Mayer van den Bergh: de spreuken van Breugel

We zijn naar Antwerpen gegaan met de trein.
Want sinds kort kunnen we ‘direct’ naar Antwerpen.
Tot voor kort moesten we via Roosendaal. Daar moest je dan overstappen.
Zo duurde de reis naar Antwerpen belachelijk lang.
Nu moet het met 1 halte in the middle of nowhere (Noorderkempen), 33 minuten duren.
Maar de NS is zo goed in het verpesten van je reisplezier.
De trein deed er gisteren 56 minuten over.

Maar goed, even de frustratie over de amateurs van de NS achter me laten.
Het bezoek aan Museum Mayer van den Bergh was geweldig.
Het museum is niet zo groot maar is een mooi gebouw dat een fantastische
collectie heeft. Een beetje te vergelijken met Meermanno:
een private verzamelaar bracht de collectie bij elkaar.
En wat voor een collectie.

Helaas waren er nogal wat werken niet en zijn twee zalen dicht.
Het belangrijkste werk is Dulle Griet, je weet wel van Suske en Wiske.

DeDulleGriet

Dulle Griet van Willy Vandersteen.


Maar er is in het museum nog een werk van Pieter Breugel.
Op een aantal eetborden schilderde Breugel een twaalftal spreuken.

WP_20180505_12_20_55_ProPieterBreugelSpreuken

Het werk dat van de borden gemaakt is ziet er dan zo uit:

WP_20180505_12_21_24_ProPieterBreugelSpreukenOpEetborden

Pieter Breugel, Twaalf spreuken op borgen, 1558 (?), eik.


PieterBreugelDeOudeDetailTwaalfSpreukenOpBordenOntydichTvysscxxxEnDronckenDrincken
Pieter Breugel, bovenste spreuk: ‘Ontydich tuysschen en droncken drinken, maeckt arm, misacht den naem, doet stincken.’


PieterBreugelDeOudeDetailTwaalfSpreukenOpBordenEenPlaceboBenIckEndeAlsooGesint

Pieter Breugel, bovenste spreuk: Een placebo ben ick ende alsoo gesint.


Ik vond ‘placebo’ zo’n modern woord maar dat is helemaal niet het geval.
Op een website van Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde vond ik
het volgende stuk van een artikel:

Behagen door Peter W. de Leeuw

‘Een placebo ben ick ende alsoo gesint, dat ick de huyck alom hanch naeden wint’.
Deze spreuk schilderde de oude meester Pieter Bruegel de Oude (ca. 1525-1569) op een houten paneeltje dat ooit als eetbord dienst had gedaan.
Hij wilde hiermee klaarblijkelijk duidelijk maken dat hij de placebo als een nogal opportunistisch typetje beschouwde.
In de middeleeuwen was een placebo namelijk iemand, meestal een monnik, die tijdens een begrafenis meezong als het gebed voor de dode werd ingezet met psalm 116,
vers 9: placebo Domino (ik zal de Heer behagen).
Ook toen al was de geestelijkheid niet helemaal zuiver op de graat want de monniken schrokken er niet voor terug om de rouwenden in ruil voor deze troostende achtergrondmuziek veel geld afhandig te maken.
Placebo en belangenverstrengeling lijken dan ook sterk met elkaar verbonden te zijn.

PieterBreugelDeOudeDetailTwaalfSpreukenOpBordenInDeenHantDragreVierInDanderWater

Pieter Breugel, bovenste spreuk: In deen hant dragre vier in dander water. Hier waarschuwt Breugel ons voor ‘dubbelhartige en schijnheilige mensen, ze zijn niet te vertrouwen en zullen een geheim vlug doorvertellen.’