De goddelijke komedie

Tijdens onze vakantie dit jaar in Italie
werd door reisgidsen en verklarende teksten steeds verwezen
naar de invloed van Dante Alighieri en in het bijzonder
La divina commedia (De goddelijke komedie).

 photo IMG_20141005_0020GiovanniDaModenaLInfernoLaPunizioneDeiSacrileghiSopraHelDeStrafVanHeiligschennisBoven.jpg

Giovanni da Modena, L’inferno, la punizione dei sacrileghi (Hel, de straf van heiligschennis).Een van de afbeeldingen van de fresco’s die samen La Cappella Dei Re Magi vormen in de Basilica di San Petronio (De Driekoningenkapel in de Duomo van Bologna), circa 1410.

Omdat ik wil begrijpen in welke mate Dante de beelden
die in de beeldende kunst zijn gebruikt (de iconografie)
heeft beinvloed, heb ik eerst maar eens op wikipedia
gekeken naar de opbouw van ‘De goddelijke komedie’.

Die is als volgt:

De hel is volgens Dante ingedeeld in negen kringen:

De eerste kring is het limbo of voorgeborchte.
Hier bevinden zich de deugdzame heidenen (Cicero, Euclides, Homerus,
Ovidius, Socrates, Plato, maar ook mythische figuren als Aeneas.)

Koning Minos is de bewaker van kring twee (onmatigen).
In deze kring woedt een eeuwige storm,
die de zielen van de wellustigen voortblaast.

In de derde kring, waar het eeuwig regent,
bevinden zich de vraatzuchtigen.
Cerberus (Meerkoppige hond) is er de bewaker.

In de vierde kring duwen de hebzuchtigen en de verkwisters
zware lasten zinloos heen en weer

De vijfde kring bevat de moerassige Styx, waarin de agressievelingen
elkaar tot in eeuwigheid bevechten.
De wrokkigen liggen onder water.

De zesde kring van de hel, is een grafveld met brandende open graven,
waarin de ketters liggen.

In de zevende kring lijden de geweldplegers:
– degenen die geweld hebben gepleegd tegen anderen
(kolkende bloedrivier, denk Attila de Hun)
– zelfmoordenaars, die geweld tegen zichzelf gepleegd hebben
(een woud waar harpijen hun scherpe klauwen in de takken zetten,
waarbij de bomen bloeden)
– de godslasteraars, die geweld plegen tegen God, de sodomieten,
die geweld plegen tegen de natuur, en de woekeraars,
die geweld plegen tegen de kunst (woestijn met vuurregen)

De achtste kring van de hel heet de malebolge,
Italiaans voor “buidels van het kwaad.” (bedriegers).
– Verleiders en koppelaars (opgezweept door duivels)
– vleiers (baden in drek)
– simonisten (het verhandelen door middel van koop, verkoop of ruilhandel
van geestelijke zaken, voorbeeld:
paus, die op zijn kop in een gat in de grond zit
waar alleen zijn brandende voeten uitsteken)
– magiĆ«rs, heksen en zieners (hoofd achterstevoren op hun lichaam)
– corrupte politici en ambtenaren (een bad van kokend pek
en belaagd door duivels met hooivorken)
– huichelaars (lopen in loden pijpen met gouden glans, denk Kajafas)
– dieven (Zij ontbranden spontaan, waarna ze weer uit hun as herrijzen)
– kwade raadgevers (branden, denk Odysseus)
– de schismatici (verminking-genezing-verminking, denk Mohammed en Ali,
deze voorbeelden worden letterlijk getoond en zijn natuurlijk erg controversieel
voor de moslimgemeenschap)
– alchemisten en vervalsers (vreselijke kwalen)

De nedende kring bestaat uit verraders (bevroren meer met 4 delen)
– Caina – verraders van familie
– Antenora – landverraders
– Ptolemaea – verrader van gasten
– Giudecca – verraders van hun meester (denk Judas, verrader van Christus;
Brutus en Cassius, verraders van Julius Caesar; en Lucifer, verrader van God)

 photo IMG_20141005_0020GiovanniDaModenaLInfernonLaPunizioneDiUnPersonaggioDalNomeIlleggibileSottoDeStrafVanEenPersonageMetEenOnleesbareNaamHie.jpg

Giovanni da Modena, L’inferno, la punizione di un personaggio dal nome illeggibile (De straf van een personage met een onleesbare naam.

Met dank aan mijn vader (voor het inscannen van de afbeeldingen),
Wikipedia voor de tekstsamenvatting van De goddelijke komedie
en Google translate voor de Italiaans-Nederlandse vertaling bij de afbeeldingen.

Geinspireerd in Keulen

Op dit moment is er in Keulen een tentoonstelling in het museum
opgericht door het echtpaar Ludwig.
Het museum heeft werken uit een groot aantal stromingen
van de 20e eeuw: het expressionisme, de Russische avantgarde,
Picasso, Realisme, Bauhaus en de Stijl, Dadaisme en
Surrealisme, Abstract expresionisme, Nieuw realisme, Fluxus,
Minimal art, Conceptuele kunst, Pop art en hedendaagse schilders.
Van de kunststroming Pop art is Roy Lichtenstein een belangrijke exponent.
De tentoonstelling laat nu eens niet zijn uitvergrootte
cartoonschilderijen zien maar schilderijen in zijn typische stijl
waarbij hij zich heeft laten inspireren door zijn voorgangers in de kunst.


Roy Lichtenstein, Laocoon, 1988.

Wikipedia

In de Griekse mythologie is Laocoon een Trojaanse priester van Apollon en Poseidon ten tijde van de val van Troje. Zijn verhaal is niet bij Homerus te vinden, maar wel bij latere Griekse en Romeinse auteurs.

Laocoon waarschuwt de Trojanen voor het gevaar van het paard; hij heeft de list van Odysseus doorzien. Als hij het paard voor het eerst ziet, zwaait hij zijn lans in de rug van het heilige gevaarte en raakt daarbij een van de Griekse soldaten in het oor. Net als hij de meerderheid van zijn stadsgenoten heeft overtuigd, wordt Sinon de stad binnen gesleept. Deze Griek is zogenaamd achtergelaten door de vertrokken Grieken, en brengt de Trojanen opnieuw aan het twijfelen, tot een gruwelijk voorteken hen van Laocoons ongelijk overtuigt: twee slangen komen uit zee aangekropen om Laocoon en zijn zoons Antiphantes en Thymbraeus te verzwelgen.

De Laocoongroep is een van de beroemdste beeldengroepen uit de Oud-Griekse beeldhouwkunst. De Laocoongroep, ook wel Laocoon en zijn zoons genoemd, is een monumentaal beeldhouwwerk, waarschijnlijk tussen 40 v.Chr. en 20 v.Chr. gemaakt op het eiland Rodos. Volgens de Romeinse schrijver Plinius is het gebeeldhouwd door Agesandros en zijn zoons Athenedoros en Polydoros. De Laocoongroep staat in de Vaticaanse musea in Vaticaanstad in Rome.

Roy Lichtenstein, Figures in a landscape, 1977.

Geinspireerd door het surrealisme van bijvoorbeeld Dali.


Roy Lichtenstein, Die kathedralen von Rouen, 1977.

Geinspireerd op de vele versies van de kathedraal van Rouengeschilderd door Claude Monet.


Roy Lichtenstein, Stilleben mit netz, muschel, tau und seilrolle, 1972.


Week van het luisterboek

Het gaat er niet om reclame te maken voor producten.
Maar het luisterboek is een fenomeen dat me al een tijdje veel plezier doet.
Ik zit veel in de auto (en in de file).
Dan is een luisterboek een goede aanvulling op de radio.
Vooral boeken van voor mij onbekende schrijvers,
boeken over non-fictie onderwerpen (De Nederlandse Geschiedenis)
of boeken uit vervlogen tijden, zijn goed te beluisteren in de auto.
Van het llatste type heb ik er nu een onder handen:
Odysseia.

Dit is een verhaal dat door het taalgebruik niet echt lekker wegleest.
Maar nu het wordt voorgelezen is het plezierig om te beluisteren.

Binnen een paar dagen ben ik al bij CD 6.
Waar gaat het verhaal precies over?
Gelukkig helpt daarbij de web site: Museumkennis

Deze web site is een initiatief van drie Nederlandse musea:

Rijksmuseum voor Volkenkunde

In het Rijksmuseum voor Volkenkunde
maak je als het ware een wandeling van continent naar continent,
langs het cultureel erfgoed van de wereld.
Van Chinese schilderingen tot Afrikaanse bronzen,
van kajak tot krekelkriebelkwastje.
Naast de vaste tentoonstelling is er telkens nog iets extra’s.
Voor meer informatie: http://www.rmv.nl

Naturalis: Nationaal Natuurhistorisch Museum

Naturalis toont de diversiteit en de processen in de natuur.
Er is een keur aan opgezette dieren,
skeletten (waaronder 2 dinosauriers), planten,
gesteenten en mineralen te zien.
Voor kinderen is er een speurtocht uitgezet, met tal van computerspelen.
Voor meer informatie: http://www.naturalis.nl

Rijksmuseum van Oudheden

Wil je echte Egyptische mummies zien,
of alles weten over Griekse helden?
Kom dan naar het Rijksmuseum van Oudheden
en beleef de culturen van de oude Egyptenaren,
Romeinen, Grieken en Etrusken.
Of maak kennis met de oudste bewoners van het Nabije Oosten
en Nederland.
Voor meer informatie: http://www.rmo.nl

Een samenvatting van het verhaal volgt hier:

Odysseus was een van de Griekse helden
die vochten in de Trojaanse oorlog.
Hij stond bekend om zijn listigheid.
Na afloop van de Trojaanse oorlog, onderweg terug naar huis,
ondervond hij zeer veel tegenslagen
doordat hij zich de woede van de zeegod Poseidon
op de hals had gehaald.
Daardoor duurde zijn terugkeer maar liefst 10 jaar.
Zijn belevenissen onderweg zijn uitgebreid beschreven
in de Odyssee van Homeros.

Odysseus was de zoon van Laertes en Antikleia.
Hij was koning van het eiland Ithaka.
Kort nadat zijn vrouw Penelope hem een zoontje,
Telemachos, had geschonken, brak de Trojaanse oorlog uit.
Omdat hij geen zin had om op dat moment
voor lange tijd van huis te vertrekken,
deed Odysseus net alsof hij waanzinnig geworden was.
Een van de Griekse aanvoerders, Palamedes,
had hem echter door en hij moest alsnog mee naar Troje.
Eenmaal daar aangekomen zette hij zich wel volledig in voor de strijd.

Odysseus stond vooral bekend om zijn intelligentie,
welsprekendheid en vindingrijkheid.
Hoewel hij geen groot aantal troepen aanvoerde in de oorlog,
speelde hij door deze kwaliteiten wel een belangrijke rol.
Bij verschillende ondernemingenkwamen zijn listigheid en diplomatie van pas.
Aan het begin van de oorlog probeerde hij bijvoorbeeld
samen met Menelaos te onderhandelen
met de Trojanen om bloedvergieten te voorkomen.
Dit lukte echter niet en de strijd begon.
Odysseus maakte ook deel uit van de delegatie aanvoerders
die probeerden om Achilles over te halen om zijn woede
tegenover Agamemnon en de andere Griekse leiders
te laten varen en weer te gaan vechten.
Zo zijn er nog meer voorbeelden te noemen.

Na de dood van Achilles op het slagveld
ontstond er onenigheid over wie er het meeste recht had
op zijn beroemde wapenrusting.
Zowel Odysseus als Ajax maakte er aanspraak op.
Elk van beiden moest voor de verzamelde Griekse strijders
beargumenteren waarom hij de wapenrusting moest krijgen.
Dit was natuurlijk een kolfje naar Odysseus hand,
dus hij kreeg de wapens toebedeeld.
Ajax pleegde daarna zelfmoord.

Odysseus’ belangrijkste bijdrage aan de overwinning
op de Trojanen was de door hem bedachte list
met het houten paard vol soldaten,
waardoor de Grieken Troje binnen wisten te dringen.

In de Odyssee van Homeros speelt Odysseus de hoofdrol.
In dit epos wordt uitgebreid beschreven
hoe zijn terugreis vanuit Troje naar Ithaka verliep.
Door vele avonturen en gevaren duurde deze reis wel tien jaar.
Als eerste kwam Odysseus terecht in het land van de Kikonen.
Nadat ze een stad van de Kikonen hadden overvallen,
vertrokken Odysseus en zijn mannen niet direct,
maar bleven nog een nacht om te genieten van hun buit.
De Kikonen kwamen echter terug om wraak te nemen,
waarbij Odysseus een aantal van zijn manschappen verloor.
Toen ze daar snel waren vertrokken,
kwamen ze in het land van de Lotofagen (lotos-eters).
Odysseus stuurde een aantal verkenners uit,
die van de vriendelijke inwoners van dit land lotusbloemen te eten kregen.
Dit had tot gevolg dat de verkenners
geheel niet meer gexc3xafnteresseerd waren
in naar huis varen en niets liever wilden dan in dit land blijven.
Slechts met veel moeite kregen de mannen
hun verkenners mee terug naar de schepen.

Hun volgende stop was het land van de Cyclopen,
Eenogige mensenetende reuzen.
Odysseus en zijn mannen werden gevangen genomen
door de Cycloop Polyphemos, die hen een voor een begon op te eten.
Door een list van Odysseus wist hijmet het overgebleven deel van zijn mannen te ontsnappen:
ze voerden hem dronken met wijn
en staken vervolgens zijn oog uit met een scherpgepunte paal.
Polyphemos was echter de zoon van Poseidon,
de god van de zee.
Deze ontstak in hevige woede omdat Odysseus
zijn zoon blind had gemaakt en werkte hem daarom
gedurende zijn gehele thuisreis tegen.

Daarna kwamen ze aan bij de windgod Aiolos.
Deze ontving hen vriendelijk
en zorgde voor een gunstige wind naar huis.
De andere winden stopte hij in een zak
die hij aan Odysseus gaf met de mededeling
dat hij hem niet open moest maken.
Zijn makkers dachten echter dat hij een zak vol schatten had gekregen
en toen ze bijna in Ithaka waren, maakten ze de zak open.
De winden ontsnapten en de schepen werden ver weggeblazen.

In het land van de Laistrygonen,eveneens mensenetende reuzen,
raakte Odysseus wederom een groot aantal van zijn mannen kwijt,
zodat hij nog maar een schip met bemanning over hield.

Na een verblijf van een jaar bij de tovenares Kirke
die verliefd op hem was geworden, trok hij weer verder.
Op haar aanraden daalde hij eerst af in de onderwereld,
waar hij om raad vroeg bij de overleden ziener Teiresias.
Door het advies van Kirke wist hij op zijn zeereis te ontkomen aan de Sirenen,
die met hun betoverende gezang zeelieden naar hun ondergang lokten.
Hij vermeed de twee gevaarlijke tegen elkaar stotende rotsen,
de Symplegaden, maar hij moest nog wel langs Skylla
(een zeskoppig monster) en Charibdis (een gigantische draaikolk).
Hierna bestond zijn bemanning nog maar uit zes man.
Aangekomen op een eiland waar de runderen
van de zonnegod Helios rondliepen,
konden ze door tegenwind niet meer vertrekken.
Na een maand werd de honger zo sterkdat ze ondanks alle waarschuwingen
de runderen slachtten.
Dit werd na hun vertrek bestraft met een storm
waarin het schip verging. Alleen Odysseus overleefde het.

Hij spoelde aan op het eiland van de nimf Kalypso,
die hem gedurende acht jaar gevangen hield,
omdat ze verliefd op hem was geworden.
Uiteindelijk moest ze hem op bevel van Zeus laten vertrekken.
Poseidon was echter nog steeds kwaad op hem
en liet hem wederom schipbreuk lijden bij het land van de Faiaken.
Deze vriendelijke mensen brachten hem met hun schip terug naar Ithaka.

Gedurende de tien jaar van Odysseus thuisreis
waren zijn echtgenote Penelope
en zijn inmiddels volwassen geworden zoon Telemachos
nooit opgehouden te hopen dat hij weer thuis zou komen.
Ze hadden gehoord dat alle andere Griekse aanvoerders
allang weer thuis waren en niemand wist waar Odysseus was.
Daarom vonden de mensen van Ithaka
dat Penelope opnieuw moest trouwen,
zodat er een nieuwe koning zou komen.
Het hele paleis zat vol met vrijers die alle voorraden opmaakten.
Penelope stelde echter telkens haar beslissing uit,
terwijl Telemachos zich ergerde aan het onbeschofte gedrag van de vrijers.

Toen Odysseus aankwam op Ithaka,
vermomde de godin Athena hem als oude zwerver,
zodat hij eerst de situatie in het paleis kon bekijken.
Hij kreeg onderdak van zijn trouwe zwijnenhoeder Eumaios.
Alleen aan zijn zoon Telemachos maakte hij bekend wie hij werkelijk was.
Hij trok als zwerver naar het paleis,
waar hij schandelijk werd behandeld door de vrijers.
Samen met Telemachos en enkele getrouwen
greep hij naar de wapens en doodde alle vrijers.
Na het gevecht werd Odysseus eindelijk verenigd
met zijn geliefde vrouw Penelope en zijn oude vader Laertes.