|
Over verschillende soorten restitutie |
Nederlands Dagblad. Het artikel mocht ik niet lezen of ik moest betalend lid worden….
Afgelopen weekend kondigde het Vaticaan een restitutie aan.
Het gaat om 62 objecten die worden teruggegeven
aan inheemse gemeenschappen in Canada
De NOS was goedkoper voor me.
Dit soort berichten laat zien dat er
verschillende soorten restitutie zijn te onderscheiden:
Institutionele gebaren
Vaak gaat het om objecten die al generaties in museale depots lagen.
Hun terugkeer betekent geen wezenlijk verlies
omdat ze niet tot de kern van de collectie behoren.
Het gebaar is vooral een ritueel gebaar,
vooral symbolisch en diplomatiek.
Voorbeelden:
- De teruggave van 62 voorwerpen van het Vaticaan aan Canada
- De Nederlandse Staat gaf onlangs een beeld
dat niet tot een Nederlandse verzameling behoorde,
maar op de Tefaf te koop werd aangeboden,
terug aan Egypte.
Kunstwerken met marktwaarde
Hier speelt niet alleen symboliek, maar ook economische en ook culturele waarde.
Een schilderij in een museum is een publiekstrekker,
een deel van de identiteit van de instelling.
Het teruggeven voelt dan als een verlies, en
leidt vaak tot felle discussie.
Voorbeelden:
- Het Stedelijk Museum Amsterdam heeft in juni 2024 het schilderij
Odalisque (1921/1922) van Henri Matisse teruggegeven
aan de nazaten van de Joodse textielondernemer Albert Stern.
Het werk werd in 1941 onder dwang verkocht tijdens de bezetting en
is een duidelijk voorbeeld van nazi-roofkunst. - Het Stedelijk Museum heeft Bild mit Häusern (1909) teruggegeven
aan de erfgenamen van de Joodse familie Lewenstein.
Het doek was in oktober 1940 verkocht onder dwang van het naziregime.
Nationaal erfgoed
Dit raakt direct aan koloniale geschiedenis en machtsverhoudingen.
Het gaat niet alleen om objecten, maar ook om de erkenning van
uitbuiting en ongelijkheid.
De teruggave heeft een zware politieke en morele lading.
Voorbeelden:
- Nederland heeft in september 2024 288 objecten teruggegeven aan Indonesië.
Waaronder goud, sieraden, munten en wapens uit Bali,
plus vier hindoe-boeddhistische beelden uit Java. - Op 19 februari 2025 heeft Nederland 119 Benin Bronzen teruggegeven aan Nigeria:
113 objecten uit de Rijkscollectie en 6 uit de collectie van Rotterdam.
Deze stukken waren in 1897 geroofd tijdens de Britse strafexpeditie
tegen het Koninkrijk Benin en kwamen via handel en musea in Nederlandse collecties terecht.
De teruggave aan Canada is een goede zaak,
maar vooral een diplomatiek gebaar.
Daar is niets mis mee.
Wereldwijd blijven veel restitutiezaken onopgelost
omdat ze te pijnlijk worden gevonden.
De actie van de Paus verandert daar niets aan.
Argusvlinder 