Nerven dragen vorm, bewaren kleur, vervoeren betekenis

Plantenchemie in het Begijnhof door Mandy den Elzen

IMG_7886MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhofPoster

Het eerste blad dat ik gefotografeerd heb lijkt op een engel
in vlucht, die op je af komt, met een opvallend groot hoofd,
alsof het ons iets wil zeggen.
Voor de meeste kijkers is dit natuurlijk gewoon een blaadje…..
‘Gewoon’? Nee, helemaal niet gewoon.

Mandy den Elzen heeft gedurende twee jaar het Begijnhof in Breda
bezocht om er bladeren van planten te oogsten en die voor ons
te conserveren en zichtbaar te maken.

Ze maakte 80 platte houten kistjes en verfde die zachtgroen.
Deze cassettes bevatten ieder een beschrijving en een zorgvuldig
geconserveerd blad. De bladen zijn prachtig, ze zijn compleet,
heel, zorgvuldig uitgelegd en hebben hun kleuren behouden.

De beschrijving begint met de Latijnse naam
gevolgd door de Nederlandse naam.
Het geeft details van het moment van vinden, de verzamelaar
en de plaats van de vondst.
Daarna volgt een opsomming van actieve stoffen
met als afsluiting het historisch gebruik.

Dat laatste riep bij mij de vraag op hoe de
hedendaagse wetenschap daartegenover staat.
Eten wij ook bosaardbeien tegen diarree of zetten
we thee van de bladeren als ontstekingsremmer?
Of bleken deze historische adviezen toch minder bruikbaar?

Sommige plantennamen klinken alsof ze al een verhaal in
zich dragen. Bloedwortel, Bloedzuring, Zilverschoon.
Het zijn woorden die klinken als formules, als echo’s van
volksgeneeskunde en botanische poëzie.
Ze roepen beelden op van kleuren, genezing en schoonheid.
Zo is plantenkennis onvermijdelijk ook mensenkennis.
Juist deze sprekende namen sluiten prachtig aan bij het thema
van de Bredase Maand van de Geschiedenis: Natuurlijk.

Naast het bladerarchief is ook een zadenarchief samengesteld.
Twee reeksen kleine flesjes staan er. Ze tonen in elk flesje
een zaadje, als een belofte in glas.
Dat moet ik bij mijn volgend bezoek nog eens langer bij stilstaan.
Bij de zaden stonden en lagen volgens mij ook enkele glazen flesjes
die in Breda zijn opgegraven. Daar is de archeologische
dienst vast verantwoordelijk voor.

De cassettes en belangrijker nog de bladeren en hun
toelichtingen zijn te zien in de tentoonstelling
‘Plantenchemie in het Begijnhof’.

De tentoonstelling loopt gedurende de maand oktober
in het kader van de Bredase maand van de geschiedenis
die als thema ‘Natuurlijk’ heeft.
Bezoek haar, want de verzameling bladeren zijn een genot
voor het oog.

IMG_7874MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhofBosaardbeiFragariaVesca

Bosaardbei of Fragaria vesca.

IMG_7875MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhofBosaardbeiFragariaVescaTxt


IMG_7876MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhof 01 VasteLupineLupinusPolyphyllusIMG_7876MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhof 02 VasteLupineLupinusPolyphyllus

Vaste Lupine of Lupinus polyphyllus.

IMG_7877MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhofVasteLupineLupinusPolyphyllusTxtIMG_7878MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhofZilverschoonPontentillaAnserina

Zilverschoon of Pontentilla anserina.

IMG_7879MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhofZilverschoonPontentillaAnserinaTxt


IMG_7880MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhof 01 BloedzuringRumexSanguineusIMG_7880MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhof 02 BloedzuringRumexSanguineus

Bloedzuring of Rumex sanguineus.

IMG_7881MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhofBloedzuringRumexSanguineusTxt


IMG_7882MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhof 01 BloedwortelSanguinariaCanadensisIMG_7882MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhof 02 BloedwortelSanguinariaCanadensis

Bloedwortel of Sanguinaria canadensis.

IMG_7883MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhofBlodwortelSanguinariaCanadensisTxt


IMG_7884MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhof 01 Oost-IndischeKersTropaeolumMajusIMG_7884MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhof 02 Oost-IndischeKersTropaeolumMajus

Oost-Indische Kers of Tropaeolum majus.

IMG_7885MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhofOost-IndischeKersTropaeolumMajusTxtIMG_7887MandyDenElzenPlantenchemieInHetBegijnhofTXT


Flora van Breda

DSC07278MandyDenElzenFloraVanBredaGroteKerk

Mandy den Elzen, Flora van Breda, Grote Kerk, Breda. Op mijn eigen pc staatn de foto’s van deze blog in een map met de naam ‘Floraatje van Breda’. De ronkende introductie op een aantal websites hadden bij mij de verwachtingen hoog gemaakt. Bij een bezoek aan de kerk viel het wat tegen. Niet dat de planen niet mooi zijn maar de presentatie maakt bekijken moeilijk. De informatie over de planten, de oorsprong van het blad en de vindplaats zijn of summier of niet aanwezig. Jammer.


Als kunstenaar werkt Mandy den Elzen op het grensvlak van kunst, natuur, wetenschap en biologie. Haar werk is al op verschillende locaties over de hele wereld tentoongesteld. Deze zomer brengt Den Elzen een ode aan de verscheidenheid van Bredase wilde plantensoorten met haar project Flora van Breda. Door in samenwerking met de Plantenwerkgroep van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging zorgvuldig de gevonden planten te beschrijven, archiveren en conserveren creëert Den Elzen een tijdsbeeld van het ecologische erfgoed van de stad. De planten en hun verhaal worden als het ware een monument, opgedragen aan het belang van groen in een stad. In de Grote Kerk Breda, waar zelf ook een verscheidenheid aan bloemen en planten te vinden is, worden de gebalsemde planten in een groeiende installatie bij elkaar gebracht en gedurende de tentoonstelling aangevuld met nieuwe vondsten. Schuif aan bij dit plantenritueel en laat je inspireren door de onderzoekende verhalen.

Misschien is een een app actief op de planten zoals studenten die
gemaakt hebben voor de graven in de Grote Kerk.
Misschien zijn daar de ‘zorgvuldige beschrijvingen’ van
Mandy den Elzen te raadplegen?
Ik ga dat nog eens navragen.


DSC07279MandyDenElzenFloraVanBredaGroteKerkGeumUrbanumGeelNagelkruid

Geum Urbanum, Geel Nagelkruid. Waarom vindt iemand dit geel? Waarom noemt iemand dit ‘nagel’-kruid. Wat kun jer mee kruiden. Er is vast veel meer over te vertellen.


Gelukkig is Wikipedia er altijd:

Geel nagelkruid of gewoon nagelkruid is een in de Benelux vrij algemeen voorkomende, 30-60 cm hoge kruidachtige plant uit de rozenfamilie (Rosaceae). De soortaanduiding soort urbanum is afgeleid van het Latijnse woord voor stad, omdat de soort vroeger vooral in de buurt van steden en dorpen voorkwam.

De Nederlandse naam van deze plant heeft geen betrekking op de op nagels lijkende weerhaakjes van de vruchtjes, maar op het feit dat de wortel naar kruidnagel ruikt.

Geel is waarschijnlijk omdat de bloemen geel zijn (?)

DSC07280MandyDenElzenFloraVanBredaGroteKerkMalvaSylvestrisGrootKaasjeskruid

Malva Sylvestris, Groot Kaasjeskruid. Prachtige vorm.


Wikipedia:

Regionale namen zijn onder meer hemdeknoopjes, juvverrooske, kasekenskruid, kattekaasjes, kerkbloem, mastellekens, mastellekenskruid en pastellekens. Voor de oorsprong van de botanische naam Malva zijn ten minste twee verklaringen. De eerste verklaring stelt dat Malva is afgeleid van het Oudgriekse woord ‘malassoo’ = verzachten. De tweede verklaring is dat Malva is afgeleid van het Hebreeuwse woord ‘malluah’ = zout van smaak. De naam kaas is afgeleid van de vruchtvorm, die iets van een Goudse kaas weg heeft.

DSC07281MandyDenElzenFloraVanBredaGroteKerkAegopodiumPodagrariaZevenblad

Dit blad van de Aegopodium Podagraria, Zevenblad, verdient een betere foto.


Flora van Nederland:

De in mei tot juli bloeiende plant is genoemd naar zijn typische samengestelde bladeren, die vaak bestaan uit 5 tot 7 deelblaadjes.

DSC07282MandyDenElzenFloraVanBredaGroteKerkEupatoriumCannabinumKoninginnekruid

Eupatorium Cannabinum, Koninginnekruid.


Flora van Nederland:

Kruisbestuiving door diverse insecten is gewaarborgd doordat de meeldraden eerst rijpen en naderhand het stempel met de twee stijltakken ver boven de bloemen uitgroeit.

Aan de stengels staan de forse tegenoverstaande bladeren. Ze lijken heel sterk op de bladeren van Cannabis; vandaar de soortsnaam ‘cannabinum’ in de wetenschappelijke naam.

DSC07283MandyDenElzenFloraVanBredaGroteKerkDSC07284MandyDenElzenFloraVanBredaGroteKerkDSC07285MandyDenElzenFloraVanBredaGroteKerkDSC07286MandyDenElzenFloraVanBredaGroteKerk

Misschien zijn de bladeren onder de stolpen wel de gebalsemde exemplaren (?)


Following in the footsteps of the great 16th and 17th century botanists and inspired by Aristotle’s approach to taxonomy, the artist reveals her preoccupation with preserving organic forms of the phytosphere. Den Elzen assiduously establishes a botanical archive of singular leaves. Having devised an innovative conservation process, she meticulously embalms them, consistently developing new methods of retaining specimens’ colours and life-like morphology. By doing so, the artist not only creates the first-ever physical herbarium of Breda, but also writes a symphony of diversity, functionality, and harmony, celebrating unique patterns and elaborate arrangements of each leaf’s shape and veins.

Fotosynthese

Vanmiddag liet ik de Singelloop lopen en bezocht ik
het evenement Fotosynthese.
Ze kunnen zelf het best uitleggen wat dat is.

Fotosynthese01Fotosynthese02

Kunstenaars, Nuno Silva, Anneke Attema, Claire Adams, Lisa Schreiber, Nino Basilashvili en Mandy den Elzen, proberen tot een synthese te komen door op elkaar en het publiek te reageren. Elk vanuit zijn of haar discipline: beeldende kunst, muziek en licht. Net als bij de fotosynthese waar vanuit prikkels van buitenaf energie ontstaat zo wil men zoiets laten ervaren door het publiek.


Fotosynthese03MandyDenElzen

Nog meer uit de folder van Fotosynthese: een voorbeeld van het werk van Mandy den Elzen.


Fotosynthese04NunoSilva

Nuno Silva.


De reden om naar Fotosynthese te gaan was tweeledig.
Allereerst omdat het evenement plaatsvindt in de voormalige kapel
van het gebouw dat, toen ik er lessen volgde, Sint Frans heette.
De Pedagogische Academie, of Keekschool, van Breda.

De tweede reden was dat Mandy den Elzen haar werk gebaseerd had
op planten die ze vond in de omgeving van het gebouw
dat vandaag Ingenhousz heet en ligt aan het Dr. Jan Ingenhouszplein.
Dr. Jan Ingenhousz was een natuuronderzoeker die in Breda is
geboren en een rol speelde in het ontdekken van Fotosynthese.

IMG_8988

Dit is het gebouw. Ik heb vanmiddag foto’s gemaakt over het evenement en van het gebouw. Die van het gebouw zullen later nog volgen.


IMG_8994

In een mistige, schemerige omgezing stonden onder stolpen de geconserveerde natuur. Sommige mensen hadden lichtjes om het goed te bekijken.


IMG_9003

De verkenning gaat gepaard met muziek.


IMG_9005IMG_9006MandyDenElzenIMG_9008IMG_9011IMG_9012IMG_9015

In een cirkel nemen mensen uit het publiek plaat die eerder hebben aangegeven actief te willen meedoen. Deze mensen, het licht en de muziek gaan de synthese aan.


IMG_9018IMG_9019IMG_9021IMG_9022