Het Koninklijk Paleis op de Dam had ik nog nooit bezocht.
De tentoonstelling: ‘Het universum van Amsterdam – Schatten uit de
cartografie van de Gouden Eeuw’ gaf de doorslag.
Wat een fantastisch gebouw.
Wat een fascinerende tentoonstelling!
Vandaag is de tentoonstelling voor het laatste te zien.
De pracht en praal van de ‘Burgerzaal’ en de vertrekken er om heen
laten zien hoe rijk Amsterdam was in de 17e eeuw maar ook hoe
zelfverzekerd de burgers van Amsterdam waren.
De vierschaar. De plaats waar ter dood veroordelingen werden uitgesproken.
De slang uit het Bijbels scheppingsverhaal met de appel. De duivel en de verleiding.
Het centrale reliëf van de Vierschaar: het Salomons oordeel. Artus Quellinus is de maker van al dit moois.
Atlas, hier in de Burgerzaal. Hij draagt de hemel op zijn schouders en kijkt neer op de marmeren wereldkaarten in de vloer van de zaal. De architect Jacob van Campen ontwierp de grote zaal als ontmoetingsplaats voor alle burgers. Op het dak van het paleis staat een bronzen versie.
Atlas boven Vrouwe Justitia.
Muurdecoratie met een aap en granaatappels.
Rond de Burgerzaal zijn een aantal gangen die toegang geven tot allerlei kantoren. Heen kantoortuinen zoals we die nu kennen maar deftige vertrekken voor regenten en burgemeesters. Nu ontvangstruimtes van de koning.
Muurdecoratie.
Een van de ‘kantoren’.
Blaeu-kabinet voor de Atlas Major, anoniem, rond 1664.
De hele wereld in een atlas.
De Atlas Major was een prestigeproject.
Vanaf 1662 bracht Joan Blaeu hem uit: twaalf delen met bijna 600 kaarten en duizenden pagina’s met beschrijvingen van de wereld.
Het maakte Blaeu de beroemdste cartograaf van zijn tijd.
In de Atlas Major komen veel facetten van de Gouden Eeuw samen:
de aanwezigheid van Nederlanders in de wereld, de rijkdom die er vergaard werd en de rijke cultuur
van wetenschap, kunst en ondernemerschap, die in Amsterdam en de Republiek bloeide.
Cartografie als symbool van een tijdperk.
Pronkkabinet voor een atlas.
De Atlas Major was zo bijzonder (en omvangrijk) dat er speciale pronkkasten voor gemaakt werden.
Dit exemplaar is wel de mooiste die nog bestaat.
Het perenhout is gesneden in de vorm van drakenpoten, engelen, bloemen en planten.
Een wat exotisch aandoend, maar spannend geheel.
De aanleiding om naar Amsterdam te gaan was naast het paleis en de tentoonstelling, het feit dat we op vakantie gingen.
De atlassen tonen niet alleen kaarten maar ook bijvoorbeeld klederdracht. Hongaarse klederdracht in dit voorbeeld.
Of Venetiaanse dracht.
Of een vloot op zee.
De enorme atlas voor de Grote Keurvorst van Brandenburg lag toevallig open op Italië.
Laat ‘de hak van Italië’ nou net het gebied zijn waar wij naar toe gaan op vakantie.
De atlas van de Grote Keurvorst van Brandenburg is één van de allergrootste boeken ter wereld.
De gigant weegt 125 kilo en meet geopend 170 bij 220 centimeter.
Dit onhandelbare boek werd niet gemaakt om in te bladeren, maar als imponerend pronkstuk.
De atlas bevat 37 grote, gekleurde, wandkaarten, ingebonden in een zware omslag.
Johan Maurits van Nassau-Siegen bestelde het boek rond 1663 voor zijn vriend, Friedrich Wilhelm, de keurvorst van Brandenburg.
Alleen het meest uitzonderlijke geschenk was goed genoeg en deze reuzenatlas voldeed bij uitstek.
Het boek is één van drie reuzenatlassen die in Amsterdam werden gemaakt, vermoedelijk door Joan Blaeu, voor bijzondere opdrachtgevers.
Hun formaat was zo uitzonderlijk dat pas in 2012 voor het eerst twee grotere reuzenboeken gemaakt werden.
Dit is nog eens een echt ‘randfiguur’. Joan Blaeu (?), De atlas van de Grote Keurvorst van Brandenburg.
Petronella Oortman was één van de rijkste vrouwen van Amsterdam.
Zij liet een groot pronkpoppenhuis bouwen en richtte het levensecht in.
Behalve prachtig meubilair, gebruiksvoorwerpen en schilderijen, horen ook deze drie atlassen tot de inboedel.
Ze zijn gemaakt uit stukjes van echte gedrukte kaarten.
In 1607 gaf Jodocus Hondius een van de eerste atlassen uit op klein formaat uit.
De reden hiervoor geeft hij in zijn voorwoord: de atlas is voor mensen die geïnteresseerd zijn in geografie,
maar een groot exemplaar te duur of onpraktisch vinden.
Hondius vond duidelijk een gat in de markt, zijn atlas werd een commercieel succes.
François Halma: Atlas der Nederlanden. Rond 1816: Agri Batavorum.
Een van de gangen die uitkomen op de Burgerzaal en die dienden als tentoonstellingsruimte (met projectie).
De Mozeszaal. Jacob de Wit schilderde in 1737 dit enorme doek waarvan je nu maar een klein maar centraal deel ziet.
Een soort van grisaille in diezelfde Mozeszaal.
Ik zal niet zeggen dat ik dit allemaal mooi vind maar indruk maakt het wel.
Hét balkon en hét monument op de Dam.
Dit decoratieve element op de muur zag je eerder terug in de plafondschildering.
De roedenbundels met een bijl of fasces (in Latijn). Dit is een oud Romeins symbool van het gezag van de hogere magistraten. Het symbool bestaat uit een bundel houten roeden (berkentakken) die een bijl insluiten, bijeengehouden door roodleren riemen. Fasces werden door ambtenaren (lictores) voor de magistraten uit gedragen en betekenen de “macht om te straffen”. De bijl symboliseerde de “macht over leven en dood” en de riemen de “macht om te arresteren”.
Tekst gevonden in een beschrijving van het thema van Open Monumentendag 2016.
Een tapijt.
Een stoel.
Klein deel van een van de kaarten in de vloer van de Burgerzaal met een geel klein stukje van de projectie die op de kaarten plaatsvond.
De drie oorspronkelijke kaarten werden ontworpen door de beroemde Joan Blaue.
Hij was de meest succesvolle cartograaf van Amsterdam en lid van het stadsbestuur.
Als voorbeeld voor de twee galfronden van de wereld gebruikte hij vermoedelijk zijn eigen prestigieuze wandkaart uit 1648.
Het was de grootste gedrukte kaart tot dan toe en bevatte recente cartografische informatie.
Het meest opvallend is de noordwestkust van Australie (Nova Hollandia) en Tasmanië, in 1643 in kaart gebracht door Abel Tasman.
Pieter Goos, De Zee-atlas ofte Water-wereld, 1669.
Waterwereld
Nuttig voor ‘heren en kooplieden’ en ‘schippers en stuurlieden’, zo adverteert Pieter Goos zijn Zee-atlas met 41 uirtvouwvare kaarten.
De prachtige kleuring suggereert dat dit exemplaar voor de eerste, rijkere groep bestemd was.
Goos specialiseerde zich in maritieme cartografie.
Zijn uitgeverij stond aan de Texelse kaai, aan het havenfront (de huidige Prins Hendrikkade).
Jan Huygen van Linschoten, Cornelis Claes: Itinerario Voyage ofte schipvaert van Ian Huygen van Linschoten naer Oost ofte Portugaels Indiën, 1596.
Reis naar Indië
De rijke Indische archipel was aanvankelijk een handelsgebied van de Portugezen en alleen zij wisten precies hoe je er heen moest varen.
Rond 1580 bemachtigde Jan van Linschoten geheime informatie over stromingen, dieptes, eilanden en zandbanken, die nodig was om veilig aan te komen.
Met zijn reisbeschrijving voeren Hollandse kooplieden ook naar de Oost en werd de archipel een wingewest van de VOC.
West-Indische paskaert.
West-Indische paskaert waer in de graden der breedde over wederzijden vande middellijn wassende so vergrooten dat die geproportioneert sijn tegen hunne nevenstaende graden der lengde :, vertonende (behalven Europaes zuydelijckste) alle de zeekusten van Africa en America, begrepen in ’t Octroy bij de H.M.H. Staten Generael der vereenichde Nederl. verleent aende Generale West Indische Compagnie : mitsgaders die van Peru en Chili inde groote Zuyd-Zee
Het aanzicht van Nieuw Amsterdam of Manhattan.
Of je nog een globe wilt kopen? Solomon of Dirck de Bray, Interieur van een winkel. Rond 1650 – 1675. De winkel staat vol met boeken en er hangen schilderijen. Maar achterin. Boven op de planken staan globes. Allemaal te koop.
Detail van de muurdecoratie van de vorige foto. Een globe met sterrenbeelden (?).
En een detail van de kroonluchter.
De dood, onderdeel van de beeldengroep van Vrouwe Justitia in de Burgerzaal.
Vrouwe Justitia.
De Stedenmaagd, het symbool voor Amsterdam.
Vind ik leuk:
Like Laden...
Argusvlinder 