Vroeg in de wandeling komen we langs het gebouw
waarin de Pinocoteca de Brera is gehuisvest.
Het is op zich al een prachtig pand.
Toen we een bezoek brachten aan het museum bleek dat het
de week van de cultuur was.
De toegang was gratis.





De verzameling is heel bijzonder.
Hoogtepunten zijn bijvoorbeeld:



Giovanni Bellini, Pieta.

De kleuren van deze prentbriefkaart doen geen recht
aan dit schilderij.
Dit beeld van intens verdriet wordt duidelijk door de afbeelding zelf
maar meer nog door het kleurgebruik.
Je blijft naar dit schilderij kijken.



Andrea Mantegna, Christo Morto e tre dolenti.

Dit is een prachtig voorbeeld van een renaissance schilderij.
Het onderwerp is Christelijk.
Je kunt het zo in iedere kerk ophangen.
Maar de ambitie van de schilder gaat verder.
Dit is niet zomaar een religieus plaatje.
Kijk eens naar dat perspectief.
Alle schildertechnische kennis en ervaring wordt uit de kast gehaald.



Giuseppe Pellizza da Volpedo, Fiumana.

Een grote doek is 2 meter 55 bij 4 meter 38.
De film Novecento opent met dit doek.
Het straalt een enorme kracht uit.



De catalogus zal mij nog heel wat werk opleveren.
Maar ook veel plezier.
Nu is het tijd om op een terras te gaan zitten en iets te eten.
Piazza del Carmine!
De wandeling in nog maar net begonnen.



Giuseppe Pellizza da Volpedo

Hans Beerekamp,
tv-recensent en ex-filmredacteur van NRC Handelsblad,
beantwoordt vragen over film en televisie.

Dat schilderij achter de begintitels van ‘Novecento’/’1900’
(Bernardo Bertolucci, 1976) ken ik heel goed;
een reproductie ervan heeft jarenlang op mijn werkkamer gehangen.
Het was de tijd dat kinderen van filmliefhebbers
nog wel eens Olmo of Anita werden gedoopt,
naar de personages van Gxc3xa9rard Depardieu en Stefania Sandrelli
in het imposante epos over het Italiaanse plattelandscommunisme.

Het schilderij heet ‘Quarto stato’ en werd in 1901 voltooid
door Giuseppe Pellizza da Volpedo.

Op de kaart die ik in Milaan kocht wordt het schilderij Fiumana genoemd.
Volgens de Engelstalige catalogus is de naam ‘Flood’, wat zoveel als
overstroming betekent. Politiek correct ?

Het bevindt zich op dit moment in de Galleria d’Arte Moderna te Milaan.
De eerste tentoonstelling ervan vond plaats in 1902,
op de Quadriennale van Turijn.
Pellizza werkte er, met voorstudies en al, een jaar of tien aan,
en de verbeelding van een demonstratie van uitgehongerde boeren
wordt veelal beschouwd als het summum van sociaal-realisme
in de Italiaanse arbeiderscultuur.
De schilder, die leefde van 1868 tot 1907, woonde en werkte
vooral in het dorpje Volpedo (provincie Alessandria, gewest Piemonte).
Hij maakte een einde aan zijn leven na de plotselinge dood
van zijn vrouw en zoon.

De titel ‘Vierde staat’ zou zijn ontleend aan een theoretisch werk
van de Franse socialistenleider Jean Jaurxc3xa8s.
Er wordt ook gespeculeerd over de betekenis van het schilderij
voor de film van Bertolucci, die tevens in verband wordt gebracht
met de dood van operacomponist Giuseppe Verdi,
eveneens in 1901.
Alles hangt met alles samen, maar misschien is het wat simpeler.
In de jaren zeventig was de positie van de Italiaanse
Communistische Partij (PCI) onaantastbaar
onder Italiaanse intellectuelen.
Bertolucci’s film is een grote hommage aan die traditie,
vooral geworteld in de Povlakte,
waar ook Bertolucci’s familie vandaan komt.
Hij heeft vermoedelijk gewoon gekozen om te beginnen
met het tot dan toe bekendste visuele symbool
van de proletarische boerenstand, de dagloners.

09/02/2006