Het Archeologisch Museum in Praia is niet eenvoudig te vinden.
Denk je dat je het gevonden hebt dan moet je nog even extra
aanzetten. Het ziet er niet open of gastvrij uit maar
eenmaal binnen is het precies zo’n museum dat je
in de toekomst vaker hoopt tegen te komen.

Bij de eilandengroep Cabo Verde verging een schip en lading in 1770.
De meeste bemanningsleden wisten op tijd (al dan niet
de lading plunderend) het schip te verlaten.

Het schip heeft de naam: de Leijmuiden. Voor ieder schip (er zijn vondsten van meerdere schepen te zien) was zo’n kaart gemaakt met algemene gegevens en per tentoongesteld voorwerp een toelichting. Die toelichting daar valt soms wel iets over te zeggen. Maar dat maakt het juist leuk.

Steeds is er voor een schip een overzicht gemaakt in drie talen. Hieronder vat ik de informatie samen en vul ik het aan met gegevens die te vinden zijn op ‘de VOC-site‘.

Leijmuiden (Leimuiden) is de naam van het Hollandse schip.
Het zonk op 25 januari 1770 bij het eiland Boa Vista.
Daarbij vielen geen slachtoffers.
Het schip was onderweg van Holland naar India.
Op 29 december 1769 vertrok het schip van Texel en
strandde op 27 januari 1770.
Het werd uitgezonden door de ‘kamer’ Amsterdam en voer
onder gezag van J. H. Kinsbergen.
Het type schip is een Dutch East Indiaman, 1150 ton.

Dit is een van de voorwerpen. Dit is gelijk heel grappig. Op de toelichting staat dat dit een ‘Bible lit’ is. Dat wil zoveel zeggen als een bijbeldeksel. Die term ken ik niet. Heb er naar gezocht op internet maar kwam niet veel verder.

Maar er staan duidelijk afbeeldingen en Hollandse teksten op:

Bovenaan: Christus gedoop(t)
Daaronder: De namen van de evangelisten Mattheus en Marcus
in een voor hen typische afbeelding (Marcus lezend bv).
Daaronder: De hemelvaarts onses Heylandt Handele IV 9-10-11
Daaronder: De namen van de evangelisten Lukas en Johannes
in een voor hen typische afbeelding.
Daaronder: Christus roept de 2 broeders

Toen ben ik gaan zoeken met de tekst ‘hemelvaarts onses Heylandt’
en kwam toen op de website van het Pijpmuseum in Amsterdam.
Daar is een messing Tabaksdoos te zien, zelfde vorm, zelfde afbeeldingen
en teksten:

Dit is de detailfoto van de Tabaksdoos uit het Pijpmuseum in Amsterdam. Dit zijn de twee evangelisten Mattheus en Marcus.

De beschrijving van de Tabaksdoos op de website:

Tabaksdoos van messing met langwerpig formaat met afgeronde einden,
deksel en bodem van messing, de opstaande wand van roodkoper,
vierkakige scharnier.
Deksel in reliëf gedrukt centraal de hemelvaart van Christus met
eronder “DE HEMELVAART ONZES HEYLANDT HANDELE I.V.9.10.11”,
erboven een medaillon waarin de doop van Christus met
eronder “CHRISTUS GEDOOP” en twee kleinere velden met
“MATTHEUS” en “MARCUS”, onder “LUCAS” en “IOHANNES”,
onder scène met onderlangs “CHRISTUS ROEPT DE 2 BROEDERS”.
Doos onderzijde centraal een tafereel met eronder
“DE UYTSTORTING DES HEYLILGEN GEES HANDELE 2 V 2.3.4”,
erboven veld met doop en eronder “PAULUS GEDOOPT” en
twee kleine velden met “ADAM” en de slang met “M..IS”,
onder “PAULUS LEERT TOT ATHENEN” en twee kleine
met “SIMSOM” en “ELIAS”. Vierkakige scharnier.

Collectienummer: APM 19.892
Deelcollectie: tabacologie
Kenmerken:
techniek: gestanst
materiaal: metaal (messing)
kleur: geel
Afmetingen:
hoogte: 3,1 cm
breedte: 4,6 cm
lengte: 15,6 cm
Productie:
land: Nederland ?
Datering:
periode: 1755 – 1770
Verwerving:
aanwinst: 2009
Commentaar: Een tabaksdoos in de stijl van Iserlohn
maar vermoedelijk toch van Hollandse makelij want
het plaatmateriaal is dunner dan bij de Iserlohner dozen.
Van deze doos zijn inmiddels meerder exemplaren bekend.
Literatuur:
Duco, Don, De Hollandse tabaksdoos. Amsterdam:
Stichting Pijpenkabinet, 2012. cat. 27. Dit exemplaar.

Lim Sa porselein uit China. Eerlijk gezegd: de term ‘Lim Sa’ zegt me niets en ik kon er ook niets over vinden.

Maar bij de zoektocht naar de tabaksdoos op internet kwam ik
nog een ander interessant bericht tegen (Reformatorisch Dagblad):

VOC-goudstaaf uit museum gestolen

LEIDEN – Uit de beveiligde vitrine van Rijksmuseum Het Koninklijk Penningkabinet aan het Rapenburg in Leiden is gistermiddag rond vier uur een unieke VOC-goudstaaf gestolen. Het gaat om de enig overgebleven baar goud van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). De 5 kilo wegende staaf is zo’n 75.000 gulden waard. Het Rijksmuseum beheerde de staaf pas sinds 28 maart.

De dader sloeg rond vier uur de glasplaat van de vitrine kapot, greep de goudstaaf en koos het hazenpad. Vier beveiligingsmedewerkers probeerden de man vergeefs tegen te houden, maar hij gebruikte pepperspray en ontkwam. Hij ging er vandoor in een auto. De politie vond de auto korte tijd later. De wagen bleek gestolen.

Directeur M. Scharloo van het Koninklijk Penningkabinet noemt de diefstal „heel erg verschrikkelijk”. „De geldwaarde van de goudstaaf is 75.000 gulden, maar de historische waarde is niet te schatten. Het is een belangrijk stuk cultureel erfgoed dat we sinds 28 maart in ons beheer hadden.”

Het museum beheert de goudstaaf voor de Nederlandse staat, die hem heeft aangekocht. De goudstaaf maakte deel uit van de lading van VOC-schip Leimuiden dat in 1770 zonk bij de Kaapverdische eilanden. Zeven jaar geleden vond een speciaal duikteam de goudstaaf als enige van 37 goudstaven terug.

De Leimuiden was op weg naar Ceylon en liep op 25 januari 1770 vast op de rotsen van het Kaapverdische eiland Boa Vista. Het aan boord hebben van goudstaven was destijds goed gebruik: van het edelmetaal werden op de plaats van bestemming munten gemaakt, waarmee bijvoorbeeld specerijen werden betaald.