– Michelangelo, een vriend, een kind, drie portretten –

Haarlem, Teylers Museum, De mannen van Michelangelo, Daniele da Volterra, Portret van Michelangelo, 1547 -circa 1553, metaalstift en zwart krijt, wit hoogsel, doorgeprikt, op papier.

De opmerking ‘doorgeprikt’ op het kaartje op zaal trok mijn aandacht.
Al snel werd duidelijk waar de opmerking naar verwees.
De tekening van Michelangelo was zo geslaagd
dat er mensen waren die een kopie wilden.
Men koos een eenvoudige techniek: een sjabloon maken.

Prik zorgvuldig gaatjes in alle lijnen van de tekening.
Op min of meer gelijke afstand.
Het onderliggende papier draagt na afloop
dezelfde gaatjes, op exact dezelfde plaats.
Zo ontstaat een sjabloon voor volgende tekeningen.
Wrijf gekleurd poeder over het geperforeerde vel:
een schema verschijnt op het volgende blad.
Met de tekening als voorbeeld
verbind je de puntjes en ontstaat een kopie.

Michelangelo, Hoofd van een kind, circa 1525, zwart krijt op papier.

Kijken naar ogen is meestal een intieme actie.
Dat gebeurt bij een kind of bij een geliefde of vriend.

Maar naar een tekening kijk je met andere ogen.
Je bent op zoek naar bijzondere kwaliteiten:
zit er een bewust gekozen compositie in de tekening?
hoe zit de houding van de centrale figuur in elkaar?
wat is het perspectief?
hoe wordt schaduw gesuggereerd?

De lijst kan eindeloos zijn en wordt bepaald door het werk.

Ik probeer me altijd één vraag te stellen:
springt er iets bijzonders in het oog?

Bij het kind zijn het de ogen die spreken.
Hoe precies en genuanceerd Michelangelo ook tekent,
hier bestaat het oog uit slechts twee cirkels

Dat deed me denken aan de ogen van David,
Het beroemde beeld in Florence.
Het beeld is prachtig in proportie.
Elegant, krachtvol en genuanceerd.
Maar de ogen zijn slechts cirkels,
met een leegte als pupil.
In marmer kun je moeilijk een iris aangeven.
Maar op papier kan Michelangelo dat wel.
Kijk eens hoe de suggesties van schaduwen het gezicht opbouwen.
Waarom niet ook de ogen?

Michelangelo, Portret van Andrea Quaratesi, circa 1528 – 1532, zwart krijt op papier.

Wederom een schitterende tekening.
Vijf eeuwen oud!
Het gezicht oogt er niet heel opgewekt uit.
Eerder afwezig, zelfs droevig.

Het lijkt of de wind juist de laatste flard mist wegblaast.
Daardoor zijn contouren en schaduwen nog zachter.

Bij zijn kraag lijkt Andrea drie lagen te dragen:

• een jas of is dat nou een wambuis?
• Daaronder een hemd met split bij de hals?
• Nog een hemd, met kleine, met stof beklede knoopjes?

Wie het weet mag het zeggen.