Gordel van Papier

De tentoonstelling in het Huis van het Boek heeft als ondertitel
‘Over de opkomst van het gedrukte boek in Indonesië’.
In de reeks foto’s in dit bericht zie je daar weer allerlei
bewijzen van, ook van de krachten die het land liever
bleven onderdrukken.
Dat zie je al in de schoolboeken:

DSC09166GordelVanPapierBalaiPoestakaTjeriteraSeekorKoetjingJangTjerdikWeltevreden1921GelaarsdeKat

Balai poestaka tjeritera seekor koetjing jang tjerdik, Weltevreden, 1921. De Gelaarsde Kat.


DSC09168GordelVanPapierSchoolboekenGelaarsdeKatDSC09169GordelVanPapierJLStegmanMilitairKookboekVoorHetKoninklijkNederlandschIndischLegerCa1947

JL Stegman, Militair Kookboek voor het Koninklijk Nederlandsch Indisch Leger, circa 1947.


DSC09171GordelVanPapierJMJCateniusVanDerMeijdenGrootNieuwVolledigOostIndischKookboek1381ReceptenVoorDeVolledigeIndischeRijsttafelSemarangGCTVanDorp&CoNV1942

JMJ Catenius van der Meijden, Groot nieuw volledig Oost-Indisch kookboek – 1381 recepten voor de volledige Indische Rijsttafel, Semarang, GCT Van Dorp & Co NV, 1942. Ik krijg meteen honger (dat mag je vast niet zeggen bij zo’n serieus onderwerp).


DSC09173GordelVanPapierFolderVanDeChineseUitgeverijSieDhianOpHandformaatP&PNederlandschIndie19xx

Folder van de Chinese Uitgeverij Sie Dhian, op handformaat, P&P Nederlandsch Indie, 19xx. Schitterend van kleur!


DSC09175GordelVanPapier01LettergieterijAmsterdamVoorheenNTetterodeNieuwJavaansGesnedenDoorDeLettergieterijAmsterdam1909

Prachtig schrift, met lood gezet. Lettergieterij Amsterdam voorheen N Tetterode, Nieuw Javaans gesneden door de Lettergieterij Amsterdam, 1909.

DSC09175GordelVanPapier02LettergieterijAmsterdamVoorheenNTetterodeNieuwJavaansGesnedenDoorDeLettergieterijAmsterdam1909


DSC09177GordelVanPapierFotoalbumTetterode1919InterieurDrukkerijKolffBatavia

Fotoalbum Tetterode, 1919, Het interieur van Drukkerij Kolff in Batavia.


DSC09179GordelVanPapierProfessionaliseringText


IMG_1527DeGordelVanPapier


Gordel van papier

Deze foto’s zijn afkomstig van de tentoonstelling
‘Gordel van papier’ in het Huis van het Boek in
Den Haag. Ga kijken!

DSC09155GordelVanPapierDeExpressAlgemeenDagbladSemarangElectrDrukkerijGAKessing13Febr1922DSC09156GordelVanPapierDeExpressAlgemeenDagbladSemarangElectrDrukkerijGAKessing13Febr1922Txt

De Express, Algemeen Dagblad, Semarang, Electr. Drukkerij GA Kessing, 13 februari 1922. Ernest Douwes Dekker is een bekende naam. Hij is familie van Multatuli. Tjipto Mangoenkoesmo en Soewardi Soerjaningrat.


DSC09157GordelVanPapierSGoenawanSemaoenBandoengAdministratiePembatjaanRa'jat1923DSC09158GordelVanPapierSGoenawanSemaoenBandoengAdministratiePembatjaanRa'jat1923

S. Goenawan, Semaoen, Bandoeng, Administratie ‘Pembatjaan Ra’jat’, 1923.


DSC09159GordelVanPapierCSnouckHurgronjeDeAtjehersBataviaLandsdrukkerij1893-1895

C. Snouck Hurgronje, De Atjehers, Batavia, Landsdrukkerij, 1893 – 1895.


DSC09161GordelVanPapierSchetsInitialenVoorMatahariTerbitVWKBruin

Wat een ongelofelijk witte kinderen. Illustratie van WK Bruin.

DSC09162GordelVanPapierSchetsInitialenVoorMatahariTerbitVWKBruinDSC09163GordelVanPapierWKBruin


DSC09164GordelVanPapierLeesplankjeHoogeveensLeesmethodeCornelisJetsesDjatiHoutMetPapierC1930-1940

Leesplankje bij Hoogeveen’s Leesmethode, illustraties van Cornelis Jetses, djati-hout met papier, circa 1930 – 1940.

DSC09165GordelVanPapierLeesplankjeHoogeveensLeesmethodeCornelisJetsesDjatiHoutMetPapierC1930-1940Txt


Gordel van Papier

De tentoonstelling waarvan de foto’s zijn in dit bericht
is te bezoeken in het Huis van het Boek in Den Haag.
Heel erg de moeite waard.
De tentoonstelling volgt de ontwikkelingen in Indonesië
op het vlak van de drukpers.

DSC09139GordelVanPapierBatakPustahaInktOpBoombastDateringOnbekend

Maar eerst waren er de handschriften: Gordel van papier, Batak pustaha, inkt op boombast, datering onbekend.

DSC09140GordelVanPapierBatakPustahaInktOpBoombastDateringOnbekendTxt


DSC09141GordelVanPapierBeschrevenLontarDateringEnPlaatsOnbekendInOnderzoek

Deze boeken zijn zo intrigerend: beschreven lontar, datering en plaats onbekend. Object is nog in onderzoek.

DSC09142GordelVanPapierBeschrevenLontarDateringEnPlaatsOnbekendInOnderzoek


DSC09144GordelVanPapierPennen

Pennen.


DSC09145GordelVanPapierJavaansVerzamelhandschriftVanRuim60SoeloeksCa1860

Javaans verzamelhandschrift van ruim 60 soeloeks, circa 1860.

DSC09146GordelVanPapierJavaansVerzamelhandschriftVanRuim60SoeloeksCa1860Txt


DSC09147GordelVanPapierEersteOntmoetingenTxtDSC09148GordelVanPapierDehandelReageertTxt


DSC09149GordelVanPapierJoannesWillmetMelchiorLeydekkerPetrusVanDerVormNovumTestamentumMalaïceJohEnschedé1820

Joannes Willmet, Melchior Leydekker en Petrus van der Vorm, Novum Testamentum Malaïce, Joh. Enschedé, 1820.

DSC09150GordelVanPapierJoannesWillmetMelchiorLeydekkerPetrusVanDerVormNovumTestamentumMalaïceJohEnschedé1820

Een mond vol. Novum Testamentum Malaïce: Cura et Sumtibus Societatis quae Bibliis per omnes gentes pervulgandis operamdat emendatius editum.


DSC09151GordelVanPapierMoehammadMoessaEnRadenOnggaBayaSoendaneesVertaaldInJavaansLandsdrukkerij1877DSC09152GordelVanPapierMoehammadMoessaEnRadenOnggaBayaSoendaneesVertaaldInJavaansLandsdrukkerij1877

Moehammad Moessa en Raden Ongga Baya. Soendanees vertaald in Javaans, Landsdrukkerij, 1877.


DSC09153GordelVanPapierNNNederlandsIndischePrentenGambar-GambarLithograafGJBosBataviaKolff1897

De foto is zeker niet perfect. Nederlandsch-Indische prenten, Gambar-Gambar. Afbeeldingen gemaakt door Lithograaf GJ Bos, Batavia, Kolff, 1897.

DSC09154GordelVanPapierNNGambar-GambarLithograafGJBosBataviaKolff1897Txt


Gordel van papier

In het Huis van het Boek is de tentoonstelling ‘Gordel van papier’
te zien. De titel is natuurlijk losjes gebaseerd op de naam
‘Gordel van smaragd’

Wikipedia:

Gordel van smaragd is een bijnaam van Nederlands-Indië die bedacht is door de 19e-eeuwse Nederlandse schrijver Eduard Douwes Dekker (“Multatuli”). Smaragd is een heldergroene edelsteen. De bijnaam verwijst naar de ligging en uitgestrektheid van de Indonesische archipel (als een gordel) en de schoonheid van de natuur in dat land (als smaragd).

Multatuli gebruikte de naam in het laatste hoofdstuk van zijn spraakmakende boek Max Havelaar (1859), dat eindigt met een aanklacht direct gericht aan koning Willem III:

“Want aan U draag ik mijn boek op, Willem den derden, Koning, Groothertog, Prins… meer dan Prins, Groothertog en Koning… KEIZER van ’t prachtig rijk van INSULINDE dat zich daar slingert om den evenaar, als een gordel van smaragd…”

De ondertitel van de tentoonstelling is ‘Over de opkomst van het
gedrukte boek in Indonesië’. Aan de tentoonstelling werkten mee
Lisa Kuitert en Eline Kortekaas.
Lisa Kuitert schreef het boek ‘Met een drukpers de oceaan over’ en
Eline Kortekaas doet op dit moment onderzoek naar die onderwerp.

IMG_1527DeGordelVanPapierDSC09126GordelVanPapierDeIntredeVanDeDrukpers

Het is natuurlijk geen tentoonstelling met miniaturen of
exclusieve handschriften. Het is een tentoonstelling over het
ontstaan en de opstart van de grafische industrie (gericht op
vooral boeken) in koloniaal Indonesië.
Ik vond de tentoonstelling super interessant en ga er
een paar berichten over schrijven.

DSC09127GordelVanPapierFolderBoekhandelWBruiningEnCoBatavia1860 01

De folder van boekhandel W. Bruining & Co, Batavia, 1860.

DSC09127GordelVanPapierFolderBoekhandelWBruiningEnCoBatavia1860 02

Een hopelijk leesbaarder detail ervan.

DSC09128GordelVanPapierFolderBoekhandelWBruiningEnCoBatavia1860Txt


DSC09129GordelVanPapierHBeecherStoweVertPMunnichDeNegerhutOfHetLevenDerNegerslavenInAmerikaSoerabayaFuhri1853-1885

De tentoonstelling heeft meerdere onverwachte zaken zoals dit boek: H. Beecher Stowe in een vertaling van P. Munnich, De negerhut of het leven der negerslaven in Amerika, Soerabaya, uitgever Fuhri, 1853 – 1885.

DSC09130GordelVanPapierHBeecherStoweVertPMunnichDeNegerhutOfHetLevenDerNegerslavenInAmerikaSoerabayaFuhri1853-1885TXT


DSC09131GordelVanPapierNNLakschmiJaarboekjeVoor1840BataviaCyfveerEnKnollaert1840

NN, Lakschmi Jaarboekje voor 1840, Batavia, Cyfveer en Knollaert, 1840.


De taal en de stijl van de tekst van het afgebeelde lied zorgen voor
optrekkende wenkbrauwen:

Geboortegrond! ach, hoor mijn laatste toonen mijn Vaderland! U
is dit lied gewijd. Mij dunkt, ik min veel meer dan al uw
zonen, de bakermat van mijnen bloementijd. ‘K heb aan uw boezem
’t leven ingezogen en buiten u min ik geen ander land! Vaarwel mijn
land! gij hebt mij opgetogen. U blijft mijn liefde, dierbaar Vaderland.

Hieronder een voorbeeld hoe je als boekhandelaar jezelf voorstelt:

DSC09133GordelVanPapierAankondigingBoekhandelaarPVanDerMeer1834 01DSC09133GordelVanPapierAankondigingBoekhandelaarPVanDerMeer1834 02

Hopelijk beter leesbaar detail van Aankondiging boekhandelaar P. van der Meer, 1834.


DSC09134GordelVanPapierWJCDeSenerpontDomisHollandschEnJavaanschWoordenboekjeBehelzendeDeWoordenSemarangTjokroDieWirio1827DSC09135GordelVanPapierWJCDeSenerpontDomisHollandschEnJavaanschWoordenboekjeBehelzendeDeWoordenSemarangTjokroDieWirio1827

W.J.C. de Senerpont Domis, Hollandsch en Javaansch Woordenboekje, behelzende de woorden die in de dagelijksche verkeering het meeste te pas komen, Semarang, Tjokro die Wirio, 1827.

DSC09136GordelVanPapierWJCDeSenerpontDomisHollandschEnJavaanschWoordenboekjeStempelKoninklijkeAcademieTeDelft

De stempel is van de Koninklijke Academie te Delft.


DSC09137GordelVanPapierBugineesManuscriptLontarPalmbladOpRolDateringOnbekend

Nog een verrassing. Iets dergelijks had ik niet eerder gezien. Buginees manuscript van La Galigo (zoek eens op internet op), Lontar palmblad op rol. Datering onbekend.

DSC09138GordelVanPapierBugineesManuscriptLontarPalmbladOpRolDateringOnbekendTxt


Verder op in de tentoonstelling ligt het boekje dat in
de aankondiging van de tentoonstelling op internet wprdt
gebruikt.
De omslagafbeelding van een kinderboek.
Daar sluit ik dit eerste bericht mee af:

DSC09202GordelVanPapierMasBadjingDuniaBukuDjakartaSurabaiaPenerbitanDanBalaiBukuIndonesia195xDSC09201GordelVanPapierMasBadjingDuniaBukuDjakartaSurabaiaPenerbitanDanBalaiBukuIndonesia195xTxt

Mas Badjing, Dunia Buku, Djakarta, Surabaia, Penerbitan dan balai buku Indonesia, 195x.




Antigua: San Francisco Church and Convent

De stad die in 1773 in Guatemala verwoest werd en nu
een World Heritage site is, was het bestuurlijk centrum
van Spanje in hun koloniën in Centraal- en Zuid-Amerika.
Daarmee is Antigua eigenlijk vooral als concept, als idee,
van belang en veel minder als materieel erfgoed.
Dat materieel erfgoed is er maar beperkt aanwezig.
Of dat voor Batavia (Jakarta) ook zo is weet ik niet, want daar
ben ik nooit geweest.

Wat er veel te zien is: de aanwezigheid van de christelijke zending.
In navolging van de ontdekkingsreizigers en kolonisten kwamen de
diverse christelijke ordes naar Amerika.
Dat is te zien aan de vele kerken en kloosters in Antigua.
Niet dat er nu nog veel religieuzen aanwezig zijn. Ik verwijs
naar kerken en kloosters die er in 1773 waren en waarvan de
restanten en ruïnes nu nog te zien zijn.

Een voorbeeld daarvan is de Franciscaanse kerk, met heiligdom, museum en
de ruïnes van een kloostercomplex. In 1525 werd begonnen aan de bouw.

DSC00743 GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFranciscoVanafHetKerkpleinGezien

Dit is het uitzicht vanaf het plein voor de kerk (Iglesia de San Francisco) naar de stad toe.


DSC00744 GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFranciscoJezusOpstandingUitDeDoden

De kerk is vandaag nog in gebruik. Er is een heiligdom en een tuin. In die tuin bijvoorbeeld deze opstanding/verrijzenis.


DSC00745 GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFranciscoHermanoPedroDeSanJoséDeBethancourt

Centraal in het heiligdom staat het graf van Hermano Pedro de San José de Bethancourt. Een Spaanse Franciscaan die in 1667 overleed en in 2002 heilig werd verklaard.


DSC00746 GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFrancisco

Iglesia de San Francisco. We hebben de kerk en het heiligdom bezocht maar de ruïnes vond ik toen het interessantst.


DSC00747GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFranciscoTextBarbaraAPrust

Dit is een deel van onderstaande beschrijving van de geschiedenis van het complex. De Engelse vertaling is van Barbara A. Prust.


San Francisco Church and Convent

 

In 1525 the Franciscans were already in other regions of Guatemala, but they remained in Almolonga until 1530.
Their first house was ruined by a mudslide which destroyed the entire city in 1541.

In Santiago (present-day Antigua) they lived in what is now the Escuela de Cristo (School of Christ), but soon after were assigned a place where the convent and church began to flourish.

 

The friars began building the various and divers areas very carefully.
During the subsequent centuries, these constructions suffered numerous catastrophes, such as electrical outages due to thunderstorms, fires and earthquakes.
The earthquake of February 1689 caused great devastation, but reconstruction began soon after, in 1691.
At this time, the following sections were completed: the sacristy (now part of the museum), the lower cloister with its ornate domes, and the large domes for burials.
In addition the crypts were repaired in order to receive those who had previously been buried in them, including brother Pedro.

 

During the last three years of the 17th century, the Salón General de los Estudios (General Study Room) was built.
The domes above this room are different from the others in the convent.
Today, in the back of this room, we can see a altarpiece with the image of St. Anthony.

 

After 1700 other decorative architectural elements were added.
It has been said that the main altar’s silver lamp weighed four arrobas (1 arrobas is a Spanish unit of measurement equal to 11,501 kg or 25,304 lbs).
All of the cornices in the temple were embellished with railings painted in green and gold.
A library with huge windows on three sides was built above the great sacristy.
St. Brother Pedro’s relics have been placed in this sacristy.

 

The 1717 earthquakes were more devastating than the previous ones.
The murals in the convent and the new church’s arches collapsed; however, once again this great convent was repaired and strengthened.
The building managed to withstand yet another earthquake in 1751, but its final destruction occurred in 1773.

 

Throughout its long history, San Francisco attracted many scholars and great artists.
Since the 17th century and until its destruction, el Colegio de San Buenaventura (St. Bonaventura School) had always remained open.
Renowned sculptors and painters such as Alonso de la Paz, Juan de Aguirre, and Tomás de Merlo, as well as other Franciscan artists, used to work in the Salón de Artes (The Art Room).
The Mexican artist, Cristóbal Villalpando, produced some huge paintings of the life of St. Francis for this convent, which are now on display in the Museo Colonial here in Antigua.
In addition the Franciscans possessed the second printing press brought to Guatemala.

 

In 1871 the friars rebuilt the Chapel of the Third Order, and in 1817 St. Brother Pedro’s tomb was placed where it remained until 1991.
The rest of the temple, as well as the convent, remained in ruins, becoming a play area for children and a home for a few families, until Antigua was declared a national monument and San Francisco consequently remained under the custody of a guardian.

 

In 1960, when this monument was turned over to the Franciscan Order, reconstruction with iron and concrete began, in spite of the many objections from historians, architects, structural engineers and other distinguished individuals.
The rest of the various constructions lie in ruins.
As you stroll through them and tour the museum, remember that you are stepping on the same ground where a saint once walked.

English translation by Barbara A. Prust

DSC00748GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFranciscoTau-teken

Zou daar het Tau-teken te zien zijn, in die stralenkrans?


DSC00749GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFranciscoRestenStucco

De kerk was in barokstijl. Dat is hier en daar nog te zien aan ornamenten.


DSC00750GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFranciscoZichtOpDeGroteRuinMetRestantenVanEenKlooster

De ruïnes vormen een prachtige en vooral rustige omgeving.


DSC00751GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFrancisco

DSC00752GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFranciscoHoogteverschillen

Natuurlijk grenzen de kerk en de ruïnes aan woonwijken. Het hoogteverschil is opvallend.


DSC00753GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFrancisco
DSC00754GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFrancisco
DSC00755GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFrancisco
DSC00757GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFrancisco
DSC00758GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFranciscoBassin

Een basis van een fontein?


DSC00759GuatemalaAntiguaIglesiaDeSanFrancisco