Op een website heb ik een essay gevonden
met de titel “van oude meesters en dingen die niet voorbijgaan”.
Natuurlijk een titel vrij naar Louis Couperus – Van oude menschen,
de dingen die voorbij gaan xe2x80xa6
De ondertitel van deze verhandeling luidt:
“reflecties op schilderkunst”.

Het is een vrij persoonlijk verhaal, geen poging een visie of
filosofie voor alle kunstuitingen op papier te krijgen.

Een aantal delen uit de tekst spreken me aan of zetten me tot denken.
Hopelijk ook de lezer, toeschouwer van mijn web log.

Overigens is het essay op de volgende wb site te vinden:
Woest en vredig – de kluizenaar – mimesis

van oude meesters en dingen die niet voorbijgaan.

De titel vind ik prachtig.
Natuurlijk wel een titel met een grote weemoed.
Niet echt een titel die je zou kiezen als je een verhaal
wilt schrijven over moderne kunst.
Maar daar gaat het ook niet over.

Het eerste ‘hoofdstuk’ heet “Volg de meester!“

De schilder is de oer-beschouwer van het schilderij.

Deze eerste zin is natuurlijk correct.
Het geldt eigenlijk voor ieder kunstwerk.
De kunstenaar zelf is de eerste persoon die het werk ‘ziet’.
‘Ziet’ in alle betekenissen van het woord.
Het is de persoon die de bedoeling kent, eventueel het model kent,
de schets maakt en dus als eerste ziet,
de verschillende stadia in het wordingsproces, de eenheid doorgrondt,
het resultaat evalueert en bijschaaft daar waar nodig,
en de reactie van het publiek (over zich heen krijgt).

Het schilderij is het proces en het resultaat van zijn waarneming en dat geeft hij door aan mij.

Een schilderij zoals wij toeschouwers dat zien is het eindresultaat
van een proces waarbij, zeker bij oude meesters, het precies zien centraal staat.
De schilder heeft het onderwerp van het schilderij waargenomen,
of hij nu meerdere waarnemingen samenbrengt of niet,
en geeft dat door aan ons, de toeschouwers.
Het proces kan zijn dat verschillende waargenomen elementen
worden samengebracht in een compositie die voor de schilder optimaal is.
De wolkenpartij van 17 februari 1623 boven Amsterdam met
de boerderij van zijn jeugd met de koeien van de achterbuurman.
Om maar wat te noemen.
Er kan ook van een (1) werkelijkheid vertrokken worden.
Dat meisje met de pareloorbel in het atelier.
Maar dat is pas het begin van het proces.
Het materiaal moet gekozen worden, hoe zal de lichtval zijn,
in welke traditie werk ik, waar ben ik sterk in,
wat wil ik deze keer uitproberen, welk gereedschap gebruikt ik …

Wie zijn de Oude Meesters? Meestal denken we dan aan schilders die leefden tussen 1450 en 1700. Ambachtslieden die hun vak verstonden en invloed hebben op iedereen die het vak beoefent. Lichamelijk dood, leeft de Oude Meester anders dan ik; hij leeft in de geest en onderricht mij in de visuele waarneming. Dat maakt hem tot een levende meester die in de taal van de verf tot mij spreekt.

Mij trekt niet zozeer het feit of de kunstenaar nog leeft of niet.
Dat aspect kun je weglaten maar dan blijft staan:
“en onderricht mij in de visuele waarneming”
Een kunstenaar leert je kijken en reageren op wat je ziet; denken zo je wil.

Wat betekent het als ik de Oude Meesters bestudeer? Dat betekent dat ik door hun ogen leer kijken. De Oude Meester leert mij te zien door mij te laten kijken door zijn schilderij, door zijn ogen.

En voor mij moet dat niet alleen gelden voor Oude Meesters,
maar is dit waar voor iedere goede kunstenaar.
Daarbij is het kijken, het oog, een van de zintuigen die een kunstenaar
kan aanspreken; maar er zijn er meer…