Over Michelangelo’s lijnen, houdingen en vragen die blijven hangen

Elke tekening roept vragen op.
Dat maakt de collectie van Teylers en de gellende werken
in de tentoonstelling zo’n feest.
Bij de laatste tekening van dit bericht
sta ik wat langer stil.

Haarlem, Teylers Museum, De mannen van Michelangelo, Mannelijk naakt met aangegeven verhoudingen, circa 1515 – 1520, rood krijt op papier.

Hier zie je hoe de verhoudingen zijn aangegeven.

Op de tekeningen staan vaak allerlei houdingen maar hier is meer aan de hand. Mannelijk naakt (naar Massaccio) en twee andere figuren, circa 1492 – 1496, pen in bruine inkt, gewassen, op papier.

Een toelichting over Massaccio op Wikipedia:

Masaccio wordt beschouwd als de eerste belangrijke Italiaanse meester van de 15e eeuw, van belang vanwege de manier waarop hij de personages in zijn schilderingen afbeeldde, en vanwege het gebruik van het licht in zijn werken. Het meeste belang wordt echter gehecht aan het gebruik van het perspectief, waarmee hij een radicale ommezwaai in de Florentijnse schilderkunst teweegbracht.
Masaccio was een van de eerste schilders die gebruikmaakte van het lijnperspectief. Waarschijnlijk nam hij de principes van het perspectief over uit het werk van de architect Filippo Brunelleschi, die als ontdekker van het lijnperspectief wordt beschouwd.

Het is fantastisch om van dicht bij te kunnen zien hoe met schijnbaar eenvoudige middelen, Mischelangelo zulke plastische figuren kan wegzetten.

Mannelijk naakt en een vrouw met een schoffel, circa 1517 – 1523, pen in bruine inkt, zwart krijt, op papier.

Twee vooroverbuigende figuren, circa 1496 – 1503, pen in bruine inkt, op papier.

Een beetje vreemde tekening is deze laatste.
Ik kan er maar moeilijk mijn vinger op leggen waarom.

Slechts enkele tekeningen in de tentoonstelling tonen figuren in kleding.
Ik vermoed dat de naakten vooral bedoeld zijn om te doorgronden
hoe de anatomie het uiterlijk beïnvloedt.

Als iemand in deze houding staat, wat betekent dat dan
voor de spieren in de bovenarmen? En omgekeerd?
Welk effect hebben de spieren van de bovenarm
op de houding die ik graag wil afbeelden?

Ook in de tekening die ik in mijn eerste bericht
over de tentoonstelling in Teylers Museum besprak,
is de centrale figuur gekleed.
Maar daar is de kleding opvallend:
op meerdere plaatsen is de stof zo ‘vastgezet’ dat
de kleding niet recht omlaag valt maar
juist in allerlei plooien.

Hier valt de kleding recht omlaag.
De onderkant van het kleed is ook maar globaal aangegeven.
Daar zijn geen details uitgewerkt.
Wat maakt deze schets het waard om er een heel vel aan te wijden?

Detail.

Wat mij wel opvalt is de uitdrukking van het gezicht.
Het lijkt wel een karikatuur.
Michelangelo gebruikt maar een beperkt aantal lijnen.
In plaats van de platte neus uit de vorige tekening,
is deze opvallend spits.
De ogen wijd gesperd.
De mondhoeken omlaag.
Is het afgrijzen? Is het ongeloof?

Iedere tekening roept nieuwe vragen op.
Ik ben benieuwd welke van de vragen al een keer beantwoord zijn.
Om antwoorden te vinden, zal ik me verder verdiepen in de catalogi.