stad Veii, destijds de belangrijkste rivaliserende stad van het Rome, na een tien jaar durend belegering. Nadat hij beschuldigd werd van het oneerlijk verdelen van de veroverde buit, ging Camillus vrijwillig in ballingschap in Ardea. De burgers verweten hem ook hoogmoedig patricisch gedrag; toen hij op zijn triomftocht de stad binnen reed op een strijdwagen voortgetrokken door vier witte paarden, deed hij ook nog eens de herinnering herleven aan de verdreven Romeinse koningen.

DSC05059PalazzoVecchioApartmentsOfThePriorsAudienceChamberFrancescoDeRossiSalviati1543-1545FrescoCamillusTheGeneralParadesInTriumphDSC05060PalazzoVecchioApartmentsOfThePriorsAudienceChamberFrancescoDeRossiSalviati1543-1545FrescoCamillusTheGeneralParadesInTriumph

DSC05061PalazzoVecchioApartmentsOfThePriorsAudienceChamberTXT


Deze ontvangstruimte probeert op allerlei manieren indruk te maken
op de bezoekers:

DSC05062PalazzoVecchioApartmentsOfThePriorsAudienceChamberOnTopOfTheDoorsBenedettoAndGiulianoDaMaianoStatueOfJusticeMarble

Door een marmeren beeld boven de deuren en daarboven dan weer een fresco. Benedetto and Giuliano Da Maiano, Statue of Justice, marble.


DSC05063PalazzoVecchioApartmentsOfThePriorsAudienceChamber

Door deze versiering aan de deurstijlen. Als een Hoorn des overvloeds.


DSC05064 01 PalazzoVecchioApartmentsOfThePriorsAudienceChamber

Maar ook door het uitzicht uit deze ruimte.

DSC05064 02 PalazzoVecchioApartmentsOfThePriorsAudienceChamberDSC05065PalazzoVecchioApartmentsOfThePriorsAudienceChamberDSC05066PalazzoVecchioApartmentsOfThePriorsAudienceChamberDSC05067PalazzoVecchioApartmentsOfThePriorsAudienceChamber


Ik was onder de indruk.

Geheugen geschiedenis beschaving

Aan de hand van de dagen van de week en de typische gebeurtenissen
die op die dagen gebeuren in een bibliotheek, schreef Mira Feticu,
een ode aan de bibliotheek.
Ze doet dat op een heel vlotte en regelmatig grappige manier.
Het enthousiasme en de liefde voor het boek en de bibliotheken,
spatten van de bladzijdes af.
‘Geheugen geschiedenis beschaving’ is een genot om te lezen.

IMG_0107MiraFeticuGeheugenGeschiedenisBeschaving

Op Twitter kwam ik zoveel positieve aanbevelingen tegen dat ik het boek kocht. Mira Feticu, Geheugen geschiedenis beschaving.


Het enthousiasme is aanstekelijk en toen Mira in het hoofdstuk
‘Tussen vrijdag en sluitingstijd’ noemt dat ze een bezoek bracht aan
een bibliotheek in Florence: de Biblioteca Laurenziana, was ik helemaal verkocht.
Zo’n bezoek naar de Laurenziana heb ik afgelopen september ook geprobeert
te maken maar de bibliotheek was toen gesloten.
Men wist niet wanneer hij weer open zou gaan.
Maar er zijn nog meer bibliotheken in Florence en een aantal zijn behoorlijk oud.

IMG_0103ItaliëFlorenceBibliotecaRiccardianaBibliotecaMarucelliana

Deze twee bibliotheken bezocht ik en daar kreeg ik deze folders. Natuurlijk maakte ik er foto’s en de eerste deel ik bij dit boek van Mira Feticu.


Zo liep ik op een ochtend naar een bibliotheek waar ik een afspraak
had gemaakt en passeerde toevallig de Biblioteca Marucelliana.
De deur was open dus ik ging naar binnen.

DSC05603ItaliëFlorenceBibliotecaMarucelliana

Italië, Florence, de leeszaal van de Biblioteca Marucelliana.


De bibliotheek is in 1752, (op 18 september) geopend.
De bibliotheek ontstond vanuit het testament van Francesco Marucelli.
Het was een nieuw gebouw (het houten model dat de architect gebruikte
om zijn bedoelingen te presenteren, bestaat nog).
De bibliotheek was bedoeld voor mensen die zich geen boekbezit konden
veroorloven.
Het moto was daarom: “Maxime Pauperum Utilitata”.
Nu zijn de gebruikers vooral de studenten van de universiteit.

DSC05604ItaliëFlorenceBibliotecaMarucelliana

Biblioteca Marucelliana.


Er is een Engelstalig Wikipedia sectie over de abt Francesco Marucelli.
Daarin zit een kleine, verrassende Nederlandse connectie: Dirck Helmbreker.
Een schilder uit Haarlem die het grootste deel van zijn loopbaan
in Italie werkte als schilder.

DSC05606ItaliëFlorenceBibliotecaMarucelliana

Biblioteca Marucelliana.

DSC05608ItaliëFlorenceBibliotecaMarucelliana


DSC05614ItaliëFlorenceBibliotecaMarucellianaVoyagesDuChevalierChardin

Zomaar een rij boeken op een van de planken in de leeszaal van Biblioteca Marucelliana: Voyages du Chevalier Chardin. Als je een dergelijke bibliotheek binnenstapt en je zou de kans krijgen om je te verdiepen in de boeken die er staan dan zou je zo dagen vertrokken zijn. Ik bekeek ze van een afstand en het duizelde me al.


Het avontuur was eigenlijk begonnen omdat ik een paar dagen eerder
onderweg zag dat er een bibliotheek gevestigd was. Na een kort bezoek aan
internet was duidelijk dat een bezoek wel leuk zou zijn.
Om toegang te krijgen had ik toestemming nodig en bij de congierge
hing een emailadres. Ik heb er ’s avonds een mail naar verstuurd.
De volgende dag kreeg ik antwoord dat ik welkom was.

DSC05635ItaliëFlorenceBibliotecaRiccardiana

Biblioteca Riccardiana.


De bibliotheek waar ik een afspraak mee had gemaakt om te gaan kijken is de
Biblioteca Riccardiana.
Feitelijk bestaat het complex uit twee bibliotheken:
Biblioteca Riccardiana en Biblioteca Moreniana.

DSC05636ItaliëFlorenceBibliotecaRiccardiana

Biblioteca Riccardiana, de leeszaal.


De Biblioteca Riccardiana was van origine een particuliere bibliotheek.
De bibliotheek is tot op de dag van vandag op dezelfde plaats gehuisvest.
De Riccardie-familie kocht het gebouw van de Medici-familie in de 17e eeuw.
De bibliotheek heeft manuscripten en gedrukte boeken.

DSC05637ItaliëFlorenceBibliotecaRiccardiana

Manuscripten heb ik er niet gezien, althans niet dat ik weet. Biblioteca Riccardiana.


Bij mijn bezoek moest ik mijn paspoort achterlaten bij de congierge beneden in het gebouw.
Op de verdieping waar de twee bibliotheken zich bevinden werd nog een keer gecontroleerd
of ik wel echt een afspraak had. Maar toen mocht ik beide bibliotheken bewonderen.
Er was geen ruimte voor een rondleiding of het tonen van individuele boeken maar
dat was ook niet de bedoeling.
Pas op vakantie in Florence had ik besloten een poging te wagen
de bibliotheken te zien.
Het ontvangst was zeker hartelijk en ik kreeg nog een Italiaanse
beschrijving van de bibliotheek mee die voorzien was van een
Engelse vetaling.
Een mooi boek voor in mijn eigen bibliotheekje.

IMG_0104ItaliëFlorenceBibliotecaRiccardianaDSC05650ItaliëFlorenceBibliotecaRiccardiana

De ruimte die gebruikt werd door de verantwoordelijke bibliothecaresse waar de kabinetten te zien waren waarin een hele serie facsimiles te zien waren van de boeken in de Biblioteca Riccardiana. Mooi meubilair maar niet altijd erg vriendelijk voor het fototoestel van de toerist uit Nederland.


DSC05651ItaliëFlorenceBibliotecaRiccardianaDanteAlighieriDivinaCommediaInfernoEPurgatorioFacsimile

Dante Alighieri, Divina Commedia: Inferno e Purgatorio. Facsimile.


Wil jer er zelf eens op bezoek?
Het is een aanrader.
Hier wat details:

IMG_0105ItaliëFlorenceBibliotecaMarucellianaIMG_0106ItaliëFlorenceBibliotecaRiccardiana


Nog een kerk in Florence

De Santa Croce is in Florence een kerk met een hele reeks
begraafplaatsen en herinneringsplaquettes van beroemde
Italianen. ‘Beroemd’ is geen understatement.

DSC04507FlorenceBasilicaOfSantaCroce

Florence, Basilica of Santa Croce. Op de plaats van de kerk staan al kerken vanaf het begin van de 13e eeuw. Deze versie is van 1294, in 1560 ingrijpend gerestaureerd. In 1966 is de kerk beschadigd door de overstroming.


DSC04508FlorenceBasilicaOfSantaCroceEnricoPazziDanteAlighieri1865

Op het plein voor de kerk staat dit standbeeld van Dante Alighieri uit 1865. Het ontwerp is van Enrico Pazzi.


DSC04509FlorenceBasilicaOfSantaCroceDeDeurDSC04510FlorenceBasilicaOfSantaCroceDeDeurDetail

De deur met detail.


DSC04511FlorenceBasilicaOfSantaCroceGuglielmoMarconiHerdenkingsplaquette

Geen graf maar een herdenkingsplaats: Guglielmo Marconi.


DSC04512FlorenceBasilicaOfSantaCroceMichelangeloBuonarroti

Het ontwerp is van Giorgio Vasari: graf van Michelangelo Buonarroti.


DSC04514FlorenceBasilicaOfSantaCroceDantiAlighierio(empty)

Dante ligt er niet begraven maar een monument werd er in Florence wel opgericht voor hem: Danti Alighierio.


DSC04515FlorenceBasilicaOfSantaCroceNicolausMachiavelli

Nicolaus Machiavelli (Niccolò di Bernardo dei Machiavelli).


DSC04516FlorenceBasilicaOfSantaCroceBijMijOnbekendRestauratie

Door wie dit schilderij is gemaakt weet ik niet. Het lijkt me de tuin van Gethsemane, met de apostelen die slapen en Chrisus die de Vader aanroept. Het schilderij is waarschijnlijk onderzocht voor een restauratie en er zijn stukjes van het schilderij vastgezet om verdere beschdegingen tegen te gaan.


DSC04517FlorenceBasilicaOfSantaCroceDonatelloTabernacleCavalcantiAnnunciationCa1433-1435

Donatello, Tabernacle, Cavalcanti Annunciation, circa 1433 – 1435. De komende dagen zou ik nog veel aankondigingen (Annunciation) zien.

DSC04518FlorenceBasilicaOfSantaCroceDonatelloTabernacleCavalcantiAnnunciationCa1433-1435TXT


Zo’n kastje wil ik ook wel

Het Huis van het Boek heeft naast zijn tijdelijke tentoonstellingen
ook een vaste collectie.
Naar de middeleeuwse schilderijen, bijvoorbeeld, ga ik altijd even kijken.
De boekenzaal is prachtig. Alleen al vanwege de vitrines.
Fotograferen van de boeken in die vitrines valt niet mee.
En dat wil ik graag want deze keer lagen er weer werken van
drukkers en margedrukkers met een grote ‘D’ en ‘M’.

DSC03572EuclidesOpusElementorimInGeometriamArtemVenetièErhardtRatdolt1482

De vitrines zorgen voor spiegelingen en donkere en lichtere banen. Het best kun je ook zelf gaan kijken natuurlijk. Bijvoorbeeld naar dit boek: Euclides, Opus elementorum in geometriam artem, Venetiè, Erhard Ratdolt, 1482.


Je ziet in deze eerste versie in druk van dit werk
van de Griekse wiskundige die leefde rond 300 voor Christus
(hij wordt ook wel de vader van de meetkunde genoemd),
in de marges de tekeningen die in de tekst besproken worden.
Het boek alleen is al de moeite waard om te zien maar
het lag hier naast een boek dat er door is geïnspireerd.

DSC03573SjoerdHofstraElementsOfGeometryByEuclidAmsterdamNewYork1994

DSC03575SjoerdHofstraElementsOfGeometryByEuclidAmsterdamNewYork1994

Hier voeren de afbeeldingen de boventoon. En hoe! Wat zou ik graag willen zien hoe dit boek opent en wordt gesloten. Ik ben nu al onder de indruk van de zinsbegoocheling en de techniek die er komt kijken bij het maken van dit beeld. Sjoerd Hofstra, Elements of geometry by Euclid, Amsterdam – New York, 1994.


DSC03576AnnaSimonsTotelsInitialenDanteAlighieriLaDivinaCommediaMùnchenBremerPresse1921

Iets heel anders. Gewoon prachtige titels en koppen in deze versie van Anna Simons: Dante Alighieri, La Divina Commedia, München, Bremer Presse, 1921.


DSC03579HenkVanotterlooTonVanZuilenZetwerkPortretVanLaurensJanszoonCoster 01

Dit is ook bijzonder. Je ziet hier niet de afdruk maar het zetwerk. De loden letters en sierelementen die een portret vormen. Henk van Otterloo en Ton van Zuilen met hun zetwerk voor het ‘Portret van Laurens Janszoon Coster’.

DSC03579HenkVanotterlooTonVanZuilenZetwerkPortretVanLaurensJanszoonCoster 02

In detail.


DSC03580HuisVanHetBoek

De bibliotheek van Huis van het Boek.


DSC03581HuisVanHetBoek

Zo’n kastje wil ik ook wel.


DSC03582HuisVanHetBoek

Dat allemaal na de tentoonstelling ‘Groeten uit de Oriënt’. Ik zou zo zaterdag weer gaan!


De goddelijke komedie

Tijdens onze vakantie dit jaar in Italie
werd door reisgidsen en verklarende teksten steeds verwezen
naar de invloed van Dante Alighieri en in het bijzonder
La divina commedia (De goddelijke komedie).

 photo IMG_20141005_0020GiovanniDaModenaLInfernoLaPunizioneDeiSacrileghiSopraHelDeStrafVanHeiligschennisBoven.jpg

Giovanni da Modena, L’inferno, la punizione dei sacrileghi (Hel, de straf van heiligschennis).Een van de afbeeldingen van de fresco’s die samen La Cappella Dei Re Magi vormen in de Basilica di San Petronio (De Driekoningenkapel in de Duomo van Bologna), circa 1410.

Omdat ik wil begrijpen in welke mate Dante de beelden
die in de beeldende kunst zijn gebruikt (de iconografie)
heeft beinvloed, heb ik eerst maar eens op wikipedia
gekeken naar de opbouw van ‘De goddelijke komedie’.

Die is als volgt:

De hel is volgens Dante ingedeeld in negen kringen:

De eerste kring is het limbo of voorgeborchte.
Hier bevinden zich de deugdzame heidenen (Cicero, Euclides, Homerus,
Ovidius, Socrates, Plato, maar ook mythische figuren als Aeneas.)

Koning Minos is de bewaker van kring twee (onmatigen).
In deze kring woedt een eeuwige storm,
die de zielen van de wellustigen voortblaast.

In de derde kring, waar het eeuwig regent,
bevinden zich de vraatzuchtigen.
Cerberus (Meerkoppige hond) is er de bewaker.

In de vierde kring duwen de hebzuchtigen en de verkwisters
zware lasten zinloos heen en weer

De vijfde kring bevat de moerassige Styx, waarin de agressievelingen
elkaar tot in eeuwigheid bevechten.
De wrokkigen liggen onder water.

De zesde kring van de hel, is een grafveld met brandende open graven,
waarin de ketters liggen.

In de zevende kring lijden de geweldplegers:
– degenen die geweld hebben gepleegd tegen anderen
(kolkende bloedrivier, denk Attila de Hun)
– zelfmoordenaars, die geweld tegen zichzelf gepleegd hebben
(een woud waar harpijen hun scherpe klauwen in de takken zetten,
waarbij de bomen bloeden)
– de godslasteraars, die geweld plegen tegen God, de sodomieten,
die geweld plegen tegen de natuur, en de woekeraars,
die geweld plegen tegen de kunst (woestijn met vuurregen)

De achtste kring van de hel heet de malebolge,
Italiaans voor “buidels van het kwaad.” (bedriegers).
– Verleiders en koppelaars (opgezweept door duivels)
– vleiers (baden in drek)
– simonisten (het verhandelen door middel van koop, verkoop of ruilhandel
van geestelijke zaken, voorbeeld:
paus, die op zijn kop in een gat in de grond zit
waar alleen zijn brandende voeten uitsteken)
– magiërs, heksen en zieners (hoofd achterstevoren op hun lichaam)
– corrupte politici en ambtenaren (een bad van kokend pek
en belaagd door duivels met hooivorken)
– huichelaars (lopen in loden pijpen met gouden glans, denk Kajafas)
– dieven (Zij ontbranden spontaan, waarna ze weer uit hun as herrijzen)
– kwade raadgevers (branden, denk Odysseus)
– de schismatici (verminking-genezing-verminking, denk Mohammed en Ali,
deze voorbeelden worden letterlijk getoond en zijn natuurlijk erg controversieel
voor de moslimgemeenschap)
– alchemisten en vervalsers (vreselijke kwalen)

De nedende kring bestaat uit verraders (bevroren meer met 4 delen)
– Caina – verraders van familie
– Antenora – landverraders
– Ptolemaea – verrader van gasten
– Giudecca – verraders van hun meester (denk Judas, verrader van Christus;
Brutus en Cassius, verraders van Julius Caesar; en Lucifer, verrader van God)

 photo IMG_20141005_0020GiovanniDaModenaLInfernonLaPunizioneDiUnPersonaggioDalNomeIlleggibileSottoDeStrafVanEenPersonageMetEenOnleesbareNaamHie.jpg

Giovanni da Modena, L’inferno, la punizione di un personaggio dal nome illeggibile (De straf van een personage met een onleesbare naam.

Met dank aan mijn vader (voor het inscannen van de afbeeldingen),
Wikipedia voor de tekstsamenvatting van De goddelijke komedie
en Google translate voor de Italiaans-Nederlandse vertaling bij de afbeeldingen.

Nog meer Mulisch

De beeldspraak die Harry Mulisch gebruikt is vaak prachtig.
Hier nog een voorbeeld.

Ik voelde mij als iemand die in een restaurant een kreeft heeft besteld, maar die niet weet hoe hij hem eten moet.

Twee vrouwen, pagina 25.

Maar er staan nog meer verwijzingen naar de cultuurgeschiedenis
in het algemeen en de literatuurgeschiedenis in het bijzonder.
Wat te denken van:

Nel mezzo del cammin di nostra vita
mi ritrovai per una selva oscura

Wikipedia biedt ook hier weer uitkomst.
Het gaat om een citaat van Dante.
Dante (doopnaam Durante) Alighieri
(Florence, tussen 14 mei en 13 juni 1265 – Ravenna, 13/14 september 1321)

Vertaling: Op het midden van onze levensweg gekomen werd mij het zicht door een donker bos benomen Divina commedia, Inferno, Canto I, 1-3

Dante zou dit geschreven hebben op 35-jarige leeftijd.
Toevallig is dat ook de leeftijd van de hoofdpersoon Laura
uit het boek “Twee Vrouwen”.

Proloog
Op Goede Vrijdag van het jaar 1300 is Dante 35 jaar oud, “Op het midden van ons levenspad” (Nel mezzo del cammin di nostra vita, canto 1:1)

Dan gebruikt Mulisch op pagina 49 het woord “zoel”.
Ik dacht eerst, een zetfout.
Uit de zin maak ik op dat hier zwoel wordt bedoeld.
Maar dat heb ik mis, in die zin dat het een correct Nederlands woord is.
Volgens Synoniemen.net wel te verstaan:

zoel is 4 maal gevonden als synoniem van een ander trefwoord:

trefwoord: drukkendxa0
synoniemen: beklemmend, benauwd, benauwend, broeierig, klam, zoel, zwaar, zwoelxa0
trefwoord: lauwxa0
synoniemen: koel, luw, zacht, zoelxa0
trefwoord: zachtxa0
synoniemen: zoel
trefwoord: zwoelxa0
synoniemen: broeierig, drukkend, warm, zacht, zoel

En dan de volgende beschrijving van een hotelkamer in Nice.

Mijn kamer is ingericht in neo-gotische stijl anno 1890, met meubels die ik tot nu toe alleen op franse vlooienmarkten heb gezien. Het bed, de stoelen, het sprookjesachtige buffet, alles is van zwart, hoog, puntig gedraaid hout; aan de muur hangt een ingelijste reproductie van het lezende meisje van Fragonard, de enige kleur in de kamer.

Twee vrouwen, pagina 53.

Ik ben dan benieuwd naar dat schilderij.

Wat moet ik zonder Wikipedia:

Jean-Honore Fragonard (1732-1806) was een Frans kunstschilder.
De werken van Jean-Honore Fragonard behoren tot de rococo-periode. Zijn schilderijen lopen over van de tinten creme en roze, maar zijn duidelijk meer dan luchtig vermaak. Fragonard is bezeten van licht en kleur en poogt de tintelingen en bewegingen van het licht op het oppervlak van de dingen te vangen. Daarvoor ontwikkelt hij een stijl die voortuitloopt op het impressionisme uit de 19e eeuw.
Zijn voorkeur voor het verrassende lijnenspel in de natuur en voor de ronduit virtuoze weergave van variatie en grilligheid doen zijn werken op de rand van de romantiek balanceren.

Mooi vind ik het niet. Ik zou het niet in mijn kamer ophangen.
Maar ik zie het zo in een hotelkamer hangen.

Binnenkort meer.