Toen ik me inschreef voor de workshop over de Flora Batava
die gegeven zou worden door Marieke van Delft, hoopte ik
dat we ook origineel werk van Maria Sybille Merian te zien
zouden krijgen.
Gelukkig was dat ook het geval.
De Artis Bibliotheek bevat een exemplaar dat heel dicht staat
bij de Metamorphosis Insectorum Surinamensium zoals die zelf
door Maria Sybille Merian was begeleid bij de publicatie.
Namenlijk de versie uitgebracht door Joannes Oosterwijk.
Die versie heet: ‘Over de voortteeling en wonderbaerlyke
veranderingen der Surinaemsche insekten’.
Het woord ‘voortteeling’ zouden wij niet meer gebruiken. Voortplanting is waarschijnlijk de term die wij nu zouden gebruiken.
Maria Sybilla Meriaen, Over de voortteeling en wonderbaerlyke veranderingen der Surinaemsche insekten, 1719.
Ook hier weer een hele lange ‘titel’ of misschien moet je
zeggen introductie. Want er staat veel informatie in.
Over de
voortteeling en wonderbaerlyke
veranderingen
der
Surinaemsche
insekten.Waer in de Surinaemsche RUPSEN en WORMEN, met
alle derzelver Veranderingen, naar het leven afgebeeldt, en beschreeven wor-
den; zijnde elk geplaest op dezelfde Gewassen, Bloemen, en Vruchten, daer
ze op gevonden zijn; Beneffens de Beschrijving dier Gewassen. Waer
in ook de wonderbare PADDEN, HAGEDISSEN,
SLANGEN, SPINNEN, en andere zeltzame Ge-
diertens worden vertoont, en beschreeven. Alles in
Amerika door den selve M. S. Meiraen
naer het leeven, en leevensgrootte Geschil-
dert, en nu in ’t Koper overgebracht.Benevens een Aenhangsel van de Veranderingen van VISSCHEN in KIK-
VORSCHEN, en van KIKVORSCHEN in VISSCHEN.
De kleuren zijn fantastisch! Die is de ananas.
Deze pagina betreft de cassave, de vlinder is de Anartia jatrophae jatrophae en de hagedis is de sauvegard (gebandeerde reuzenteju).
In de tekst staat bijvoorbeeld (in modern taalgebruik en
een beetje samengevat):
De bruine harige rups heeft Maria in juni 1700 op dit blad gevonden.
De rups at van het blad en Maria heeft hem er mee in even gehouden tot 12 juni toen de rups in een pop veranderde.
Zo’n pop zie je op de afbeelding.
Op 1 juli kwam uit de pop een wit en bruin gevlekt Cappelletje uit.
Die kwamen veel voor op de cassave-akkers van de Heer van Vreedenburg.
Daar vond ik ook deze plant.
Een indruk van de afwerking van het boek.
Dit is de frontispiece van het boek, zeg maar de openingsafbeelding. Het is een beetje een afbeelding in een afbeelding. Een beetje in de verte zie je een Surinaams veld waar iemand met een net insekten probeert te vangen. Op de voorgrond zit een dame aantafel, omringd door allerlei cherubijnen die druk bezig zijn met doosjes gedroogde planten. Er ligt een opengeslagen boek op de grond met afbeeldingen van insecten en planten.
Maar er staat nog meer op de titelpagina. De volgende zaken zijn nog te zien op de onderste helft van de pagina.
Een uitgevers/drukkers vignet met de slagzin: Vigilanter et Quiete, zoiets als ‘Waakzaam en Rustig’.
Joannes Oosterwijk is de persoon die dit boek verkoopt.
By Joannes Oosterwijk,
boekverkoper op den Dam in de Boekzael:
Alwaer dit werk, als ook de Europeesche Insecten in quarto van dezelve Juffrouw
Meriaen naer ’t leven geschildert en afgezet te bekomen zijn. 1719.
Deze versie is waarschijnlijk in opdracht van Balthazar Scott, ingebonden, misschien ook gekleurd (afgezet).
Deze meneer Scott kwam ik ook tegen in de online collectie
van het Rijksmuseum.
Dit is een ontwerp voor een monument voor meneer Scott.
Eerst cassave, dan banaan en dan in detail een rups.
Guajaves.
De informatie die je hier vindt komt voor een deel uit de
facsimile die van de Metamorphosis Insectorum Surinamensium
werd uitgebracht en waar onder andere Marieke van Delft
bij betrokken was.
Een enorm boek.
Hier ligt het boek op de bank, naast mijn pc.
Dit is de ananas in de facsimile. Je ziet dat de platen in de versie van Joannes Oosterwijk ‘verkeerd’ in het boek zijn opgenomen.
De facsimile heeft ook een overzicht met alle bekende door Maria Sybille Merian zelf begeleide versies van Metamorphosis Insectorum Surinamensium. Dit zijn de Nederlandse exemplaren.
Maria had al veel eerder, in Duitsland, boeken laten verschijnen met als onderwerp bloemen en rupsen. Daarvan zagen we in Amsterdam ook een versie.
Der Rupsen,
begin, voedsel
en
wonderbaare verandering
Waar in
De Oorsprong, Spys en Gestaltverwisseling: als ook
de Tijd, Plaats en Eigenschappen der Rupsen,
Wormen, Kapellen, Uiltjes, Vliegen en
andere diergelyke bloedlooze beesjes
vertoond word;Ten dienst van alle liefhebbers der Insecten, Kruiden, Bloemen
en Gewassen: ook Schilders, Borduurders &c.naauwkeurig onderzogt, na ’t leven geschildert, in Print gebragt, en
in ’t kort beschreven
door
Maria Sibilla Meriant’ Amsterdam
Gedrukt voor den Auteur.
Woont in de Kerkstraat, tusschen de Leidsche- en nieuwe
Spiegelstraat over de Parssery de Swaan, alwaar dezelve
Gedrukt , als ook afgezet te bekomen zyn.
Als mede
By Gerard Valk, op den Dam in de wakkere Hond.Verschenen deze werken eerder in het Duits nu werden er ook
versie op de Nederlandse markt gebracht.
Dit is het portret van Maria.
Tijd om de serie af te sluiten met nog een paar
foto’s van de Flora Batava.
Dit is de Lychnis Sylvestris.
De strak georganiseerde beschrijving.
De titelpagina van de losbladige versie die de Artis Bibliotheek van de Flora Batava heeft: 1828.
Hopelijk hebben jullie van de foto’s net zo veel
genoten als dat ik genoten heb van deze workshop.
Argusvlinder 