De schatkamer.
Een reeks niet-alledaagse voorwerpen.
Niet noodzakelijk in Nederland gemaakt maar soms ver
daarbuiten.
Het Evangeliarium van Egmond met de intigerende aanbiedingsminiatuur
is een van de voorwerpen.
Wat te denken van het Borstkruis van St. Servaas?

Na 1000 jaar bevindt deze relikwiehouder zich nog altijd op de plaats waaraan het ooit geschonken is: de Sint-Servaas basiliek in Maastricht. Borstkruis van Sint Servaas, 1025 – 1050, Trier, kersenhout, zilver, goud, email, edelstenen, ivoor. Rijksmuseum van Oudheden (RMO), Het jaar 1000.

Fragment van een weefsel met buffels, 1000 – 1200, zijde, Oost-Perzië of Centraal Azië.

Evangeliarium van Egmond, 860 – 1000, handschrift op perkament, Reims en Gent. De eerste afbeelding van een ‘Nederlander’ en een ‘Nederlands gebouw’. Dit zijn de zogenaamde aanbiedingsminiatuur of dedicatieminiatuur. Het boek heeft een eigen Wikipedia-pagina. In Latijn staat er links: ‘Dit boek is geschonken door Dirk en zijn geliefde vrouw Hildegard aan de gezegende vader Adalbert, opdat hij hen rechtvaardig zal gedenken in eeuwigheid’. Rechts staat: ‘Meest verheven Heer, ik smeek u nadrukkelijk met welwillendheid om te waken over het welzijn van deze mensen, die zoveel moeite hebben gedaan om u op een waardige manier te dienen.’ met Dirk en Hildegard – knielend voor Sint Adalbertus, de patroonheilige van Egmond.

Het Evangeliarium van Egmond is een tijdje zoek geweest maar toen het is ‘teruggevonden’ is er een beschrijving van gemaakt dat in boekvorm verscheen: Huiszittend Leeven met de afbeelding van de aanbiedingsminiatuur uit het Evangeliarium met aantekeningen, 1812, boek van Henric van Wijn/Hendrik van Wijn. De volledige titel van het boek van Van Wijn is: Huiszittend leeven, bevattende eenige mengelstoffen over afzonderlijke en, voorheen, weinig of niet bewerkte onderwerpen, betreklijk tot de letter-, historie- en oudheidkunde van Nederland. Bijzonder woord: mengelstoffen.

Aanbiedingsminiatuur met Dirk II en Hildegard die het boek op een speciale plaats leggen. Detail van het Evangeliarium van Egmond.

Dezelfde afbeelding maar dan vanuit het boek van Van Wijn.

Er zijn meer prachtige manuscripten in weelderige boekbanden te zien zoals de Bernulfuscodex, een manuscript gemaakt in Reichenau, Evangeliarium, 1200 – 1210. Het manuscript is uit circa 1040 – 1050.

Boek met een beschrijving van de levens van Martinus en Nicolaas, 1000 – 1050, handschrift op perkament. Mogelijk gemaakt in Zuid Duitsland.

Dit uitbundig versierd boek wordt getoond voor een spiegel zodat je ook de achterkant kunt zien. Evangeliarium, Ansfridus Codex, 950 – 1000, handschrift op perkament. Zilver, goud, edelstenen. St Gallen. Voor de boekband is een speciale houder gemaakt zodat het boek rechtop getoond kan worden.

Nog even terug naar het Evangeliarium van Egmond, de tweede pagina met Dirk en Hildegard in aanbidding.

Het boek in het boek.

Detail van de Ansfridus Codex, 950 – 1000, handschrift op perkament met zilver, goud en edelstenen, St Gallen. “Versierd met flonkerende edelstenen en schitterend goud ben ik een cadeau van bisschop Ansfried aan Sint-Maarten.” Dit ‘zegt’ de 10e eeuwse Ansfridus-codex. Op de achterkant staat deze tekst in het Latijn rondom een afbeelding van Ansfried, bisschop van Utrecht in het jaar 1000. De codex is door hem geschonken aan de Utrechtse Sint-Maartenskerk (de Dom). De voorzijde van de band stamt uit de 11de-13e eeuw en draagt een kruis van goud met filigraandraad. Daaromheen zijn 32 zorgvuldig gekozen (oude) edelstenen gezet en blauwe plaatjes met de vier evangelistensymbolen plus een koningin en koning, twee engelen met wierookvaten en een hert. Dit is de beschrijving die op de tentoonstelling te lezen is. Of de opsomming van wat er te zien is op de voorkant helemaal compleet is betwijfel ik. Zo zie ik op twee plaatsen een afbeelding van een hert.

Dit is het eerste deel van de schatkamer.