Shenyang, deel V.

Jonathan Spence
Op zoek naar het moderne China 1600 xe2x80x93 1989
xc2xa9 1990 xc2xa9 1991 voor de Nederlandse taal.

Pagina 387

Chiang Kai-Shek, die deed wat hij kon om de coalitie
van zijn tegenstanders te breken, ging akkoord
met de uitbreiding van Zhangs territorium
en bevestigde diens opperbevel over het noordoostelijke grensbewakingsleger,
dat inmiddels zoxe2x80x99n 400.000 man omvatte.
Chiang en Zhang lieten de Japanners geen moment hun gang gaan:
ze weigerden over nieuwe spoorwegcontracten te onderhandelen,
deden hun best om de Japanners bestaande concessies afhandig te maken,
eisten bexc3xabindiging van de exterritorialiteit
en hervatten de werkzaamheden aan een nieuwe haven in zuidelijk Mantsjoerije,
die de bloei van Lxc3xbcshun, dat in Japanse handen was, moest ondermijnen.
Na ernstige rellen tegen Chinezen in Korea organiseerde
de Guomindang bovendien een grootscheepse economische boycot
van Japanse importgoederen.
In Japan zelf werden intussen de gevoelens van woede en frustratie
geleidelijk sterker, deels als gevolg van deze tegenslagen
en deels wegens de verontwaardiging van leden van de strijdkrachten
over de eigen regering, die in het voorjaar van 1930
op de Londense Vlootconferentie een proportioneel kleinere aanvulling
van de oorlogsschepen en onderzeexc3xabrs had aanvaard dan was verwacht.
In november 1930 lost een naar men zei patriottisch ingestelde jonge Japanner
op het station van Tokyo een dodelijk schot op de eerste minister van zijn land.
In het besef van de economische teruggang en de toenemende gewelddadigheid
tegen politici en industrixc3xablen in het binnenland
namen leden van de Japanse ministeries van Oorlog en Buitenlandse Zaken
stappen om de activiteiten van hun lege in Mantsjoerije aan banden te leggen.
Begin september 1931 stuurde de Japanse regering een hoge generaal
naar Lxc3xbcshun met de instructie dat hun commandant in Mantsjoerije
xe2x80x98omzichtigheid en geduldxe2x80x99 moest betrachten in de wijze waarop hij
de problemen ter plaatse aanpakte.
Was dit bevel eenmaal officieel uitgevaardigd,
dan had het Mantsjoerijse leger onmogelijk meer vrijuit kunnen handelen.
Japanse legerofficieren in Shenyang (Mukden),
die door een geheim telegram van een lagere stafofficier in Tokyo
van het doel van de genraal op de hoogte waren gesteld,
besloten in actie te komen voor deze belemmerende orders hen bereikten.
Op de avond van 18 september 1931 veroorzaakten zij een ontploffing
op de spoorlijn bij Shenyang.
Die plaats was gekozen omdat het spoor daar langs de grootste kazerne
van Chinese troepen in de streek liep.
In de herrie en verwarring kwam het tot schermutselingen
tussen Japanners en Chinezen.
In aansluiting hierop gaf de hoogste Japanse stafofficier in de regio Shenyang
bevel een massale aanval te doen op de Chinese kazerne
en de ommuurde stad Shenyang in te nemen.
De Japanse consul wilde nog protesteren, maar hield zijn mond
toen een van de officieren zijn sabel trok.
Terwijl de meerderheid van het kabinet in Tokyo op terughoudendheid aandrong
en de Chinezen en Amerikanen de Volkenbond vroegen tot een staakt-het-vuren
op te roepen, stuurde de stafchef in Tokyo zijn strijdkrachten
in Mantsjoerije dubbelzinnige berichten.
De Japanse bevelhebber in Korea trok op eigen gezag met zijn troepen
zuidelijk Mantsjoerije binnen en het leger in Shenyang (Mukden)
maakte van bestaande richtlijnen voor zelfverdediging
en de bestrijding van rovers gebruik om zijn operaties uit te breiden.
Chiang Kai-shek, die het met zijn aanhangers aan de stok had
omdat hij onlangs Hu Hanmin had laten arresteren,
kon zich geen tweede conflict van enige omvang permitteren.
Hij beval Zhang Xueliang zijn troepen niet in geregelde veldslagen te riskeren,
maar ze ten zuiden van de Chinese muur terug te trekken.
Tegen de jaarwisseling hadden de Japanners heel Mantsjoerije in handen.

Kaartje uit het boek van Jonathan Spence dat illustreert hoe Japan Mantsjoerije in handen kreeg (David Lindroth is de maker van dit kaartje).

China en Japan, deel IV

De Japanse legerofficieren die hadden gehoopt
dat de moord op Zhang Zuolin in 1928
in Noord-China een oorlog op grotere schaal zou doen ontbranden,
werden teleurgesteld.
De regering in Tokyo stelde zich afwachtend op
en kondigde geen algemene mobilisatie af.
In plaats daarvan volgde Zhang Xueliang,
de zoon van Zhang Zuolin, zijn vader op als aanvoerder van diens troepen.
Deze Zhang Xueliang, die in 1898 was geboren,
had een loopbaan achter de rug als middelmatig officier
in de Mantsjoerijse legers van zijn vader,
opiumverslaafde en door vele vooraanstaande commandanten
van zijn vader verfoeide lastpost.
Aanvankelijk zullen de Japanners deze man,
die neerbuigend xe2x80x98de jonge maarschalkxe2x80x99 werd genoemd,
nauwelijks als een bedreiging hebben gezien.
Hij gaf echter in de zomer en herfst van 1928 blijk
van verrassende doortastendheid,
toen hij de drie noordelijke provincies
die het territorium van zijn vader hadden gevormd
xe2x80x93 Heilongjiang, Jilin (Kirin) en Liaoning -,
formeel bij de rest van China voegde,
onder het gezag van de Guomindang en Nanjing.
Als extra aansporing bood deze partij Zhang de leiding aan
over een een Politieke Raad van het Noordoosten,
waarin ook de provincie Rehe (Jehol) zou worden opgenomen.
Ondanks waarschuwingen van Japanse zijde dat er bezwaren bestonden
tegen de hereniging van Mantsjoerije met de rest van China,
zette Zhang door; hij betuigde in december 1928
zijn trouw aan de regering in Nanjing.

Vanaf dat moment gaf Zhang Xueliang blijk
van een onrustbarende eigenzinnigheid.
De Japanners hadden gedacht Zhang te kunnen bexc3xafnvloeden
of zelfs in toom te houden via twee mannen die in het noordoosten
vooraanstaande militaire en civiele leiders
en naaste vertrouwelingen van zijn vader waren geweest.
Zhang die hiervan op de hoogte was, onthaalde het tweetal
in januari 1929 op een diner en liet hen tijdens de maaltijd doodschieten.
De moorden werden gepleegd nadat Zhang zich bij zijn gasten
had gexc3xabxcuseerd om even zijn dagelijkse morfine-injectie te gaan halen.
Tegen de zomer van dat jaar deed Zhang,
als een soort reprise van de overval van zijn vader
op de Sovjetambassade in Beijing in 1927,
een aanval op het consulaat van de Sovjet-Unie in Harbin.
Ook deed hij een poging de hele Oostchinese Spoorwegmaatschappij,
die onder toezicht van de Sovjets stond,
over te nemen en alle burgers van de Sovjet-Unie die er werkten,
de laan uit te sturen.
In dit geval deed een krachtig militair antwoord van Stalin
hem op zijn schreden terugkeren, maar toen in het najaar van 1930
een militair-politieke coalitie in het noorden
xe2x80x93 bestaande uit het geduchte trio Feng Yuxiang, Yan Xishan en Wang Jingwei xe2x80x93
probeerde Chiang Kai-shek ten val te brengen,
liet Zhang Xueliang zijn eigen troepen via Shanhaiguan
naar het zuiden optrekken, waar hij het noordelijke deel
van de provincie Hebei bezette.
Deze zet gaf hem de macht over de daardoorheen lopende trajecten
van de spoorlijnen Beijing-Wuhan en Tianjin-Pukou,
terwijl hij ook de overvloedige douane-inkomsten uit Tianjin kon opstrijken.

Jonathan Spence
Op zoek naar het moderne China 1600 xe2x80x93 1989
xc2xa9 1990 xc2xa9 1991 voor de Nederlandse taal.

Pagina 387