Open dag Stadsarchief Breda

Vandaag was het Open dag in het Stadsarchief Breda.
Het archief is lang dicht geweest. Ooit voor corona
was ik al eens in het archief geweest.
Maar deze keer heb ik me ingeschreven voor de rondleiding.

Wat me opviel was dat het voor de medewerkers niet mee
viel om hun verhaal te vertellen aan de bezoekers.
Ze waren of zenuwachtig of wisten niet hoe interessant
hun werk eigenlijk is.

Wat is echt een gemis vond is dat men veel aandacht besteedde
aan technische details en de ‘topstukken’ maar dat er
geen introductie is hoe je gebruik kunt maken van de diensten
van het archief.

DSC06767BredaStadsarchiefGeconditioneerdOndergrondseOpslag

Het ondergrondse, geconditioneerde archief. Hier toonde de rondleidster goed gekozen voorbeelden van werken in het archief.


DSC06768BredaStadsarchiefHetHoutenBoecxke1300-1395Stadsbranden

‘Het houten boecxke’, 1300 – 1395 (volgens informatie op internet). Dit boek met houten platten, een boekband gemaakt van hout, beschrijft aspecten van stadsbranden.


DSC06770BredaStadsarchiefHetHoutenBoecxke1300-1395Stadsbranden

Het boek wordt uit de hand getoond. Dat is niet ideaal om er foto’s van te maken of om het goed te bekijken. Een aantal foto’s zijn dan ook bewogen en de hoek waaronder de foto is gemaakt is soms problematisch.


DSC06771BredaStadsarchiefHetHoutenBoecxke1300-1395Stadsbranden


DSC06772BredaStadsarchief1661GildeboekVraagtekenOmdoos

Het stadsarchief heeft ook een soort van gildeboek uit 1661. Dit is de omdoos waar het boek in bewaard wordt.


DSC06773BredaStadsarchief1661GildeboekVraagteken

Dit is een soort van titelpagina. Heel interessant. De tekeningen op beide pagina’s bevatten veel informatie. Even naar wat details kijken.


DSC06773BredaStadsarchief1661DetailZeideHijTotSimonSteekAfNaarDeDiepteEnWerptUwNettenUitOmTeVangen

Links boven aan staat een tekening va nvissers die netten uitwerpen. Daaronder staat een tekst uit het evangelie van Lukas: ‘zeide Hij tot Simon: Steek af naar de diepte, en werpt uw netten uit om te vangen’. Lukas 5, vers 4-6. De tekst heb ik uit de Statenvertaling (https://statenvertaling.nl/tekst.php?bb=42&hf=5&ind=1). Volgens de rondleidster had het boek iets te maken met een gilde van vissers maar misschien is vishandelaren meer voor de hand liggend.


DSC06773BredaStadsarchief1661GildeboekVraagtekenDeOverdeken18maart1662

Rechts staat het stadswapen van Breda. Links vrouw Justitia (denk ik) met blinddoek (?) en weegschaal. Rechts een andere vrouw met een anker aan de voeten. Onder aan staat een maal 1661 en een maal ’18 meert 1661′.


DSC06774SoldatenDagboekFebruari1793

Dit boek is een dagboek van een soldaat. Op internet noemt iemand het ‘Soldatenboekje Breda 1793’. Naast de tekst bevat het tekeningen van soldaten in uniform.


DSC06775SoldatenDagboekFebruari1793

Soldatendagboek, februari 1793.


DSC06777BredaStadsarchiefAfdelingBisdomBreda

De afdeling ‘Bisdom Breda’.


DSC06778BredaStadsarchiefBurgerlijkeStand

Dit is een van de boeken uit de tijd dat de Burgelijke stand nog met de hand werd bijgehouden.


DSC06779BredaStadsarchiefBurgerlijkeStand

Per gezin, één pagina, één kaart.


DSC06780BredaStadsarchiefBurgerlijkeStand

Je ziet dat de band van deze boeken speciaal voor het vele gebruik stevig gemaakt is. De platten, de band aan de voorkant en aan de achterkant, bestaat uit twee delen: een smalle strook links tegen de rug en een groot deel rechts daarvan. Die extra strook ondersteund de bijzondere bindwijze.


DSC06781BredaStadsarchiefGeheimRegisterOntslagenGevangenen1886

Het ‘Geheim register ontslagen gevangenen, 1886’ bestaat uit twee delen. Een klein boekje met beschrijvingen van ontslagen gevangenen en een groot boek met per gevangene een foto. Op de foto het kleine boekje.


DSC06782BredaStadsarchiefGeheimRegisterOntslagenGevangenen1886MariaDijkema

Dit zijn voorbeelden van beschrijvingen met ‘Maria Dijkema’. Vrij volgens de tekst: ‘Geboren in de buurt van Groningen. Meerdere malen gearresteerd oa in 1879. Ze kan schrijven.’


DSC06783BredaStadsarchiefGeheimRegisterOntslagenGevangenen1886Fotoalbum

Het grote deel van ‘Geheim register ontslagen gevangenen, 1886’ met de foto’s. Ik zie ‘Bromsnor’ zich buigen over deze boeken om ‘Zwiebertje’ te zoeken.


DSC06784BredaStadsarchiefGeheimRegisterOntslagenGevangenen1886Fotoalbum

Bovenstse rij, tweede van links: Maria Dijkema.


DSC06785BredaStadsarchiefGeheimRegisterOntslagenGevangenen1886Compleet

‘Geheim register ontslagen gevangenen, 1886’ Deze boeken werden in opdracht van de minister van justitie door heel Nederland verspreid om de opsporing van mensen te ondersteunen.


MisschienDezelfdeMariaDijkemaInGroningerArchieven

Op internet kwam ik meerdere Maria Dijkema’s tegen. Één er van in de Groninger archieven. Dit kan wel eens dezelfde Maria zijn: Groningen, info van voor 1886.


Breda – Altijd bijzonder

IMG_7116BredaCingelstraat

Breda, in de Cingelstraat. Eerder deze week in de ochtend.


IMG_7121BredaGroteMarkt

Hopelijk een van de laatste keren dat zo’n uitgestorven Grote Markt op de foto kan.


IMG_7122BredaVoormaligeMariaHemmelvaartkerkHoutmarktPassage

Al eerder liet ik een foto zien van schakelkasten in het centrum van Breda die voorzien zijn van oude foto’s. In dit geval de sloop van de Maria Hemelvaartkerk. De foto is gemaakt door Ben Speekenbrink op 18 mei 1967 en hier aangebracht door Stadsarchief Breda.


IMG_7123BredaVoormaligeMariaHemmelvaartkerkHoutmarktPassage


Watersnoodramp 1953

De Historische verzameling KMA heeft een fototentoonstelling
aan het hek van het museum.
De aanleiding is de herdenking van de Watersnoodramp
en de nadruk ligt op de rol van de KMA hierbij.
Goed om ook even vast te leggen op de Argusvlinder.

In de nacht van 31 januari op 1 februari 1953
kreeg Nederland te maken met een springvloed,
versterkt door een noordwesterstorm van ongekende kracht.
Dijken bezweken, polders liepen onder, het vee verdronk
en het water zou ruim 1800 slachtoffers eisen.
De cadetten van de Koninklijke Militaire Academie
droegen hun steentje bij aan de reddingsacties
en de Koninklijke Militaire Academie fungeerde
samen met de stad Breda als opvangcentrum voor vele evacues.
Deze fotoserie brengt ons terug naar 1953,
60 jaar na datum en herinnert ons aan de slachtoffers
en alle hulpverleners van toen.

Foto’s:
Watersnoodmuseum Ouwerkerk
Regionaal Archief West-Brabant Stadsarchief Breda
Ministerie van Defensie
Historische verzameling KMA

Tekst:
Historische verzameling KMA en bijdragen van cadetten van toen

 photo DSC_0090.jpg

Onmiddellijk werd die zondagmorgen alarm geslagen bij de KMA.

 photo DSC_0090DeParadeVoorHetKasteelgebouw.jpg

Om 06:30 uur stonden de eerste cadetten op de Parade
en werden ze toegesproken door de Gouveneur,
brigade-generaal Puffius met de woorden:
“Cadetten er is een ramp geschied.”

 photo DSC_0090KMACadetten.jpg

 photo DSC_0090KMAGouveneurBrigade-generaalPuffius.jpg

 photo DSC_0091.jpg

Op dat tijdstiphad men nog geen idee van de omvang van de ramp
en er moest wat gebeuren, dus werd eigen initiatief gevraagd.

Kapitein Bijl de Vroe:
ëen overstroming komt door hoog water uit zee.
En de zee is naar west noord westen.
Daar gaan we heen en komen de narigheid vanzelf tegen.”

 photo DSC_0091Overstromingsgebieden.jpg

Officieren en instructeurs stelden enkele detachementen cadetten samen.
Vanaf de Trip van Zoudtlandt-kazerne kwamen GMC’s en Bedfords die,
door cadetten van de Genie, beladen werden met pioniersmateriaal.

 photo DSC_0091GMCenBedfords.jpg

Wikipedia:
GMC, tot 1996 bekend als GMC Truck en voluit General Motors Company, is een Amerikaans auto- en vrachtwagenmerk.

 photo DSC_0092.jpg

Om 07:30 uur vertrok het eerste detachement richting Lage Zwaluwe.

 photo DSC_0092Route.jpg

Achter in de vrachtauto werd er altijd gezongen,
op weg naar een oefening of b.v. naar de schietbaan.
Nu ook, om de kou te vergeten en de moed er in te houden,
zich nog niet bewust van wat er zou komen.

 photo DSC_0092Onderweg.jpg

Cadet der Infanterie A.G. Gilissen herinnert zich ook de tekst
van het lied dat ze bij vertrtek in Breda zonden:

“We willen water zien!
We willen, enz., enz…

 photo DSC_0093.jpg

“De euforische stemming sloeg al snel om in een doodse stilte.
Water, overal water, dode koeien, huizen halverwege onder water.
Bedroefde mensen langs de weg die riepen dat het nu goed zou komen,
want het leger was er.”

(A.G. Gilissen, cadet der Infanterie)

 photo DSC_0093VerwoestHuis.jpg

 photo DSC_0094.jpg

Water, niets dan water om hen heen.
Dan weer een dijkweg met vluchtende mensen.
Mannen die een verwoede poging doen om de verzwakte dijk te versterken.
De enige verbinding met het reddende droge hoger gelegen land.

 photo DSC_0094DioRoversDetail.jpg
Tekening: Dio Rovers

 photo DSC_0094DodeDierenAanDeDijk.jpg

 photo DSC_0095.jpg

Commando’s uit Roosendaal, cadetten uit Breda
en militairen van overige kazernes bereikten langzaam
het catastrofegebied.
Baby’s, zieken, invaliden en ouden van dagen werden,
waar het kon, door het water weggedragen;
bij gebrek aan brancards soms op een losgeslagen deur.

 photo DSC_0095ReddingsactieMetBoten.jpg

 photo DSC_0095WaterWaterEnBoten.jpg

Toen de vloed weer opkwam kon er weer
met de meegebrachte boten worden gevaren.

 photo DSC_0096.jpg

Het evacueren viel niet altijd mee en leidde soms tot discussies.
De mensen wilden de vreemdste dingen meenemen.
Een kanarie was begrijpelijk, maar 10 pakken slaolie inladen,
terwijl de boot op twee meter hoogte onder het dakraam schommelde,
werd geweigerd.

 photo DSC_0096Ontruiming.jpg

Een boerenzoon eiste van de jonkers (cadetten)
dat ze eerst hun varkens zouden redden.

 photo DSC_0096WaaromNeemtUDieKoeNietMeeJonker.jpg
(Tekening Cadettenalmanak 1953)

 photo DSC_0097.jpg

 photo DSC_0097WaterstandenRondKlundert.jpg

 photo DSC_0097WaterWater.jpg

Om 07:45 uur was het tweede detachement richting Klundert vertrokken.
Kort daarna ging het derde detachement op pad naar Fijnaart-Heijningen.
In het raadhuis vergaderden de officieren met het plaatselijk bestuur.

 photo DSC_0097OfficierenEnPlaatselijkBestuur.jpg

 photo DSC_0098.jpg

Het vierde detachement cadetten was om 08:30 uur vertrokken
met de bedoeling Kruiningen te bereiken.
Bijna had de storm de Wester- en de Oosterschelde
weer met elkaar verbonden,
maar de dijk tussen Yerseke en Krabbendijke hield stand.
Kruiningen zelf was echter onbereikbaar geworden.

 photo DSC_0098Kruiningen.jpg

Bij Rilland-Bath was er ook werk genoeg.
Enkele weken later is de spoordijk weer bruikbaar
wat hier een surrealistisch beeld oproept.

 photo DSC_0098SpoordijkWeerBruikbaar.jpg

 photo DSC_0099.jpg

 photo DSC_0099WaterstandKruiningenEnRilland.jpg

De reddingsacties van de cadetten concentreerden zich
op de zone Rilland-Bath en Volckerdorp ten westen van Woensdrecht.

 photo DSC_0099Vouwboten.jpg

 photo DSC_0099Redingsactie.jpg

De M2 aanvalsboten en vouwboten evacueerden o.a. bewoners
van het zuidelijke gedeelte van Zuid-Beveland.

 photo DSC_0100.jpg

Op zondag 1 februari om 11.45 uur werden de eerste vrachtauto’s
en autobussen met evacuaes op de KMA ontvangen en geregistreerd.

 photo DSC_0100EersteOpvang.jpg

Koffie, brood en warme soep werd uitgedeeld
en in een voorlopig onderkomen, o.a. in de gymzaal, was voorzien.

 photo DSC_0100EersteOpvangInDeGymzaal.jpg

Die avond werden al 780 evacues ondergebracht en van alle zorg voorzien.

 photo DSC_0101.jpg

De DUKW, een in de Tweede Wereldoorlog ontwikkeld amfie-voertuig,
voldeed goed tijdens de Watersnood.

 photo DSC_0101DUKWInActie01.jpg

Het detachement van luitenant Roorda werd op 3 februari
bij Zierikzee door een Amerikaanse DUKW
uit een benarde situatie geholpen.

 photo DSC_0101DUKWInActie02.jpg

Wikipedia:
De DUKW (uitgesproken als Duck – Engels voor eend) is een vervoermiddel van de Amerikaanse troepen dat gebruikt werd als logistiek bevoorradingsvoertuig tijdens amfibische landingen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het kon zowel aan land of op zee worden gebruikt omdat het ook (zij het traag) kon varen.

De naam is niet bedoeld als woordgrap, maar komt voort uit de terminologie die in de Tweede Wereldoorlog werd gebruikt om militaire voertuigen aan te duiden, namelijk:
De D betekent dat het voertuig in 1942 ontworpen is
de U voor amfibisch hulpvoertuig
de K dat alle wielen aangedreven worden en
de W voor twee aangedreven achterassen.

De officiële type aanduiding in het Amerikaanse leger is: DUKW353, 2,5 ton, 6×6, Amphibious Troop/Cargo carrier.

 photo DSC_0102.jpg

 photo DSC_0102BijEb.jpg

Cadetten hielpen mee om de Vierde Weg bij Rilland te herstellen.
Bij laag water kunnen ze naar het dorp lopen.
Pakketten zandzakken in een bietennet verpakt
worden met behulp van een badding gelanceerd.

 photo DSC_0102BijEbOverDeZandzakken.jpg

 photo DSC_0102DijkAanleggen.jpg

 photo DSC_0103.jpg

Op het Cadettenkamp bij Teteringen zijn door de cadetten
in 24-uurs ploegendienst, duizenden zandzakken gevuld
die hun weg vonden t.b.v. het dijkherstel.

 photo DSC_0103Zandzakken.jpg

 photo DSC_0103FranseGenieInActie.jpg

Binnen enkele dagen kwam er ook hulp vanuit het buitenland.
Cadetten ontmoetten in het rampgebied in Duitsland gelegerde Amerikanen,
Engelsen, Belgen, Italianen en Fransen.
KMA-officieren fungeren als verbindingsofficier.
Hier versterkt Franse Genie een bedreigde dijkweg in West-Brabant.

 photo DSC_0104.jpg

Terwijl de cadetten in de overstromingsgebieden actief waren
of zich bij het vullen van de duizenden zandzakken
op het Cadettenkamp afbeulden,
worden de evacues en hun kinderen tot en met 11 februari 1953
opgevangen op de KMA.
Vervolgens gingen ze dan naar een evacuatieadres
bij familie of bij privépersonen.

 photo DSC_0104OpvangTot11Februari.jpg

 photo DSC_0104HervattingVanDeLessenOpDeKMA.jpg

De lessen voor de KMA-cadetten werden op 24 februari weer hervat.

 photo DSC_0105.jpg

Koningin Juliana bezocht de evacues
die in de gebouwen van de KMA waren ingekwartierd
en dankte Gouverneur Puffius voor de inzet van cadetten,
officieren en instructeurs.
Als dank voor de geboden hulp tijdens de Watersnood
ontving de KMA op 23 november 1953,
namens de gemeenten Klundert, Moerdijk, Zevenbergschen Hoek
en Lage Zwaluwe een gedenksteen.

 photo DSC_0105JulianaOpBezoek.jpg

 photo DSC_0105JulianaOpBezoekDetail.jpg

 photo DSC_0105Watersnood1953.jpg

Februari watersnoodramp 1953

De Historische verzameling KMA schenkt middels een aantal borden
aan het hek van hun gebouw aandacht aan
de Watersnoodramp van 1953.
Ook in het museum is er informatie over de gebeurtenissen.
Ze letten dan met name op de rol van de KMA.
Die informatie ziet er als volgt uit:

 photo DSC_0106.jpg

In de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 kreeg Nederland te maken met een springvloed, versterkt door een noordwesterstorm van ongekende kracht. Dijken bezweken, polders liepen onder, het vee verdronk en het water zou ruim 1800 slachtoffers eisen.
De cadetten van de Koninklijke Militaire Academie droegen hun steentje bij aan de reddingsacties en de Koninklijke Militaire Academie fungeerde samen met de stad Breda als opvangcentrum voor vele evacues.
Deze fotoserie brengt ons terug naar 1953, 60 jaar na datum en herinnert ons aan de slachtoffers en alle hulpverleners van toen.

Foto’s:
Watersnoodmuseum Ouwerkerk
Regionaal Archief West-Brabant Stadsarchief Breda
Ministerie van Defensie
Historische verzameling KMA

Tekst:
Historische verzameling KMA en bijdragen van cadetten van toen

 photo DSC_0106Foto01.jpg

Alle delen volgen binnenkort op de Argusvlinder.