Explosieve kracht van kleur – de Merzbacherverzameling in Zürich

De tijd dringt.
Ik wil iedere dag een blogbericht schrijven,
al neem ik daar soms meerdere dagen, of nog langer, de tijd voor.
Maar soms kom je op een punt dat je onvoldoende informatie
kunt vinden om tot een afgerond verhaal te komen.

Het Kunsthaus Zürich toont meerdere verzamelingen.
De verzameling Amerikaans-Europese kunst van na
de Tweede Wereldoorlog, van Foundation Hubert Looser,
kwam al uitgebreid voorbij.

De volgende verzameling die ik zag was de
Sammlung Gabriele und Werner Merzbacher.
Een verzameling van twee Joodse verzamelaars die, met persoonlijk
verlies, op de vlucht moesten voor rechts-extremisme
en racisme in eigen land.

In hun familiegeschiedenis staan woorden centraal als:
antisemitisne,
Kristallnacht,
deportatie,
slachtoffer van moord in concentratiekamp
psychische ziekte met fatale afloop.

Via de Verenigde Staten vestigden ze zich uiteindelijk in
Zwitserland, waar ze niet bepaald met open armen werden ontvangen.
Daar zetten ze hun verzamelactiviteiten voort,
en uiteindelijk schonken ze een groot deel van hun collectie
aan Zwitserland, zichtbaar in een eigen zaal in het Kunsthaus Zürich.

Nu het extremistisch geweld opnieuw oplaait, ook in Nederland,
zoals Werner Merzbacher al benoemde in een interview uit 2018,
bezoek ik hun verzameling.

Dan stel ik me de vraag:

= waarom ga je als vluchteling in een nog steeds onveilige
situatie toch een verzameling aanleggen die grote
financiële offers vraagt;

= waarom heb je dan de behoefte om die verzameling te
delen met mensen;

= en waarom wil je dat doen in een land dat niet altijd
heel vriendelijk voor je is geweest terwijl er
alternatieven voorhanden zijn.

De antwoorden kon ik niet vinden.
Wat blijft is een verzameling die je overvalt met kleur:
intens en indrukwekkend..
Ik vond het geweldig.

DSC05268KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherSoniaDelaunayLeBalBullier1913ÖlAufLeinwand

Kunsthaus Zürich, Sammlung Gabriele und Werner Merzbacher, Sonia Delaunay, Le Bal Bullier, 1913. öl auf leinwand.


DSC05270KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherJoanMiróL'EspoirTheHope1946ÖlAufLeinwand

Joan Miró, L’Espoir (The Hope), 1946, öl auf leinwand.

DSC05272KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherJoanMiróL'EspoirTheHope1946ÖlAufLeinwandDetail


DSC05281KunsthausZürichTheMerzbacherCollectionTxtDSC05273KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherMarcChagallLeBouquetDesAmoureuxSurFondBleu1965ÖlAufKarton

Marc Chagall, Le Bouquet des Amoureux sur fond bleu, 1965, öl auf karton.


DSC05275KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherFernandLégerLesDeuxDisquesDansLaVille1919ÖlAufLeinwand

Fernand Léger, Les deux disques dans la ville, 1919, öl auf leinwand.


DSC05277KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherFernandLégerLaMereEtL'Enfant(ChienSousLaTable)1920ÖlAufLeinwand

Fernand Léger, La Mere et l’e’nfant (chien sous la table), 1920, öl auf leinwand.


DSC05279KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherJoanMiróL'OiseauBoum-BoumFaitSaPriereALaTetePelureD'Oignon1952ölAufLeinwand

Joan Miró, L’oiseau Boum-Boum fait sa priere a la tete pelure d’oignon, 1952, öl auf leinwand.


DSC05282KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherAndréDerainBâteauDansLePortDeCollioure1905ölAufLeinwand

André Derain, Bâteau dans le port de Collioure, 1905, öl auf leinwand.


DSC05284KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherHenriDeToulouse-LautrecSousLaVerdure(FemmeAssiseDansLeJardin)1890-1891ÖlAufVerstärkterTafel

Henri de Toulouse-Lautrec sous la verdure (femme assise dans le jardin), 1890 – 1891, öl auf verstärkter tafel.


DSC05286KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherClaudeMonetValDeFalaiseEnHiver1885ölAufLeinwand

Claude Monet, Val de Falaise en hiver, 1885, öl auf leinwand.


DSC05288KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherMauriceDeVlaminckLesRamasseursDePommesDeTerre1905-1907

Maurice de Vlaminck, Les ramasseurs de pommes de terre, 1905 – 1907, öl auf leinwand.


DSC05290KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherPabloPicassoLeCouple(LesMisérables)1904ÖlAufLeinwand

Pablo Picasso, Le couple (Les Misérables), 1904, öl auf leinwand.


DSC05292KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherMaxBeckmannFrauMitSchlange(Slangenbeschwörerin)1940ölAufLeinwand

Max Beckmann, Frau mit schlange (Slangenbeschwörerin), 1940, öl auf leinwand.


DSC05293KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherMaxBeckmannFrauMitRotemHahn1941ÖlAufLeinwand

Max Beckmann, Frau mit rotem hahn, 1941, öl auf leinwand.


DSC05296KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherFranzMarcLandschaftMitHausHundUndRind1914ÖlAufLeinwand

Franz Marc, Landschaft mit haus hund und rind, 1914, öl auf leinwand.


DSC05298KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherAlexanderCalderRedYellowBlackAndWhite1967MetallgefasstUnDraht

Alexander Calder, Red yellow black and white, 1967, metall gefasst un draht.


DSC05299KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherEmileNoldeBlumengartenFrauMitRot-violettenKleid1908ÖlAufLeinwand

Emile Nolde, Blumengarten frau mit rot-violetten kleid, 1908, öl auf leinwand.

DSC05301KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherEmileNoldeBlumengartenFrauMitRot-violettenKleid1908ÖlAufLeinwandDetail


DSC05303KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherMarcChagallLeJuifALaThoraBegonnenInDen1940er-JahrenBeendetUm1958-1959ÖlAufPappeAufTafel

Marc Chagall, Le Juif a la Thora, begonnen in den 1940er-jahren – beendet um 1958 – 1959, öl auf pappe auf tafel.

DSC05302KunsthausZürichGabrieleUndWernerMerzbacherMarcChagallLeJuifALaThoraBegonnenInDen1940er-JahrenBeendetUm1958-1959ÖlAufPappeAufTafel


Matisse tot Malevich

Vanwege het beginrijm een mooie titel voor een tentoonstelling
alleen dekt hij de lading niet.
Ja er zijn werken van Matisse en ook van Malevich (al komt
bij de naam niet gelijk een plaatje tevoorschijn in mijn gedachten).
Eigenlijk gaat de tentoonstelling over kleur en vorm.
Wie van de twee is de belangrijkste?
Beter gezegd: hoe ontwikkelt het denken over deze twee thema’s zich
rond 1900 in de kunstwereld.
Frankrijk was toen het centrum van de opwinding rond de kunst
en in Rusland waren er een paar rijke kopers die een groot
aantal werken kochten.
Door het communisme waren de werken voor lange tijd
letterlijk en figuurlijk uit beeld.
Nu vertegenwoordigen ze een van de belangrijke kernen
van de verzameling van het Hermitage in St. Petersburg.


Toeganskaartjes.


Pablo Picasso, De absintdrinkster, 1901.

Voor mij een van de hoogtepunten.
Een prachtig schilderij waarbij door van weinig verf gebruik te naken
het gezicht een heel bijzonder effect krijgt.


Maurice de Vlaminck, Small town on the Seine, 1909.

Van alle schilderijen kan gezegd worden dat de prachtige kleuren
verrassend waren. De kleuren spatten van het doek af.
De foto’s doen de werken in die zin absoluut geen recht.

Hier is het de spiegeling van het dorp in het water wat mijn aandacht trekt.


Kees van Dongen, Lady in the black hat, 1908.

Voor mij het hoogtepunt van de tentoonstelling.
Vooral het felle groen op de kin is de moeite van een bezoek waard.


Henri Matisse, De rode kamer, 1908.


Henri Matisse, De jeu de boulesspelers, 1908.

Het eerste schilderij van de tentoonstelling.
Met rood, groen en blauw als hoofdkleuren zet het gelijk de toon.


Henri Manguin, Composition VI, 1913.

De afbeelding dompelt bijna onder in de kleur.


Heel, heel verfijnd: Amadee Ozenfant, Still life with dishes, 1920.


Alexy Javlensky, Landscape with a red roof, 1911.

De titel wijst naar de kleur van het dak maar de compositie en daarmee
de vormen zijn ook hoogst opmerkelijk.
De avondlucht, samen met de boom, splitst haast het werk.


Hier niet vertegenwoordigd met een afbeelding, is het schitterende werk
van Wassily Kandinsky. De kleuren zijn overweldigend.
Onlangs was een van zijn ‘Composities’ hier te zien op mijn web log.
In Amsterdam is er ook een te zien.

De laatste kunstvaria voor 2009


Andy Harper, Towards a new psychology, 2006.

Ik zou van deze stijl geen kamer vol moeten hebben.
Maar soms zijn ze erg geslaagd.
Hier betreft het een olieverf-werk maar je ziet deze stijl
ook veel in de videokunst.


Attributed to Giacomo Cozzarelli, Pieta with St. Giovanni and Maria Magdalena, the artist lived from 1453 – 1515.

We zwieren door de tijd vandaag
met een extra lange kunstvaria.
22 werken!
Waarvan slechts 2 van een en dezelfde kunstenaar zijn.
Dit werk is waarschijnlijk van Giacomo Cozzarelli.


Attributed to the Persephone Painter, Helen and Menelaos at the sack of Troye / Youth departing, 440 – 420 BCE.

Ook Wikipedia biedt niet veel als het er om gaat te achterhalen wie of wat
nu precies de Persephone Painter is:

The Persephone Painter, working from about 475 to the 425 BCE, is the pseudonym of an ancient Attic Greek vase-painter, named by Sir John Beazley after investigating a red-figure bell-krater vase of the artist’s work. This namepiece of the Persephone Painter currently resides at the Metropolitan Museum of Art in New York City. The subject matter includes a mythological scene of the return of Persephone from Hades.The Persephone Painter is known for his close relationship to the Achilles Painter, through whose workshop the Persephone Painter passed.There are currently 26 works attributed to the Persephone Painter and these include both large and small vases.

Het is duidelijk dat men in de oudheid zijn werk niet ondertekende.
Soms herkennen wetenschappers in een aantal anonieme werken
dezelfde maker.
Dan krijgt die maker vaak de naam van zijn ‘belangrijkste’ werk.
Hier gaat het om een Griekse vazenschilder.
Sir John Beazley heeft hem deze naam gegevennaar aanleiding van een scene op een van zijn werken:
de terugkeer van Persephone van de Hades (onderwereld).
Volgens de kenners is zijn werk verwant aan dat van de Achilles Painter.
Er wordt aangenomen dat de Persephone Painter les kreeg
in het atelier van de Achilles Painter.
Er schijnen 26 vazen, groot en klein, met beschilderingen van zijn hand
bekend te zijn.
De ‘sack of Troye’ staat in het Nederlands voor het verlies van de stad Troye.


Edward Hopper, Cap Cod morning, 1950.


Emil Nolde, Blumgarten, 1917.

Prachtig!
Maar met een heel triest verhaal van gestolen Nazi-kunst
dat pas dit jaar tot een oplossing is gekomen.


George Segal, Dumpster, 1994.

Deze moderne kunstenaar maakt in een museum vaak
driedimensionale replica’s van situaties uit het hedendaagse leven.
Hier een huisvuil verzamelpunt.
Mooie omschrijving voor vuildumpplaats.


Giovanni Francesco Barbieri (ook wel Guercino genoemd), David with Goliath’s Head, 1617.


Gustave Courbet, The gust of wind, 1865.

Een zucht van de wind.


Joao Castilho, naam van het werk bij mij niet bekend.

Ik ben niet zo’n liefhebber van mensen die foto’s
gaan bewerken met kleur of er een collage van maken.
In dit geval echter vind ik het heel geslaagd.


Joaquin Sorolla, Cosiendo la vela, 1896.

‘Cosiendo la vela’ betekent denk ik ‘het naaien van het zeil’.


Joe Feddersen, Stealth, 2006.


Lucian Freud, Double portrait, 1980 – 1990.


Lucio Fontana, Concetta spaziale, Sole in Piazza San Marco, 1961.


Maurice de Vlaminck, Tugboat on the Seine, Chatou, 1906.

Een duw- of trekboot op de Seine.


Mick Rock, Queen, 1974.


Pablo Picasso, Woman in a peplos, 1923.


Patrick Wilson, Pepper jelly (Slow food), 2009.

Op een tentoonstelling met de naam Slow Food,
dat verwijst naar een beweging in de kookkunst
die terug gaat op oorspronkelijke smaken en bereidingswijzes van eten.
Op die tentoonstelling hangt ook dit werk
waarmee men probeert de waardering voor abstracte kunst
een nieuwe impuls te geven.


The Nuremberg Mahzor, 1331.

Ook hier biedt Internet weer uitkomst (Reformatorisch Dagblad):

De Neurenberg Mahzor
Dit is een uit de middeleeuwen daterende codex (boek)
met de hand geschreven gedichten en gebeden
voor het hele Joodse jaar en de levenscyclus.
In het laboratorium is een halfjaar lang aan de restauratie gewerkt.
De Neurenberg Mahzor dateert uit augustus 1331.
De beschermheer, Jozua, de zoon van Isaak,
bestemde het boek oorspronkelijk voor particuliere studie
en gebruik in de synagoge.
Het 26 kilo wegende manuscript heeft zijn naam te danken
aan de stadsbibliotheek van Neurenberg,
waar het tot het begin van de negentiende eeuw bewaard werd.
Het boek is niet helemaal compleet.
Elf van de 528 bladen werden uit het boek getrokken
door waarschijnlijk soldaten van het napoleontische leger.
Van de missende bladen doken er honderd jaar later weer vijf op in Frankfurt.
Vier ervan werden in de jaren dertig van de vorige eeuw
gekocht door de Duits-Joodse zakenman,
uitgever en boekverzamelaar Salman Schocken.
In 1951 wist Schocken het hele boek in bezit te krijgen
in het kader van de naoorlogse restitutie van eigendommen
die in de Tweede Wereldoorlog verloren gingen.
Gedurende meer dan vijftig jaar verbleef het gebedenboek
in het Schocken Instituut in Jeruzalem.
Daar was het niet toegankelijk voor het publiek.
Nu wordt het getoond op een tentoonstelling.


Tullio Crali, Le forze della curva, 1930.


Vasily Kandinski, Dominant curve (Courbe dominante), april 1936.


Xavier Veilhan, The architects’ model, 2009.


Xavier Veilhan, The large carriage, 2009.