Onrust in tekeningen, onrust in beelden

Posted on december 18, 2025 by Argusvlinder

Van gespannen tekeningen tot de vraag wie in Apollo-David verbeeld is

De tekeningen van Michelangelo zijn trefzeker.
Zelfs in de schetsen in Teylers Museum zie je lijnen die meteen raak zijn.
Ze staan direct goed op papier.
Maar de tekeningen tonen veel lichamen die lijken te worstelen,
alsof de strijd van binnenuit komt.
Kronkelende en draaiende poses die samen een dynamische context scheppen.
Veel spieren die zich maar niet willen ontspannen.

Bij zijn beeldhouwwerk ligt dat anders.
Het marmer lijkt uit te nodigen tot egale oppervlaktes.
De spieren ontbreken niet,
maar ze zijn zacht glooiend in plaats van kronkelend.
De dynamiek en het drama van de compositie blijven even krachtig.
Maar de houding straalt geen overspanning uit.

Haarlem, Teylers Museum, De mannen van Michelangelo, Apollo-David, circa 1530, marmer.

Een voorbeeld daarvan zie je in Haarlem:
de Apollo-David.
Een naakte, gespierde man, zo uit de oudheid gestapt.

Als er een overspannen onrust in dat werk aanwezig is,
dan schuilt die in wie het eigenlijk is:
is het Apollo, de mooiste man tussen de Griekse goden, of
is het David, de jonge, bijbelse man die Goliath versloeg en later koning werd?

De VROUWEN van Michelangelo

Posted on december 16, 2025 by Argusvlinder

Vrouwenhoofden tussen mannenlichamen, Rafaëls humanistische blik en Michelangelo’s ideaaltype

Toen ik in oktober de tentoonstelling
De mannen van Michelangelo bezocht,
was die pas drie dagen geopend
Dat viel bovendien samen met de herfstvakantie.
De bezoekersdrukte was dus voorspelbaar.
Bij elk werk verzamelde zich een kring van toeschouwers.

Ik fotografeer graag om de tentoonstelling thuis
opnieuw rustig te beleven.
Daarom wacht ik telkens op het juiste moment voor de foto.
Zo volg ik vaak niet de route die de curator heeft bedacht.

Daarom bevat deze reeks meerdere berichten
met anatomische studies van armen en benen.
Veel echte studies van het menselijk lichaam.

Ze zijn fascinerend, maar roepen toch
een andere esthetische ervaring op dan
complete fresco’s of beelden.

Wat mij betreft vormen de tekeningen waarop vrouwen
het onderwerp zijn, een uitzondering.
De nadruk ligt dan veel minder op de anatomische bouw en
juist op ‘de schoonheid’ van het onderwerp.

Haarlem, Teylers Museum, De mannen van Michelangelo, Studies voor het hoofd van Leda, circa 1530, rood krijt op papier.

Het hoogtepunt zijn de studies voor het hoofd van Leda.
Geen spierbundels, geen ontlede schouders.
De perfecte vorm, een zachte egale huid.
Subtiele schaduw rond de neus,
geloken oogleden en duidelijk aangezette lippen.
Zie hoe het papier en het krijt hun werk doen:
de vezels van het papier versterken
de genuanceerde uitwerking van deze tekening.

Het verhaal van Leda en de zwaan komt uit de Griekse mythologie. Zeus, de oppergod, veranderde zich in een zwaan om Leda, de koningin van Sparta, te te benaderen – in verhalen variërend van verleiding tot overweldiging. Uit hun samenzijn kwamen mythische kinderen voort, waaronder Helena (de aanleiding voor de Trojaanse Oorlog) en de tweeling Castor en Pollux.

Studies voor de Libische sibille voor de Sixtijnse Kapel, circa 1511, rood krijt, wit krijt, op papier.

Sibille (Sibylle) was een verzamelnaam voor priesteressen die in extase profetieën uitspraken. De Libische Sibille gold als een profetes uit Libië, geïnspireerd door Apollo en beroemd om haar raadselachtige voorspellingen. Libië was een regio die in de oudheid gold als mysterieus en exotisch. Volgens latere tradities kondigde zij de komst van Christus aan.

Een geïdealiseerde buste, circa 1525 – 1530, rood krijt op papier.

Deze tekening is niet gemaakt door Michelangelo maar door Rafaël. Hij is wel in het bezit van het Teylers Museum. Hij contracteert met de werken van Michelangelo vanwege de humanistische thematiek. Rafaël (Raffaello Sanzio), Studie voor Hebe en Proserpina voor de Villa Farnesina, 1518, rood krijt op papier.

Het onderwerp ‘Leda en de zwaan’ wordt vaak gebruikt. Michelangelo’s beeld wordt daarin gevold door bijvoorbeeld Cornelis Bos, Naar Michelangelo – Leda en de zwaan, 1544 – 1545, gravure.

Als ik de vrouwenhoofden in de tentoonstelling bekijk,
lijkt het alsof ze één model of één gestileerd ideaaltype delen.
In de montage volgen van boven naar beneden:
Leda, de Libische sibille en de gespiegeld weergegeven geïdealiseerde buste.
De gelijkenis tussen de drie is opvallend.
Oordeel zelf.

Het mannenlijf langzaam in beeld

Posted on december 14, 2025 by Argusvlinder

Studies van spieren, huid en beweging

Haarlem, Teylers Museum, De mannen van Nichelangelo, Anatomische studies van een linkerbeen en -arm, circa 1515 – 1520, rood krijt op papier.

Het is moeilijk het gevoel te onderdrukken
dat ik naar een bodybuild wedstrijd
zit te kijken. Daar ben ik geen fan van.

Helemaal eerlijk tegenover Michelangelo is dat niet.
Omdat Michelangelo lichamen ontleedde,
iets wat weinig kunstenaars deden,
begrijp ik zijn nieuwsgierigheid.

Nieuwsgierigheid naar de binnenkant van het lichaam en hoe,
wat je daar aantreft, doorwerkt in je kunst.
Die spieren zitten net onder de oppervlakte
van wat je normaal gesproken met het blote oog ziet.
Sommige spieren modelleren van binnenuit
de buitenkant van de huid.

Bij het tillen van een zwaar voorwerp
ontstaan nieuwe welvingen in de huid,
die verdwijnen zodra het voorwerp weer wordt neergezet.

Sommige kunstenaars zoals Hendrick Goltzius hadden
wel een vermoeden van een mechanisme.
Dat lieten ze zien in hun werk.
Veel bulten, op veel plaatsen op het lichaam.
Ze toonden hun gedachten maar wisten het fijne niet.

Je ziet,
in deze tekeningen van Michelangelo
de werking van het vermoedelijke mechanisme
langzaam in beeld komen,
zoals een beeldhouwer vorm geeft aan marmer.

Je ziet stap voor stap
de kunstenaar grip krijgen
op dat verholen aspect.
Door oefening vertaalt hij het lijf naar tekening, en
van tekening naar fresco of marmeren beeld.

Christus in het voogeborchte, circa 1530 – 1533m rood en zwart krijt op papier.

Kijk eens aandachtig naar het linker onderbeen van Christus.
Of beter: naar de schaduw, die naast en schuin achter het been valt.
Zie hoe het vettige rode krijt
Michelangelo in staat stelt
hier een realistische schaduw te suggereren.
Van diep donkerrood.
Naar een tint die ik bijna als grijs ervaar.

Studie van een linkerbeen voor de sculptuur Dag, 1524, zwart krijt op papier.

Op veel tekeningen ontbreekt de voet, en
het blijft onduidelijk of dit toeval,
techniek of keuze was.
Je ziet mannen staan – studies van onderbenen.
Meestal zonder voet.
Hier is de voet prominent aanwezig:
de voet in de hoofdrol.

Het kruis in fragmenten

Posted on december 12, 2025 by Argusvlinder

Drie krijtbladen van Michelangelo in Haarlem, circa 1522 – 1536

Soms worden dingen je door een kunstenaar op een dienblad aangereikt.
Maar bij dit eerste blad van Michelangelo is dat zeker niet het geval.
Er staan zeker drie, misschien zelfs vijf tekeningen op het papier.
Het was dan ook ‘slechts’ een schetsblad.

Haarlem, Teylers Museum, De mannen van Michelangelo, Studies voor een kruisafname, circa 1522 – 1524, rood krijt op papier.

De centrale afbeelding trekt onmiddellijk de aandacht.
Het is op dit blad de tekening die het meest is uitgewerkt.
Michelangelo heeft niet de eenvoud opgezocht.
Geen eenvoudig kruis, maar een wringende, hoge constructie.
Christus wordt getoond in een rauwe positie.
Wat doen sommige figuren hier?
Spieren tonen? Compositie vormen?
Alles gericht op grootsheid, op drama.
Eén arm. De torso. Eén been.
Aan elk uiteinde een figuur. Samen: een diagonaal.
Ernaar kijken roept weerzin en bewondering op,
tegelijk.
Lichamen kronkelen. Houdingen draaien.
De compositie wormt zich een weg.

Geen gezichten, geen namen.
Individualiteit ontbreekt.
Het rode krijt werkt gruizig.
Volgens mij wringt het.
Geen schilderij, geen fresco.
Misschien bleef het bij deze worsteling.

Kruisafname, circa 1530 – 1532, rood krijt op papier.

Studies voor een kruisiging, circa 1530 – 1536, zwart krijt op papier.

De schat van Teylers

Posted on december 10, 2025 by Argusvlinder

Wanneer zien we de andere tekeningen en prenten van Christina, koningin van Zweden in een grote tentoonstelling?

Christina I van Zweden werd geboren in 1626.
Al toen ze zes jaar oud was, werd ze koningin.
Uiteindelijk deed ze in 1651 vrijwillig troonsafstand.

Ze was een hartstochtelijke liefhebber van cultuur:
ze verzamelde kunst, liet muziek componeren,
las en schreef, en trad vaak onconventioneel op.
Zo bekeerde zij zich tot het katholicisme,
leefde vrij en bood bescherming aan joodse medeburgers.
Ze stierf in Rome, waar haar graf zich bevindt in de Sint-Pieter.

Ze had een verzameling tekeningen en prenten.
Nu wordt het verhaal een beetje vaag.

Het voorwoord van de catalogus van 2025
opent met de volgende passage:

In 1790 verwerft Teylers Museum een van de grootste schatten uit de geschiedenis van het instituut. Voor 10.000 gulden koopt men zo’n 1700 tekeningen en enkele honderden prenten aan van de erfgenamen van een Romeinse edelman, Livio Odescalchi. De tekeningen zijn voor een belangrijk deel afkomstig uit de beroemde kunstcollectie van Christina, ooit koningin van Zweden. Hiertussen bevinden zich werken van de grootste Italiaanse kunstenaars zoals Rafaël, Bernini en Michelangelo.

Een nogal versluierende tekst:
= Tienduizend gulden was een enorme som geld.
= De aankoop werd in Italië verricht door Willem Anne Lestevenon,
geboren in Amsterdam en bestuurlijk actief in Haarlem.
Hij verrichtte de aankoop voor Teylers Tweede Genootschap,
waarvan hij lid was.
Trivia: hij werd in 1769 drossaard van stad en baronie van Breda.
= ‘zo’n 1700 tekeningen en enkele honderden prenten’,
maar hoeveel precies, en wie waren de makers?
De Wikipedia-pagina over Lestevenon noemt ook andere namen:
‘met daarbij werken van Michelangelo, Rafaël,
Claude Lorrain en Hendrick Goltzius.’
= ‘de erfgenamen van een Romeinse edelman, Livio Odescalchi’.
Livio Odescalchi was neef van Paus Innocentius XI.
Hij trad op als legerleider en financier van Europese oorlogen,
onder meer tegen het Ottomaanse Rijk.
Odescalchi verwierf de tekeningen en prenten
uit de nalatenschap van Christina.

In 2005 vormden de tekeningen van Michelangelo
de kern van een tentoonstelling.
Nu 20 jaar later zien we weer een tentoonstelling met
een heel andere inhoudelijke opzet en insteek.
In de tussenliggende jaren zijn deze werken vast ook
op andere tentoonstellingen, wereldwijd te zien geweest.

Je kunt ze dus met recht een schat noemen.
De werken die in dit bericht te zien zijn, komen allemaal
uit deze verzameling.

Blijft wel de vraag wanneer het grote publiek die andere
honderden werken te zien krijgt.
Is het niet hoog tijd voor een tentoonstelling – of zelfs een reeks –
onder de titel ‘De schat van de koningin van Zweden’?

Opmerkelijk genoeg bestaat er tot op heden geen allesomvattende studie
die de volledige collectie van Christina van Zweden
in Teylers Museum beschrijft.
Natuurlijk zijn er catalogi en deelonderzoeken
waarin afzonderlijke groepen tekeningen,
zoals die van Michelangelo of Goltzius, aandacht krijgen.
Maar een integrale analyse van de ruim 1700 tekeningen
en honderden prenten ontbreekt nog steeds.

Geen kleine opdracht, dat is duidelijk.
Wellicht dat het, gefaseerd, mogelijk wordt
in samenwerking met Zweedse partners en
met bijvoorbeeld (deel)financiering van de Europese Unie.

Want juist zo’n overzichtswerk zou de betekenis van Christina
als verzamelaar en mecenas onderstrepen
én de unieke rol van Teylers Museum in het bewaren
van deze Europese schat zichtbaar maken.

Haarlem, Teylers Museum, De mannen van Michelangelo, Verschillende figuren voor de Sixtijnse Kapel, circa 1511, rood krijt, metaalstift, op papier.

Het is niet meteen duidelijk wat er op deze bladen staat.
In dit geval is het niet één tekening.
Er staan er meerdere op, soms verschilt de orientatie.
Dan staat plotseling een deel op zijn kant.
In dit heval gaat het om individuele benen, torso’s
maar ook om figuren die bij elkaar horen.
Hoe passen die straks op de achterwand van de kapel?
Probeer eens zo, of misschien toch anders…

Van de vellen papier wordt zowel de vóór als de achterkant getoond. Michelangelo gebruikte beide kanten en dus willen we die ook allebei zien. Op deze tekening is ooit een deel weggesneden en later weer terug ‘geplakt’. Je kunt goed zien dat de hand aan de linkerkant van de tekening er opnieuw is ingepast. Herken je de hand van God? Verschilende figuurstudies voor de Sixtijnse Kapel, circa 1511, rood krijt, metaalstift, zwart krijt, op papier.

In deSixtijnse Kapel zal het de rechtse hand worden.

Een mannelijk naakt voor de Slag bij Cascina, 1504, zwart krijt, wit hoogsel, op papier.

Studie van een mannelijk naakt voor de Slag bij Casina, 1504, zwart krijt, wit hoogsel, op papier. Wanneer kiest Michelangelo voor rood krijt en wanneer voor zwart? Waarom?

Builenpest?

Posted on december 8, 2025 by Argusvlinder

Over navolgers van Michelangelo en hun anatomisch begrip van spieren

De tekeningen die in het vorige bericht te zien waren
en die de basis vormden voor veel van het werk van Michelangelo
aan de Sixtijnse Kapel, kreeg veel navolgers.

Haarlem, Teylers Museum, De mannen van Michelangelo, Agostino Veneziano, Baders, naar Michelangelo’s Slag bij Cascina, 1524, gravure. Een van de vele voorbeelden.

De spieren die bij Michelangelo nog op de anatomisch juiste plaats
lijken te zitten, zijn hier verworden tot bulten.
Bij veel van de navolgers, zie ook werk van Goltzius,
doen de ‘spieren’ me meer denken aan de builenpest
dan aan gespierde figuren.

Hendrick Goltzius, Farnese Hercules, circa 1598. Kijk eens goed naar de rug…

Wikipedia:
In 1590 reisde hij (Goltzius) over Hamburg en München naar Italië om er in Rome de klassieke oudheid en de Italiaanse kunst te bestuderen. Onderweg had hij ook Venetië, Bologna en Florence bezocht. Hij maakte schetsen van antieke sculpturen en van kunstwerken van de grote Italiaanse meesters. Na zijn terugkeer in Haarlem in 1591 verwerkte hij zijn reisindrukken in prenten. Hij laat de maniëristische stijl meer en meer los en gaat meer klassiek werken op basis van de werken van Rafael, Michelangelo en Polidoro da Caravaggio waarmee hij in Italië had kennis gemaakt. Zijn uitgeverij, waar toen ook Jan Saenredam werkte, had veel succes en was zeer productief zodat Goltzius’ werk internationale erkenning kreeg. Hij was bekend bij vorstenhuizen over gans Europa. Een van zijn grote bewonderaars was Rudolf II, keizer van het Heilige Roomse Rijk. De graveur en uitvinder Cornelis Drebbel was omstreeks 1592 enige tijd in de leer bij hem en trouwde Goltzius’ jongere zuster Sophia.

Marcantonio Raimondi, Baders naar Michelangelo’s Slag bij Cascina, 1510, gravure.

Marcantonio Raimondi, Bader naar Michelangelo’s Slag bij Cascina, 1508 – 1509, gravure.

Agostino Veneziano, Soldaat die zijn broek vastmaakt naar Michelangelo’s Slag bij Cascina, 1517, gravure.

Bastiano da Sangallo, Baders, kopie naar het centrale deel van Michelangelo’s Slag bij Cascina, 1542, olieverf op paneel.

Meesterlijk, Maar Niet Mooi?

Posted on december 6, 2025 by Argusvlinder

Reflecties bij vier werken in de tentoonstelling

Haarlem, Teylers Museum, De mannen van Michelangelo, Een mannelijk naakt, circa 1501 – 1502, pen in bruine inkt, zwart krijt, op papier.

Studies voor Adam voor de Sixtijnse Kapel, circa 1511, rood krijt op papier.

Als ik eerlijk moet zijn vind ik ze niet altijd mooi,
die mannen van Michelangelo.
Effectief? Absoluut.
Zijn werk gaf hem toegang tot de Sixtijnse Kapel.
Dat was zo ongeveer het hoogst haalbare
voor een kunstenaar in de 16e eeuw.
Daar maakte hij werk dat veel navolgers kent.
Nog iedere dag lopen drommen mensen door de kapel
om het fantastische schouwspel te kunnen zien.
Maar al die spieren.

In een van de volgende berichten over deze tentoonstelling
zit een schets met het hoofd van Leda.
Heel zacht, geen spier te zien.
Alsof je kijkt naar een perfect opgemaakt vrouwengezicht.

Dus geen vraagtekens bij de technische kwaliteiten
van Michelangelo Buonarotti.

Zittend mannelijk naakt (ignudo) voor de Sixtijnse Kapel, circa 1511, rood krijt, wit opgehoogd, op papier.

Studies van een hoofd en ledematen voor de Sixtijnse Kapel, circa 1511, rood krijt op papier.

Spieren, spieren en spieren

Posted on december 4, 2025 by Argusvlinder

Op de tentoonstelling ‘De mannen van Michelangelo’
zijn een aantal bladen met tekeningen te zien
met spieren: spieren in de schouder, in de hand,
in een been in een arm.

Haarlem, Teylers Museum, De mannen van Michelangelo, Studies van armen en handen, circa 1513 – 1514, pen in bruine inkt, rood krijt, op papier.

Zou de bruine inkt vanaf de tijd van Michelangelo bruin
geweest zijn of was het zwarte inkt die met de jaren verkleurd is?

Allemaal uit een tijd waarin kunst en wetenschap veel dichter
bij elkaar lag. Sommige van de tekeningen zijn voorzien
van letters in de tekeningen. Het is niet ondenkbeeldig
dat de tekeningen bedoeld waren voor in een boek.
De tekst kon dan via de letters verwijzen naar specifieke details
op de tekeningen.

Anatomische studies van een linkerbeen, circa 1515 – 1520, rood krijt, pen in bruine inkt, op papier.

In een bijlage van de catalogus van 2005 stonden vertalingen van de teksten die op de werken in de tentoonstelling staan. In de catalogus van 2025 is dat niet het geval. Wellicht omdat deze keer hele brieven in de tentoonstelling zijn opgenomen?

Deel van de pagina met als naam Anatomische studies van een schouder, circa 1515 – 1520, rood krijt op papier.

Is het afgrijzen? Is het ongeloof?

Posted on december 2, 2025 by Argusvlinder

Over Michelangelo’s lijnen, houdingen en vragen die blijven hangen

Elke tekening roept vragen op.
Dat maakt de collectie van Teylers en de gellende werken
in de tentoonstelling zo’n feest.
Bij de laatste tekening van dit bericht
sta ik wat langer stil.

Haarlem, Teylers Museum, De mannen van Michelangelo, Mannelijk naakt met aangegeven verhoudingen, circa 1515 – 1520, rood krijt op papier.

Hier zie je hoe de verhoudingen zijn aangegeven.

Op de tekeningen staan vaak allerlei houdingen maar hier is meer aan de hand. Mannelijk naakt (naar Massaccio) en twee andere figuren, circa 1492 – 1496, pen in bruine inkt, gewassen, op papier.

Een toelichting over Massaccio op Wikipedia:

Masaccio wordt beschouwd als de eerste belangrijke Italiaanse meester van de 15e eeuw, van belang vanwege de manier waarop hij de personages in zijn schilderingen afbeeldde, en vanwege het gebruik van het licht in zijn werken. Het meeste belang wordt echter gehecht aan het gebruik van het perspectief, waarmee hij een radicale ommezwaai in de Florentijnse schilderkunst teweegbracht.
Masaccio was een van de eerste schilders die gebruikmaakte van het lijnperspectief. Waarschijnlijk nam hij de principes van het perspectief over uit het werk van de architect Filippo Brunelleschi, die als ontdekker van het lijnperspectief wordt beschouwd.

Het is fantastisch om van dicht bij te kunnen zien hoe met schijnbaar eenvoudige middelen, Mischelangelo zulke plastische figuren kan wegzetten.

Mannelijk naakt en een vrouw met een schoffel, circa 1517 – 1523, pen in bruine inkt, zwart krijt, op papier.

Twee vooroverbuigende figuren, circa 1496 – 1503, pen in bruine inkt, op papier.

Een beetje vreemde tekening is deze laatste.
Ik kan er maar moeilijk mijn vinger op leggen waarom.

Slechts enkele tekeningen in de tentoonstelling tonen figuren in kleding.
Ik vermoed dat de naakten vooral bedoeld zijn om te doorgronden
hoe de anatomie het uiterlijk beïnvloedt.

Als iemand in deze houding staat, wat betekent dat dan
voor de spieren in de bovenarmen? En omgekeerd?
Welk effect hebben de spieren van de bovenarm
op de houding die ik graag wil afbeelden?

Ook in de tekening die ik in mijn eerste bericht
over de tentoonstelling in Teylers Museum besprak,
is de centrale figuur gekleed.
Maar daar is de kleding opvallend:
op meerdere plaatsen is de stof zo ‘vastgezet’ dat
de kleding niet recht omlaag valt maar
juist in allerlei plooien.

Hier valt de kleding recht omlaag.
De onderkant van het kleed is ook maar globaal aangegeven.
Daar zijn geen details uitgewerkt.
Wat maakt deze schets het waard om er een heel vel aan te wijden?

Detail.

Wat mij wel opvalt is de uitdrukking van het gezicht.
Het lijkt wel een karikatuur.
Michelangelo gebruikt maar een beperkt aantal lijnen.
In plaats van de platte neus uit de vorige tekening,
is deze opvallend spits.
De ogen wijd gesperd.
De mondhoeken omlaag.
Is het afgrijzen? Is het ongeloof?

Iedere tekening roept nieuwe vragen op.
Ik ben benieuwd welke van de vragen al een keer beantwoord zijn.
Om antwoorden te vinden, zal ik me verder verdiepen in de catalogi.

De mannen van Michelangelo

Posted on november 30, 2025 by Argusvlinder

Een eerste blik
Gevouwen handen, een gesprek, een scène

Het is al even geleden dat ik de tentoonstelling bezocht.
Op 17 oktober.
De tentoonstelling was net voor de derde dag open.

Haarlem. Teylers Museum, Drie figuren in aanbidding, circa 1495 – 1503, pen in bruine inkt, zwart krijt op papier.

Bidden deze mannen?
De figuur die we het best zien
lijkt zijn handen gevouwen te hebben.
Houdt hij iets vast?
Hij kijkt niet in devotie vooruit,
niet naar een beeld in de verte.
Hij lijkt in gesprek met de figuur rechts.
die zijn blik beantwoordt.
Luisterend misschien.
De knielende figuur links
blijft buiten het gesprek.
Zijn handen zijn vaag,
de vingers niet herkenbaar.

Wikimedia noemt dezelfde tekening iets terughoudender:
Drie geklede figuren, de handen gevouwen,
linker figuur geknield, de anderen staand.

Ik heb gezocht in beide catalogi (2005 en 2025)
maar (nog) geen gedetailleerde beschrijving bevonden.

De titel van Teylers — in aanbidding — suggereert devotie.
Maar waar blijkt die uit?
Is het een conventionele toewijzing,
of een interpretatie van houding en gebaar?

De datering schuift.
In 2005: ca. 1495–1500.
In 2025: ca. 1496–1503.
Ook de zaaltekst volgt die latere marge.
Wat verklaart deze verschuiving?
Een nieuw inzicht in stijl, papier, of context?
Of een herijking van Michelangelo’s vroege jaren?

Je kunt je voorstellen dat gevouwen handen
en een knielende houding
snel ‘aanbidding’ genoemd worden.
Maar bij Michelangelo
— met zijn aandacht voor details —
is het de vraag of we niet eerder een gesprek zien.
Een scène.
Een moment van uitwisseling.

Langs de randen van Michelangelo

Posted on oktober 19, 2025 by Argusvlinder

Afgelopen vrijdag ging ik naar het Teylers Museum:

Glinsterende mineralen, fossielen uit de dinotijd, supersterke magneten, knetterende elektriciteit, kunst van beroemde kunstenaars en nog zoveel meer. In het oudste museum van Nederland val je van de ene verbazing in de andere. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de indrukwekkende Ovale Zaal. Het lijkt wel alsof je in een tijdmachine stapt! In Pieter Teylers Huis maak je kennis met de idealen van de Verlichting en met actief burgerschap van toen én nu.

Van de website van Teylers Museum.

In dit bericht ga ik nog niet te inhoudelijk in
op de tentoonstelling ‘De mannen van Michelangelo –
Het mannelijk lichaam in het werk en leven van Michelangelo’.

Ik wil stil staan bij wat randverschijnselen en het
deel van het museum waar je langs gaat lopen om
de tentoonstelling te bezoeken.
Teylers is het oudste museum van Nederland en het
interieur is schitterend.

De dag begon natuurlijk in Breda waar ik via het Valkenberg
naar het station liep. Tot mijn verrassing zag ik een enorme
paddenstoelenbank op de wortels van een van de bomen in het park.
De boom lijkt me dood en de paddenstoelen maken daar gebruik van.
De oranjebruine hoeden lagen als een tapijt over de wortels.
Wat een somber en mooi beeld in één.

Toen ik mijn kaartje kocht (2 september) had ik niet in de
gaten dat dit in de herfstvakantie was. Musea zouden er goed
aan doen potentiële kopers te waarschuwen als ze een datum kiezen.
In de herfstvakantie is het onevenredig druk, in het museum
maar ook in het openbaar vervoer.
Bovendien plant de NS in zo’n week groot onderhoud.
Dus Haarlem was slecht bereikbaar en terug naar Breda kon
alleen via een omweg.
Ik had liever een week later gegaan.

Terwijl ik op weg ging naar het station keek ik even in
de brievenbus. Daar lag het NRC en ik zag een van de
aankondigingen voor de tentoonstelling die ik ging bekijken.

NRC, Michelangelo viel niet op mannen, hij viel op pubers, vrijdag 17 oktober 2025. Een kop die behoorlijk wringt met de werkelijkheid en heel sensationeel van toon is. Maar dat zie je helaas vaker.

Marketing en kunst: het is een moeizame relatie.
Binnenkort ga ik er nog eens dieper op in maar de sensatiebewuste
marketing bewijst de kunst geen dienst.
Het heeft de musea gestort in een soort wapenwedloop.
Ze vallen over elkaar heen met groteske slogans om
maar elkaar te overtreffen en de bezoekers binnen te krijgen.
Kunst is duur. Niet alleen om het te kopen maar ook om het
te gaan bekijken. Teylers doet er hard aan mee.

De twee catalogi die je hier ziet zijn van Teylers Museum. Links: Michelangelo, De hand van een genie, een uitgave van Waanders. Ik zou zeggen: klassiek van (inhoudelijke) opzet en uitvoering. Rechts zie je een uitgave van de Belgische uitgever Hannibal: De mannen van Michelangelo – Het mannelijk lichaam in het werk en leven van Michelangelo. De catalogus links is van de tentoonstelling in 2005, een initiatief van het British Museum waar Teylers en het Ashmolean meewerkten. Rechts de catalogus van 2025. Deze zou ik willen omschrijven als eigentijds maar schuwt de sensatie niet. In hoeverre dat ten koste van de kwaliteit gaat kan ik nog niet beoordelen.

Wat ik heel mooi vind aan de catalogus van 2025 is de omslag.
Je ziet twee afbeeldingen van Michelangelo over elkaar heen afgedrukt.
De groene afbeelding ligt werkelijk bovenop het boek.
Je kunt als het ware de afbeelding van Michelangelo voelen.
In de tentoonstelling probeert men bezoekers aan te zetten tot
het zelf ontdekken en ervaren van de tekeningen. Ze slagen
in de tentoonstelling niet om daar handen en voeten aan te geven
maar de voorkant van de catalogus doet dat wel.

Alles bij elkaar zal het een heel dure dag worden. Het kaartje
kost 27,50 euro en de catalogus 42,50. Tel daar de koffie met cake,
de NS en de maaltijden bij en de dah kost meer dan 150 euro.

De koffie heb ik niet gedronken in het museum. De catering in het
museum is heel beperkt, matig (ik druk me vriendelijk uit) en duur.

Maar het museum is geweldig. Het ademt helemaal de sfeer van de 18e eeuw:
prachtige museummeubels, oude informatiebordjes, stolpen,
originele ruimtes enzovoorts.

Haarlem, Teylers Museum, Tweehoornig monster van Fayum.

Mosasaurus Hoffmanni, St. Pietersberg.

De grote elektriseermachine van Martinus van Marum, door John Cuthbertson, 1784 – 1791.

Er is ook een Munten en penningenkabinet.
Vooral het gedeelte met de moderne penningen vond ik heel aantrekkelijk.
Één penning wil ik even tonen. Ik maakte twee foto’s:
een met mijn camera en een met mijn telefoon.

De dichter Adriaan Roland Holst door Charlotte van Pallandt, 1976.

De tentoonstelling kan beginnen.
Maar daarover later meer.

Michelangelo

Posted on november 29, 2008 by Argusvlinder

Er is niet veel werk van hem op mijn web log te zien.
Daar komt nu een verandering in.
Een mooie serie schetsen uit een tentoonstelling
die op dit moment in de Verenigde Staten wordt gehouden.

Michelangelo Buonarotti, Christ in limbo, 1530-1533.

Michelangelo Buonarotti, detail van Het Laatste Oordeel, 1541.

Michelangelo Buonarotti, Porta Pia, 1561-1565.

Michelangelo Buonarotti, Sacrifice of Isaac, 1535.

Michelangelo kiest net als Rembrandt voor het dramatische moment
waarop de engel Abraham op het laatste nippertje stopt
het offer te brengen (het doden van zijn zoon, zijn enige kind Isaak).

Michelangelo Buonarotti, Floor plan San Giovanni, 1559-1560.

Michelangelo bouwde (mee) aan vele kerken.
Onder andere deze San Giovanni dei Fiorentini.

Michelangelo Buonarotti, schetsen voor de Sixtijnse Kapel.

Michelangelo Buonarotti, schetsen voor de Sixtijnse Kapel (detail).

Michelangelo Buonarotti, studie voor 3 figuren.

Michelangelo Buonarotti, Studie voor vestingwerken.

Michelangelo Buonarotti, Studie voor hoofddeksel.

Michelangelo Buonarotti, Studie voor kolommen.

Michelangelo Buonarotti, Studie voor kolommen (detail).

Michelangelo Buonarotti, Study for head of Leda, 1529-1530.

Argusvlinder

De avonturen van de Argusvlinder

Tagarchief: Michelangelo Buonarotti

Onrust in tekeningen, onrust in beelden

De VROUWEN van Michelangelo

Het mannenlijf langzaam in beeld

Het kruis in fragmenten

De schat van Teylers

Builenpest?

Meesterlijk, Maar Niet Mooi?

Spieren, spieren en spieren

Is het afgrijzen? Is het ongeloof?

De mannen van Michelangelo

Langs de randen van Michelangelo

Michelangelo

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen:

Delen: