Zoals ik al eerder heb aangegeven, is de tentoonstelling Signatuur
zeer de moeite waard.
Het laat op een mooie manier de ontwikkeling en veelzijdigheid
van het kunstwereldje van Breda en omgeving zien.
Zoals de uitnodiging zegt:

Een keuze van ruim 140 werken van 80 verschillende kunstenaars
verbindt oude en hedendaagse kunst.

De tentoonstelling wordt zo een spannende wandeling door de tijd.
Zoals de uitnodiging zegt:

(de werken)….markeren een boeiende wandeling door een tijdperk
waarin Breda en omstreken langzaam maar zeker
aansluiting vonden op een grotere wereld.

Van een aantal van deze werken kon ik gisteren een foto maken.
En die zie je natuurlijk terug op deze website.



De Geboorte van Christus
Petrus van Schendel
Olieverf op doek
1858

Dit monumentale doek is ruim twee jaar geleden herontdekt
in de H. Kruiskerk in de Brusselse deelgemeente Elsene.
Het was daar buiten gebruik en dientengevolge is het schilderij
nu als langdurig bruikleen terechtgekomen in de verzameling
van het museum.
In het najaar van 2008 is het doek hier in deze zaal gerestaureerd
en vervolgens in de vaste expositie opgenomen.
Het is het grootste schilderij dat van Van Schendel bewaard
is gebleven en waarschijnlijk ook het grootste dat hij ooit heeft gemaakt.
De kunstenaar maakte dit werk niet in opdracht,
maar voor eigen risico.
Na voltooiing heeft Van Schendel het op enkele plaatsen tentoongesteld
en er veel waardering voor gekregen.
Een keer heeft hij een bod op het werk afgeslagen.
Voor een schilder die zich specialiseerde in nachtelijke taferelen
en daarbij de historieschilderkunst als hoogste ambitie koesterde,
is de kerstvoorstelling natuurlijk de uitdaging bij uitstek.
En Van Schendel moet van voorbeelden
van de hand van meesters van vxc3xb3xc3xb3r zijn tijd op de hoogte zijn geweest,
al weten we nog niet hoe precies.
Zijn compositie en stoffering daarvan met figuren vertonen
duidelijke overeenkomsten met nachtelijke kerstvoorstellingen
van Guido Reni en Correggio.
De voorstelling is klassiek van compositie,
met de menselijke figuren in een driehoek gevat.
Links van de kribbe met het Christuskind Maria en Jozef.
De overige personen zijn de herders en herderinnen
die als eersten getuigen waren van de geboorte.
Zij hebben geschenken meegenomen, zoals een mand met duiven
en een brood en, op de achtergrond, een amfoor met drank.
De os en de ezel zijn links, respectievelijk rechts in de voorstelling te zien.
Als plaats heeft Van Schendel gekozen voor een klassieke ruxc3xafne
en niet voor een stal.
Hij heeft deze ruxc3xafne geschilderd naar een voorbeeld
uit de Romeinse stad Palmyra in Syrixc3xab,
waarvan in Van Schendels tijd prenten waren gepubliceerd.



Licht en diepte crexc3xabert Van Schendel met twee fakkels
terwijl de stralen van de ster van Bethlehem het geheel
in een zacht aanvullend licht brengen.
Om ruimtelijke redenen is de originele, monumentale lijst
van het schilderij niet in zijn geheel benut kunnen worden.
Nu is alleen de binnenlijst aangebracht.

Inv.nr. G 2503
Langdurig bruikleen Heilige Kruiskerk, Brussel

Bivak bij Gageldonk
Constant Huijsmans
Olieverf op doek
1832



In verband met de Belgische Opstand moest Huijsmans
zijn studie aan de academie in Antwerpen afbreken
en werd hij gedwongen terug te keren naar Breda.
Hij nam dienst bij de vrijwillige schutterij en trok als foerier door Brabant.
Hij vertoefde onder meer enige tijd op de hei bij Dongen
en maakte daar waarschijnlijk de schetsen voor schilderijen.
Dat zullen veelal details geweest zijn van het soldatenleven
die hij later verwerkte in een romantische landschappelijke omgeving.
In dit geval heeft hij het huis Gageldonk in de Haagse Beemden
bij Breda gebruikt als een fantasievolle stoffering in een heuvellandschap.
De kleurstelling met het morgen- of avondrood
doet denken aan de Duitse romantische landschapskunst uit zijn tijd.


Constant Huijsmans, Bivak bij Gageldonk, detail.

Inv.nr. S 5368
Bruikleen Stichting Stedelijk Museum Breda

Stilleven met sierkistje en anemonen
Jan Bogaerts
Olieverf op doek
1912
Inv.nr. G 30
Bruikleen Vereniging Vrienden van Bredaxe2x80x99s Museum

Umbrische vrouw
Akke Sins
Houtsnede
1966

Akke Sins (1928) is grafisch kunstenares.Ze is van Friese afkomst maar woont al vele jaren in Breda.
Naast vrije grafiek maakt ze veel gelegenheidsgrafiek,
geboorteaankondigingen, ex-libris, vignetten en dergelijke.
Ook monumentale opdrachten heeft ze uitgevoerd,
bijvoorbeeld glas in loodramen voor de Driesprongkerk in Breda.



Deze houtsneden uit de jaren zestig maakte Sins in een figuratieve stijl
die in de verte is afgeleid van het kubisme.
Vele kunstenaars met haar bezigden deze stijl die behalve in grafiek
ook veel werd toegepast in monumentale kunst
als wandschilderingen en glas in lood.

Inv.nr. G 750
Breda!s Museum

Zonder titel
Tom Claassen
Brons
1995

De beelden van de beeldhouwer Tom Claassen (Heerlen 1964)
zijn ooit getypeerd als ‘psychomorfisch’.
De vorm waarin hij zijn mens- en dierfiguren en ook dingen brengt,
roepen meteen een gevoel of een sensatie op.
Hij weet dat effect te bereiken door vormen sterk te vereenvoudigen
en door materiaalgebruik en overdrijving tegelijk ook een karakter
of een toestand uit te beelden.
Dit menselijke figuurtje (ondanks zijn formaat
ziet het er namelijk toch klein uit) wekt de indruk zojuist
heel hard op de grond neergestort te zijn.
Zo hard dat zijn vorm zich op een heel kunstmatige wijze
aan de gevolgen van die val heeft aangepast.
Zulke effecten kennen we van tekenfilms of strips
waarin figuren een harde klap krijgen of van grote hoogte
op de grond vallen en dan helemaal plat worden
of de vorm aannemen van datgene waarin ze terechtgekomen zijn.
Even later zijn ze meestal weer helemaal de oude.



Tom Claassen laat met xc3xa9n rondom zijn sculpturen
een andere wereld ontstaan, waar we ons bevinden in een tekenfilm,
een strip of een kinderboekillustratie.
De fantasiexc3xabn uit die wereld worden ineens een tastbare realiteit,
vaak op een groter formaat dan we verwachten.
Het knappe is dat Claassen deze sensatie weet op te roepen
zonder te leunen op directe ontleningen uit bekende cartoons.
En of het nu voorstellingen zijn van dierlijke en menselijke figuren
of van voorwerpen, al zijn beelden dreigen elk moment
te kunnen gaan leven.
We hebben de neiging ze aan te raken, het materiaal
van hun huid te voelen.
Verleidelijke beelden maar ook een beetje beangstigend.
Een kinderdroom op de grens van het griezelige.

Inv.nr. G 4155
Breda!s Museum

Versteende beweging
Rini Hurkmans
Keramiek
1981

Rini Hurkmans (Deurne 1954) maakt beelden, installaties, foto!s en videofims.
Ze studeerde aan St. Joost maar woont reeds lang in Amsterdam
waar ze doceert aan de Rietveld academie.
Dit keramisch werk is afkomstig uit het stadhuis
van de voormalige gemeente Teteringen.
Bij het werk hingen foto!s waarop de losse delen
op een strand waren geplaatst en werden overspoeld door de opkomende vloed.
Dat is ook het proces die dit werk uitbeeldt:
de kleine golfbewegingen van opkomend water op het zand van een strand.



Inv.nr. G 4007
Breda!s Museum

Gestutte wolk
Sef Peeters
Polyester en beschilderd hout
1981/1983

Een wolk is niet blauw.
En een wolk zweeft uit zichzelf.
Met deze eenvoudige beeldtaal zet Sef Peeters ons even
op het verkeerde been.
Hij benadrukt het artificxc3xable van een kunstwerk.
En wat voor kunstwerk is het eigenlijk?
Een beeldhouwwerk? Een schilderij? Het is iets er tussenin.
Een schilderij dat in onderdelen uiteen is gehaald
en tot een sculptuur is omgevormd.
De vier stutten, zijn dat de vier latten van het spieraam of de lijst?
Het “doek! van het schilderij verwijst alleen door middel van zijn omtreksvorm
naar een wolk, maar bevat verder eigenlijk geen afbeelding.



Vluchtige ingevingen, een gedachte.
Sef Peeters probeert die zo direct mogelijk in zijn kunstwerken vorm te geven.
Woorden, begrippen zet hij om in een ruimtelijke gestalte.
Dat deed hij al in de jaren zeventig met performances en installaties.
En tegenwoordig vooral met taalkunst, het ruimtelijk in spanning brengen
van woorden zodat ze de beschouwer aanzetten tot zorgvuldig kijken en lezen.
En de waarde ervan goed tot zich kan laten doordringen.

Inv.nr. G 570
Breda!s Museum

Met deank aan de tekst:
Signatuur
Kunstenaars en collectie
1800 xe2x80x93 heden
Catalogus
Tekst: Jeroen Grosfeld