Deze week schreef ik over twee krantenartikelen die
ik bij een boek van Hella S. Haasse had gekocht.
Het eerste artikel was hier al te lezen.
Vandaag volgt nummer twee.

Dit is het artikel dat in De Stem van Dinsdag 9 juli 1996 stond. Het is geschreven door Hans Avontuur. Vergeeld maar ongekreukt.

De ongelukkige jaren van Charlotte Sophie
Kasteel Doorwerth bij Arnhem werd in de oorlog geheel verwoest

Kastelen werden bewoond door ridders en jonkvrouwen.
Ridders waren er om te vechten en jonkvrouwen dienden vooral om gered te worden uit hoge torenkamers.
Soms ging het anders.
In deze serie komen vier kastelen aan bod waarin juist vrouwen de historie schreven.
Aflevering 2: Doorwerth en het losbandige leven van Charlotte Sophie.

Door Hans Avontuur

Als de Van Aldenburgs op Kasteel Doorwerth een feestje gaven, waren de genodigden mooi en machtig.
Graaf Anton II stond nu eenmaal bekend als een genereus gastheer en daar schoof de beau monde van Noord-Europa graag bij aan.
Tot bleek dat zijn uitbundige leven het familiespaarpotje had leeggesnoept.
De oplossing was Charlotte Sophie, zijn in 1715 geboren en inmiddels zeer gewilde dochter.
Het achttien jaar oude meisje zou, zoals destijds gebruikelijk in de hogere kringen, worden uitgehuwelijkt aan een rijke man.
De gelukkige: graaf Willem Bentinck, die als dynamische jongeman razendsnel naam maakte in het stijve ‘s-Gravenhage.
Het huwelijk werd een catastrofe.
Charlotte Sophie hield niet van Willem en is ook nooit van hem gaan houden.
Bovendien zat de gevierde graaf bijna even krap bij kas als de Van Aldenburgs.
Dat was dubbele pech.

Oorlogschade
Niets in Doorwerth herinnert nog aan wat voor buitenstaanders een sprookjeshuwelijk was.
Het kasteel werd in de Tweede Wereldoorlog bijna met de grond gelijk gemaakt toen het in de Slag om Arnhem onder vuur kwam te liggen.
Foto’s in het kasteelmuseum laten zien dat van Noord- en de Oostvleugel enkel nog wat muren overeind stonden.

De Zuidvleugel was door de Duitsers compleet opgeblazen.
Ook de archieven waren totaal vernietigd.
Er volgde een 37-jarige restauratie die tot 26 mei 1986 zou duren.
Doorwerth werd herbouwd naar achttiende-eeuws model, met zoveel mogelijk oude stenen en gebruik makend van de technieken uit die tijd.
Het meubilair werd gekocht en geleend.
Enkele stijlkamers geven nu een zo getrouw mogelijk beeld van het leven in de late middeleeuwen.
Slechts een paar kandelaars en een doorzeefd ijzeren torenvaandel werden na de oorlog in de puinhopen teruggevonden.
Bij graafwerkzaamheden kwam ook nog glas- en aardewerk tevoorschijn.

Eigenwijs
Een rondgang door het kasteel begint in de Ridderzaal waar jaarlijks tientallen stelletjes trouwen.
Hopelijk gaan ze vrolijker tijden tegemoet dan Charlotte Sophie en Willem, die het slechts zeven jaar bij elkaar uithielden.
Het waren ‘onverenigbare karakters’, zoals Hella S. Haasse in haar -recent verfilmd – boek zo treffend omschrijft, want Charlotte Sophie was een eigenwijze tante en Willem wilde een vrouw die netjes opzat en lief luisterde.
Enfin.

Charlotte Sophie nam de wijk, verloor haar rechten op Doorwerth en reisde vervolgens langs haar hooggeplaatste vrienden in heel Europa om haar gelijk te halen.
Dat zou ze pas krijgen na de dood van graaf Willem Bentinck, met wie ze een boel chagrijn en twee kinderen had.
Terug naar de ridderzaal, waar dierenhoofden verdrietig getuigen van Doorwerths rijke verleden als jachtslot.
Ook hangen er portretten van mensen die ooit belangrijk waren.
Ze hebben echter niets met de vroegere kasteelbewoners van doen.
Via muurtrappen, portalen en een regenwoud aan deuren gaat het verder door het kasteel.
Lamgs bovenkamers, een expositie-zaal met schilderijen, de kasteelkeuken en een kerker met spijkerplafond dat op de gevangene kon worden neergelaten.

Plonsplee
Een luxe van Doorwerth was de plonsplee.
Deze bevinden zich in diverse vertrekken,
Het zijn ommuurde wc-tjes waarop bewoners als Charlotte Sophie hun edele billen vleiden om de verteerde maaltijd vanaf driehoog in de kasteelgracht te laten plonzen.
Ach, Charlotte Sophie.
Haar turbulente liefdesleven tijdens en na haar huwelijk was gespreksstof tot in de hoogste kringen.
Maar wat er ook van de dame gezegd werd, ze was een graag geziene gast bij onder andere Voltaire, keizerin Maria Theresia en Frederik II van Pruisen.
En nog meer bij de inmiddels getrouwde Duitse graaf op zie ze haar leven lang hevig verliefd was geweest.
De liefde was wederzijds en een publiek geheim.
De spanning liep uiteindelijk zo hoog op dat zijn vrouw Lotgen bezweek en verzuchtte: “Ga alsjeblieft met Charlotte Sophie naar bed.”
Op die toestemming had het buitenechtelijk liefdeskoppeltje echter niet gewacht.

In Kasteel Doorwerth hielden de losbandige Charlotte Sophie en de gevierde graaf Willem Bentinck het slechts zeven jaar met elkaar uit.

Ik heb nog een poging gedaan de andere delen
van deze serie te vinden (om te zien wat de andere
kastelen en bijzondere bewoners waren).
Maar dat lukte me niet.
Mij werd ook niet duidelijk of de reisjournalist
Hand Avontuur dezelfde is als de schrijver dan
dit artikel.