De rubriek ‘Schrijver leest’ in BN/De Stem van afgelopen zaterdag, 2 mei 2020. Selma dan de Perre vertelt over de boeken die indruk op haar maakten. Mijn oog viel op de foto van het eerste boek.

BN/De Stem heeft een rubriek in de zaterdagbijlage: Schrijver leest.
Een schrijver kan dan een paar boeken aanprijzen.
Selma van de Perre heeft het boek ‘Mijn naam is Selma’ geschreven dat
op dit moment heel veel verkocht wordt.

Ze was zeventien toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Tot dan toe had het feit dat Selma joods was geen grote rol in haar leven gespeeld, maar nu werd het ineens een kwestie van leven en dood. Hoewel ze in 1942 werd opgeroepen
om zich te melden voor een werkkamp, wist ze daar onderuit te komen.
Ze sloot zich aan bij het verzet: onder de naam Margareta van der Kuit, ofwel Marga, vervalste ze documenten en koerierde ze door het hele land.
Verscheidene keren ontsnapte ze aan de nazi’s, maar in juli 1944 werd ze verraden en via kamp Vught naar Ravensbrück getransporteerd. Anders dan haar zusje Clara en haar ouders overleefde ze de gruwelen van het
kamp. Al die tijd wist niemand dat ze joods was, en niemand kende haar echte naam. Pas na de oorlog durfde ze die weer uit te spreken: Selma.

Het eerste boek is het boek dat haar leven veranderde.
Ik dacht: Volgens mij heb ik ook een exemplaar van dat boek.

Selma van de Perre: ‘Het boek dat mijn leven heeft veranderd’. Het gaat om Van Verre Volken. Leven en bedrijf der vreemde volken. Onder redactie van Prof H. Th. Fischer,
hoogleraar in de Volkenkunde aan de Rijksuniversiteit te Utrecht. Mijn exemplaar verscheen in 1939.

Dit is mijn exemplaar. Het boek is ingebonden met houten platten. Op internet heb ik nog een exemplaar gevonden die dat ook heeft. Deze versie is van Uitgeversmaatschappij W. de Haan NV, en is uit Utrecht, 1939. Op het internet spreken mensen over kwastjes op de band. Volgens mij voel ik aan de binnenkant van het plat het touw weer uit de plat komen. Het zou dus kunnen dat ze er niet alleen voor de versiering op te zien zijn maar dat ze verbonden zijn met het boekblok. Dat kan ik niet zien zonder het boek uit elkaar te halen en daarvoor is mijn exemplaar in een te goede staat. De rug is volgens de verkoper bekleed met slangenleer. Zo ziet en voelt het zeker. Maar ook dat kan ik onvoldoende beoordelen.

Detail van de prachtige voorplat. De totem en de titel zit in het hout gewerkt.

Ook de schutbladen zijn speciaal voor dit boek gemaakt. Hoeveel exemplaren er van dit boek gemaakt zijn heb ik tot nu toe niet kunnen achterhalen. Wel dat er meerdere drukken van verschenen zijn: in 1943 een tweede druk, in 1946 een derde druk en ergens noemt iemand ook een verschijningsjaar van 1948.

Aan een boek als dit – verschenen in 1939 – kleven, vanuit het perspectief van vandaag, wel wat problemen. Zeker als er dan ook nog een plaat van Egon Freiherr von Eickstedt (1892-1965) met als titel ‘De verbreiding der menschenrassen’ uit zijn boek ‘Rassenkunde’ wordt opgenomen. Maar aan de andere kant is dit dan weer een prachtige plaat met als titel: ‘Een lama uit Tibet in een costuum voor den duivelsdans’. Je kunt je voorstellen dat mensen door zo’n ingeplakte foto (!) geïnteresseerd raken in verre oorden.

Wat mij betreft pleit Prof H. Th. Fischer voor een beeld op Volkenkunde
waarbij er erkenning is voor de verschillen tussen mensen, …..

Inleiding, pagina 1:
Het spreekt vanzelf, dat in de beschrijvingen ook het uiterlijk der behandelde volken ter sprake komt en een aantal maal op de rassenproblemen wordt ingegaan.

terwijl hij indelingen naar hogere en lagere stadia verwerpt…..

Inleiding, pagina 5:
Hoe beter wij de vreemde kulturen leerden kennen, hoe onhoudbaarder dit schema, of andere dergelijke, bleken te zijn.

en hij een harmonische toekomst ziet.

Inleiding, pagina 7:
Een uitweg uit deze chaos zal slechts gevonden kunnen worden door een herstel van onderling vertrouwen tussen volken en volken, rassen en rassen en zal slechts geboren kunnen worden wanneer onbaatzuchtigheid waarachtigheid en onderlinge waardering de richtsnoeren worden in het onderling verkeer.

Dit is het titelblad van het boek. Het bevind zich rechts van de foto met de lama. Je kunt zien dat het papier al wel wat geleden heeft. De medewerkers aan het boek worden hier ook genoemd: Prof. Dr. V. van Bulck, Dr. J. J. Fahrenfort en Dr. J. Wisse.

Ik heb op het internet gezocht naar een typering van het boek, een beschrijving
van de plaats van het werk in de Nederlandse Volkenkunde.
Maar veel vindt ik niet.
Wel een uitspraak in het Katholiek Cultureel Tijdschrift ‘Streven’, jaargang 7 (1953-1954).
Daarin staat een artikel waaraan ook iemand meewerkt met de naam: Gaston Van Bulck.
Dat kan toeval zijn.
Daar wordt het boek als volgt beschreven:

In Van verre volken: leven en bedrijf der vreemde volken, kregen wij weliswaar een keur van boeiende lichtflitsen
uit de bonte reeks cultuurvolken, maar geen methodische, systematische uiteenzetting.

Mooi, hoe er gesproken wordt van ‘een keur van boeiende lichtflitsen‘.
Het had de titel van dit blogartikel kunnen zijn.

Dit is de wereldkaart van Egon Freiherr von Eickstedt. Geen grote speler in nazi Duitsland maar wel een wetenschapper die veel tijd doorbracht met het op basis van metingen (van schedel, ogen, neus, mond, enz) indelen van mensen in rassen.

De wikipedia-pagina over von Eickstedt is verdacht kort.
Doorklikken naar Web.Archive.Org levert iets meer op.

Naast losse, ingeplakte foto’s in kleur, staan er ook veel
zwart/wit foto’s in het boek. Hier een paar voorbeelden:

Deze Masai-vrouw staat op de pagina tussen pagina 160 en 161.

Of deze Mongoolse vrouwen met daaronder een foto van een geplaveide weg in Zuid-China en een koopman (?) die samengeperste thee bij zich heeft: tegelthee. De foto’s tonen een wereld die intussen niet of nauwelijks nog bestaat. De meeste termen en namen vinden we nu ongepast. Maar dat er een magisch, aantrekkelijk beeld van onze wereld uit spreekt is duidelijk.

Aan het eind van het boek nog een uitklapbare wereldkaart. Op de kaart staan allerlei verre volken genoemd.

Een klein beetje verborgen wordt ook de drukker genoemd: NV Amsterdamsche Boek- en Steendrukkerij V/H Ellerman, Harms & Co.

De achterkant van het boek. De rug is, naast het slangenleer (?) voorzien van een rode bestempeling. De kleur is niet zo fel maar nog steeds mooi.

Ik kan me goed voorstellen dat dit boek in 1939 een diepe indruk achterliet.
Op mij doet het dat nog steeds.