Over schrijven, zwijgen en de wereld tussen mensen, God en natuur

‘Nescio’ is Latijn voor ‘Ik weet het niet’ — een toepasselijk pseudoniem
voor een schrijver die slechts een klein maar intrigerend oeuvre naliet
van zo’n 200 pagina’s.
Maar als ik Paul van Tongeren in zijn twee essays mag geloven blijkt er
niet zoveel van dat ‘niet weten’.
Misschien had ‘Ik weet het niet zeker’ nog treffender geweest als pseudoniem.

In het eerste van twee artikelen die onlangs samen in boekvorm verschenen bij
Uitgeverij Fragment valt te lezen dat volgens Van Tongeren het werk
zich beweegt tussen drie polen: de mensen, God en de natuur.

De manier waarop Van Tongeren verwoordt hoe de verhalen van Nescio
zich bewegen tussen die drie polen is fascinerend. Jammer genoeg is het alweer
enige tijd geleden dat ik De uitvreter, Titaantjes en Dichtertje las,
maar juist daardoor las ik Van Tongerens analyse met hernieuwde nieuwsgierigheid.

‘De mensen daarentegen zijn druk bezig met van alles en nog wat; ze sloven zich af en denken dat dat enig doel dient.’

‘God alleen heeft niks noodig. En dat is nu juist ’t groote verschil tussen God en ons.’ God weet dat er geen doel is,…

De natuur….enerzijds is ze als de mensen: altijd in beweging, altijd strevend en bezig om iets voort te brengen. Maar anderzijds is ze dat in een oneindigheid, de oneindigheid van het altijd maar weer opnieuw, de oneindigheid die elk streven van zijn doel en van zijn zin berooft.

Dat is een wereldbeeld dat enige aandacht vraagt om te kunnen proberen
de gedachtegang te volgen.

Het tweede artikel las ik ook met veel interesse en geeft tegelijkertijd
misschien wel de reden waarom ik met regelmaat een bericht op mijn
blog wil schrijven:

…spreken over (kunst, geschiedenis en) literatuur waarvan je houdt…, blijft altijd een bewijs van onvermogen. Elke poging om uitdrukking te geven aan je ontroering bevestigt een dubbel onvermogen. Enerzijds het onvermogen om werkelijk recht te doen aan wat je leest en de ontroering in woorden te vangen; en anderzijds het onvermogen om het bij die ontroering te laten, om de teksten in stilte te genieten zonder er zelf weer over te willen spreken.

Erg zonnig is het misschien allemaal niet maar wel goed doordacht
en het geeft heel veel leesplezier.
Jammer dat het boek geen introductie of nabeschouwing heeft die
de artikelen in het perspectief van de literaire kritiek
plaatst. Want precies dát weet ik dan weer niet zeker.

Uitgeverij Fragment, twee artikelen van Paul van Tongeren samen in ‘Nescio over God, mens en natuur’. De artikelen zijn ‘Paradijselijk niet-weten’ en ‘Maar die van God is vervuld gaat aan gruwelijke oneindigheid ten gronde’. 2025, boekverzorging Huug Schipper, drukwerk Raddraaierssp en bindwerk In de nok.