Het jaar 1000

Dit wordt het laatste bericht over deze mooie tentoonstelling
in Leiden in het Rijksmuseum van Oudheden (RMO).
De tentoonstelling geeft een beeld van de archeologische vondsten
in het gebied dat we vandaag Nederland noemen van rond
het jaar 1000. Daarbij worden die vondsten in hun (vaak ook
internationale) context geplaatst.
Het is leerzaam maar zeker ook heel mooi.
Mijn berichten geven een beperkt beeld van de tentoonstelling
want je ziet hier alleen dat wat mij opviel.

DSC09091RMOHetJaar1000MCEscherPrentMetDeSanMicheleDelFrisone1922LithoRome1932

In de internationale context speelt Rome een grote rol. In de tentoonstelling wordt dat getoond door onder andere deze prent: MC Escher, Prent met de San Michele del Frisone (de Friezenkerk), litho. Het beeld de situatie in Rome uit voordat de kerk in 1084 wordt verwoest. De huidige kerk is dus van een latere datum.

DSC09092RMOHetJaar1000DeFriezenkerkSSMicheleEMagnoTxt


DSC09093RMOHetJaar1000HerbariumVanPseudo-ApuleiusMetPlantenDierenEnRecepten900-1000HandschriftOpPerkamentHerkomstOnbekend

Rijksmuseum van Oudheden (RMO), Het jaar 1000, Herbarium van ‘Pseudo-Apuleius’ met planten, dieren en recepten, 900 – 1000, handschrift op perkament, herkomst onbekend.


Wikipedia:

Pseudo-Apuleius is the name given in modern scholarship to the author of a 4th-century herbal known as Pseudo-Apuleius Herbarius or Herbarium Apuleii Platonici. The author of the text apparently wished readers to think that it was by Apuleius of Madaura (124–170 CE), the Roman poet and philosopher, but modern scholars do not believe this attribution. Little or nothing else is known of Pseudo-Apuleius.

The oldest surviving manuscript of the Herbarium is the 6th-century Leiden, MS. Voss. Q.9. Until the 12th century it was the most influential herbal in Europe,……

DSC09095RMOHetJaar1000AantekenboekVanAdémarVanChabannes1023-1025LimogesDSC09096RMOHetJaar1000AantekenboekVanAdémarVanChabannes1023-1025LimogesNotALion

#Notalion

DSC09097RMOHetJaar1000AantekenboekVanAdémarVanChabannes1023-1025LimogesDSC09098RMOHetJaar1000AantekenboekVanAdémarVanChabannes1023-1025Limoges

Aantekenboek van Adémar van Chabannes, 1023 – 1025, Limoges. Er bestaan een reeks aantekenboekjes. Deze aantekeningen gaan over sterrenbeelden. Adémar van Chabannes was een Franse monnik die werkte als copiist. Belangrijk werk schreef hij over muziek.


DSC09100RMOHetJaar1000MaccabeeënEnEpitomaReiMilitarisCa925HandschriftOpPerkamentSanktGallenEnReichenauDSC09101RMOHetJaar1000MaccabeeënEnEpitomaReiMilitarisCa925HandschriftOpPerkamentSanktGallenEnReichenau

Maccabeeën en Epitoma Rei Militaris, circa 925, handschrift op perkament, Sankt-Gallen en Reichenau. De Maccabeeën waren een Joodse priesterfamilie die een opstand leidde in 167 voor Christus en we kennen de naam ‘Maccabeeën’ misschien beter als de naam van het bijbelboek. De ‘Epitoma Rei Militaris’ is een boek van de laat-Latijnse schrijver Publius Flavius Vegetius Renatus over Romeinse oorlogvoering en militaire principes. De re militari werd een militair handboek in de Middeleeuwen. (info van Wikipedia). Overigens is het opnemen van meerdere teksten in 1 band een normaal verschijnsel in de Middeleeuwen.

DSC09102RMOHetJaar1000MaccabeeënEnEpitomaReiMilitarisCa925HandschriftOpPerkamentSanktGallenEnReichenauDSC09103RMOHetJaar1000MaccabeeënEnEpitomaReiMilitarisCa925HandschriftOpPerkamentSanktGallenEnReichenau


DSC09111RMOHetJaar1000MuhammadIbnAl-LaitTraktaatOverRechthoekigeDriehoeken900-1000HandschriftOpPerkamentHerkomstOnbekend

Muhammad Ibn Al-Lait, Traktaat over rechthoekige driehoeken, 900 – 1000, handschrift op perkament. Herkomst onbekend. Een boek met tabellen. Het boek is het oudste boek in Nederlandse collecties waar het getal ‘0’ in voor komt.


DSC09113RMOHetJaar1000RibVanEenKameelMetMagischeTekst800-1000HandschriftOpBeenEgypte

Perkament was niet het enige materiaal waar mensen op schreven. Dit is een rib van een kameel met een magische tekst, 800 – 1000, handschrift op been, Egypte.

DSC09114RMOHetJaar1000RibVanEenKameelMetMagischeTekst800-1000HandschriftOpBeenEgypte


DSC09116RMOHetJaar1000AbuBakrMuhammadIbnAbdallahIbnAbdAlAzizEigenschappenVanDeProfeetMohammedKitabKhalqAl-NabiWa-

Sommige mensen vinden dat je niet mag schrijven in de marges van een boek maar hier heeft waarschijnlijk de bibliotheek een strook wit papier in het boek geplakt. De informatie op die strook papier vertlt wel iets over waar dit boek de laatste honderden jaren is geweest: in Leiden, als onderdeel van de collectie van Levinus Warner. Abu Bakr Muhammad Ibn Abdallah Ibn Abd al Aziz, Eigenschappen van de Profeet Mohammed (Kitab khalq Al-Nabi Wa-khulqih), 1049 – 1052, handschrift op perkament, Ghazni, Afghanistan.

Hoe kwam dat boek in Leiden?

Wikipedia:

Levinus Warner, (c. 1618 – 22 June 1665) was a German-born Orientalist, manuscript collector and diplomat for the Dutch Republic in the Ottoman Empire.
..
During his twenty years of permanent residence in Istanbul, Warner acquired a private collection of slightly over 900 manuscripts in Middle Eastern languages (about two-thirds of which are in Arabic), 73 Hebrew manuscripts, some Greek manuscripts and two manuscripts in Armenian. Interesting but not unique is his collection of 218 Hebrew printed books. Warner acquired his manuscripts and books through the lively antiquarian booktrade in Istanbul, receiving help and advice from Arabs originally from Aleppo such as Muhammad al-‘Urdi al-Halabi (c. 1602-1660),….
..
Under the terms of his will his entire collection, which came to be known as the Legatum Warnerianum, was left to Leiden University. Several copies of his will are preserved in the National Archives in The Hague (Archive inventory 1.01.02, file no. 6910). The first consignment arrived in Leiden in December 1668; other shipments followed until 1674. The first inventory was drawn up in 1668 by the Danish orientalist Theodorus Petraeus from Flensburg, which was later expanded by the Armenian copyist Shahin Qandi…

In 2007 werd nog een overzicht gemaakt van de collecties in Leiden
en daar vond ik de volgende boekbeschrijving met een hele leuke
verwijzing naar Zuster Lucie H. Gimbrere. In 2017 heeft deze zuster
die in het klooster in Oosterhout woonde, een koninklijke onderscheiding
ontvangen voor haar werk als boekrestaurateur (Ridder in de Orde
van de Nederlandse Leeuw).

Dat overzicht vond ik hier.

DeelUitJanJustWitkampDeInventoryOfTheOrientalManuscriptsOfTheLibraryOfTheUniversityOfLeidenVol1oaCollectionLevinusWarner

Een klein deel uit Jan Just Witkamp, Inventory of the Oriental Manuscripts of the Library of the University of Leiden.

DSC09118RMOHetJaar1000AbuBakrMuhammadIbnAbdallahIbnAbdAlAzizEigenschappenVanDeProfeetMohammedKitabKhalqAl-NabiWa-


DSC09119RMOHetJaar1000IbrahimIbnAlSa'idAstrolabium1086MessingValenciaSpanje

Een instrument dat een van de voorlopers van de sextant was, hét navigatiemechanisme voor op zee. Ibrahim Ibn Al Saîd, astrolabium, 1086, messing, Valencia, Spanje.

DSC09120RMOHetJaar1000IbrahimIbnAlSa'idAstrolabium1086MessingValenciaSpanjeDSC09121RMOHetJaar1000IbrahimIbnAlSa'idAstrolabium1086MessingValenciaSpanjeTxt


DSC09122RMOHetJaar1000WijdeWereldDSC09123RMOHetJaar1000ReliefMetShivaEnParvatiMetEngelenAchterHen900-1100ZandsteenRajasthanIndiaDSC09124RMOHetJaar1000ReliefMetShivaEnParvatiMetEngelenAchterHen900-1100ZandsteenRajasthanIndiaDSC09125RMOHetJaar1000ReliefMetShivaEnParvatiMetEngelenAchterHen900-1100ZandsteenRajasthanIndiaTxt

Dus voor de duidelijkheid. Het Westen was niet het ‘centrum van de wereld’. Dat was Azië. Relief met Shiva en Parvati met engelen achter hen, 900 – 1100, zandsteen, Rajasthan, India.


Het jaar 1000

De wandeling door de schatkamer van de tentoonstelling ‘Her jaar 1000’
vervolgd zich in dit bericht. Er zal later nog meer volgen.
Maar dit is weer een mooie en leerzame serie.

DSC09063RMOHetJaar1000AmelbergaSchrijn900-1000EikenhoutSusterenDraagbaarReleikschrijntjeMetKruisigingHuy980-1050EikenhoutBrons

Twee opbergplaatsen voor relieken: de Amelberga Schrijn, 900 – 1000, eikenhout, Susteren; Draagbaar eeleikschrijntje met afbeelding van Kruisiging, Huy, 980 – 1050, eikenhout en brons.

DSC09064RMOHetJaar1000AmelbergaSchrijn900-1000EikenhoutSusterenDraagbaarReleikschrijntjeMetKruisigingHuy980-1050EikenhoutBronsText


DSC09070RMOHetJaar1000EvangeliariumEvangelieMattheusCollectieAlbertinumNijmegenVoor1011HandschriftOpPerkamentMainz

Evangeliarium, het boek ligt open bij het Evangelie van Mattheus, Collectie Albertinum, Nijmegen, van vóór 1011, handschrift op perkament, Mainz.

DSC09071RMOHetJaar1000EvangeliariumEvangelieMattheusCollectieAlbertinumNijmegenVoor1011HandschriftOpPerkamentMainzMattheusLiber

Mattheus schrijt het woord ‘Liber’ op een boekrol.

DSC09072RMOHetJaar1000EvangeliariumEvangelieMattheusCollectieAlbertinumNijmegenVoor1011HandschriftOpPerkamentMainzGoudOpPurper

Goud op purper.

DSC09073RMOHetJaar1000EvangeliariumEvangelieMattheusCollectieAlbertinumNijmegenVoor1011HandschriftOpPerkamentMainzTxt


DSC09074RMOHetJaar1000MaiestasDominiMetEngelenMauritiusEnMariaEnDeFamilieVanOttoII983IvoorMilaan

Een erg mooi tableau. Maiestas Domini (Christus in majesteit) met engelen en Mauritius en Maria en de familie van Otto II, 983, ivoor, Milaan.

DSC09075RMOHetJaar1000MaiestasDominiMetEngelenMauritiusEnMariaEnDeFamilieVanOttoII983IvoorMilaanTxt


DSC09076RMOHetJaar1000AnuletMetKeizerOttoIIEnKeizerinTheophanuLook972Of982-983LoodByzantijnseRijk

Amulet met Keizer Otto II en Keizerin Theophanu, 972 of 982 – 983, lood, Byzantijnse Rijk.

Tekst vam de tentoonstelling:

De keizers en keizerinnen van het Heilige Roomse Rijk zijn in hun tijd beroemdheden. Hun portretten zijn dan bekend van bijvoorbeeld munten en medaillons. Ze gebruiken daarop niet alleen de titel IMPERATOR maar ook die van REX of koning. De munten worden in de tijd ron 1000 nagebootst op fibula’s, die we ‘pseudo-muntfibula’ noemen en die vaak nadrukkelijk OTTO REX (of een verbastering daarvan) als opschrift hebben. Vanaf de Late Middeleeuwen wordt de tijd van de Otto’s met name in Duitstalig Europa als een hoogtij gezien en hun graven en bouwwerken opgewaardeerd.


DSC09078RMOHetJaar1000Maria-enkolpion1050-1140GoudZilverEmailByzantijnseRijkSchatkamerOnze-Lieve-VrouwebasiliekMaastricht

Maria-enkolpion, 1050 – 1140, goud, zilver en email, Byzantijnse Rijk. Schatkamer van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek in Maastricht.

Een enkolpion is een reliekhouder die als hanger aan een ketting
op de borst wordt gedragen.


DSC09080RMOHetJaar1000MariaHodegetriaZijDieDeWegWijst940-959IvoorByzantium

Maria Hodegetria (Zij-die-de-weg-wijst), 940 – 959, ivoor, Byzantium.

‘Zij-die-de-weg-wijst’ heeft betrekking op de rechterhand van Maria
die de toeschouwer naar Jezus wijst. Hier een wel heel gescheiden gebaar.


DSC09084RMOHetJaar1000GriffioenByzantijnsePeriodeBronsGriekenland

Griffioen, Byzantijnse periode, brons, Griekenland.

DSC09086RMOHetJaar1000ByzantijnseDierenTxt


DSC09087RMOHetJaar1000IkoonMetMichaelMiddeleeuwenBronsTurkije

Ikoon (maar dan niet geschilderd) met Michael, Middeleeuwen, brons, Turkije.

DSC09088RMOHetJaar1000ReliekhangersEnIkonenTxt


Het jaar 1000

De schatkamer.
Een reeks niet-alledaagse voorwerpen.
Niet noodzakelijk in Nederland gemaakt maar soms ver
daarbuiten.
Het Evangeliarium van Egmond met de intigerende aanbiedingsminiatuur
is een van de voorwerpen.
Wat te denken van het Borstkruis van St. Servaas?

DSC09042RMOHetJaar1000BorstkruisVanSintServaas1025-1050TrierKersenhoutZilverGoudEmailEdelstenenIvoor

Na 1000 jaar bevindt deze relikwiehouder zich nog altijd op de plaats waaraan het ooit geschonken is: de Sint-Servaas basiliek in Maastricht. Borstkruis van Sint Servaas, 1025 – 1050, Trier, kersenhout, zilver, goud, email, edelstenen, ivoor. Rijksmuseum van Oudheden (RMO), Het jaar 1000.

DSC09045RMOHetJaar1000BorstkruisVanSintServaas1025-1050TrierKersenhoutZilverGoudEmailEdelstenenIvoorTxt


DSC09043RMOHetJaar1000FragmentWeefselMetBuffels1000-1200ZijdeOostPerziëOfCentraalAzië

Fragment van een weefsel met buffels, 1000 – 1200, zijde, Oost-Perzië of Centraal Azië.


DSC09047RMOHetJaar1000EvangelariumVanEgmond860-1000HandschriftOpPerkamentReimsEnGent

Evangeliarium van Egmond, 860 – 1000, handschrift op perkament, Reims en Gent. De eerste afbeelding van een ‘Nederlander’ en een ‘Nederlands gebouw’. Dit zijn de zogenaamde aanbiedingsminiatuur of dedicatieminiatuur. Het boek heeft een eigen Wikipedia-pagina. In Latijn staat er links: ‘Dit boek is geschonken door Dirk en zijn geliefde vrouw Hildegard aan de gezegende vader Adalbert, opdat hij hen rechtvaardig zal gedenken in eeuwigheid’. Rechts staat: ‘Meest verheven Heer, ik smeek u nadrukkelijk met welwillendheid om te waken over het welzijn van deze mensen, die zoveel moeite hebben gedaan om u op een waardige manier te dienen.’ met Dirk en Hildegard – knielend voor Sint Adalbertus, de patroonheilige van Egmond.


DSC09049RMOHetJaar1000HuiszittendLeevenMetAfbeeldingAanbiedingsminiatuurInHetEvangelariumMetAantekeningen1812BoekHenricVanWijn

Het Evangeliarium van Egmond is een tijdje zoek geweest maar toen het is ‘teruggevonden’ is er een beschrijving van gemaakt dat in boekvorm verscheen: Huiszittend Leeven met de afbeelding van de aanbiedingsminiatuur uit het Evangeliarium met aantekeningen, 1812, boek van Henric van Wijn/Hendrik van Wijn. De volledige titel van het boek van Van Wijn is: Huiszittend leeven, bevattende eenige mengelstoffen over afzonderlijke en, voorheen, weinig of niet bewerkte onderwerpen, betreklijk tot de letter-, historie- en oudheidkunde van Nederland. Bijzonder woord: mengelstoffen.


DSC09050RMOHetJaar1000EvangelariumVanEgmond860-1000HandschriftOpPerkamentReimsEnGentDetailVanAanbiedingsminiatuur

Aanbiedingsminiatuur met Dirk II en Hildegard die het boek op een speciale plaats leggen. Detail van het Evangeliarium van Egmond.


DSC09051RMOHetJaar1000HuiszittendLeevenMetAfbeeldingAanbiedingsminiatuurInHetEvangelariumMetAantekeningen1812BoekHenricVanWijn

Dezelfde afbeelding maar dan vanuit het boek van Van Wijn.


DSC09052RMOHetJaar1000

Er zijn meer prachtige manuscripten in weelderige boekbanden te zien zoals de Bernulfuscodex, een manuscript gemaakt in Reichenau, Evangeliarium, 1200 – 1210. Het manuscript is uit circa 1040 – 1050.

DSC09053RMOHetJaar1000


DSC09054RMOHetJaar1000BoekMetLevensVanMartinusEnNicolaas1000-1050HandschriftOpPerkamentMogelijkZuidDuitsland

Boek met een beschrijving van de levens van Martinus en Nicolaas, 1000 – 1050, handschrift op perkament. Mogelijk gemaakt in Zuid Duitsland.

DSC09055RMOHetJaar1000BoekMetLevensVanMartinusEnNicolaas1000-1050HandschriftOpPerkamentMogelijkZuidDuitslandDetailVlechtInitiaalDSC09056RMOHetJaar1000BoekMetLevensVanMartinusEnNicolaas1000-1050HandschriftOpPerkamentMogelijkZuidDuitslandTxt


DSC09057RMOHetJaar1000EvangeliariumAnsfridusCodes950-1000HandschriftOpPerkamentZilverGoudEdelstenenStGallen

Dit uitbundig versierd boek wordt getoond voor een spiegel zodat je ook de achterkant kunt zien. Evangeliarium, Ansfridus Codex, 950 – 1000, handschrift op perkament. Zilver, goud, edelstenen. St Gallen. Voor de boekband is een speciale houder gemaakt zodat het boek rechtop getoond kan worden.

DSC09058RMOHetJaar1000EvangeliariumAnsfridusCodes950-1000HandschriftOpPerkamentZilverGoudEdelstenenStGallen


DSC09060RMOHetJaar1000EvangelariumVanEgmond860-1000HandschriftOpPerkamentReimsEnGentDetailVanAanbiedingsminiatuur

Nog even terug naar het Evangeliarium van Egmond, de tweede pagina met Dirk en Hildegard in aanbidding.

DSC09061RMOHetJaar1000EvangelariumVanEgmond860-1000HandschriftOpPerkamentReimsEnGentDetailVanAanbiedingsminiatuur


DSC09065RMOHetJaar1000EvangelariumVanEgmond860-1000HandschriftOpPerkamentReimsEnGentDetailVanAanbiedingsminiatuurBoekInBoek

Het boek in het boek.


DSC09066RMOHetJaar1000EvangeliariumAnsfridusCodes950-1000HandschriftOpPerkamentZilverGoudEdelstenenStGallen

Detail van de Ansfridus Codex, 950 – 1000, handschrift op perkament met zilver, goud en edelstenen, St Gallen. “Versierd met flonkerende edelstenen en schitterend goud ben ik een cadeau van bisschop Ansfried aan Sint-Maarten.” Dit ‘zegt’ de 10e eeuwse Ansfridus-codex. Op de achterkant staat deze tekst in het Latijn rondom een afbeelding van Ansfried, bisschop van Utrecht in het jaar 1000. De codex is door hem geschonken aan de Utrechtse Sint-Maartenskerk (de Dom). De voorzijde van de band stamt uit de 11de-13e eeuw en draagt een kruis van goud met filigraandraad. Daaromheen zijn 32 zorgvuldig gekozen (oude) edelstenen gezet en blauwe plaatjes met de vier evangelistensymbolen plus een koningin en koning, twee engelen met wierookvaten en een hert. Dit is de beschrijving die op de tentoonstelling te lezen is. Of de opsomming van wat er te zien is op de voorkant helemaal compleet is betwijfel ik. Zo zie ik op twee plaatsen een afbeelding van een hert.


Dit is het eerste deel van de schatkamer.

Het jaar 1000

Hoe meer ik terug zie, hoe verder ik kom met lezen in het boek,
hoe meer ik overtuigd raak dat dt een fantastische tentoonstelling is.
Hij is nog te bezoeken!

In het boek staat een wandelroute door Utrecht aangegeven die je
in staat stelt om op korte tijd een aantal zaken te zien die
met het jaar 1000 te maken hebben. Dat wil ik later dit jaar gaan doen.

DSC09009RMOHetJaar1000HalvemaanvormigeOorhangersEnDecoratieVanStaf1000-1050Goud

Rijksmuseum van Oudheden in Leiden (RMO), Het jaar 1000. Halvemaanvormige oorhangers en decoratie van staf, 1000 – 1050, goud. Dit is zeldzaam (Je verliest minder snel goud, er is op aarde slechts een beperkte hoeveelhid van dit metaal dat daarom vaak omgesmolten wordt tot een nieuwe bestemming).


DSC09011RMOHetJaar1000HangerMetGemMetHeraklesCa200vChrGoudAmethist

Hanger met gem met Herakles, circa 200 voor Christus, goud en amethist.


DSC09013RMOHetJaar1000VikingringenGoudenPlaatjeMetVogelEnSteenInVattingFriesland900-1000Goud&Edelsteen

‘Vikingringen’ en een gouden plaatje met vogel en steen in vatting (kastzetting?), Friesland, 900 – 1000, gouden edelsteen.


Op de tentoonstelling zijn twee vitrine’s te zien met zwaarden.
Indrukwekkend.

DSC09019RMOHetJaar1000Zwaard(rechts)MetVerzilverdGevestMaasBijWessem850-950IjzerZilver

Zwaard (rechts) met verzilverd gevest (handat), gevonden bij de Maas bij Wessem, 850 – 950, ijzer en zilver.

DSC09019RMOHetJaar1000Zwaard(rechts)MetVerzilverdGevestMaasBijWessem850-950IjzerZilverDetail

Zwaard met verzilverd gevest. Detail.


DSC09021RMOHetJaar1000ZwaardMetInscriptie+VLFBERHT+MaasBijLith950-1000

Zwaard met inscriptie ‘+VLFBERHT+’, gevonden bij de Maas bij Lith, 950 – 1000.


DSC09023RMOHetJaar1000ReliëfbandAmfoorKoornmarktTiel950-965BadorfAardewerk

Reliëfband amfoor, Koornmarkt in Tiel, 950 -965, Badorf-aardewerk.

DSC09025RMOHetJaar1000ReliëfbandAmfoorKoornmarktTiel950-965BadorfAardewerkDetailDSC09026RMOHetJaar1000ReliëfbandAmfoorKoornmarktTiel950-965BadorfAardewerkDetail


DSC09027RMOHetJaar1000TuitpotMetBeschilderingOpDeHalsWijkBijDuurstede1050-1205PingsdorfAardewerk

Tuitpot met beschildering op de hals, Wijk bij Duurstede, 1050 – 1205, Pingsdorf-aardewerk. Van zowel Pingsdorf-aardewerk als van Badorf-aardewerk had ik nog nooit gehoord. Gelukkig is er Wikipedia om een beetje een gevoel te krijgen waar die plaatsen liggen.


DSC09029RMOHetJaar1000KamElst900-1100Ivoor

Eenvoudig maar prachtig. En kleiner dan je denkt. Kam gevonden in Elst, 900 – 1100, ivoor. Hoe klein. Nou de ontdekkers verwachten dat het een kam is voor een snor of baardje.


DSC09031RMOHetJaar1000GedraaideHoutenBekerGoudwespDeventer1000-1049Esdoornhout

Ik mag het niet zeggen maar deze beker riep bij mij meteen de associatie op met Indiana Jones and the Last Crusade. Omdat ik de naam van de film nog even wilde contoleren ging ik op internet om te ontdekken dat je bij meerdere sites de ‘Indiana Jones Holy Grail Cup’ kunt kopen. Voor 25,95 euro ben je gereed. Sorry voor de onderbreking. Gedraaide houten beker, gevonden bij boerderij Goudwesp in Deventer, 1000 – 1049, esdoornhout.


DSC09033RMOHetJaar1000SteelpanEnKookpotAssendelft900-1000Aardewerk

Of het steelpannetje handig is weet ik niet maar het is een mooi ontwerp. Steelpan en kookpot, Assendelft, 900 – 1000, aardewerk.


DSC09035RMOHetJaar1000TuitpotWinsum1050-1100PingsdorfAardewek

Tuitpot, Winsum, 1050 – 1100, Pingsdorf-aardewerk. Beetje opmerkelijke tuit, heeft veel van een gat.


DSC09037RMOHetJaar1000BeslagstukMetChristusfiguurFriesland800-1000Koperlegering

Vreemd voorwerp. De afbeelding is moeilijk te ‘lezen’. Beslagstuk met Christusfiguur, Friesland, 800 – 1000, koperlegering.


DSC09039RMOHetJaar1000BedHogeDerAGroningen800-1000HoutDSC09040RMOHetJaar1000BedHogeDerAGroningen800-1000HoutTxt

Van dit bed dat in Groningen bij de Hoger der A is gevonden, was een reconstructie gemaakt. Die laat ik niet zien maar was voor mij aanleiding om deze foto’s te maken. 800 – 1000, hout. 14C of C14 is hetzelfde. C14 is meer courant maar beide staan voor de Koolstof14-methode an dateren.

DSC09041RMOHetJaar1000BedHogeDerAGroningen800-1000Hout


De volgende keer betreden we de schatkamer.

Het jaar 1000 – rectificatie

DSC09003RMOHetJaar1000BeslagstukMetLeeuwen950-1050BronsSchouwen

Dit beslagstuk stond in mij vorige bericht. Het stuk heet ‘…met leeuwen’. Ik gaf al aan dt ik het meer op vossen vond lijken. Nu lees ik op pagina 44 van het boek bij de tentoonstelling dat de archeologen nu, dit een ‘#notalion’ noemen. Dus geen leeuw. Vreemd, maar reden genoeg om er weer even bij stil te staan.


IMG_1976AnnemariekeWillemsenHetJaar1000NederlandInHetMiddenVanDeMiddeleeuwen

Het boek dat verschenen is bij de tentoonstelling Het jaar 1000. Annemarieke Willemsen, Het jaar 1000 – Nederland in het midden van de Middeleeuwen.


Het jaar 1000

Naar mijn gevoel probeert de tentoonstelling (de maker Annemarieke Willemsen)
steeds een onderwerp aan te snijden, er een uitspraak over te doe, om
die vervolgens te onderbouwen met (archeologische) vondsten uit de tijd.

Nederland bestond in het jaar 1000 niet, wel woonden er mensen die probeerden
rond te komen zoals mensen dat in 2024 nog steeds doen.
Misschien wat minder mensen maar hun taal, cultuur en de plaats waar
ze woonden was volop in ontwikkeling. Net als vandaag.

DSC08984RMOHetJaar1000TaalEnCultuurDSC08985RMOHetJaar1000LeidseWilleramManuscriptOpPerkamentAbdijVanEgmondCa1100

Rijksmuseum van Oudheden, Het jaar 1000, Leidse Willeram, manuscript op perkament, Abdij van Egmond, circa 1100.

DSC08986RMOHetJaar1000LeidseWilleramManuscriptOpPerkamentAbdijVanEgmondCa1100DSC08987RMOHetJaar1000LeidseWilleramManuscriptOpPerkamentAbdijVanEgmondCa1100TxtDSC08993RMOHetJaar1000LeidseWilleramManuscriptOpPerkamentAbdijVanEgmondCa1100


DSC08994RMOHetJaar1000WaarMensenWonenTxtDSC08995RMOHetJaar1000OorkondeVanRoomskoningHendrikIIAbdijThornMarktTolrechtRechtsgebiedPerkamentMetWaszegelGeschrevenInMainz5Juni1007

Oorkonde van Roomskoning Hendrik II voor Abdij van Thorn. De oorkonde verleent marktrecht en tolrecht en stelt het rechtsgebied vast. Perkament met waszegel. Geschreven in Mainz op 5 juni 1007.

DSC08996RMOHetJaar1000OorkondeVanRoomskoningHendrikIIAbdijThornMarktTolrechtRechtsgebiedPerkamentMetWaszegelGeschrevenInMainz5Juni1007Monogam

Het monogram is een soort van puzzel (voor mij in ieder geval). Het geeft de naam weer van Hendrik II.

DSC08997RMOHetJaar1000OorkondeVanRoomskoningHendrikIIAbdijThornMarktTolrechtRechtsgebiedPerkamentMetWaszegelGeschrevenInMainz5Juni1007Versiering

Versiering/aanhef van de oorkonde.

DSC08998RMOHetJaar1000OorkondeVanRoomskoningHendrikIIAbdijThornMarktTolrechtRechtsgebiedPerkamentMetWaszegelGeschrevenInMainz5Juni1007Txt


DSC08999RMOHetJaar1000StamperVoorOnEenVijzelMetVrierGezichten1000-1200TufsteenHeelGemeenteMaasgouw

Stamper voor in een vijzel met vier gezichten, 1000 – 1200, tufsteen, Heel (Gemeente Maasgouw).


DSC09001RMOHetJaar1000FibulaMetKruisiging800-1100BronsEnEmailDenBosch

Fibula (mantelspeld) met kruisiging, 800 – 1100, brons & email, Den Bosch.


DSC09003RMOHetJaar1000BeslagstukMetLeeuwen950-1050BronsSchouwen

Beslagstuk met leeuwen (persoonlijk zie ik er meer vossen in), 950 – 1050, brons, Schouwen.


DSC09005RMOHetJaar1000OorkondeVanHendrikIVSchenkingBroekerhofBruocheAanSintPieterskapittelInUtrechtPerkamentenManuscriptFragmentWaszegelWorms23Mei1076

Oorkonde van Hendrik IV over de schenking van Bruoche (Broekerhof) aanhet Sint Pieterskapittel in Utrecht, perkamenten manuscript met een fragment van een waszegel. Geschreven in Worms op 23 mei 1076.

DSC09006RMOHetJaar1000OorkondeVanHendrikIVSchenkingBroekerhofBruocheAanSintPieterskapittelInUtrechtPerkamentenManuscriptFragmentWaszegelWorms23Mei1076

Het fragment van de waszegel.

DSC09007RMOHetJaar1000OorkondeVanHendrikIVSchenkingBroekerhofBruocheAanSintPieterskapittelInUtrechtPerkamentenManuscriptFragmentWaszegelWorms23Mei1076MonogramHendrikIV

Het monogram van Hendrik IV.

DSC09008RMOHetJaar1000OorkondeVanHendrikIVSchenkingBroekerhofBruocheAanSintPieterskapittelInUtrechtPerkamentenManuscriptFragmentWaszegelWorms23Mei1076Txt


Het jaar 1000

Misschien wel het meest aandoenlijke voorwerp op de tentoonstelling.
Een houten lader die in een waterput is teruggevonden.
Een lader van mogelijk meer dan 1000 jaar oud!

DSC08970RMOHetJaar1000LadderMetVijfSportenUitEenWaterput986-1020EssenhoutMaasdijk

Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, Het jaar 1000, Ladder met vijf sporten uit een waterput, 986 – 1020, essenhout, Maasdijk.


DSC08972RMOHetJaar1000RestantenVanEenBoomstamkanoCa900HoutZeewolde

De tentoonstelling toont een aantal restanten van oude (Viking) schepen. Maar dat er nog restanden zijn van een boomstamkano uit ongeveer 900. Gevonden in Zeewolde.


DSC08974RMOHetJaar1000Scheepshout


De nadruk in dit bericht zal vooral op de munten liggen.
Je ziet die afbeeldingen van Keizers en Koningen wel eens in boeken,
maar in Leiden kun je ze in werkelijkheid zien.
Schat na schat. Prachtig.

DSC08975RMOHetJaar1000SchatMet193DenariiEnVingerring900-911ZilverMidlum

Schat met 193 denarii (denarii is meervoud voor denarius) en een vingerring, 900 – 911, zilver, Midlum (bij Harlingen in Friesland).

DSC08976RMOHetJaar1000SchatMet193DenariiEnVingerring900-911ZilverMidlum


DSC08978RMOHetJaar1000Muntschatten

Zilverkleurige, spiegelende kaartjes met toelichtingen doen het niet goed op foto’s. Zeker niet als er ook nog schaduwen op vallen. Heb dit kaartje zoveel mogelijk leesbaar gemaakt.


DSC08979RMOHetJaar1000SchatMet29PenningenVanOnderAndereOttoEnBrunoGeslagenInTielOfNijmegen936-975ZilverGrave

Schat met 29 penningen van onder andere Otto en Bruno, geslagen in Tiel of Nijmegen, 936 – 975, zilver, Grave.


DSC08981RMOHetJaar1000GeldInOmloop

Helaas geeft het RMO vooral publieksboeken uit bij hun tentoonstellingen. Misschien lezen die wel beter weg dan een catalogus die ieder voorwerp op de tentoonstelling beschrijft maar als naslagwerk is zo’n publieksboek van beperkte waarde.


DSC08982RMOHetJaar1000MuntenVanKeizers&KoningenDSC08983RMOHetJaar1000MuntenVanKeizers&Koningen

Maar wie nou op welke munt staat kan ik thuis moeilijk achterhalen. Neemt niet weg dat de munten heel leuk zijn om te zien.


DSC08988RMOHetJaar1000MuntenVanKeizers&KoningenDSC08989RMOHetJaar1000MuntenVanKeizers&Koningen

Volgens mij is dit Bisschop Koenaard van Zwaben, 1076 – 1099. Bisschoppen hadden in die tijd zowel kerkelijke als wereldlijke macht.

DSC08991RMOHetJaar1000MuntenVanKeizers&KoningenDSC08992RMOHetJaar1000MuntenVanKeizers&Koningen


Het Jaar 1000 – Nederland in de Ottoonse wereld

Het jaartal lijkt een beetje willekeurig gekozen maar
de toelichting in de 4-delige podcast en op de
tentoonstelling overtuigd.

Veel voorwerk met een nauwkeurigere datering van de stukken
dan een tijdvak op ‘stijlkenmerken’, leidde tot een
prachtige tentoonstelling.

DSC08948RMOHetJaar1000Nederland01

De vier delen van de podcast verlopen een beetje stroef maar
ze ijn wel informatief. De twee aanvullende podcasts (deel
5en 6) zijn erg dun qua inhoud. Marketing-dun. Je zou zeggen:
‘dat heeft zo’n tentoonstelling toch niet nodig’.

DSC08948RMOHetJaar1000Nederland02DSC08950RMOHetJaar1000KistjeMetVlechtwerkEnDierenMaastrichtSchatkamerSint-Servaasbasiliek1000-1100Ivoor

Rijksmuseum van Oudheden, Kistje met vlechtwerk en dieren, Maastricht, Schatkamer van de Sint-Servaasbasiliek, 1000 – 1100, ivoor.

DSC08951RMOHetJaar1000KistjeMetVlechtwerkEnDierenMaastrichtSchatkamerSint-Servaasbasiliek1000-1100IvoorDSC08952RMOHetJaar1000KistjeMetVlechtwerkEnDierenMaastrichtSchatkamerSint-Servaasbasiliek1000-1100IvoorDSC08948RMOHetJaar1000Nederland03


DSC08954RMOHetJaar1000JachthoornOlifantMetJachtscenesEnVlechtwerkMariakerkUtrecht1000-1100IvoorZuidItalie

De strukken in de eerste vitrine maken meteen veel indruk. Jachthoorn ‘Olifant’ met jachtscenes en vlechtwerk uit de Mariakerk in Utrecht, 1000 – 1100, ivoor, gemaakt in Zuid Italie. Direct valt je ook niet alleen op de mooie stukken maar ook op de internationale dimensie.

DSC08955RMOHetJaar1000JachthoornOlifantMetJachtscenesEnVlechtwerkMariakerkUtrecht1000-1100IvoorZuidItalieDSC08956RMOHetJaar1000JachthoornOlifantMetJachtscenesEnVlechtwerkMariakerkUtrecht1000-1100IvoorZuidItalieDSC08957RMOHetJaar1000JachthoornOlifantMetJachtscenesEnVlechtwerkMariakerkUtrecht1000-1100IvoorZuidItalie


DSC08959RMOHetJaar1000ReleikhoornMetBeslagMetDierenEnMaskersMaastrichtOnze-Lieve-Vrouwebasiliek900-1000RunderhoornEnZilverUiteindes19eEeuw

Reliekhoorn met beslag met dieren en maskers, Maastricht, Onze-Lieve-Vrouwebasiliek, 900 – 1000, runderhoorn en zilver (Uiteindes zijn uit de 19e eeuw).

DSC08966RMOHetJaar1000ReleikhoornDSC08960RMOHetJaar1000ReleikhoornMetBeslagMetDierenEnMaskersMaastrichtOnze-Lieve-Vrouwebasiliek900-1000RunderhoornEnZilverUiteindes19eEeuwDSC08962RMOHetJaar1000ReleikhoornMetBeslagMetDierenEnMaskersMaastrichtOnze-Lieve-Vrouwebasiliek900-1000RunderhoornEnZilverUiteindes19eEeuw


DSC08965RMOHetJaar1000FragmentenTextielMetLeeuwenUitDeNoodkistMetDeBottenVanSintServaas900-1000ZijdeCentraalAzië

Fragmenten textiel met leeuwen uit de ‘Noodkist’met de botten van Sint Servaas, 900 – 1000, gemaakt van zijde in Centraal Azië.


De tentoonstelling gaat je versteld doen staan.
Ga kijken, de tentoonstelling duurt extra lang.
Of hoe deze blog in het oog om de volgende afleveringen
bij te kunnen houden.